Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૩૫૨] ૨. સુજાતજાતકવણ્ણના

    [352] 2. Sujātajātakavaṇṇanā

    કિં નુ સન્તરમાનોવાતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો મતપિતિકં કુટુમ્બિકં આરબ્ભ કથેસિ. સો કિર પિતરિ મતે પરિદેવમાનો વિચરતિ, સોકં વિનોદેતું ન સક્કોતિ. અથ સત્થા તસ્સ સોતાપત્તિફલૂપનિસ્સયં દિસ્વા સાવત્થિં પિણ્ડાય ચરિત્વા પચ્છાસમણં આદાય તસ્સ ગેહં ગન્ત્વા પઞ્ઞત્તાસને નિસિન્નો તં વન્દિત્વા નિસિન્નં ‘‘કિં, ઉપાસક, સોચસી’’તિ વત્વા ‘‘આમ, ભન્તે’’તિ વુત્તે ‘‘આવુસો, પોરાણકપણ્ડિતા પણ્ડિતાનં વચનં સુત્વા પિતરિ કાલકતે ન સોચિંસૂ’’તિ વત્વા તેન યાચિતો અતીતં આહરિ.

    Kiṃnu santaramānovāti idaṃ satthā jetavane viharanto matapitikaṃ kuṭumbikaṃ ārabbha kathesi. So kira pitari mate paridevamāno vicarati, sokaṃ vinodetuṃ na sakkoti. Atha satthā tassa sotāpattiphalūpanissayaṃ disvā sāvatthiṃ piṇḍāya caritvā pacchāsamaṇaṃ ādāya tassa gehaṃ gantvā paññattāsane nisinno taṃ vanditvā nisinnaṃ ‘‘kiṃ, upāsaka, socasī’’ti vatvā ‘‘āma, bhante’’ti vutte ‘‘āvuso, porāṇakapaṇḍitā paṇḍitānaṃ vacanaṃ sutvā pitari kālakate na sociṃsū’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો કુટુમ્બિકગેહે નિબ્બત્તિ, ‘‘સુજાતકુમારો’’તિસ્સ નામં કરિંસુ. તસ્સ વયપ્પત્તસ્સ પિતામહો કાલમકાસિ. અથસ્સ પિતા પિતુ કાલકિરિયતો પટ્ઠાય સોકસમપ્પિતો આળાહનં ગન્ત્વા આળાહનતો અટ્ઠીનિ આહરિત્વા અત્તનો આરામે મત્તિકાથૂપં કત્વા તાનિ તત્થ નિદહિત્વા ગતગતવેલાય થૂપં પુપ્ફેહિ પૂજેત્વા ચેતિયં આવિજ્ઝન્તો પરિદેવતિ, નેવ ન્હાયતિ ન લિમ્પતિ ન ભુઞ્જતિ ન કમ્મન્તે વિચારેતિ. તં દિસ્વા બોધિસત્તો ‘‘પિતા મે અય્યકસ્સ મતકાલતો પટ્ઠાય સોકાભિભૂતો ચરતિ, ઠપેત્વા પન મં અઞ્ઞો એતં સઞ્ઞાપેતું ન સક્કોતિ, એકેન નં ઉપાયેન નિસ્સોકં કરિસ્સામી’’તિ બહિગામે એકં મતગોણં દિસ્વા તિણઞ્ચ પાનીયઞ્ચ આહરિત્વા તસ્સ પુરતો ઠપેત્વા ‘‘ખાદ, ખાદ, પિવ, પિવા’’તિ આહ. આગતાગતા નં દિસ્વા ‘‘સમ્મ સુજાત, કિં ઉમ્મત્તકોસિ, મતગોણસ્સ તિણોદકં દેસી’’તિ વદન્તિ. સો ન કિઞ્ચિ પટિવદતિ. અથસ્સ પિતુ સન્તિકં ગન્ત્વા ‘‘પુત્તો તે ઉમ્મત્તકો જાતો, મતગોણસ્સ્સ તિણોદકં દેતી’’તિ આહંસુ. તં સુત્વા કુટુમ્બિકસ્સ પિતુસોકો અપગતો, પુત્તસોકો પતિટ્ઠિતો. સો વેગેનાગન્ત્વા ‘‘નનુ ત્વં, તાત સુજાત, પણ્ડિતોસિ, કિંકારણા મતગોણસ્સ તિણોદકં દેસી’’તિ વત્વા દ્વે ગાથા અભાસિ –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kuṭumbikagehe nibbatti, ‘‘sujātakumāro’’tissa nāmaṃ kariṃsu. Tassa vayappattassa pitāmaho kālamakāsi. Athassa pitā pitu kālakiriyato paṭṭhāya sokasamappito āḷāhanaṃ gantvā āḷāhanato aṭṭhīni āharitvā attano ārāme mattikāthūpaṃ katvā tāni tattha nidahitvā gatagatavelāya thūpaṃ pupphehi pūjetvā cetiyaṃ āvijjhanto paridevati, neva nhāyati na limpati na bhuñjati na kammante vicāreti. Taṃ disvā bodhisatto ‘‘pitā me ayyakassa matakālato paṭṭhāya sokābhibhūto carati, ṭhapetvā pana maṃ añño etaṃ saññāpetuṃ na sakkoti, ekena naṃ upāyena nissokaṃ karissāmī’’ti bahigāme ekaṃ matagoṇaṃ disvā tiṇañca pānīyañca āharitvā tassa purato ṭhapetvā ‘‘khāda, khāda, piva, pivā’’ti āha. Āgatāgatā naṃ disvā ‘‘samma sujāta, kiṃ ummattakosi, matagoṇassa tiṇodakaṃ desī’’ti vadanti. So na kiñci paṭivadati. Athassa pitu santikaṃ gantvā ‘‘putto te ummattako jāto, matagoṇasssa tiṇodakaṃ detī’’ti āhaṃsu. Taṃ sutvā kuṭumbikassa pitusoko apagato, puttasoko patiṭṭhito. So vegenāgantvā ‘‘nanu tvaṃ, tāta sujāta, paṇḍitosi, kiṃkāraṇā matagoṇassa tiṇodakaṃ desī’’ti vatvā dve gāthā abhāsi –

    .

    6.

    ‘‘કિં નુ સન્તરમાનોવ, લાયિત્વા હરિતં તિણં;

    ‘‘Kiṃ nu santaramānova, lāyitvā haritaṃ tiṇaṃ;

    ખાદ ખાદાતિ લપસિ, ગતસત્તં જરગ્ગવં.

    Khāda khādāti lapasi, gatasattaṃ jaraggavaṃ.

    .

    7.

    ‘‘ન હિ અન્નેન પાનેન, મતો ગોણો સમુટ્ઠહે;

    ‘‘Na hi annena pānena, mato goṇo samuṭṭhahe;

    ત્વઞ્ચ તુચ્છં વિલપસિ, યથા તં દુમ્મતી તથા’’તિ.

    Tvañca tucchaṃ vilapasi, yathā taṃ dummatī tathā’’ti.

    તત્થ સન્તરમાનોવાતિ તુરિતો વિય હુત્વા. લાયિત્વાતિ લુનિત્વા. લપસીતિ વિલપસિ. ગતસત્તં જરગ્ગવન્તિ વિગતજીવિતં જિણ્ણગોણં. યથા તન્તિ એત્થ ન્તિ નિપાતમત્તં, યથા દુમ્મતિ અપ્પપઞ્ઞો વિલપેય્ય, તથા ત્વં તુચ્છં વિલપસીતિ.

    Tattha santaramānovāti turito viya hutvā. Lāyitvāti lunitvā. Lapasīti vilapasi. Gatasattaṃ jaraggavanti vigatajīvitaṃ jiṇṇagoṇaṃ. Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ, yathā dummati appapañño vilapeyya, tathā tvaṃ tucchaṃ vilapasīti.

    તતો બોધિસત્તો દ્વે ગાથા અભાસિ –

    Tato bodhisatto dve gāthā abhāsi –

    .

    8.

    ‘‘તથેવ તિટ્ઠતિ સીસં, હત્થપાદા ચ વાલધિ;

    ‘‘Tatheva tiṭṭhati sīsaṃ, hatthapādā ca vāladhi;

    સોતા તથેવ તિટ્ઠન્તિ, મઞ્ઞે ગોણો સમુટ્ઠહે.

    Sotā tatheva tiṭṭhanti, maññe goṇo samuṭṭhahe.

    .

    9.

    ‘‘નેવય્યકસ્સ સીસઞ્ચ, હત્થપાદા ચ દિસ્સરે;

    ‘‘Nevayyakassa sīsañca, hatthapādā ca dissare;

    રુદં મત્તિકથૂપસ્મિં, નનુ ત્વઞ્ઞેવ દુમ્મતી’’તિ.

    Rudaṃ mattikathūpasmiṃ, nanu tvaññeva dummatī’’ti.

    તત્થ તથેવાતિ યથા પુબ્બે ઠિતં, તથેવ તિટ્ઠતિ. મઞ્ઞેતિ એતેસં સીસાદીનં તથેવ ઠિતત્તા અયં ગોણો સમુટ્ઠહેય્યાતિ મઞ્ઞામિ. નેવય્યકસ્સ સીસઞ્ચાતિ અય્યકસ્સ પન સીસઞ્ચ હત્થપાદા ચ ન દિસ્સન્તિ. ‘‘પિટ્ઠિપાદા ન દિસ્સરે’’તિપિ પાઠો. નનુ ત્વઞ્ઞેવ દુમ્મતીતિ અહં તાવ સીસાદીનિ પસ્સન્તો એવં કરોમિ, ત્વં પન ન કિઞ્ચિ પસ્સસિ, ઝાપિતટ્ઠાનતો અટ્ઠીનિ આહરિત્વા મત્તિકાથૂપં કત્વા પરિદેવસિ. ઇતિ મં પટિચ્ચ સતગુણેન સહસ્સગુણેન સતસહસ્સગુણેન નનુ ત્વઞ્ઞેવ દુમ્મતિ. ભિજ્જનધમ્મા નામ સઙ્ખારા ભિજ્જન્તિ, તત્થ કા પરિદેવનાતિ.

    Tattha tathevāti yathā pubbe ṭhitaṃ, tatheva tiṭṭhati. Maññeti etesaṃ sīsādīnaṃ tatheva ṭhitattā ayaṃ goṇo samuṭṭhaheyyāti maññāmi. Nevayyakassa sīsañcāti ayyakassa pana sīsañca hatthapādā ca na dissanti. ‘‘Piṭṭhipādā na dissare’’tipi pāṭho. Nanu tvaññeva dummatīti ahaṃ tāva sīsādīni passanto evaṃ karomi, tvaṃ pana na kiñci passasi, jhāpitaṭṭhānato aṭṭhīni āharitvā mattikāthūpaṃ katvā paridevasi. Iti maṃ paṭicca sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena nanu tvaññeva dummati. Bhijjanadhammā nāma saṅkhārā bhijjanti, tattha kā paridevanāti.

    તં સુત્વા બોધિસત્તસ્સ પિતા ‘‘મમ પુત્તો પણ્ડિતો ઇધલોકપરલોકકિચ્ચં જાનાતિ, મમ સઞ્ઞાપનત્થાય એતં કમ્મં અકાસી’’તિ ચિન્તેત્વા ‘‘તાત સુજાતપણ્ડિત, ‘સબ્બે સઙ્ખારા અનિચ્ચા’તિ મે ઞાતા, ઇતો પટ્ઠાય ન સોચિસ્સામિ, પિતુસોકહરણકપુત્તેન નામ તાદિસેન ભવિતબ્બ’’ન્તિ વત્વા પુત્તસ્સ થુતિં કરોન્તો આહ –

    Taṃ sutvā bodhisattassa pitā ‘‘mama putto paṇḍito idhalokaparalokakiccaṃ jānāti, mama saññāpanatthāya etaṃ kammaṃ akāsī’’ti cintetvā ‘‘tāta sujātapaṇḍita, ‘sabbe saṅkhārā aniccā’ti me ñātā, ito paṭṭhāya na socissāmi, pitusokaharaṇakaputtena nāma tādisena bhavitabba’’nti vatvā puttassa thutiṃ karonto āha –

    ૧૦.

    10.

    ‘‘આદિત્તં વત મં સન્તં, ઘતસિત્તંવ પાવકં;

    ‘‘Ādittaṃ vata maṃ santaṃ, ghatasittaṃva pāvakaṃ;

    વારિના વિય ઓસિઞ્ચં, સબ્બં નિબ્બાપયે દરં.

    Vārinā viya osiñcaṃ, sabbaṃ nibbāpaye daraṃ.

    ૧૧.

    11.

    ‘‘અબ્બહી વત મે સલ્લં, યમાસિ હદયસ્સિતં;

    ‘‘Abbahī vata me sallaṃ, yamāsi hadayassitaṃ;

    યો મે સોકપરેતસ્સ, પિતુસોકં અપાનુદિ.

    Yo me sokaparetassa, pitusokaṃ apānudi.

    ૧૨.

    12.

    ‘‘સોહં અબ્બૂળ્હસલ્લોસ્મિ, વીતસોકો અનાવિલો;

    ‘‘Sohaṃ abbūḷhasallosmi, vītasoko anāvilo;

    ન સોચામિ ન રોદામિ, તવ સુત્વાન માણવ.

    Na socāmi na rodāmi, tava sutvāna māṇava.

    ૧૩.

    13.

    ‘‘એવં કરોન્તિ સપ્પઞ્ઞા, યે હોન્તિ અનુકમ્પકા;

    ‘‘Evaṃ karonti sappaññā, ye honti anukampakā;

    વિનિવત્તેન્તિ સોકમ્હા, સુજાતો પિતરં યથા’’તિ.

    Vinivattenti sokamhā, sujāto pitaraṃ yathā’’ti.

    તત્થ નિબ્બાપયેતિ નિબ્બાપયિ. દરન્તિ સોકદરથં. સુજાતો પિતરં યથાતિ યથા મમ પુત્તો સુજાતો મં પિતરં સમાનં અત્તનો સપ્પઞ્ઞતાય સોકમ્હા વિનિવત્તયિ, એવં અઞ્ઞેપિ સપ્પઞ્ઞા સોકમ્હા વિનિવત્તયન્તીતિ.

    Tattha nibbāpayeti nibbāpayi. Daranti sokadarathaṃ. Sujāto pitaraṃ yathāti yathā mama putto sujāto maṃ pitaraṃ samānaṃ attano sappaññatāya sokamhā vinivattayi, evaṃ aññepi sappaññā sokamhā vinivattayantīti.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ, સચ્ચપરિયોસાને કુટુમ્બિકો સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિ. તદા સુજાતો અહમેવ અહોસિન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne kuṭumbiko sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā sujāto ahameva ahosinti.

    સુજાતજાતકવણ્ણના દુતિયા.

    Sujātajātakavaṇṇanā dutiyā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૩૫૨. સુજાતજાતકં • 352. Sujātajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact