Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પેટકોપદેસપાળિ • Peṭakopadesapāḷi

    ૩. સુત્તાધિટ્ઠાનતતિયભૂમિ

    3. Suttādhiṭṭhānatatiyabhūmi

    ૩૨. તત્થ કતમં સુત્તાધિટ્ઠાનં?

    32. Tattha katamaṃ suttādhiṭṭhānaṃ?

    લોભાધિટ્ઠાનં દોસાધિટ્ઠાનં મોહાધિટ્ઠાનં અલોભાધિટ્ઠાનં અદોસાધિટ્ઠાનં અમોહાધિટ્ઠાનં કાયકમ્માધિટ્ઠાનં વાચાકમ્માધિટ્ઠાનં મનોકમ્માધિટ્ઠાનં સદ્ધિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં વીરિયિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં સતિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં સમાધિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં પઞ્ઞિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં.

    Lobhādhiṭṭhānaṃ dosādhiṭṭhānaṃ mohādhiṭṭhānaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ adosādhiṭṭhānaṃ amohādhiṭṭhānaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ vīriyindriyādhiṭṭhānaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ.

    તત્થ કતમં લોભાધિટ્ઠાનં?

    Tattha katamaṃ lobhādhiṭṭhānaṃ?

    વિતક્કમથિતસ્સ 1 જન્તુનો, તિબ્બરાગસ્સ સુભાનુપસ્સિનો;

    Vitakkamathitassa 2 jantuno, tibbarāgassa subhānupassino;

    ભિય્યો તણ્હા પવડ્ઢતિ, એસ ખો ગાળ્હં કરોતિ બન્ધનં.

    Bhiyyo taṇhā pavaḍḍhati, esa kho gāḷhaṃ karoti bandhanaṃ.

    વિતક્કમથિતસ્સાતિ કામરાગો. સુભાનુપસ્સિનોતિ કામરાગવત્થુ. ભિય્યો તણ્હા પવડ્ઢતીતિ કામતણ્હા. એસ ગાળ્હં કરોતિ બન્ધનન્તિ રાગં, ઇતિ યો યો ધમ્મો મૂલનિક્ખિત્તો, સો યેવેત્થ ધમ્મો ઉગ્ગાવહિતબ્બો 3. ન ભગવા એકં ધમ્મં આરબ્ભ અઞ્ઞં ધમ્મં દેસેતિ. યસ્સ વિતક્કેતિ કામવિતક્કો તમેવ વિતક્કં કામવિતક્કેન નિદ્દિસીયતિ. તિબ્બરાગસ્સાતિ તસ્સેવ વિતક્કસ્સ વત્થું નિદ્દિસતિ. સુભાનુપસ્સિનો ભિય્યો તણ્હા પવડ્ઢતીતિ તમેવ રાગં કામતણ્હાતિ નિદ્દિસતિ. એસ ગાળ્હં કરોતિ બન્ધનન્તિ તમેવ તણ્હાસંયોજનં નિદ્દિસતિ. એવં ગાથાસુ અનુમિનિતબ્બં. એવં સવેય્યાકરણેસુ.

    Vitakkamathitassāti kāmarāgo. Subhānupassinoti kāmarāgavatthu. Bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatīti kāmataṇhā. Esa gāḷhaṃ karoti bandhananti rāgaṃ, iti yo yo dhammo mūlanikkhitto, so yevettha dhammo uggāvahitabbo 4. Na bhagavā ekaṃ dhammaṃ ārabbha aññaṃ dhammaṃ deseti. Yassa vitakketi kāmavitakko tameva vitakkaṃ kāmavitakkena niddisīyati. Tibbarāgassāti tasseva vitakkassa vatthuṃ niddisati. Subhānupassino bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatīti tameva rāgaṃ kāmataṇhāti niddisati. Esa gāḷhaṃ karoti bandhananti tameva taṇhāsaṃyojanaṃ niddisati. Evaṃ gāthāsu anuminitabbaṃ. Evaṃ saveyyākaraṇesu.

    તત્થ ભગવા એકં ધમ્મં તિવિધં નિદ્દિસતિ, નિસ્સન્દતો હેતુતો ફલતો.

    Tattha bhagavā ekaṃ dhammaṃ tividhaṃ niddisati, nissandato hetuto phalato.

    દદં પિયો 5 હોતિ ભજન્તિ નં બહૂ, કિત્તિઞ્ચ પપ્પોતિ યસો ચ વડ્ઢતિ;

    Dadaṃ piyo 6 hoti bhajanti naṃ bahū, kittiñca pappoti yaso ca vaḍḍhati;

    અમઙ્કુભૂતો પરિસં વિગાહતિ, વિસારદો હોતિ નરો અમચ્છરી.

    Amaṅkubhūto parisaṃ vigāhati, visārado hoti naro amaccharī.

    દદન્તિ યં યં દાનં, ઇદં દાનમયિકં પુઞ્ઞક્રિયં. તત્થ હેતુ. યં ચેતં. ભજન્તિ નં બહૂ, કિત્તિન્તિ યો ચ કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો લોકે અબ્ભુગ્ગચ્છતિ, યં બહુકસ્સ જનસ્સ પિયો ભવતિ મનાપો ચ. યઞ્ચ અવિપ્પટિસારી કાલઙ્કરોતિ અયં નિસ્સન્દો. યં કાયસ્સ ભેદા દેવેસુ ઉપપજ્જતીતિ ઇદં ફલં. ઇદં લોભાધિટ્ઠાનં.

    Dadanti yaṃ yaṃ dānaṃ, idaṃ dānamayikaṃ puññakriyaṃ. Tattha hetu. Yaṃ cetaṃ. Bhajanti naṃ bahū, kittinti yo ca kalyāṇo kittisaddo loke abbhuggacchati, yaṃ bahukassa janassa piyo bhavati manāpo ca. Yañca avippaṭisārī kālaṅkaroti ayaṃ nissando. Yaṃ kāyassa bhedā devesu upapajjatīti idaṃ phalaṃ. Idaṃ lobhādhiṭṭhānaṃ.

    ૩૩. તત્થ કતમં દોસાધિટ્ઠાનં?

    33. Tattha katamaṃ dosādhiṭṭhānaṃ?

    યો પાણમતિપાતેતિ, મુસાવાદઞ્ચ ભાસતિ;

    Yo pāṇamatipāteti, musāvādañca bhāsati;

    લોકે અદિન્નં આદિયતિ, પરદારઞ્ચ ગચ્છતિ;

    Loke adinnaṃ ādiyati, paradārañca gacchati;

    સુરામેરયપાનઞ્ચ, યો નરો અનુયુઞ્જતિ 7.

    Surāmerayapānañca, yo naro anuyuñjati 8.

    અપ્પહાય પઞ્ચ વેરાનિ, દુસ્સીલો ઇતિ વુચ્ચતિ;

    Appahāya pañca verāni, dussīlo iti vuccati;

    કાયસ્સ ભેદા દુપ્પઞ્ઞો, નિરયં સોપપજ્જતિ.

    Kāyassa bhedā duppañño, nirayaṃ sopapajjati.

    યો પાણમતિપાતેતીતિ દુટ્ઠો પાણમતિપાતેતિ. મુસાવાદઞ્ચ ભાસતીતિ દોસોપઘાતાય મુસાવાદઞ્ચ ભાસતિ. સુરામેરયપાનઞ્ચ, યો નરો અનુયુઞ્જતીતિ દોસો નિદાનં. યો ચ સુરામેરયપાનં અનુયુઞ્જતિ યથાપરદારવિહારી 9 અમિત્તા જનયન્તિ.

    Yo pāṇamatipātetīti duṭṭho pāṇamatipāteti. Musāvādañca bhāsatīti dosopaghātāya musāvādañca bhāsati. Surāmerayapānañca, yo naro anuyuñjatīti doso nidānaṃ. Yo ca surāmerayapānaṃ anuyuñjati yathāparadāravihārī 10 amittā janayanti.

    પઞ્ચ વેરાનિ અપ્પહાયાતિ પઞ્ચન્નં ભિક્ખાપદાનં સમતિક્કમનં સબ્બેસં દોસજાનં સા પણ્ણત્તિ, તેનેવ દોસજનિતેન કમ્મેન દુસ્સીલો ઇતિ વુચ્ચતિ સોપિ ધમ્મો હેતુના નિદ્દિસિતબ્બો, નિસ્સન્દેન ફલેન ચ.

    Pañca verāni appahāyāti pañcannaṃ bhikkhāpadānaṃ samatikkamanaṃ sabbesaṃ dosajānaṃ sā paṇṇatti, teneva dosajanitena kammena dussīlo iti vuccati sopi dhammo hetunā niddisitabbo, nissandena phalena ca.

    તીણિ બાલસ્સ બાલલક્ખણાનિ – દુબ્ભાસિતભાસી 11 ચ હોતિ, દુચ્ચિન્તિતચિન્તી ચ દુક્કટકમ્મકારી ચ. તત્થ યં કાયેન ચ વાચાય ચ પરક્કમતિ, ઇદમસ્સ દુક્કટકમ્મકારી. તાયં યથા ચ મુસાવાદં ભાસતિ યથા પુબ્બનિદ્દિટ્ઠં , ઇદમસ્સ દુબ્ભાસિતા. યઞ્ચ સઙ્કપ્પેતિ મનોદુચ્ચરિતં બ્યાપાદં, ઇદમસ્સ દુચ્ચિન્તિતચિન્તિતા. યં સો ઇમેહિ તીહિ બાલલક્ખણેહિ સમન્નાગતો તીણિ તજ્જાનિ દુક્ખાનિ દોમનસ્સાનિ અનુભવતિ, સો ચ હોતિ સભગ્ગતો વા પરિસગ્ગતો વા તજ્જં કથં કથન્તિ. યદા ભવતિ સો ચ પાણાતિપાતાદિદસઅકુસલકમ્મપથા, સો તતોનિદાનં દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદેતીતિ. પુન ચપરં યદા પસ્સતિ ચોરં રાજાપરાધિકં રઞ્ઞા ગહિતં જીવિતા વોરોપેતં, તસ્સેવં ભવતિ સચે મમમ્પિ રાજા જાનેય્ય મમમ્પિ રાજા ગાહાપેત્વા જીવિતા વોરોપેય્યાતિ, સો તતોનિદાનં દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ. પુન ચપરં બાલો યદા ભવતિ આસના સમારૂળ્હો યાવ યા મે ગતિ ભવિસ્સતિ ઇતો પેચ્ચ પરં મરણાતિ સો તતોનિદાનં દુક્ખં દોમનસ્સં પટિસંવેદેતિ ઇતિ બાલલક્ખણં હેતુ. તીણિ તજ્જાનિ દુક્ખાનિ નિસ્સન્દો. કાયસ્સ ભેદા નિરયેસુ ઉપપજ્જતિ, ઇદં ફલં. ઇદં દોસાધિટ્ઠાનં.

    Tīṇi bālassa bālalakkhaṇāni – dubbhāsitabhāsī 12 ca hoti, duccintitacintī ca dukkaṭakammakārī ca. Tattha yaṃ kāyena ca vācāya ca parakkamati, idamassa dukkaṭakammakārī. Tāyaṃ yathā ca musāvādaṃ bhāsati yathā pubbaniddiṭṭhaṃ , idamassa dubbhāsitā. Yañca saṅkappeti manoduccaritaṃ byāpādaṃ, idamassa duccintitacintitā. Yaṃ so imehi tīhi bālalakkhaṇehi samannāgato tīṇi tajjāni dukkhāni domanassāni anubhavati, so ca hoti sabhaggato vā parisaggato vā tajjaṃ kathaṃ kathanti. Yadā bhavati so ca pāṇātipātādidasaakusalakammapathā, so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetīti. Puna caparaṃ yadā passati coraṃ rājāparādhikaṃ raññā gahitaṃ jīvitā voropetaṃ, tassevaṃ bhavati sace mamampi rājā jāneyya mamampi rājā gāhāpetvā jīvitā voropeyyāti, so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Puna caparaṃ bālo yadā bhavati āsanā samārūḷho yāva yā me gati bhavissati ito pecca paraṃ maraṇāti so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti iti bālalakkhaṇaṃ hetu. Tīṇi tajjāni dukkhāni nissando. Kāyassa bhedā nirayesu upapajjati, idaṃ phalaṃ. Idaṃ dosādhiṭṭhānaṃ.

    ૩૪. તત્થ કતમં મોહાધિટ્ઠાનં?

    34. Tattha katamaṃ mohādhiṭṭhānaṃ?

    સતઞ્ચેવ સહસ્સાનં, કપ્પાનં સંસરિસ્સતિ;

    Satañceva sahassānaṃ, kappānaṃ saṃsarissati;

    અથવા પિ તતો ભિય્યો, ગબ્ભા ગબ્ભં ગમિસ્સથ.

    Athavā pi tato bhiyyo, gabbhā gabbhaṃ gamissatha.

    અનુપાદાય બુદ્ધવચનં, સઙ્ખારે અત્તતો ઉપાદાય;

    Anupādāya buddhavacanaṃ, saṅkhāre attato upādāya;

    દુક્ખસ્સન્તં કરિસ્સન્તિ, ઠાનમેતં ન વિજ્જતિ.

    Dukkhassantaṃ karissanti, ṭhānametaṃ na vijjati.

    યો યં અનમતગ્ગસંસારં સમાપન્નો જાયતે ચ મીયતે ચ, અયં અવિજ્જાહેતુકા. યાનિપિ ચ સઙ્ખારાનં પયોજનાનિ, તાનિપિ અવિજ્જાપચ્ચયાનિ, યં અદસ્સનં બુદ્ધવચનસ્સ, અયં અવિજ્જાસુત્તેયેવ નિદ્દિટ્ઠં. યો ચ સઙ્ખારે અત્તતો હરતિ પઞ્ચક્ખન્ધે પઞ્ચ દિટ્ઠિયો ઉપગચ્છતિ. ‘‘એતં મમ, એસોહમસ્મિ, એસો મે અત્તા’’તિ ઇદં સુત્તં અવિજ્જાય નિક્ખિત્તં, અવિજ્જાય નિક્ખિપિતં. એવં સત્થા સુત્તે નયેન 13 ધમ્મેન નિદ્દિસતિ. અસાધારણેન તંયેવ તત્થ નિદ્દિસિતબ્બં. ન અઞ્ઞં.

    Yo yaṃ anamataggasaṃsāraṃ samāpanno jāyate ca mīyate ca, ayaṃ avijjāhetukā. Yānipi ca saṅkhārānaṃ payojanāni, tānipi avijjāpaccayāni, yaṃ adassanaṃ buddhavacanassa, ayaṃ avijjāsutteyeva niddiṭṭhaṃ. Yo ca saṅkhāre attato harati pañcakkhandhe pañca diṭṭhiyo upagacchati. ‘‘Etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti idaṃ suttaṃ avijjāya nikkhittaṃ, avijjāya nikkhipitaṃ. Evaṃ satthā sutte nayena 14 dhammena niddisati. Asādhāraṇena taṃyeva tattha niddisitabbaṃ. Na aññaṃ.

    યે હિ કેચિ, ભિક્ખવે, સમણા વા બ્રાહ્મણા વા ‘‘ઇદં દુક્ખ’’ન્તિ નપ્પજાનન્તિ ચત્તારિ સચ્ચાનિ વિત્થારેન, યં તત્થ અપ્પજાનના, ઇદં દુક્ખં, અયં હેતુ. અપ્પજાનન્તો વિવિધે સઙ્ખારે અભિસઙ્ખરોતિ, અયં નિસ્સન્દો. યઞ્ચ દિટ્ઠિગતાનિ પરામસતિ ‘‘ઇદમેવ સચ્ચં મોઘમઞ્ઞ’’ન્તિ અયં નિસ્સન્દો. યં પુનબ્ભવં નિબ્બત્તેતિ, ઇદં ફલં. અયમ્પિ ધમ્મો સનિદ્દિટ્ઠો હેતુતો ચ ફલતો ચ નિસ્સન્દતો ચ.

    Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā ‘‘idaṃ dukkha’’nti nappajānanti cattāri saccāni vitthārena, yaṃ tattha appajānanā, idaṃ dukkhaṃ, ayaṃ hetu. Appajānanto vividhe saṅkhāre abhisaṅkharoti, ayaṃ nissando. Yañca diṭṭhigatāni parāmasati ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti ayaṃ nissando. Yaṃ punabbhavaṃ nibbatteti, idaṃ phalaṃ. Ayampi dhammo saniddiṭṭho hetuto ca phalato ca nissandato ca.

    એત્થ પન કેચિ ધમ્મા સાધારણા ભવન્તિ. હેતુ ખલુ આદિતોયેવ સુત્તે નિક્ખિપિસ્સન્તિ. યથા કિં ભવે ચત્તારિમાનિ, ભિક્ખવે, અગતિગમનાનિ. તત્થ યઞ્ચ છન્દાગતિં ગચ્છતિ યઞ્ચ ભયાગતિં ગચ્છતિ, અયં લોભો અકુસલમૂલં. યં દોસા, અયં દોસોયેવ . યં મોહા, અયં મોહોયેવ. એવં ઇમાનિ તીણિ અકુસલમૂલાનિ આદિતોયેવ ઉપપરિક્ખિતબ્બાનિ. યત્થ એકં નિદ્દિસિતબ્બં, તત્થ એકં નિદ્દિસીયતિ. તથા દ્વે યથા તીણિ, ન હિ આદીહિ અનિક્ખિત્તે હેતુ વા નિસ્સન્દો વા ફલં વા નિદ્દિસિતબ્બં.

    Ettha pana keci dhammā sādhāraṇā bhavanti. Hetu khalu āditoyeva sutte nikkhipissanti. Yathā kiṃ bhave cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni. Tattha yañca chandāgatiṃ gacchati yañca bhayāgatiṃ gacchati, ayaṃ lobho akusalamūlaṃ. Yaṃ dosā, ayaṃ dosoyeva . Yaṃ mohā, ayaṃ mohoyeva. Evaṃ imāni tīṇi akusalamūlāni āditoyeva upaparikkhitabbāni. Yattha ekaṃ niddisitabbaṃ, tattha ekaṃ niddisīyati. Tathā dve yathā tīṇi, na hi ādīhi anikkhitte hetu vā nissando vā phalaṃ vā niddisitabbaṃ.

    અયઞ્ચેત્થ ગાથા –

    Ayañcettha gāthā –

    છન્દા દોસા ભયા મોહા, યો ધમ્મં અતિવત્તતિ;

    Chandā dosā bhayā mohā, yo dhammaṃ ativattati;

    નિહીયતિ 15 તસ્સ યસો, કાળપક્ખેવ ચન્દિમા.

    Nihīyati 16 tassa yaso, kāḷapakkheva candimā.

    કત્થ છન્દા ચ અયં લોભો યથા નિદ્દિટ્ઠં પુબ્બે. ઇદં મોહાધિટ્ઠાનં.

    Kattha chandā ca ayaṃ lobho yathā niddiṭṭhaṃ pubbe. Idaṃ mohādhiṭṭhānaṃ.

    ૩૫. તત્થ કતમં અલોભાધિટ્ઠાનં?

    35. Tattha katamaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ?

    ‘‘અસુભાનુપસ્સિં 17 વિહરન્તં, ઇન્દ્રિયેસુ સુસંવુતં;

    ‘‘Asubhānupassiṃ 18 viharantaṃ, indriyesu susaṃvutaṃ;

    ભોજનમ્હિ ચ મત્તઞ્ઞું, સદ્ધં આરદ્ધવીરિયં;

    Bhojanamhi ca mattaññuṃ, saddhaṃ āraddhavīriyaṃ;

    તં વે નપ્પસહતિ મારો, વાતો સેલંવ પબ્બત’’ન્તિ.

    Taṃ ve nappasahati māro, vāto selaṃva pabbata’’nti.

    તત્થ યા અસુભાય ઉપપરિક્ખા, અયં કામેસુ આદીનવદસ્સનેન પરિચ્ચાગો. ઇન્દ્રિયેસુ સુસંવુતો તસ્સેવ અલોભસ્સ પારિપૂરિયં મમ આયતનસોચિતં અનુપાદાય. ભોજનમ્હિ ચ મત્તઞ્ઞુન્તિ રસતણ્હાપહાનં. ઇતિ અયં અલોભો અસુભાનુપસ્સિતાય વત્થુતો ધારયતિ, સો અલોભો હેતુ. ઇન્દ્રિયેસુ ગુત્તદ્વારતાય ગોચરતો ધારયતિ, ભોજનેમત્તઞ્ઞુતાય પરતો ધારયતિ, અયં નિસ્સન્દો. તં વે નપ્પસહતિ મારો, વાતો સેલં વ પબ્બતન્તિ, ઇદં ફલં. ઇતિ યોયેવ ધમ્મો આદિમ્હિ નિક્ખિત્તો, સોયેવ મજ્ઝે ચેવ અવસાને ચ.

    Tattha yā asubhāya upaparikkhā, ayaṃ kāmesu ādīnavadassanena pariccāgo. Indriyesu susaṃvuto tasseva alobhassa pāripūriyaṃ mama āyatanasocitaṃ anupādāya. Bhojanamhi ca mattaññunti rasataṇhāpahānaṃ. Iti ayaṃ alobho asubhānupassitāya vatthuto dhārayati, so alobho hetu. Indriyesu guttadvāratāya gocarato dhārayati, bhojanemattaññutāya parato dhārayati, ayaṃ nissando. Taṃ ve nappasahati māro, vāto selaṃ va pabbatanti, idaṃ phalaṃ. Iti yoyeva dhammo ādimhi nikkhitto, soyeva majjhe ceva avasāne ca.

    નાહં, ભિક્ખવે, અઞ્ઞં એકધમ્મમ્પિ સમનુપસ્સામિ અસમુપ્પન્નસ્સ કામચ્છન્દસ્સ અનુપ્પાદાય ઉપ્પન્નસ્સ વા પહાનાય, યથયિદં 19 અસુભનિમિત્તં. તત્થ અસુભનિમિત્તં મનસિકરોન્તસ્સ અનુપ્પન્નો ચેવ કામચ્છન્દો ન ઉપ્પજ્જતિ, ઉપ્પન્નો ચ કામચ્છન્દો પહીયતિ. ઇદં અલોભસ્સ વત્થુ. યં પુન અનુપ્પન્નો કામરાગો પરિયાદિયતિ રૂપરાગં અરૂપરાગં, ઇતિ ફલં. ઇતિ અયમ્પિ ચ ધમ્મો નિદ્દિટ્ઠો હેતુતો ચ નિસ્સન્દતો ચ ફલતો ચ. ઇદં અલોભાધિટ્ઠાનં.

    Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi asamuppannassa kāmacchandassa anuppādāya uppannassa vā pahānāya, yathayidaṃ 20 asubhanimittaṃ. Tattha asubhanimittaṃ manasikarontassa anuppanno ceva kāmacchando na uppajjati, uppanno ca kāmacchando pahīyati. Idaṃ alobhassa vatthu. Yaṃ puna anuppanno kāmarāgo pariyādiyati rūparāgaṃ arūparāgaṃ, iti phalaṃ. Iti ayampi ca dhammo niddiṭṭho hetuto ca nissandato ca phalato ca. Idaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ.

    તત્થ કતમં અદોસાધિટ્ઠાનં?

    Tattha katamaṃ adosādhiṭṭhānaṃ?

    એકમ્પિ ચે પાણમદુટ્ઠચિત્તો, મેત્તાયતિ કુસલો 21 તેન હોતિ;

    Ekampi ce pāṇamaduṭṭhacitto, mettāyati kusalo 22 tena hoti;

    સબ્બે ચ પાણે મનસાનુકમ્પં 23, પહૂતમરિયો પકરોતિ પુઞ્ઞં.

    Sabbe ca pāṇe manasānukampaṃ 24, pahūtamariyo pakaroti puññaṃ.

    એકમ્પિ ચે પાણમદુટ્ઠચિત્તો મેત્તાયતીતિ અયં અદોસો. નિગ્ઘાતેન અસ્સાદો, કુસલો તેન હોતીતિ તેન કુસલેન ધમ્મેન સંયુત્તો ધમ્મપઞ્ઞત્તિં ગચ્છતિ. કુસલોતિ યથા પઞ્ઞાય પઞ્ઞો પણ્ડિચ્ચેન પણ્ડિતો. પહૂતમરિયો પકરોતિ પુઞ્ઞન્તિ તસ્સાયેવ વિપાકો અયં લોકિયસ્સ, ન હિ લોકુત્તરસ્સ. તત્થ યા મેત્તાયના, અયં હેતુ. યં કુસલો ભવતિ અયં નિસ્સન્દો. યાવ અબ્યાપજ્જો ભૂમિયં બહુપુઞ્ઞં પસવતિ, ઇદં ફલં. ઇતિ અદોસો નિદ્દિટ્ઠો હેતુતો ચ નિસ્સન્દતો ચ ફલતો ચ.

    Ekampi ce pāṇamaduṭṭhacitto mettāyatīti ayaṃ adoso. Nigghātena assādo, kusalo tena hotīti tena kusalena dhammena saṃyutto dhammapaññattiṃ gacchati. Kusaloti yathā paññāya pañño paṇḍiccena paṇḍito. Pahūtamariyo pakaroti puññanti tassāyeva vipāko ayaṃ lokiyassa, na hi lokuttarassa. Tattha yā mettāyanā, ayaṃ hetu. Yaṃ kusalo bhavati ayaṃ nissando. Yāva abyāpajjo bhūmiyaṃ bahupuññaṃ pasavati, idaṃ phalaṃ. Iti adoso niddiṭṭho hetuto ca nissandato ca phalato ca.

    એકાદસાનિસંસા મેત્તાય ચેતોવિમુત્તિયા. તત્થ યા મેત્તાચેતોવિમુત્તિ, અયં અરિયધમ્મેસુ રાગવિરાગા ચેતોવિમુત્તિ, લોકિકાય ભૂમિકા હેતુ, યં સુખં આયતિં મનાપો હોતિ મનુસ્સાનં, ઇમે એકાદસ ધમ્મા નિસ્સન્દો. યઞ્ચ અકતાવી બ્રહ્મકાયે ઉપપજ્જતિ. ઇદં ફલં. ઇદં અદોસાધિટ્ઠાનં.

    Ekādasānisaṃsā mettāya cetovimuttiyā. Tattha yā mettācetovimutti, ayaṃ ariyadhammesu rāgavirāgā cetovimutti, lokikāya bhūmikā hetu, yaṃ sukhaṃ āyatiṃ manāpo hoti manussānaṃ, ime ekādasa dhammā nissando. Yañca akatāvī brahmakāye upapajjati. Idaṃ phalaṃ. Idaṃ adosādhiṭṭhānaṃ.

    ૩૬. તત્થ કતમં અમોહાધિટ્ઠાનં?

    36. Tattha katamaṃ amohādhiṭṭhānaṃ?

    પઞ્ઞા હિ સેટ્ઠા લોકસ્મિં, યાયં નિબ્બેધગામિની 25;

    Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, yāyaṃ nibbedhagāminī 26;

    યાય સમ્મા પજાનાતિ, જાતિમરણસઙ્ખયં.

    Yāya sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhayaṃ.

    પઞ્ઞા હિ સેટ્ઠાતિ વત્થું. નિબ્બેધગામિનીતિ નિબ્બાનગામિનિયં યથાભૂતં પટિવિજ્ઝતિ. સમ્મા પજાનાતિ, જાતિમરણસઙ્ખયન્તિ અમોહો. પઞ્ઞાતિ હેતુ. યં પજાનાતિ અયં નિસ્સન્દો. યો જાતિમરણસઙ્ખયો, ઇદં ફલં. ઇતિ અમોહો નિદ્દિટ્ઠો હેતુના ચ નિસ્સન્દેન ચ ફલેન ચ.

    Paññā hi seṭṭhāti vatthuṃ. Nibbedhagāminīti nibbānagāminiyaṃ yathābhūtaṃ paṭivijjhati. Sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhayanti amoho. Paññāti hetu. Yaṃ pajānāti ayaṃ nissando. Yo jātimaraṇasaṅkhayo, idaṃ phalaṃ. Iti amoho niddiṭṭho hetunā ca nissandena ca phalena ca.

    તીણિમાનિ, ભિક્ખવે 27, ઇન્દ્રિયાનિ અનઞ્ઞાતઞ્ઞસ્સામીતિન્દ્રિયં અઞ્ઞિન્દ્રિયં અઞ્ઞાતાવિન્દ્રિયં. તત્થ કતમં અનઞ્ઞાતઞ્ઞસ્સામીતિન્દ્રિયં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અનભિસમેતસ્સ દુક્ખસ્સ અરિયસચ્ચસ્સ અભિસમયાય છન્દં જનેતિ વાયમતિ, વીરિયં આરભતિ , ચિત્તં પગ્ગણ્હાતિ પદહતિ. એવં ચતુન્નં અરિયસચ્ચાનં કાતબ્બં. તત્થ કતમં અઞ્ઞિન્દ્રિયં? ઇધ , ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ‘‘ઇદં દુક્ખં અરિયસચ્ચ’’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, યા ચ મગ્ગો, ઇદં અઞ્ઞિન્દ્રિયં. આસવક્ખયા અનાસવો હોતિ, ઇદં વુચ્ચતિ અઞ્ઞાતાવિન્દ્રિયં. તથાયં પઞ્ઞા, અયં હેતુ. યં છન્દં જનેતિ વાયમતિ, યા પજાનાતિ, અયં નિસ્સન્દો. યેન સબ્બસો આસવાનં ખયા હેતુ, યં ખયે ઞાણમુપ્પજ્જતિ, અનુપ્પાદે ઞાણઞ્ચ, અયં નિસ્સન્દો. યં અરહત્તં, ઇદં ફલં. તત્થ ખીણા મે જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયન્તિ, ઇદં ખયે ઞાણં. નાપરં ઇત્થત્તાયાતિ પજાનામીતિ ઇદં અનુપ્પાદે ઞાણં. ઇતિ ઇમાનિ ઇન્દ્રિયાનિ અમોહો નિદ્દિટ્ઠો હેતુના ચ નિસ્સન્દેન ચ ફલેન ચ. ઇમાનિ અસાધારણાનિ નિદ્દિટ્ઠાનિ.

    Tīṇimāni, bhikkhave 28, indriyāni anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ. Tattha katamaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu anabhisametassa dukkhassa ariyasaccassa abhisamayāya chandaṃ janeti vāyamati, vīriyaṃ ārabhati , cittaṃ paggaṇhāti padahati. Evaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ kātabbaṃ. Tattha katamaṃ aññindriyaṃ? Idha , bhikkhave, bhikkhu ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasacca’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, yā ca maggo, idaṃ aññindriyaṃ. Āsavakkhayā anāsavo hoti, idaṃ vuccati aññātāvindriyaṃ. Tathāyaṃ paññā, ayaṃ hetu. Yaṃ chandaṃ janeti vāyamati, yā pajānāti, ayaṃ nissando. Yena sabbaso āsavānaṃ khayā hetu, yaṃ khaye ñāṇamuppajjati, anuppāde ñāṇañca, ayaṃ nissando. Yaṃ arahattaṃ, idaṃ phalaṃ. Tattha khīṇā me jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyanti, idaṃ khaye ñāṇaṃ. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti idaṃ anuppāde ñāṇaṃ. Iti imāni indriyāni amoho niddiṭṭho hetunā ca nissandena ca phalena ca. Imāni asādhāraṇāni niddiṭṭhāni.

    તત્થ કતમાનિ કુસલમૂલાનિ સાધારણાનિ? કુસલઞ્ચ વો, ભિક્ખવે, દેસેસ્સામિ કુસલમૂલઞ્ચેવ. તત્થ કતમં કુસલમૂલં? અલોભો અદોસો અમોહો. તત્થ કતમં કુસલં? અટ્ઠ સમ્મત્તાનિ સમ્માદિટ્ઠિ યાવ સમ્માસમાધિ. તત્થ યાનિ કુસલમૂલાનિ, અયં હેતુ. યઞ્ચ અલોભો તીણિ કમ્માનિ સમુટ્ઠાપેતિ સઙ્કપ્પં વાયામં સમાધિઞ્ચ, અયં અલોભસ્સ નિસ્સન્દો. તત્થ યો અદોસો, અયં હેતુ. યં તયો ધમ્મે પટ્ઠપેતિ સમ્માવાચં સમ્માકમ્મન્તં સમ્માઆજીવઞ્ચ, અયં નિસ્સન્દો. તત્થ યો અમોહો હેતુ, યં દ્વે ધમ્મે ઉપટ્ઠપેતિ અવિપરીતદસ્સનમ્પિ ચ અનભિલાપનં, અયં નિસ્સન્દો. ઇમસ્સ બ્રહ્મચરિયસ્સ યં ફલં, તા દ્વે વિમુત્તિયો રાગવિરાગા ચેતોવિમુત્તિ અવિજ્જા વિરાગા ચ પઞ્ઞાવિમુત્તિ, ઇદં ફલં. ઇતિ ઇમાનિ તીણિ કુસલમૂલાનિ નિદ્દિટ્ઠાનિ હેતુતો ચ નિસ્સન્દતો ચ ફલતો ચ. એવં સાધારણાનિ કુસલાનિ પટિવિજ્ઝિતબ્બાનિ.

    Tattha katamāni kusalamūlāni sādhāraṇāni? Kusalañca vo, bhikkhave, desessāmi kusalamūlañceva. Tattha katamaṃ kusalamūlaṃ? Alobho adoso amoho. Tattha katamaṃ kusalaṃ? Aṭṭha sammattāni sammādiṭṭhi yāva sammāsamādhi. Tattha yāni kusalamūlāni, ayaṃ hetu. Yañca alobho tīṇi kammāni samuṭṭhāpeti saṅkappaṃ vāyāmaṃ samādhiñca, ayaṃ alobhassa nissando. Tattha yo adoso, ayaṃ hetu. Yaṃ tayo dhamme paṭṭhapeti sammāvācaṃ sammākammantaṃ sammāājīvañca, ayaṃ nissando. Tattha yo amoho hetu, yaṃ dve dhamme upaṭṭhapeti aviparītadassanampi ca anabhilāpanaṃ, ayaṃ nissando. Imassa brahmacariyassa yaṃ phalaṃ, tā dve vimuttiyo rāgavirāgā cetovimutti avijjā virāgā ca paññāvimutti, idaṃ phalaṃ. Iti imāni tīṇi kusalamūlāni niddiṭṭhāni hetuto ca nissandato ca phalato ca. Evaṃ sādhāraṇāni kusalāni paṭivijjhitabbāni.

    યત્થ દુવે યત્થ તીણિ. અયઞ્ચેત્થ ગાથા.

    Yattha duve yattha tīṇi. Ayañcettha gāthā.

    ‘‘તુલમતુલઞ્ચ સમ્ભવં, ભવસઙ્ખારમવસ્સજિ મુનિ;

    ‘‘Tulamatulañca sambhavaṃ, bhavasaṅkhāramavassaji muni;

    અજ્ઝત્તરતો સમાહિતો, અભિન્દિ કવચમિવત્તસમ્ભવ’’ન્તિ.

    Ajjhattarato samāhito, abhindi kavacamivattasambhava’’nti.

    તુલમતુલઞ્ચ સમ્ભવન્તિ તુલસઙ્ખતં અતુલસઙ્ખતં. તત્થ યે સઙ્ખતા તુલં, તે દ્વે ધમ્મા અસ્સાદો ચ આદીનવો ચ તુલિતા ભવન્તિ. એત્તકો કામેસુ અસ્સાદો. એત્તકો આદીનવો ઇમસ્સ, ઇદં નિસ્સરણન્તિ ઇતિ નિબ્બાનં પજાનાતિ. દ્વીહિ કારણેહિ અતુલં ન ચ સક્કા તુલયિતું. એત્તકં એતં નેતં પરમત્થીતિ તેન અતુલં. અથ પાપુણા રતનં કરિત્વા અચ્છરિયભાવેન અતુલં. તત્થ કુસલસ્સ ચ અભિસમ્ભવા જાનના પસ્સના, અયં અમોહો. યં તત્થ ઞાતા ઓસિરણા ભવસઙ્ખારાનં, અયં અલોભો. યં અજ્ઝત્તરતો સમાહિતોતિ વિક્ખેપપટિસંહરણા, અયં અદોસો. ઇતિ ઇમાનિ તીણિ કુસલમૂલાનિ. તુલમતુલસમ્ભવન્તિ અયં અમોહો. યો ભવસઙ્ખારાનં સમોસરણં લોભો સમ્માસમાધીનં અસ્સાદો, અયં હેતુ. યં અજ્ઝત્તરતો અવિજ્જણ્ડકોસં સમ્ભેદો, અયં નિસ્સન્દો. સા પવત્તિ ઇમાનિ તીણિ નિદ્દિટ્ઠાનિ કુસલમૂલાનિ હેતુતો ચ નિસ્સન્દતો ચ ફલતો ચ.

    Tulamatulañca sambhavanti tulasaṅkhataṃ atulasaṅkhataṃ. Tattha ye saṅkhatā tulaṃ, te dve dhammā assādo ca ādīnavo ca tulitā bhavanti. Ettako kāmesu assādo. Ettako ādīnavo imassa, idaṃ nissaraṇanti iti nibbānaṃ pajānāti. Dvīhi kāraṇehi atulaṃ na ca sakkā tulayituṃ. Ettakaṃ etaṃ netaṃ paramatthīti tena atulaṃ. Atha pāpuṇā ratanaṃ karitvā acchariyabhāvena atulaṃ. Tattha kusalassa ca abhisambhavā jānanā passanā, ayaṃ amoho. Yaṃ tattha ñātā osiraṇā bhavasaṅkhārānaṃ, ayaṃ alobho. Yaṃ ajjhattarato samāhitoti vikkhepapaṭisaṃharaṇā, ayaṃ adoso. Iti imāni tīṇi kusalamūlāni. Tulamatulasambhavanti ayaṃ amoho. Yo bhavasaṅkhārānaṃ samosaraṇaṃ lobho sammāsamādhīnaṃ assādo, ayaṃ hetu. Yaṃ ajjhattarato avijjaṇḍakosaṃ sambhedo, ayaṃ nissando. Sā pavatti imāni tīṇi niddiṭṭhāni kusalamūlāni hetuto ca nissandato ca phalato ca.

    એત્તાવતા એસા પવત્તિ ચ નિવત્તિ ચ અકુસલમૂલેહિ પવત્તતિ, કુસલમૂલેહિ નિવત્તતીતિ ઇમેહિ ચ તીહિ સબ્બં અકુસલમૂલં સમોસરણં ગચ્છતિ. સો ધમ્મે વા વચનતો નિદ્દિટ્ઠો તણ્હાતિ વા કોધોતિ વા અસમ્પજઞ્ઞન્તિ વા અનુસયોતિ વા મક્ખોતિ વા પળાસોતિ વા અસ્સતીતિ વા ઇસ્સાતિ વા મચ્છરિયન્તિ વા અઞ્ઞાણન્તિ વા, તેહિ યે ચ વત્થૂહિ નિદ્દિસિતબ્બં. યસ્સિમાનિ દ્વે વચનાનિ ધમ્મપદાનિ નિદ્દિટ્ઠાનિ ન સો અત્થિ કિલેસા, યો ઇમેસુ નવસુ પદેસુ સમોધાનં સમોસરણં ગચ્છતિ. અયં કિલેસો, ન ચ લોભો, ન ચ દોસો, ન ચ મોહો.

    Ettāvatā esā pavatti ca nivatti ca akusalamūlehi pavattati, kusalamūlehi nivattatīti imehi ca tīhi sabbaṃ akusalamūlaṃ samosaraṇaṃ gacchati. So dhamme vā vacanato niddiṭṭho taṇhāti vā kodhoti vā asampajaññanti vā anusayoti vā makkhoti vā paḷāsoti vā assatīti vā issāti vā macchariyanti vā aññāṇanti vā, tehi ye ca vatthūhi niddisitabbaṃ. Yassimāni dve vacanāni dhammapadāni niddiṭṭhāni na so atthi kilesā, yo imesu navasu padesu samodhānaṃ samosaraṇaṃ gacchati. Ayaṃ kileso, na ca lobho, na ca doso, na ca moho.

    યથા અકુસલમૂલાનિ, એવં કુસલાનિ પટિક્ખેપેન નિદ્દિસિતબ્બાનિ.

    Yathā akusalamūlāni, evaṃ kusalāni paṭikkhepena niddisitabbāni.

    ઇદં અમોહાધિટ્ઠાનં.

    Idaṃ amohādhiṭṭhānaṃ.

    ૩૭. તત્થ કતમં કાયકમ્માધિટ્ઠાનં?

    37. Tattha katamaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ?

    કાયેન કુસલં કરે, અસ્સ કાયેન સંવુતો;

    Kāyena kusalaṃ kare, assa kāyena saṃvuto;

    કાયદુચ્ચરિતં હિત્વા, કાયેન સુચરિતં ચરે.

    Kāyaduccaritaṃ hitvā, kāyena sucaritaṃ care.

    તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, સુચરિતાનિ 29. પાણાતિપાતા વેરમણી, અદિન્નાદાના વેરમણી, કામેસુમિચ્છાચારા વેરમણી, ઇદં કાયકમ્માધિટ્ઠાનં.

    Tīṇimāni, bhikkhave, sucaritāni 30. Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī, idaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ.

    તત્થ કતમં વાચાકમ્માધિટ્ઠાનં?

    Tattha katamaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ?

    સુભાસિતં 31 ઉત્તમમાહુ સન્તો, ધમ્મં ભણે નાધમ્મં તં દુતિયં;

    Subhāsitaṃ 32 uttamamāhu santo, dhammaṃ bhaṇe nādhammaṃ taṃ dutiyaṃ;

    પિયં ભણે નાપ્પિયં તં તતિયં, સચ્ચં ભણે નાલિકં તં ચતુત્થં.

    Piyaṃ bhaṇe nāppiyaṃ taṃ tatiyaṃ, saccaṃ bhaṇe nālikaṃ taṃ catutthaṃ.

    ચત્તારિમાનિ ચ વચીસુચરિતાનિ ઇદં વાચાકમ્માધિટ્ઠાનં.

    Cattārimāni ca vacīsucaritāni idaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ.

    તત્થ કતમં મનોકમ્માધિટ્ઠાનં?

    Tattha katamaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ?

    મનેન કુસલં કમ્મં, મનસા સંવુતો ભવે;

    Manena kusalaṃ kammaṃ, manasā saṃvuto bhave;

    મનોદુચ્ચરિતં હિત્વા, મનસા સુચરિતં ચરે.

    Manoduccaritaṃ hitvā, manasā sucaritaṃ care.

    તીણિમાનિ મનોસુચરિતાનિ, અનભિજ્ઝા, અબ્યાપાદો, સમ્માદિટ્ઠિ, ઇદં મનોકમ્માધિટ્ઠાનં. ઇમાનિ અસાધારણાનિ સુત્તાનિ.

    Tīṇimāni manosucaritāni, anabhijjhā, abyāpādo, sammādiṭṭhi, idaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ. Imāni asādhāraṇāni suttāni.

    તત્થ કતમાનિ સાધારણાનિ સુત્તાનિ?

    Tattha katamāni sādhāraṇāni suttāni?

    વાચાનુરક્ખી મનસા સુસંવુતો, કાયેન ચ નાકુસલં કયિરા 33;

    Vācānurakkhī manasā susaṃvuto, kāyena ca nākusalaṃ kayirā 34;

    એતે તયો કમ્મપથે વિસોધયે, આરાધયે મગ્ગમિસિપ્પવેદિતં.

    Ete tayo kammapathe visodhaye, ārādhaye maggamisippaveditaṃ.

    તિસ્સો ઇમા, ભિક્ખવે, પારિસુદ્ધિયો – કાયકમ્મપારિસુદ્ધિ, વાચાકમ્મપારિસુદ્ધિ, મનોકમ્મપારિસુદ્ધિ.

    Tisso imā, bhikkhave, pārisuddhiyo – kāyakammapārisuddhi, vācākammapārisuddhi, manokammapārisuddhi.

    તત્થ કતમા કાયકમ્મપારિસુદ્ધિ? પાણાતિપાતા વેરમણી, અદિન્નાદાના વેરમણી, કામેસુમિચ્છાચારા વેરમણી. તત્થ કતમા વચીકમ્મપારિસુદ્ધિ? મુસાવાદા વેરમણી…પે॰… સમ્ફપ્પલાપા વેરમણી. તત્થ કતમા મનોકમ્મપારિસુદ્ધિ? અનભિજ્ઝા અબ્યાપાદો સમ્માદિટ્ઠિ. ઇદં સાધારણસુત્તં.

    Tattha katamā kāyakammapārisuddhi? Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī. Tattha katamā vacīkammapārisuddhi? Musāvādā veramaṇī…pe… samphappalāpā veramaṇī. Tattha katamā manokammapārisuddhi? Anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi. Idaṃ sādhāraṇasuttaṃ.

    ઇતિ સાધારણાનિ ચ સુત્તાનિ અસાધારણાનિ ચ સુત્તાનિ પટિવિજ્ઝિતબ્બાનિ. પટિવિજ્ઝિત્વા વાચાય કાયેન ચ સુત્તસ્સ અત્થો નિદ્દિસિતબ્બો.

    Iti sādhāraṇāni ca suttāni asādhāraṇāni ca suttāni paṭivijjhitabbāni. Paṭivijjhitvā vācāya kāyena ca suttassa attho niddisitabbo.

    ૩૮. તત્થ કતમં સદ્ધિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં?

    38. Tattha katamaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ?

    યસ્સ સદ્ધા 35 તથાગતે, અચલા સુપ્પતિટ્ઠિતા;

    Yassa saddhā 36 tathāgate, acalā suppatiṭṭhitā;

    સીલઞ્ચ યસ્સ કલ્યાણં, અરિયકન્તં પસંસિતં.

    Sīlañca yassa kalyāṇaṃ, ariyakantaṃ pasaṃsitaṃ.

    સઙ્ઘે પસાદો યસ્સત્થિ, ઉજુભૂતઞ્ચ દસ્સનં;

    Saṅghe pasādo yassatthi, ujubhūtañca dassanaṃ;

    અદલિદ્દોતિ તં આહુ, અમોઘં તસ્સ જીવિતં.

    Adaliddoti taṃ āhu, amoghaṃ tassa jīvitaṃ.

    સદ્ધા વે નન્દિકા આરાધિકો, નો તસ્સ સદ્ધોતિ;

    Saddhā ve nandikā ārādhiko, no tassa saddhoti;

    સબ્બં સિયાતિ ભગવન્તં, તથારૂપો ધમ્મસમ્પસાદો.

    Sabbaṃ siyāti bhagavantaṃ, tathārūpo dhammasampasādo.

    ઇદં સદ્ધિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં.

    Idaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ.

    તત્થ કતમં વીરિયાધિટ્ઠાનં?

    Tattha katamaṃ vīriyādhiṭṭhānaṃ?

    આરમ્ભથ 37 નિક્કમથ, યુઞ્જથ બુદ્ધસાસને;

    Ārambhatha 38 nikkamatha, yuñjatha buddhasāsane;

    ધુનાથ મચ્ચુનો સેનં, નળાગારંવ કુઞ્જરો.

    Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro.

    ચત્તારોમે, ભિક્ખવે, સમ્મપ્પધાના, ઇદં વીરિયાધિટ્ઠાનં.

    Cattārome, bhikkhave, sammappadhānā, idaṃ vīriyādhiṭṭhānaṃ.

    તત્થ કતમં સતિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં?

    Tattha katamaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ?

    સતીમતો સદા ભદ્દં, ભદ્દમત્થુ સતીમતો;

    Satīmato sadā bhaddaṃ, bhaddamatthu satīmato;

    સતીમતો સદા 39 સેય્યો, સતીમા સુખમેધતિ.

    Satīmato sadā 40 seyyo, satīmā sukhamedhati.

    ચત્તારો સતિપટ્ઠાના વિત્થારેન કાતબ્બા, ઇદં સતિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં.

    Cattāro satipaṭṭhānā vitthārena kātabbā, idaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ.

    તત્થ કતમં સમાધિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં?

    Tattha katamaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ?

    આકઙ્ખતો તે નરદમ્મસારથિ, દેવા મનુસ્સા મનસા વિચિન્તિતં;

    Ākaṅkhato te naradammasārathi, devā manussā manasā vicintitaṃ;

    સબ્બેન જઞ્ઞા કસિણાપિ પાણિનો, સન્તં સમાધિં અરણં નિસેવતો.

    Sabbena jaññā kasiṇāpi pāṇino, santaṃ samādhiṃ araṇaṃ nisevato.

    તયોમે , ભિક્ખવે, સમાધી – સવિતક્કો સવિચારો, અવિતક્કો વિચારમત્તો, અવિતક્કો અવિચારો. ઇદં સમાધિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં.

    Tayome , bhikkhave, samādhī – savitakko savicāro, avitakko vicāramatto, avitakko avicāro. Idaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ.

    તત્થ કતમં પઞ્ઞિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં?

    Tattha katamaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ?

    પઞ્ઞા હિ સેટ્ઠા લોકસ્મિન્તિ વિત્થારેન.

    Paññā hi seṭṭhā lokasminti vitthārena.

    તિસ્સો ઇમા, ભિક્ખવે, પઞ્ઞા – સુતમયી, ચિન્તામયી, ભાવનામયી, ઇદં પઞ્ઞિન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં સુત્તં, ઇમાનિ ઇન્દ્રિયાધિટ્ઠાનાનિ અસાધારણાનિ સુત્તાનિ.

    Tisso imā, bhikkhave, paññā – sutamayī, cintāmayī, bhāvanāmayī, idaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ suttaṃ, imāni indriyādhiṭṭhānāni asādhāraṇāni suttāni.

    ૩૯. તત્થ કતમાનિ સાધારણાનિ ઇન્દ્રિયાધિટ્ઠાનાનિ સુત્તાનિ?

    39. Tattha katamāni sādhāraṇāni indriyādhiṭṭhānāni suttāni?

    અવીતરાગો 41 કામેસુ, યસ્સ પઞ્ચિન્દ્રિયા મુદૂ;

    Avītarāgo 42 kāmesu, yassa pañcindriyā mudū;

    સદ્ધા સતિ ચ વીરિયં, સમથો ચ વિપસ્સના;

    Saddhā sati ca vīriyaṃ, samatho ca vipassanā;

    તાદિસં ભિક્ખુમાસજ્જ, પુબ્બેવ ઉપહઞ્ઞતિ.

    Tādisaṃ bhikkhumāsajja, pubbeva upahaññati.

    પઞ્ચિમાનિ ઇન્દ્રિયાનિ. સદ્ધિન્દ્રિયાદિઇન્દ્રિયં દટ્ઠબ્બં. તીસુ અવેચ્ચપ્પસાદે વિત્થારેન સુત્તં કાતબ્બં. ઇમાનિ સાધારણાનિ ઇન્દ્રિયાધિટ્ઠાનાનિ સુત્તાનિ. યં યસ્સ સમ્બન્ધં કુસલસ્સ વા અકુસલસ્સ વા તેન તેન અધિટ્ઠાનેન તં સુત્તં નિદ્દિસિતબ્બં, નત્થઞ્ઞો ધમ્મો નિદ્દિસિતબ્બો. તત્થ સાધારણં કુસલં નાપિ કુસલં અકુસલં યથા સાધારણાનિ ચ કુસલમૂલાનિ સાધારણાનિ ચ અકુસલમૂલાનિ ઉપ્પન્નં કામવિતક્કં પજહતિ…પે॰… ચત્તારો સમ્મપ્પધાના કુસલં અકુસલઞ્ચ.

    Pañcimāni indriyāni. Saddhindriyādiindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Tīsu aveccappasāde vitthārena suttaṃ kātabbaṃ. Imāni sādhāraṇāni indriyādhiṭṭhānāni suttāni. Yaṃ yassa sambandhaṃ kusalassa vā akusalassa vā tena tena adhiṭṭhānena taṃ suttaṃ niddisitabbaṃ, natthañño dhammo niddisitabbo. Tattha sādhāraṇaṃ kusalaṃ nāpi kusalaṃ akusalaṃ yathā sādhāraṇāni ca kusalamūlāni sādhāraṇāni ca akusalamūlāni uppannaṃ kāmavitakkaṃ pajahati…pe… cattāro sammappadhānā kusalaṃ akusalañca.

    તત્થિમા ઉદ્દાનગાથા

    Tatthimā uddānagāthā

    વિતક્કો હિ મમત્થિકો 43, દદં પિયો નરો ઇતિ;

    Vitakko hi mamatthiko 44, dadaṃ piyo naro iti;

    યો પાણમતિપાતેતિ, તીણિ તસ્સ બાલલક્ખણં.

    Yo pāṇamatipāteti, tīṇi tassa bālalakkhaṇaṃ.

    સતઞ્ચેવ સહસ્સાનં, યે ચ સમણબ્રાહ્મણા;

    Satañceva sahassānaṃ, ye ca samaṇabrāhmaṇā;

    છન્દા દોસા ભયા મોહા, ચતૂહિ અગતીહિ ચ.

    Chandā dosā bhayā mohā, catūhi agatīhi ca.

    અસુભાનુપસ્સિં વિહરન્તં, નિમિત્તેસુ અસુભા ચ;

    Asubhānupassiṃ viharantaṃ, nimittesu asubhā ca;

    એકમ્પિ ચે પિયં પાણં, મિત્તા સચે સુભાસિતા.

    Ekampi ce piyaṃ pāṇaṃ, mittā sace subhāsitā.

    પઞ્ઞા હિ સેટ્ઠા લોકસ્મિં, અનુઞ્ઞા તીણિ ઇન્દ્રિયાનિ;

    Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, anuññā tīṇi indriyāni;

    કુસલાકુસલમૂલાનિ ચ, તુલમતુલઞ્ચ સમ્ભવં.

    Kusalākusalamūlāni ca, tulamatulañca sambhavaṃ.

    કાયેન કુસલં કરે, તીણિ સુચરિતાનિ ચ;

    Kāyena kusalaṃ kare, tīṇi sucaritāni ca;

    સુભાસિતં ઉત્તમમાહુ, સન્તો વચીસુચરિતાનિ ચ.

    Subhāsitaṃ uttamamāhu, santo vacīsucaritāni ca.

    કાયેન ચ કુસલં કયિરા, મનોદુચ્ચરિતાનિ ચ;

    Kāyena ca kusalaṃ kayirā, manoduccaritāni ca;

    કાયાનુરક્ખી ચ સદા, તિસ્સો ચ પારિસુદ્ધિયો.

    Kāyānurakkhī ca sadā, tisso ca pārisuddhiyo.

    યસ્સ સદ્ધા તથાગતે, સમુપ્પાદે ચ દેસિતો;

    Yassa saddhā tathāgate, samuppāde ca desito;

    આરમ્ભથ નિક્કમથ, યા ચ સમ્મપ્પધાનતા.

    Ārambhatha nikkamatha, yā ca sammappadhānatā.

    સતીમતો સદા ભદ્દં, સતિપટ્ઠાનભાવના;

    Satīmato sadā bhaddaṃ, satipaṭṭhānabhāvanā;

    આકઙ્ખતો ચ અનઞ્ઞાણં, યે ચ તીણિ સમાધયો.

    Ākaṅkhato ca anaññāṇaṃ, ye ca tīṇi samādhayo.

    પઞ્ઞા હિ સેટ્ઠા લોકસ્મિં, તિસ્સો પઞ્ઞા પકાસિતા;

    Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, tisso paññā pakāsitā;

    અવીતરાગો કામેસુ, તથેવ પઞ્ચિન્દ્રિયા.

    Avītarāgo kāmesu, tatheva pañcindriyā.

    ઇતિ થેરસ્સ મહાકચ્ચાયનસ્સ

    Iti therassa mahākaccāyanassa

    જમ્બુવનવાસિનો પેટકોપદેસે

    Jambuvanavāsino peṭakopadese

    તતિયભૂમિ સુત્તાધિટ્ઠાનં નામ.

    Tatiyabhūmi suttādhiṭṭhānaṃ nāma.







    Footnotes:
    1. વિતક્કનિમ્મથિતસ્સ (ક॰) ધ॰ પ॰ ૩૪૯
    2. vitakkanimmathitassa (ka.) dha. pa. 349
    3. ઉગ્ગાપયિતબ્બો (પી॰ ક॰)
    4. uggāpayitabbo (pī. ka.)
    5. પસ્સ સંયુત્તનિકાયે
    6. passa saṃyuttanikāye
    7. અભિગિજ્ઝતિ (પી॰ ક॰) પસ્સ અ॰ નિ॰ ૫.૧૭૪
    8. abhigijjhati (pī. ka.) passa a. ni. 5.174
    9. યથાપમુદિતવિહારી (ક॰)
    10. yathāpamuditavihārī (ka.)
    11. દુબ્ભાસિતભાસિતા (પી॰ ક॰) પસ્સ અ॰ નિ॰ ૩.૩
    12. dubbhāsitabhāsitā (pī. ka.) passa a. ni. 3.3
    13. સુતનયેન (પી॰)
    14. sutanayena (pī.)
    15. નિહીયતે (પી॰ ક॰) પસ્સ અ॰ નિ॰ ૪.૧૭
    16. nihīyate (pī. ka.) passa a. ni. 4.17
    17. અસુભાનુપસ્સી (પી॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૮
    18. asubhānupassī (pī.) passa dha. pa. 8
    19. યદિદં (પી॰ ક॰) પસ્સ અ॰ નિ॰ ૧.૧૭
    20. yadidaṃ (pī. ka.) passa a. ni. 1.17
    21. કુસલી (ક॰) પસ્સ ઇતિવુ॰ ૨૭
    22. kusalī (ka.) passa itivu. 27
    23. અનુકમ્પમાનો (પી॰)
    24. anukampamāno (pī.)
    25. નિબ્બેધભાગિની (પી॰ ક॰) પસ્સ ઇતિવુ॰ ૪૧
    26. nibbedhabhāginī (pī. ka.) passa itivu. 41
    27. ઇતિવુ॰ ૬૨ તિકનિપાતે
    28. itivu. 62 tikanipāte
    29. ઇતિવુ॰ ૬૯ સુચરિતસુત્તે
    30. itivu. 69 sucaritasutte
    31. સુ॰ નિ॰ ૪૫૨ સુત્તનિપાતે
    32. su. ni. 452 suttanipāte
    33. અકુસલં ન કયિરા (પી॰ ક॰) પસ્સ ધ॰ પ॰ ૨૮૧
    34. akusalaṃ na kayirā (pī. ka.) passa dha. pa. 281
    35. સં॰ નિ॰ ૧.૨૬૦; થેરગા॰ ૫૦૭ અટ્ઠકનિપાતે ચ પસ્સિતબ્બં
    36. saṃ. ni. 1.260; theragā. 507 aṭṭhakanipāte ca passitabbaṃ
    37. આરભથ (પી॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૧.૧૮૫
    38. ārabhatha (pī.) passa saṃ. ni. 1.185
    39. સુવે (સં॰ નિ॰ ૧.૨૩૮)
    40. suve (saṃ. ni. 1.238)
    41. અ॰ નિ॰ ૬.૫૪
    42. a. ni. 6.54
    43. પમત્થિકો (પી॰)
    44. pamatthiko (pī.)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact