Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૩૦૬] ૬. સુજાતાજાતકવણ્ણના

    [306] 6. Sujātājātakavaṇṇanā

    કિમણ્ડકાતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો મલ્લિકં દેવિં આરબ્ભ કથેસિ. એકદિવસં કિર રઞ્ઞો તાય સદ્ધિં સિરિવિવાદો અહોસિ, ‘‘સયનકલહો’’તિપિ વદન્તિયેવ. રાજા કુજ્ઝિત્વા તસ્સા અત્થિભાવમ્પિ ન જાનાતિ. મલ્લિકા દેવીપિ ‘‘સત્થા રઞ્ઞો મયિ કુદ્ધભાવં ન જાનાતિ મઞ્ઞે’’તિ ચિન્તેસિ. સત્થાપિ ઞત્વા ‘‘ઇમેસં સમગ્ગભાવં કરિસ્સામી’’તિ પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય પઞ્ચભિક્ખુસતપરિવારો સાવત્થિં પવિસિત્વા રાજદ્વારં અગમાસિ. રાજા તથાગતસ્સ પત્તં ગહેત્વા નિવેસનં પવેસેત્વા પઞ્ઞત્તાસને નિસીદાપેત્વા બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ દક્ખિણોદકં દત્વા યાગુખજ્જકં આહરિ. સત્થા પત્તં હત્થેન પિદહિત્વા ‘‘મહારાજ, કહં દેવી’’તિ આહ. ‘‘કિં, ભન્તે, તાય અત્તનો યસેન મત્તાયા’’તિ? ‘‘મહારાજ, સયમેવ યસં દત્વા માતુગામં ઉક્ખિપિત્વા તાય કતસ્સ અપરાધસ્સ અસહનં નામ ન યુત્ત’’ન્તિ. રાજા સત્થુ વચનં સુત્વા તં પક્કોસાપેસિ, સા સત્થારં પરિવિસિ. સત્થા ‘‘અઞ્ઞમઞ્ઞં સમગ્ગેહિ ભવિતું વટ્ટતી’’તિ સામગ્ગિરસવણ્ણં કથેત્વા પક્કામિ. તતો પટ્ઠાય ઉભો સમગ્ગવાસં વસિંસુ. ભિક્ખૂ ધમ્મસભાયં કથં સમુટ્ઠાપેસું ‘‘આવુસો, સત્થા એકવચનેનેવ ઉભો સમગ્ગે અકાસી’’તિ. સત્થા આગન્ત્વા ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વુત્તે ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવ, પુબ્બેપાહં એતે એકવાદેનેવ સમગ્ગે અકાસિ’’ન્તિ વત્વા તેહિ યાચિતો અતીતં આહરિ.

    Kimaṇḍakāti idaṃ satthā jetavane viharanto mallikaṃ deviṃ ārabbha kathesi. Ekadivasaṃ kira rañño tāya saddhiṃ sirivivādo ahosi, ‘‘sayanakalaho’’tipi vadantiyeva. Rājā kujjhitvā tassā atthibhāvampi na jānāti. Mallikā devīpi ‘‘satthā rañño mayi kuddhabhāvaṃ na jānāti maññe’’ti cintesi. Satthāpi ñatvā ‘‘imesaṃ samaggabhāvaṃ karissāmī’’ti pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya pañcabhikkhusataparivāro sāvatthiṃ pavisitvā rājadvāraṃ agamāsi. Rājā tathāgatassa pattaṃ gahetvā nivesanaṃ pavesetvā paññattāsane nisīdāpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dakkhiṇodakaṃ datvā yāgukhajjakaṃ āhari. Satthā pattaṃ hatthena pidahitvā ‘‘mahārāja, kahaṃ devī’’ti āha. ‘‘Kiṃ, bhante, tāya attano yasena mattāyā’’ti? ‘‘Mahārāja, sayameva yasaṃ datvā mātugāmaṃ ukkhipitvā tāya katassa aparādhassa asahanaṃ nāma na yutta’’nti. Rājā satthu vacanaṃ sutvā taṃ pakkosāpesi, sā satthāraṃ parivisi. Satthā ‘‘aññamaññaṃ samaggehi bhavituṃ vaṭṭatī’’ti sāmaggirasavaṇṇaṃ kathetvā pakkāmi. Tato paṭṭhāya ubho samaggavāsaṃ vasiṃsu. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, satthā ekavacaneneva ubho samagge akāsī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepāhaṃ ete ekavādeneva samagge akāsi’’nti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો તસ્સ અત્થધમ્માનુસાસકો અમચ્ચો અહોસિ. અથેકદિવસં રાજા વાતપાનં વિવરિત્વા રાજઙ્ગણં ઓલોકયમાનો અટ્ઠાસિ. તસ્મિં ખણે એકા પણ્ણિકધીતા અભિરૂપા પઠમવયે ઠિતા સુજાતા નામ બદરપચ્છિં સીસે કત્વા ‘‘બદરાનિ ગણ્હથ, બદરાનિ ગણ્હથા’’તિ વદમાના રાજઙ્ગણેન ગચ્છતિ. રાજા તસ્સા સદ્દં સુત્વા તાય પટિબદ્ધચિત્તો હુત્વા અસામિકભાવં ઞત્વા તં પક્કોસાપેત્વા અગ્ગમહેસિટ્ઠાને ઠપેત્વા મહન્તં યસં અદાસિ. સા રઞ્ઞો પિયા અહોસિ મનાપા. અથેકદિવસં રાજા સુવણ્ણતટ્ટકે બદરાનિ ખાદન્તો નિસીદિ. તદા સુજાતા દેવી રાજાનં બદરાનિ ખાદન્તં દિસ્વા ‘‘મહારાજ, કિં નામ તુમ્હે ખાદથા’’તિ પુચ્છન્તી પઠમં ગાથમાહ –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa atthadhammānusāsako amacco ahosi. Athekadivasaṃ rājā vātapānaṃ vivaritvā rājaṅgaṇaṃ olokayamāno aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe ekā paṇṇikadhītā abhirūpā paṭhamavaye ṭhitā sujātā nāma badarapacchiṃ sīse katvā ‘‘badarāni gaṇhatha, badarāni gaṇhathā’’ti vadamānā rājaṅgaṇena gacchati. Rājā tassā saddaṃ sutvā tāya paṭibaddhacitto hutvā asāmikabhāvaṃ ñatvā taṃ pakkosāpetvā aggamahesiṭṭhāne ṭhapetvā mahantaṃ yasaṃ adāsi. Sā rañño piyā ahosi manāpā. Athekadivasaṃ rājā suvaṇṇataṭṭake badarāni khādanto nisīdi. Tadā sujātā devī rājānaṃ badarāni khādantaṃ disvā ‘‘mahārāja, kiṃ nāma tumhe khādathā’’ti pucchantī paṭhamaṃ gāthamāha –

    ૨૧.

    21.

    ‘‘કિમણ્ડકા ઇમે દેવ, નિક્ખિત્તા કંસમલ્લકે;

    ‘‘Kimaṇḍakā ime deva, nikkhittā kaṃsamallake;

    ઉપલોહિતકા વગ્ગૂ, તં મે અક્ખાહિ પુચ્છિતો’’તિ.

    Upalohitakā vaggū, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti.

    તત્થ કિમણ્ડકાતિ કિંફલાનિ નામેતાનિ, પરિમણ્ડલવસેન પન અણ્ડકાતિ આહ. કંસમલ્લકેતિ સુવણ્ણતટ્ટકે. ઉપલોહિતકાતિ રત્તવણ્ણા. વગ્ગૂતિ ચોક્ખા નિમ્મલા.

    Tattha kimaṇḍakāti kiṃphalāni nāmetāni, parimaṇḍalavasena pana aṇḍakāti āha. Kaṃsamallaketi suvaṇṇataṭṭake. Upalohitakāti rattavaṇṇā. Vaggūti cokkhā nimmalā.

    રાજા કુજ્ઝિત્વા ‘‘બદરવાણિજકે પણ્ણિકગહપતિકસ્સ ધીતે અત્તનો કુલસન્તકાનિ બદરાનિપિ ન જાનાસી’’તિ વત્વા દ્વે ગાથા અભાસિ –

    Rājā kujjhitvā ‘‘badaravāṇijake paṇṇikagahapatikassa dhīte attano kulasantakāni badarānipi na jānāsī’’ti vatvā dve gāthā abhāsi –

    ૨૨.

    22.

    ‘‘યાનિ પુરે તુવં દેવિ, ભણ્ડુ નન્તકવાસિની;

    ‘‘Yāni pure tuvaṃ devi, bhaṇḍu nantakavāsinī;

    ઉચ્છઙ્ગહત્થા પચિનાસિ, તસ્સા તે કોલિયં ફલં.

    Ucchaṅgahatthā pacināsi, tassā te koliyaṃ phalaṃ.

    ૨૩.

    23.

    ‘‘ઉડ્ડય્હતે ન રમતિ, ભોગા વિપ્પજહન્તિ તં;

    ‘‘Uḍḍayhate na ramati, bhogā vippajahanti taṃ;

    તત્થેવિમં પટિનેથ, યત્થ કોલં પચિસ્સતી’’તિ.

    Tatthevimaṃ paṭinetha, yattha kolaṃ pacissatī’’ti.

    તત્થ ભણ્ડૂતિ મુણ્ડસીસા હુત્વા. નન્તકવાસિનીતિ જિણ્ણપિલોતિકનિવત્થા. ઉચ્છઙ્ગહત્થા પચિનાસીતિ અટવિં પવિસિત્વા અઙ્કુસકેન સાખં ઓનામેત્વા ઓચિતોચિતં હત્થેન ગહેત્વા ઉચ્છઙ્ગે પક્ખિપનવસેન ઉચ્છઙ્ગહત્થા હુત્વા પચિનાસિ ઓચિનાસિ. તસ્સા તે કોલિયં ફલન્તિ તસ્સા તવ એવં પચિનન્તિયા ઓચિનન્તિયા યમહં ઇદાનિ ખાદામિ, ઇદં કોલિયં કુલદત્તિયં ફલન્તિ અત્થો.

    Tattha bhaṇḍūti muṇḍasīsā hutvā. Nantakavāsinīti jiṇṇapilotikanivatthā. Ucchaṅgahatthā pacināsīti aṭaviṃ pavisitvā aṅkusakena sākhaṃ onāmetvā ocitocitaṃ hatthena gahetvā ucchaṅge pakkhipanavasena ucchaṅgahatthā hutvā pacināsi ocināsi. Tassā te koliyaṃ phalanti tassā tava evaṃ pacinantiyā ocinantiyā yamahaṃ idāni khādāmi, idaṃ koliyaṃ kuladattiyaṃ phalanti attho.

    ઉડ્ડય્હતે ન રમતીતિ અયં જમ્મી ઇમસ્મિં રાજકુલે વસમાના લોહકુમ્ભિયં પક્ખિત્તા વિય ડય્હતિ નાભિરમતિ. ભોગાતિ રાજભોગા ઇમં અલક્ખિકં વિપ્પજહન્તિ. યત્થ કોલં પચિસ્સતીતિ યત્થ ગન્ત્વા પુન બદરમેવ પચિનિત્વા વિક્કિણન્તી જીવિકં કપ્પેસ્સતિ, તત્થેવ નં નેથાતિ વદતિ.

    Uḍḍayhatena ramatīti ayaṃ jammī imasmiṃ rājakule vasamānā lohakumbhiyaṃ pakkhittā viya ḍayhati nābhiramati. Bhogāti rājabhogā imaṃ alakkhikaṃ vippajahanti. Yattha kolaṃ pacissatīti yattha gantvā puna badarameva pacinitvā vikkiṇantī jīvikaṃ kappessati, tattheva naṃ nethāti vadati.

    બોધિસત્તો ‘‘ઠપેત્વા મં અઞ્ઞો ઇમે સમગ્ગે કાતું ન સક્ખિસ્સતી’’તિ રાજાનં સઞ્ઞાપેત્વા ‘‘ઇમિસ્સા અનિક્કડ્ઢનં કરિસ્સ્સામી’’તિ ચિન્તેત્વા ચતુત્થં ગાથમાહ –

    Bodhisatto ‘‘ṭhapetvā maṃ añño ime samagge kātuṃ na sakkhissatī’’ti rājānaṃ saññāpetvā ‘‘imissā anikkaḍḍhanaṃ karisssāmī’’ti cintetvā catutthaṃ gāthamāha –

    ૨૪.

    24.

    ‘‘હોન્તિ હેતે મહારાજ, ઇદ્ધિપ્પત્તાય નારિયા;

    ‘‘Honti hete mahārāja, iddhippattāya nāriyā;

    ખમ દેવ સુજાતાય, માસ્સા કુજ્ઝ રથેસભા’’તિ.

    Khama deva sujātāya, māssā kujjha rathesabhā’’ti.

    તસ્સત્થો – મહારાજ, એતે એવરૂપા પમાદદોસા યસં પત્તાય નારિયા હોન્તિયેવ, એતં એવરૂપે ઉચ્ચે ઠાને ઠપેત્વા ઇદાનિ ‘‘એત્તકસ્સ અપરાધસ્સ અસહનં નામ ન યુત્તં તુમ્હાકં, તસ્મા ખમ, દેવ, સુજાતાય, એતિસ્સા મા કુજ્ઝ રથેસભ રથજેટ્ઠકાતિ.

    Tassattho – mahārāja, ete evarūpā pamādadosā yasaṃ pattāya nāriyā hontiyeva, etaṃ evarūpe ucce ṭhāne ṭhapetvā idāni ‘‘ettakassa aparādhassa asahanaṃ nāma na yuttaṃ tumhākaṃ, tasmā khama, deva, sujātāya, etissā mā kujjha rathesabha rathajeṭṭhakāti.

    રાજા તસ્સ વચનેન દેવિયા તં અપરાધં સહિત્વા યથાઠાનેયેવ નં ઠપેસિ. તતો પટ્ઠાય ઉભો સમગ્ગવાસં વસિંસૂતિ.

    Rājā tassa vacanena deviyā taṃ aparādhaṃ sahitvā yathāṭhāneyeva naṃ ṭhapesi. Tato paṭṭhāya ubho samaggavāsaṃ vasiṃsūti.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા બારાણસિરાજા કોસલરાજા અહોસિ, સુજાતા મલ્લિકા, અમચ્ચો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā bārāṇasirājā kosalarājā ahosi, sujātā mallikā, amacco pana ahameva ahosi’’nti.

    સુજાતાજાતકવણ્ણના છટ્ઠા.

    Sujātājātakavaṇṇanā chaṭṭhā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૩૦૬. સુજાતજાતકં • 306. Sujātajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact