Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૫૦૫] ૯. સોમનસ્સજાતકવણ્ણના

    [505] 9. Somanassajātakavaṇṇanā

    કો તં હિંસતિ હેઠેતીતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો દેવદત્તસ્સ વધાય પરિસક્કનં આરબ્ભ કથેસિ. તદા હિ સત્થા ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવ, પુબ્બેપેસ મમ વધાય પરિસક્કિયેવા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.

    Ko taṃ hiṃsati heṭhetīti idaṃ satthā jetavane viharanto devadattassa vadhāya parisakkanaṃ ārabbha kathesi. Tadā hi satthā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa mama vadhāya parisakkiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    અતીતે કુરુરટ્ઠે ઉત્તરપઞ્ચાલનગરે રેણુ નામ રાજા રજ્જં કારેસિ. તદા મહારક્ખિતો નામ તાપસો પઞ્ચસતતાપસપરિવારો હિમવન્તે ચિરં વસિત્વા લોણમ્બિલસેવનત્થાય ચારિકં ચરન્તો ઉત્તરપઞ્ચાલનગરં પત્વા રાજુય્યાને વસિત્વા સપરિસો પિણ્ડાય ચરન્તો રાજદ્વારં પાપુણિ. રાજા ઇસિગણં દિસ્વા ઇરિયાપથે પસન્નો અલઙ્કતમહાતલે નિસીદાપેત્વા પણીતેનાહારેન પરિવિસિત્વા ‘‘ભન્તે, ઇમં વસ્સારત્તં મમ ઉય્યાનેયેવ વસથા’’તિ વત્વા તેહિ સદ્ધિં ઉય્યાનં ગન્ત્વા વસનટ્ઠાનાનિ કારેત્વા પબ્બજિતપરિક્ખારે દત્વા વન્દિત્વા નિક્ખમિ. તતો પટ્ઠાય સબ્બેપિ તે રાજનિવેસને ભુઞ્જન્તિ. રાજા પન અપુત્તકો પુત્તં પત્થેતિ, પુત્તા નુપ્પજ્જન્તિ. વસ્સારત્તચ્ચયેન મહારક્ખિતો ‘‘ઇદાનિ હિમવન્તો રમણીયો, તત્થેવ ગમિસ્સામા’’તિ રાજાનં આપુચ્છિત્વા રઞ્ઞા કતસક્કારસમ્માનો નિક્ખમિત્વા અન્તરામગ્ગે મજ્ઝન્હિકસમયે મગ્ગા ઓક્કમ્મ એકસ્સ સન્દચ્છાયસ્સ રુક્ખસ્સ હેટ્ઠા તરુણતિણપિટ્ઠે સપરિવારો નિસીદિ.

    Atīte kururaṭṭhe uttarapañcālanagare reṇu nāma rājā rajjaṃ kāresi. Tadā mahārakkhito nāma tāpaso pañcasatatāpasaparivāro himavante ciraṃ vasitvā loṇambilasevanatthāya cārikaṃ caranto uttarapañcālanagaraṃ patvā rājuyyāne vasitvā sapariso piṇḍāya caranto rājadvāraṃ pāpuṇi. Rājā isigaṇaṃ disvā iriyāpathe pasanno alaṅkatamahātale nisīdāpetvā paṇītenāhārena parivisitvā ‘‘bhante, imaṃ vassārattaṃ mama uyyāneyeva vasathā’’ti vatvā tehi saddhiṃ uyyānaṃ gantvā vasanaṭṭhānāni kāretvā pabbajitaparikkhāre datvā vanditvā nikkhami. Tato paṭṭhāya sabbepi te rājanivesane bhuñjanti. Rājā pana aputtako puttaṃ pattheti, puttā nuppajjanti. Vassārattaccayena mahārakkhito ‘‘idāni himavanto ramaṇīyo, tattheva gamissāmā’’ti rājānaṃ āpucchitvā raññā katasakkārasammāno nikkhamitvā antarāmagge majjhanhikasamaye maggā okkamma ekassa sandacchāyassa rukkhassa heṭṭhā taruṇatiṇapiṭṭhe saparivāro nisīdi.

    તાપસા કથં સમુટ્ઠાપેસું ‘‘રાજગેહે વંસાનુરક્ખિતો પુત્તો નત્થિ, સાધુ વતસ્સ સચે રાજા પુત્તં લભેય્ય, પવેણિ ઘટીયેથા’’તિ. મહારક્ખિતો તેસં કથં સુત્વા ‘‘ભવિસ્સતિ નુ ખો રઞ્ઞો પુત્તો, ઉદાહુ નો’’તિ ઉપધારેન્તો ‘‘ભવિસ્સતી’’તિ ઞત્વા એવમાહ ‘‘મા ભોન્તો ચિન્તયિત્થ, અજ્જ પચ્ચૂસકાલે એકો દેવપુત્તો ચવિત્વા રઞ્ઞો અગ્ગમહેસિયા કુચ્છિમ્હિ પટિસન્ધિં ગણ્હિસ્સતી’’તિ. તં સુત્વા એકો કુટજટિલો ‘‘ઇદાનિ રાજકુલૂપકો ભવિસ્સામી’’તિ ચિન્તેત્વા તાપસાનં ગમનકાલે ગિલાનાલયં કત્વા નિપજ્જિત્વા ‘‘એહિ ગચ્છામા’’તિ વુત્તો ‘‘ન સક્કોમી’’તિ આહ. મહારક્ખિતો તસ્સ નિપન્નકારણં ઞત્વા ‘‘યદા સક્કોસિ, તદા આગચ્છેય્યાસી’’તિ વત્વા ઇસિગણં આદાય હિમવન્તમેવ ગતો. કુહકોપિ નિવત્તિત્વા વેગેનાગન્ત્વા રાજદ્વારે ઠત્વા ‘‘મહારક્ખિતસ્સ ઉપટ્ઠાકતાપસો આગતો’’તિ રઞ્ઞો આરોચાપેત્વા રઞ્ઞા વેગેન પક્કોસાપિતો પાસાદં અભિરુય્હ પઞ્ઞત્તાસને નિસીદિ. રાજા કુહકં તાપસં વન્દિત્વા એકમન્તં નિસિન્નો ઇસીનં આરોગ્યં પુચ્છિત્વા ‘‘ભન્તે, અતિખિપ્પં નિવત્તિત્થ, વેગેન કેનત્થેનાગતત્થા’’તિ આહ. ‘‘આમ, મહારાજ, ઇસિગણો સુખનિસિન્નો ‘સાધુ વતસ્સ, સચે રઞ્ઞો પવેણિપાલકો પુત્તો ઉપ્પજ્જેય્યા’તિ કથં સમુટ્ઠાપેસિ. અહં કથં સુત્વા ‘‘ભવિસ્સતિ નુ ખો રઞ્ઞો પુત્તો, ઉદાહુ નો’’તિ દિબ્બચક્ખુના ઓલોકેન્તો ‘‘મહિદ્ધિકો દેવપુત્તો ચવિત્વા અગ્ગમહેસિયા સુધમ્માય કુચ્છિમ્હિ નિબ્બત્તિસ્સતી’’તિ દિસ્વા ‘‘અજાનન્તા ગબ્ભં નાસેય્યું, આચિક્ખિસ્સામિ નેસ’’ન્તિ તુમ્હાકં કથનત્થાય આગતો. કથિતં તે મયા, ગચ્છામહં, મહારાજાતિ. રાજા ‘‘ભન્તે, ન સક્કા ગન્તુ’’ન્તિ હટ્ઠતુટ્ઠો પસન્નચિત્તો કુહકતાપસં ઉય્યાનં નેત્વા વસનટ્ઠાનં સંવિદહિત્વા અદાસિ. સો તતો પટ્ઠાય રાજકુલે ભુઞ્જન્તો વસતિ, ‘‘દિબ્બચક્ખુકો’’ત્વેવસ્સ નામં અહોસિ.

    Tāpasā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘rājagehe vaṃsānurakkhito putto natthi, sādhu vatassa sace rājā puttaṃ labheyya, paveṇi ghaṭīyethā’’ti. Mahārakkhito tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘bhavissati nu kho rañño putto, udāhu no’’ti upadhārento ‘‘bhavissatī’’ti ñatvā evamāha ‘‘mā bhonto cintayittha, ajja paccūsakāle eko devaputto cavitvā rañño aggamahesiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhissatī’’ti. Taṃ sutvā eko kuṭajaṭilo ‘‘idāni rājakulūpako bhavissāmī’’ti cintetvā tāpasānaṃ gamanakāle gilānālayaṃ katvā nipajjitvā ‘‘ehi gacchāmā’’ti vutto ‘‘na sakkomī’’ti āha. Mahārakkhito tassa nipannakāraṇaṃ ñatvā ‘‘yadā sakkosi, tadā āgaccheyyāsī’’ti vatvā isigaṇaṃ ādāya himavantameva gato. Kuhakopi nivattitvā vegenāgantvā rājadvāre ṭhatvā ‘‘mahārakkhitassa upaṭṭhākatāpaso āgato’’ti rañño ārocāpetvā raññā vegena pakkosāpito pāsādaṃ abhiruyha paññattāsane nisīdi. Rājā kuhakaṃ tāpasaṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno isīnaṃ ārogyaṃ pucchitvā ‘‘bhante, atikhippaṃ nivattittha, vegena kenatthenāgatatthā’’ti āha. ‘‘Āma, mahārāja, isigaṇo sukhanisinno ‘sādhu vatassa, sace rañño paveṇipālako putto uppajjeyyā’ti kathaṃ samuṭṭhāpesi. Ahaṃ kathaṃ sutvā ‘‘bhavissati nu kho rañño putto, udāhu no’’ti dibbacakkhunā olokento ‘‘mahiddhiko devaputto cavitvā aggamahesiyā sudhammāya kucchimhi nibbattissatī’’ti disvā ‘‘ajānantā gabbhaṃ nāseyyuṃ, ācikkhissāmi nesa’’nti tumhākaṃ kathanatthāya āgato. Kathitaṃ te mayā, gacchāmahaṃ, mahārājāti. Rājā ‘‘bhante, na sakkā gantu’’nti haṭṭhatuṭṭho pasannacitto kuhakatāpasaṃ uyyānaṃ netvā vasanaṭṭhānaṃ saṃvidahitvā adāsi. So tato paṭṭhāya rājakule bhuñjanto vasati, ‘‘dibbacakkhuko’’tvevassa nāmaṃ ahosi.

    તદા બોધિસત્તો તાવતિંસભવના ચવિત્વા તત્થ પટિસન્ધિં ગણ્હિ. જાતસ્સ ચસ્સ નામગ્ગહણદિવસે ‘‘સોમનસ્સકુમારો’’ત્વેવ નામં કરિંસુ. સો કુમારપરિહારેન વડ્ઢતિ. કુહકતાપસોપિ ઉય્યાનસ્સ એકસ્મિં પસ્સે નાનપ્પકારં સૂપેય્યસાકઞ્ચ વલ્લિફલાનિ ચ રોપેત્વા પણ્ણિકાનં હત્થે વિક્કિણન્તો ધનં સણ્ઠપેસિ. બોધિસત્તસ્સ સત્તવસ્સિકકાલે રઞ્ઞો પચ્ચન્તો કુપ્પિ. ‘‘દિબ્બચક્ખુતાપસં મા પમજ્જી’’તિ કુમારં પટિચ્છાપેત્વા ‘‘પચ્ચન્તં વૂપસમેસ્સામી’’તિ ગતો. અથેકદિવસં કુમારો ‘‘જટિલં પસ્સિસ્સામી’’તિ ઉય્યાનં ગન્ત્વા કૂટજટિલં એકં ગણ્ઠિકકાસાવં નિવાસેત્વા એકં પારુપિત્વા ઉભોહિ હત્થેહિ દ્વે ઉદકઘટે ગહેત્વા સાકવત્થુસ્મિં ઉદકં આસિઞ્ચન્તં દિસ્વા ‘‘અયં કૂટજટિલો અત્તનો સમણધમ્મં અકત્વા પણ્ણિકકમ્મં કરોતી’’તિ ઞત્વા ‘‘કિં કરોસિ પણ્ણિકગહપતિકા’’તિ તં લજ્જાપેત્વા અવન્દિત્વાવ નિક્ખમિ. કૂટજટિલો ‘‘અયં ઇદાનેવ એવરૂપો પચ્ચામિત્તો, કો જાનાતિ કિં કરિસ્સતિ, ઇદાનેવ નં નાસેતું વટ્ટતી’’તિ ચિન્તેત્વા રઞ્ઞો આગમનકાલે પાસાણફલકં એકમન્તં ખિપિત્વા પાનીયઘટં ભિન્દિત્વા પણ્ણસાલાય તિણાનિ વિકિરિત્વા સરીરં તેલેન મક્ખેત્વા પણ્ણસાલં પવિસિત્વા સસીસં પારુપિત્વા મહાદુક્ખપ્પત્તો વિય મઞ્ચે નિપજ્જિ. રાજા આગન્ત્વા નગરં પદક્ખિણં કત્વા નિવેસનં અપવિસિત્વાવ ‘‘મમ સામિકં દિબ્બચક્ખુકં પસ્સિસ્સામી’’તિ પણ્ણસાલદ્વારં ગન્ત્વા તં વિપ્પકારં દિસ્વા ‘‘કિં નુ ખો એત’’ન્તિ અન્તો પવિસિત્વા તં નિપન્નકં દિસ્વા પાદે પરિમજ્જન્તો પઠમં ગાથમાહ –

    Tadā bodhisatto tāvatiṃsabhavanā cavitvā tattha paṭisandhiṃ gaṇhi. Jātassa cassa nāmaggahaṇadivase ‘‘somanassakumāro’’tveva nāmaṃ kariṃsu. So kumāraparihārena vaḍḍhati. Kuhakatāpasopi uyyānassa ekasmiṃ passe nānappakāraṃ sūpeyyasākañca valliphalāni ca ropetvā paṇṇikānaṃ hatthe vikkiṇanto dhanaṃ saṇṭhapesi. Bodhisattassa sattavassikakāle rañño paccanto kuppi. ‘‘Dibbacakkhutāpasaṃ mā pamajjī’’ti kumāraṃ paṭicchāpetvā ‘‘paccantaṃ vūpasamessāmī’’ti gato. Athekadivasaṃ kumāro ‘‘jaṭilaṃ passissāmī’’ti uyyānaṃ gantvā kūṭajaṭilaṃ ekaṃ gaṇṭhikakāsāvaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā ubhohi hatthehi dve udakaghaṭe gahetvā sākavatthusmiṃ udakaṃ āsiñcantaṃ disvā ‘‘ayaṃ kūṭajaṭilo attano samaṇadhammaṃ akatvā paṇṇikakammaṃ karotī’’ti ñatvā ‘‘kiṃ karosi paṇṇikagahapatikā’’ti taṃ lajjāpetvā avanditvāva nikkhami. Kūṭajaṭilo ‘‘ayaṃ idāneva evarūpo paccāmitto, ko jānāti kiṃ karissati, idāneva naṃ nāsetuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā rañño āgamanakāle pāsāṇaphalakaṃ ekamantaṃ khipitvā pānīyaghaṭaṃ bhinditvā paṇṇasālāya tiṇāni vikiritvā sarīraṃ telena makkhetvā paṇṇasālaṃ pavisitvā sasīsaṃ pārupitvā mahādukkhappatto viya mañce nipajji. Rājā āgantvā nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā nivesanaṃ apavisitvāva ‘‘mama sāmikaṃ dibbacakkhukaṃ passissāmī’’ti paṇṇasāladvāraṃ gantvā taṃ vippakāraṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti anto pavisitvā taṃ nipannakaṃ disvā pāde parimajjanto paṭhamaṃ gāthamāha –

    ૨૧૧.

    211.

    ‘‘કો તં હિંસતિ હેઠેતિ, કિં દુમ્મનો સોચસિ અપ્પતીતો;

    ‘‘Ko taṃ hiṃsati heṭheti, kiṃ dummano socasi appatīto;

    કસ્સજ્જ માતાપિતરો રુદન્તુ, ક્વજ્જ સેતુ નિહતો પથબ્યા’’તિ.

    Kassajja mātāpitaro rudantu, kvajja setu nihato pathabyā’’ti.

    તત્થ હિંસતીતિ પહરતિ. હેઠેતીતિ અક્કોસતિ. ક્વજ્જ સેતૂતિ કો અજ્જ સયતુ.

    Tattha hiṃsatīti paharati. Heṭhetīti akkosati. Kvajja setūti ko ajja sayatu.

    તં સુત્વા કૂટજટિલો નિત્થુનન્તો ઉટ્ઠાય દુતિયં ગાથમાહ –

    Taṃ sutvā kūṭajaṭilo nitthunanto uṭṭhāya dutiyaṃ gāthamāha –

    ૨૧૨.

    212.

    ‘‘તુટ્ઠોસ્મિ દેવ તવ દસ્સનેન, ચિરસ્સં પસ્સામિ તં ભૂમિપાલ;

    ‘‘Tuṭṭhosmi deva tava dassanena, cirassaṃ passāmi taṃ bhūmipāla;

    અહિંસકો રેણુમનુપ્પવિસ્સ, પુત્તેન તે હેઠયિતોસ્મિ દેવા’’તિ.

    Ahiṃsako reṇumanuppavissa, puttena te heṭhayitosmi devā’’ti.

    ઇતો પરા ઉત્તાનસમ્બન્ધગાથા પાળિનયેનેવ વેદિતબ્બા –

    Ito parā uttānasambandhagāthā pāḷinayeneva veditabbā –

    ૨૧૩.

    213.

    ‘‘આયન્તુ દોવારિકા ખગ્ગબન્ધા, કાસાવિયા યન્તુ અન્તેપુરન્તં;

    ‘‘Āyantu dovārikā khaggabandhā, kāsāviyā yantu antepurantaṃ;

    હન્ત્વાન તં સોમનસ્સં કુમારં, છેત્વાન સીસં વરમાહરન્તુ.

    Hantvāna taṃ somanassaṃ kumāraṃ, chetvāna sīsaṃ varamāharantu.

    ૨૧૪.

    214.

    ‘‘પેસિતા રાજિનો દૂતા, કુમારં એતદબ્રવું;

    ‘‘Pesitā rājino dūtā, kumāraṃ etadabravuṃ;

    ઇસ્સરેન વિતિણ્ણોસિ, વધં પત્તોસિ ખત્તિય.

    Issarena vitiṇṇosi, vadhaṃ pattosi khattiya.

    ૨૧૫.

    215.

    ‘‘સ રાજપુત્તો પરિદેવયન્તો, દસઙ્ગુલિં અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા;

    ‘‘Sa rājaputto paridevayanto, dasaṅguliṃ añjaliṃ paggahetvā;

    અહમ્પિ ઇચ્છામિ જનિન્દ દટ્ઠું, જીવં મં નેત્વા પટિદસ્સયેથ.

    Ahampi icchāmi janinda daṭṭhuṃ, jīvaṃ maṃ netvā paṭidassayetha.

    ૨૧૬.

    216.

    ‘‘તસ્સ તં વચનં સુત્વા, રઞ્ઞો પુત્તં અદસ્સયું;

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, rañño puttaṃ adassayuṃ;

    પુત્તો ચ પિતરં દિસ્વા, દૂરતોવજ્ઝભાસથ.

    Putto ca pitaraṃ disvā, dūratovajjhabhāsatha.

    ૨૧૭.

    217.

    ‘‘આગચ્છું દોવારિકા ખગ્ગબન્ધા, કાસાવિયા હન્તુ મમં જનિન્દ;

    ‘‘Āgacchuṃ dovārikā khaggabandhā, kāsāviyā hantu mamaṃ janinda;

    અક્ખાહિ મે પુચ્છિતો એતમત્થં, અપરાધો કો નિધ મમજ્જ અત્થી’’તિ.

    Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, aparādho ko nidha mamajja atthī’’ti.

    તત્થ અહિંસકોતિ અહં કસ્સચિ અહિંસકો સીલાચારસમ્પન્નો. રેણુમનુપ્પવિસ્સાતિ મહારાજ રેણુ, અહં તવ પુત્તેન મહાપરિવારેન અનુપવિસિત્વા ‘‘અરે કૂટતાપસ, કસ્મા ત્વં ઇધ વસસી’’તિ વત્વા પાસાણફલકં ખિપિત્વા ઘટં ભિન્દિત્વા હત્થેહિ ચ પાદેહિ ચ કોટ્ટેન્તેન વિહેઠિતોસ્મીતિ એવં સો અભૂતમેવ ભૂતં વિય કત્વા રાજાનં સદ્દહાપેસિ. આયન્તૂતિ ગચ્છન્તુ. ‘‘મમ સામિમ્હિ વિપ્પટિપન્નકાલતો પટ્ઠાય મયિપિ સો ન લજ્જિસ્સતી’’તિ કુજ્ઝિત્વા તસ્સ વધં આણાપેન્તો એવમાહ. કાસાવિયાતિ ચોરઘાતકા. તેપિ ફરસુહત્થા અત્તનો વિધાનેન ગચ્છન્તૂતિ વદતિ. વરન્તિ વરં સીસં ઉત્તમસીસં છિન્દિત્વા આહરન્તુ.

    Tattha ahiṃsakoti ahaṃ kassaci ahiṃsako sīlācārasampanno. Reṇumanuppavissāti mahārāja reṇu, ahaṃ tava puttena mahāparivārena anupavisitvā ‘‘are kūṭatāpasa, kasmā tvaṃ idha vasasī’’ti vatvā pāsāṇaphalakaṃ khipitvā ghaṭaṃ bhinditvā hatthehi ca pādehi ca koṭṭentena viheṭhitosmīti evaṃ so abhūtameva bhūtaṃ viya katvā rājānaṃ saddahāpesi. Āyantūti gacchantu. ‘‘Mama sāmimhi vippaṭipannakālato paṭṭhāya mayipi so na lajjissatī’’ti kujjhitvā tassa vadhaṃ āṇāpento evamāha. Kāsāviyāti coraghātakā. Tepi pharasuhatthā attano vidhānena gacchantūti vadati. Varanti varaṃ sīsaṃ uttamasīsaṃ chinditvā āharantu.

    રાજિનોતિ ભિક્ખવે, રઞ્ઞો સન્તિકા દૂતા રઞ્ઞા પેસિતા વેગેન ગન્ત્વા માતરા અલઙ્કરિત્વા અત્તનો અઙ્કે નિસીદાપિતં કુમારં પરિવારેત્વા એતદવોચું. ઇસ્સરેનાતિ રઞ્ઞા. વિતિણ્ણોસીતિ પરિચ્ચત્તોસિ. સ રાજપુત્તોતિ ભિક્ખવે, તેસં વચનં સુત્વા મરણભયતજ્જિતો માતુ અઙ્કતો ઉટ્ઠાય સો રાજપુત્તો . પટિદસ્સયેથાતિ દસ્સેથ. તસ્સાતિ ભિક્ખવે, તે દૂતા કુમારસ્સ તં વચનં સુત્વા મારેતું અવિસહન્તા ગોણં વિય નં રજ્જુયા પરિકડ્ઢન્તા નેત્વા રઞ્ઞો દસ્સયું. કુમારે પન નીયમાને દાસિગણપરિવુતા સદ્ધિં ઓરોધેહિ સુધમ્માપિ દેવી નાગરાપિ ‘‘મયં નિરપરાધં કુમારં મારેતું ન દસ્સામા’’તિ તેન સદ્ધિંયેવ અગમંસુ. આગચ્છુન્તિ તુમ્હાકં આણાય મમ સન્તિકં આગમિંસુ. હન્તું મમન્તિ મં મારેતું. કો નીધાતિ કો નુ ઇધ મમ અપરાધો, યેન મં ત્વં મારેસીતિ પુચ્છિ.

    Rājinoti bhikkhave, rañño santikā dūtā raññā pesitā vegena gantvā mātarā alaṅkaritvā attano aṅke nisīdāpitaṃ kumāraṃ parivāretvā etadavocuṃ. Issarenāti raññā. Vitiṇṇosīti pariccattosi. Sa rājaputtoti bhikkhave, tesaṃ vacanaṃ sutvā maraṇabhayatajjito mātu aṅkato uṭṭhāya so rājaputto . Paṭidassayethāti dassetha. Tassāti bhikkhave, te dūtā kumārassa taṃ vacanaṃ sutvā māretuṃ avisahantā goṇaṃ viya naṃ rajjuyā parikaḍḍhantā netvā rañño dassayuṃ. Kumāre pana nīyamāne dāsigaṇaparivutā saddhiṃ orodhehi sudhammāpi devī nāgarāpi ‘‘mayaṃ niraparādhaṃ kumāraṃ māretuṃ na dassāmā’’ti tena saddhiṃyeva agamaṃsu. Āgacchunti tumhākaṃ āṇāya mama santikaṃ āgamiṃsu. Hantuṃ mamanti maṃ māretuṃ. Ko nīdhāti ko nu idha mama aparādho, yena maṃ tvaṃ māresīti pucchi.

    રાજા ‘‘ભવગ્ગં અતિનીચં, તવ દોસો અતિમહન્તો’’તિ તસ્સ દોસં કથેન્તો ગાથમાહ –

    Rājā ‘‘bhavaggaṃ atinīcaṃ, tava doso atimahanto’’ti tassa dosaṃ kathento gāthamāha –

    ૨૧૮.

    218.

    ‘‘સાયઞ્ચ પાતો ઉદકં સજાતિ, અગ્ગિં સદા પારિચરતપ્પમત્તો;

    ‘‘Sāyañca pāto udakaṃ sajāti, aggiṃ sadā pāricaratappamatto;

    તં તાદિસં સંયતં બ્રહ્મચારિં, કસ્મા તુવં બ્રૂસિ ગહપ્પતી’’તિ.

    Taṃ tādisaṃ saṃyataṃ brahmacāriṃ, kasmā tuvaṃ brūsi gahappatī’’ti.

    તત્થ ઉદકં સજાતીતિ ઉદકોરોહણકમ્મં કરોતિ. તં તાદિસન્તિ તં તથારૂપં મમ સામિં દિબ્બચક્ખુતાપસં કસ્મા ત્વં ગહપતિવાદેન સમુદાચરસીતિ વદતિ.

    Tattha udakaṃ sajātīti udakorohaṇakammaṃ karoti. Taṃ tādisanti taṃ tathārūpaṃ mama sāmiṃ dibbacakkhutāpasaṃ kasmā tvaṃ gahapativādena samudācarasīti vadati.

    તતો કુમારો ‘‘દેવ, મય્હં ગહપતિઞ્ઞેવ ‘ગહપતી’તિ વદન્તસ્સ કો દોસો’’તિ વત્વા ગાથમાહ –

    Tato kumāro ‘‘deva, mayhaṃ gahapatiññeva ‘gahapatī’ti vadantassa ko doso’’ti vatvā gāthamāha –

    ૨૧૯.

    219.

    ‘‘તાલા ચ મૂલા ચ ફલા ચ દેવ, પરિગ્ગહા વિવિધા સન્તિમસ્સ;

    ‘‘Tālā ca mūlā ca phalā ca deva, pariggahā vividhā santimassa;

    તે રક્ખતિ ગોપયતપ્પમત્તો, તસ્મા અહં બ્રૂમિ ગહપ્પતી’’તિ.

    Te rakkhati gopayatappamatto, tasmā ahaṃ brūmi gahappatī’’ti.

    તત્થ મૂલાતિ મૂલકાદિમૂલાનિ. ફલાતિ નાનાવિધાનિ વલ્લિફલાનિ. તે રક્ખતિ ગોપયતપ્પમત્તોતિ તે એસ તવ કુલૂપકતાપસો પણ્ણિકકમ્મં કરોન્તો નિસીદિત્વા રક્ખતિ, વતિં કત્વા ગોપયતિ અપ્પમત્તો, તેન કારણેન સો તવ બ્રાહ્મણો ગહપતિ નામ હોતિ.

    Tattha mūlāti mūlakādimūlāni. Phalāti nānāvidhāni valliphalāni. Te rakkhati gopayatappamattoti te esa tava kulūpakatāpaso paṇṇikakammaṃ karonto nisīditvā rakkhati, vatiṃ katvā gopayati appamatto, tena kāraṇena so tava brāhmaṇo gahapati nāma hoti.

    ઇતિ નં અહમ્પિ ‘‘ગહપતી’’તિ કથેસિં. સચે ન સદ્દહસિ, ચતૂસુ દ્વારેસુ પણ્ણિકે પુચ્છાપેહીતિ. રાજા પુચ્છાપેસિ. તે ‘‘આમ, મયં ઇમસ્સ હત્થતો પણ્ણઞ્ચ ફલાફલાનિ ચ કિણામા’’તિ આહંસુ. પણ્ણવત્થુમ્પિ ઉપધારાપેત્વા પચ્ચક્ખમકાસિ. પણ્ણસાલમ્પિસ્સ પવિસિત્વા કુમારસ્સ પુરિસા પણ્ણવિક્કયલદ્ધં કહાપણમાસકભણ્ડિકં નીહરિત્વા રઞ્ઞો દસ્સેસું. રાજા મહાસત્તસ્સ નિદ્દોસભાવં ઞત્વા ગાથમાહ –

    Iti naṃ ahampi ‘‘gahapatī’’ti kathesiṃ. Sace na saddahasi, catūsu dvāresu paṇṇike pucchāpehīti. Rājā pucchāpesi. Te ‘‘āma, mayaṃ imassa hatthato paṇṇañca phalāphalāni ca kiṇāmā’’ti āhaṃsu. Paṇṇavatthumpi upadhārāpetvā paccakkhamakāsi. Paṇṇasālampissa pavisitvā kumārassa purisā paṇṇavikkayaladdhaṃ kahāpaṇamāsakabhaṇḍikaṃ nīharitvā rañño dassesuṃ. Rājā mahāsattassa niddosabhāvaṃ ñatvā gāthamāha –

    ૨૨૦.

    220.

    ‘‘સચ્ચં ખો એતં વદસિ કુમાર, પરિગ્ગહા વિવિધા સન્તિમસ્સ;

    ‘‘Saccaṃ kho etaṃ vadasi kumāra, pariggahā vividhā santimassa;

    તે રક્ખતિ ગોપયતપ્પમત્તો, સ બ્રાહ્મણો ગહપતિ તેન હોતી’’તિ.

    Te rakkhati gopayatappamatto, sa brāhmaṇo gahapati tena hotī’’ti.

    તતો મહાસત્તો ચિન્તેસિ ‘‘એવરૂપસ્સ બાલસ્સ રઞ્ઞો સન્તિકે વાસતો હિમવન્તં પવિસિત્વા પબ્બજિતું વરં, પરિસમજ્ઝેયેવસ્સ દોસં આવિકત્વા આપુચ્છિત્વા અજ્જેવ નિક્ખમિત્વા પબ્બજિસ્સામી’’તિ. સો પરિસાય નમક્કારં કત્વા ગાથમાહ –

    Tato mahāsatto cintesi ‘‘evarūpassa bālassa rañño santike vāsato himavantaṃ pavisitvā pabbajituṃ varaṃ, parisamajjheyevassa dosaṃ āvikatvā āpucchitvā ajjeva nikkhamitvā pabbajissāmī’’ti. So parisāya namakkāraṃ katvā gāthamāha –

    ૨૨૧.

    221.

    ‘‘સુણન્તુ મય્હં પરિસા સમાગતા, સનેગમા જાનપદા ચ સબ્બે;

    ‘‘Suṇantu mayhaṃ parisā samāgatā, sanegamā jānapadā ca sabbe;

    બાલાયં બાલસ્સ વચો નિસમ્મ, અહેતુના ઘાતયતે મં જનિન્દો’’તિ.

    Bālāyaṃ bālassa vaco nisamma, ahetunā ghātayate maṃ janindo’’ti.

    તત્થ બાલાયં બાલસ્સાતિ અયં રાજા સયં બાલો ઇમસ્સ બાલસ્સ કૂટજટિલસ્સ વચનં સુત્વા અહેતુનાવ મં ઘાતયતેતિ.

    Tattha bālāyaṃ bālassāti ayaṃ rājā sayaṃ bālo imassa bālassa kūṭajaṭilassa vacanaṃ sutvā ahetunāva maṃ ghātayateti.

    એવઞ્ચ પન વત્વા પિતરં વન્દિત્વા અત્તાનં પબ્બજ્જાય અનુજાનાપેન્તો ઇતરં ગાથમાહ –

    Evañca pana vatvā pitaraṃ vanditvā attānaṃ pabbajjāya anujānāpento itaraṃ gāthamāha –

    ૨૨૨.

    222.

    ‘‘દળ્હસ્મિ મૂલે વિસટે વિરૂળ્હે, દુન્નિક્કયો વેળુ પસાખજાતો;

    ‘‘Daḷhasmi mūle visaṭe virūḷhe, dunnikkayo veḷu pasākhajāto;

    વન્દામિ પાદાનિ તવ જનિન્દ, અનુજાન મં પબ્બજિસ્સામિ દેવા’’તિ.

    Vandāmi pādāni tava janinda, anujāna maṃ pabbajissāmi devā’’ti.

    તત્થ વિસટેતિ વિસાલે મહન્તે જાતે. દુન્નિક્કયોતિ દુન્નિક્કડ્ઢિયો.

    Tattha visaṭeti visāle mahante jāte. Dunnikkayoti dunnikkaḍḍhiyo.

    તતો પરા રઞ્ઞો ચ પુત્તસ્સ ચ વચનપટિવચનગાથા હોન્તિ –

    Tato parā rañño ca puttassa ca vacanapaṭivacanagāthā honti –

    ૨૨૩.

    223.

    ‘‘ભુઞ્જસ્સુ ભોગે વિપુલે કુમાર, સબ્બઞ્ચ તે ઇસ્સરિયં દદામિ;

    ‘‘Bhuñjassu bhoge vipule kumāra, sabbañca te issariyaṃ dadāmi;

    અજ્જેવ ત્વં કુરૂનં હોહિ રાજા, મા પબ્બજી પબ્બજ્જા હિ દુક્ખા.

    Ajjeva tvaṃ kurūnaṃ hohi rājā, mā pabbajī pabbajjā hi dukkhā.

    ૨૨૪.

    224.

    ‘‘કિન્નૂધ દેવ તવમત્થિ ભોગા, પુબ્બેવહં દેવલોકે રમિસ્સં;

    ‘‘Kinnūdha deva tavamatthi bhogā, pubbevahaṃ devaloke ramissaṃ;

    રૂપેહિ સદ્દેહિ અથો રસેહિ, ગન્ધેહિ ફસ્સેહિ મનોરમેહિ.

    Rūpehi saddehi atho rasehi, gandhehi phassehi manoramehi.

    ૨૨૫.

    225.

    ‘‘ભુત્તા ચ મે ભોગા તિદિવસ્મિં દેવ, પરિવારિતો અચ્છરાનં ગણેન;

    ‘‘Bhuttā ca me bhogā tidivasmiṃ deva, parivārito accharānaṃ gaṇena;

    તુવઞ્ચ બાલં પરનેય્યં વિદિત્વા, ન તાદિસે રાજકુલે વસેય્યં.

    Tuvañca bālaṃ paraneyyaṃ viditvā, na tādise rājakule vaseyyaṃ.

    ૨૨૬.

    226.

    ‘‘સચાહં બાલો પરનેય્યો અસ્મિ, એકાપરાધં ખમ પુત્ત મય્હં;

    ‘‘Sacāhaṃ bālo paraneyyo asmi, ekāparādhaṃ khama putta mayhaṃ;

    પુનપિ ચે એદિસકં ભવેય્ય, યથામતિં સોમનસ્સ કરોહી’’તિ.

    Punapi ce edisakaṃ bhaveyya, yathāmatiṃ somanassa karohī’’ti.

    તત્થ દુક્ખાતિ તાત, પબ્બજ્જા નામ પરપટિબદ્ધજીવિકત્તા દુક્ખા, મા પબ્બજિ, રાજા હોહીતિ તં યાચિ. કિન્નૂધ દેવાતિ દેવ, યે તવ ભોગા, તેસુ કિં નામ ભુઞ્જિતબ્બં અત્થિ. પરિવારિતોતિ પરિચારિતો, અયમેવ વા પાઠો. તસ્સ કિર જાતિસ્સરઞાણં ઉપ્પજ્જિ, તસ્મા એવમાહ. પરનેય્યન્તિ અન્ધં વિય યટ્ઠિયા પરેન નેતબ્બં. તાદિસેતિ તાદિસસ્સ રઞ્ઞો સન્તિકે ન પણ્ડિતેન વસિતબ્બં, મયા અત્તનો ઞાણબલેન અજ્જ જીવિતં લદ્ધં, નાહં તવ સન્તિકે વસિસ્સામીતિ ઞાપેતું એવમાહ. યથામતિન્તિ સચે પુન મય્હં એવરૂપો દોસો હોતિ, અથ ત્વં યથાઅજ્ઝાસયં કરોહીતિ પુત્તં ખમાપેસિ.

    Tattha dukkhāti tāta, pabbajjā nāma parapaṭibaddhajīvikattā dukkhā, mā pabbaji, rājā hohīti taṃ yāci. Kinnūdha devāti deva, ye tava bhogā, tesu kiṃ nāma bhuñjitabbaṃ atthi. Parivāritoti paricārito, ayameva vā pāṭho. Tassa kira jātissarañāṇaṃ uppajji, tasmā evamāha. Paraneyyanti andhaṃ viya yaṭṭhiyā parena netabbaṃ. Tādiseti tādisassa rañño santike na paṇḍitena vasitabbaṃ, mayā attano ñāṇabalena ajja jīvitaṃ laddhaṃ, nāhaṃ tava santike vasissāmīti ñāpetuṃ evamāha. Yathāmatinti sace puna mayhaṃ evarūpo doso hoti, atha tvaṃ yathāajjhāsayaṃ karohīti puttaṃ khamāpesi.

    મહાસત્તો રાજાનં ઓવદન્તો અટ્ઠ ગાથા અભાસિ –

    Mahāsatto rājānaṃ ovadanto aṭṭha gāthā abhāsi –

    ૨૨૭.

    227.

    ‘‘અનિસમ્મ કતં કમ્મં, અનવત્થાય ચિન્તિતં;

    ‘‘Anisamma kataṃ kammaṃ, anavatthāya cintitaṃ;

    ભેસજ્જસ્સેવ વેભઙ્ગો, વિપાકો હોતિ પાપકો.

    Bhesajjasseva vebhaṅgo, vipāko hoti pāpako.

    ૨૨૮.

    228.

    ‘‘નિસમ્મ ચ કતં કમ્મં, સમ્માવત્થાય ચિન્તિતં;

    ‘‘Nisamma ca kataṃ kammaṃ, sammāvatthāya cintitaṃ;

    ભેસજ્જસ્સેવ સમ્પત્તિ, વિપાકો હોતિ ભદ્રકો.

    Bhesajjasseva sampatti, vipāko hoti bhadrako.

    ૨૨૯.

    229.

    ‘‘અલસો ગિહી કામભોગી ન સાધુ, અસઞ્ઞતો પબ્બજિતો ન સાધુ;

    ‘‘Alaso gihī kāmabhogī na sādhu, asaññato pabbajito na sādhu;

    રાજા ન સાધુ અનિસમ્મકારી, યો પણ્ડિતો કોધનો તં ન સાધુ.

    Rājā na sādhu anisammakārī, yo paṇḍito kodhano taṃ na sādhu.

    ૨૩૦.

    230.

    ‘‘નિસમ્મ ખત્તિયો કયિરા, નાનિસમ્મ દિસમ્પતિ;

    ‘‘Nisamma khattiyo kayirā, nānisamma disampati;

    નિસમ્મકારિનો રાજ, યસો કિત્તિ ચ વડ્ઢતિ.

    Nisammakārino rāja, yaso kitti ca vaḍḍhati.

    ૨૩૧.

    231.

    ‘‘નિસમ્મ દણ્ડં પણયેય્ય ઇસ્સરો, વેગા કતં તપ્પતિ ભૂમિપાલ;

    ‘‘Nisamma daṇḍaṃ paṇayeyya issaro, vegā kataṃ tappati bhūmipāla;

    સમ્માપણીધી ચ નરસ્સ અત્થા, અનાનુતપ્પા તે ભવન્તિ પચ્છા.

    Sammāpaṇīdhī ca narassa atthā, anānutappā te bhavanti pacchā.

    ૨૩૨.

    232.

    ‘‘અનાનુતપ્પાનિ હિ યે કરોન્તિ, વિભજ્જ કમ્માયતનાનિ લોકે;

    ‘‘Anānutappāni hi ye karonti, vibhajja kammāyatanāni loke;

    વિઞ્ઞુપ્પસત્થાનિ સુખુદ્રયાનિ, ભવન્તિ બુદ્ધાનુમતાનિ તાનિ.

    Viññuppasatthāni sukhudrayāni, bhavanti buddhānumatāni tāni.

    ૨૩૩.

    233.

    ‘‘આગચ્છું દોવારિકા ખગ્ગબન્ધા, કાસાવિયા હન્તુ મમં જનિન્દ;

    ‘‘Āgacchuṃ dovārikā khaggabandhā, kāsāviyā hantu mamaṃ janinda;

    માતુઞ્ચ અઙ્કસ્મિમહં નિસિન્નો, આકડ્ઢિતો સહસા તેહિ દેવ.

    Mātuñca aṅkasmimahaṃ nisinno, ākaḍḍhito sahasā tehi deva.

    ૨૩૪.

    234.

    ‘‘કટુકઞ્હિ સમ્બાધં સુકિચ્છં પત્તો, મધુરમ્પિ યં જીવિતં લદ્ધ રાજ;

    ‘‘Kaṭukañhi sambādhaṃ sukicchaṃ patto, madhurampi yaṃ jīvitaṃ laddha rāja;

    કિચ્છેનહં અજ્જ વધા પમુત્તો, પબ્બજ્જમેવાભિમનોહમસ્મી’’તિ.

    Kicchenahaṃ ajja vadhā pamutto, pabbajjamevābhimanohamasmī’’ti.

    તત્થ અનિસમ્માતિ અનોલોકેત્વા અનુપધારેત્વા. અનવત્થાય ચિન્તિતન્તિ અનવત્થપેત્વા અતુલેત્વા અતીરેત્વા ચિન્તિતં. વિપાકો હોતિ પાપકોતિ તસ્સ હિ યથા નામ ભેસજ્જસ્સ વેભઙ્ગો વિપત્તિ, એવમેવં વિપાકો હોતિ પાપકો. અસઞ્ઞતોતિ કાયાદીહિ અસઞ્ઞતો દુસ્સીલો. તં ન સાધૂતિ તં તસ્સ કોધનં ન સાધુ. નાનિસમ્માતિ અનિસામેત્વા કિઞ્ચિ કમ્મં ન કરેય્ય. પણયેય્યાતિ પટ્ઠપેય્ય પવત્તેય્ય. વેગાતિ વેગેન સહસા. સમ્માપણીધી ચાતિ યોનિસો ઠપિતેન ચિત્તેન કતા નરસ્સ અત્થા પચ્છા અનાનુતપ્પા ભવન્તીતિ અત્થો. વિભજ્જાતિ ‘‘ઇમાનિ કાતું યુત્તાનિ, ઇમાનિ અયુત્તાની’’તિ એવં પઞ્ઞાય વિભજિત્વા. કમ્માયતનાનીતિ કમ્માનિ. બુદ્ધાનુમતાનીતિ પણ્ડિતેહિ અનુમતાનિ અનવજ્જાનિ હોન્તિ. કટુકન્તિ દેવ , કટુકં સમ્બાધં સુકિચ્છં મરણભયં પત્તોમ્હિ. લદ્ધાતિ અત્તનો ઞાણબલેન લભિત્વા. પબ્બજ્જમેવાભિમનોહમસ્મીતિ પબ્બજ્જાભિમુખચિત્તોયેવસ્મિ.

    Tattha anisammāti anoloketvā anupadhāretvā. Anavatthāya cintitanti anavatthapetvā atuletvā atīretvā cintitaṃ. Vipāko hoti pāpakoti tassa hi yathā nāma bhesajjassa vebhaṅgo vipatti, evamevaṃ vipāko hoti pāpako. Asaññatoti kāyādīhi asaññato dussīlo. Taṃ na sādhūti taṃ tassa kodhanaṃ na sādhu. Nānisammāti anisāmetvā kiñci kammaṃ na kareyya. Paṇayeyyāti paṭṭhapeyya pavatteyya. Vegāti vegena sahasā. Sammāpaṇīdhī cāti yoniso ṭhapitena cittena katā narassa atthā pacchā anānutappā bhavantīti attho. Vibhajjāti ‘‘imāni kātuṃ yuttāni, imāni ayuttānī’’ti evaṃ paññāya vibhajitvā. Kammāyatanānīti kammāni. Buddhānumatānīti paṇḍitehi anumatāni anavajjāni honti. Kaṭukanti deva , kaṭukaṃ sambādhaṃ sukicchaṃ maraṇabhayaṃ pattomhi. Laddhāti attano ñāṇabalena labhitvā. Pabbajjamevābhimanohamasmīti pabbajjābhimukhacittoyevasmi.

    એવં મહાસત્તેન ધમ્મે દેસિતે રાજા દેવિં આમન્તેત્વા ગાથમાહ –

    Evaṃ mahāsattena dhamme desite rājā deviṃ āmantetvā gāthamāha –

    ૨૩૫.

    235.

    ‘‘પુત્તો તવાયં તરુણો સુધમ્મે, અનુકમ્પકો સોમનસ્સો કુમારો;

    ‘‘Putto tavāyaṃ taruṇo sudhamme, anukampako somanasso kumāro;

    તં યાચમાનો ન લભામિ સ્વજ્જ, અરહસિ નં યાચિતવે તુવમ્પી’’તિ.

    Taṃ yācamāno na labhāmi svajja, arahasi naṃ yācitave tuvampī’’ti.

    તત્થ યાચિતવેતિ યાચિતું.

    Tattha yācitaveti yācituṃ.

    સા પબ્બજ્જાયમેવ ઉયોજેન્તી ગાથમાહ –

    Sā pabbajjāyameva uyojentī gāthamāha –

    ૨૩૬.

    236.

    ‘‘રમસ્સુ ભિક્ખાચરિયાય પુત્ત, નિસમ્મ ધમ્મેસુ પરિબ્બજસ્સુ;

    ‘‘Ramassu bhikkhācariyāya putta, nisamma dhammesu paribbajassu;

    સબ્બેસુ ભૂતેસુ નિધાય દણ્ડં, અનિન્દિતો બ્રહ્મમુપેતિ ઠાન’’ન્તિ.

    Sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ, anindito brahmamupeti ṭhāna’’nti.

    તત્થ નિસમ્માતિ પબ્બજન્તો ચ નિસામેત્વા મિચ્છાદિટ્ઠિકાનં પબ્બજ્જં પહાય સમ્માદિટ્ઠિયુત્તં નિય્યાનિકપબ્બજ્જં પબ્બજ.

    Tattha nisammāti pabbajanto ca nisāmetvā micchādiṭṭhikānaṃ pabbajjaṃ pahāya sammādiṭṭhiyuttaṃ niyyānikapabbajjaṃ pabbaja.

    અથ રાજા ગાથમાહ –

    Atha rājā gāthamāha –

    ૨૩૭.

    237.

    ‘‘અચ્છેરરૂપં વત યાદિસઞ્ચ, દુક્ખિતં મં દુક્ખાપયસે સુધમ્મે;

    ‘‘Accherarūpaṃ vata yādisañca, dukkhitaṃ maṃ dukkhāpayase sudhamme;

    યાચસ્સુ પુત્તં ઇતિ વુચ્ચમાના, ભિય્યોવ ઉસ્સાહયસે કુમાર’’ન્તિ.

    Yācassu puttaṃ iti vuccamānā, bhiyyova ussāhayase kumāra’’nti.

    તત્થ યાદિસઞ્ચાતિ યાદિસં ઇદં ત્વં વદેસિ, તં અચ્છરિયરૂપં વત. દુક્ખિતન્તિ પકતિયાપિ મં દુક્ખિતં ભિય્યો દુક્ખાપયસિ.

    Tattha yādisañcāti yādisaṃ idaṃ tvaṃ vadesi, taṃ acchariyarūpaṃ vata. Dukkhitanti pakatiyāpi maṃ dukkhitaṃ bhiyyo dukkhāpayasi.

    પુન દેવી ગાથમાહ –

    Puna devī gāthamāha –

    ૨૩૮.

    238.

    ‘‘યે વિપ્પમુત્તા અનવજ્જભોગિનો, પરિનિબ્બુતા લોકમિમં ચરન્તિ;

    ‘‘Ye vippamuttā anavajjabhogino, parinibbutā lokamimaṃ caranti;

    તમરિયમગ્ગં પટિપજ્જમાનં, ન ઉસ્સહે વારયિતું કુમાર’’ન્તિ.

    Tamariyamaggaṃ paṭipajjamānaṃ, na ussahe vārayituṃ kumāra’’nti.

    તત્થ વિપ્પમુત્તાતિ રાગાદીહિ વિપ્પમુત્તા. પરિનિબ્બુતાતિ કિલેસપરિનિબ્બાનેન નિબ્બુતા. તમરિયમગ્ગન્તિ તં તેસં બુદ્ધાદીનં અરિયાનં સન્તકં મગ્ગં પટિપજ્જમાનં મમ પુત્તં વારેતું ન ઉસ્સહામિ દેવાતિ.

    Tattha vippamuttāti rāgādīhi vippamuttā. Parinibbutāti kilesaparinibbānena nibbutā. Tamariyamagganti taṃ tesaṃ buddhādīnaṃ ariyānaṃ santakaṃ maggaṃ paṭipajjamānaṃ mama puttaṃ vāretuṃ na ussahāmi devāti.

    તસ્સા વચનં સુત્વા રાજા ઓસાનગાથમાહ –

    Tassā vacanaṃ sutvā rājā osānagāthamāha –

    ૨૩૯.

    239.

    ‘‘અદ્ધા હવે સેવિતબ્બા સપઞ્ઞા, બહુસ્સુતા યે બહુઠાનચિન્તિનો;

    ‘‘Addhā have sevitabbā sapaññā, bahussutā ye bahuṭhānacintino;

    યેસાયં સુત્વાન સુભાસિતાનિ, અપ્પોસ્સુક્કા વીતસોકા સુધમ્મા’’તિ.

    Yesāyaṃ sutvāna subhāsitāni, appossukkā vītasokā sudhammā’’ti.

    તત્થ બહુઠાનચિન્તિનોતિ બહુકારણચિન્તિનો. યેસાયન્તિ યેસં અયં. સોમનસ્સકુમારસ્સેવ હિ સા સુભાસિતં સુત્વા અપ્પોસ્સુક્કા જાતા, રાજાપિ તદેવ સન્ધાયાહ.

    Tattha bahuṭhānacintinoti bahukāraṇacintino. Yesāyanti yesaṃ ayaṃ. Somanassakumārasseva hi sā subhāsitaṃ sutvā appossukkā jātā, rājāpi tadeva sandhāyāha.

    મહાસત્તો માતાપિતરો વન્દિત્વા ‘‘સચે મય્હં દોસો અત્થિ, ખમથા’’તિ મહાજનસ્સ અઞ્જલિં કત્વા હિમવન્તાભિમુખો ગન્ત્વા મનુસ્સેસુ નિવત્તેસુ મનુસ્સવણ્ણેનાગન્ત્વા દેવતાહિ સત્ત પબ્બતરાજિયો અતિક્કમિત્વા હિમવન્તં નીતો વિસ્સકમ્મુના નિમ્મિતાય પણ્ણસાલાય ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિ. તં તત્થ યાવ સોળસવસ્સકાલા રાજકુલપરિચારિકવેસેન દેવતાયેવ ઉપટ્ઠહિંસુ. કૂટજટિલમ્પિ મહાજનો પોથેત્વા જીવિતક્ખયં પાપેસિ. મહાસત્તો ઝાનાભિઞ્ઞં નિબ્બત્તેત્વા બ્રહ્મલોકૂપગો અહોસિ.

    Mahāsatto mātāpitaro vanditvā ‘‘sace mayhaṃ doso atthi, khamathā’’ti mahājanassa añjaliṃ katvā himavantābhimukho gantvā manussesu nivattesu manussavaṇṇenāgantvā devatāhi satta pabbatarājiyo atikkamitvā himavantaṃ nīto vissakammunā nimmitāya paṇṇasālāya isipabbajjaṃ pabbaji. Taṃ tattha yāva soḷasavassakālā rājakulaparicārikavesena devatāyeva upaṭṭhahiṃsu. Kūṭajaṭilampi mahājano pothetvā jīvitakkhayaṃ pāpesi. Mahāsatto jhānābhiññaṃ nibbattetvā brahmalokūpago ahosi.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા ‘‘એવં, ભિક્ખવે, પુબ્બેપેસ મય્હં વધાય પરિસક્કિયેવા’’તિ વત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા કુહકો દેવદત્તો અહોસિ, માતા મહામાયા, મહારક્ખિતો સારિપુત્તો, સોમનસ્સકુમારો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, pubbepesa mayhaṃ vadhāya parisakkiyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kuhako devadatto ahosi, mātā mahāmāyā, mahārakkhito sāriputto, somanassakumāro pana ahameva ahosi’’nti.

    સોમનસ્સજાતકવણ્ણના નવમા.

    Somanassajātakavaṇṇanā navamā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૫૦૫. સોમનસ્સજાતકં • 505. Somanassajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact