Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પેટકોપદેસપાળિ • Peṭakopadesapāḷi

    ૮. સુત્તવેભઙ્ગિયં

    8. Suttavebhaṅgiyaṃ

    ૧૧૮. પુબ્બા કોટિ ન પઞ્ઞાયતિ અવિજ્જાય ચ ભવતણ્હાય ચ. તત્થ અવિજ્જાનીવરણાનં તણ્હાસંયોજનાનં સત્તાનં પુબ્બકોટિ ન પઞ્ઞાયતિ. તત્થ યે સત્તા તણ્હાસંયોજના, તે અજ્ઝોસાનબહુલા મન્દવિપસ્સકા. યે પન ઉસ્સન્નદિટ્ઠિકા સત્તા, તે વિપસ્સનાબહુલા મન્દજ્ઝોસાના.

    118. Pubbā koṭi na paññāyati avijjāya ca bhavataṇhāya ca. Tattha avijjānīvaraṇānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sattānaṃ pubbakoṭi na paññāyati. Tattha ye sattā taṇhāsaṃyojanā, te ajjhosānabahulā mandavipassakā. Ye pana ussannadiṭṭhikā sattā, te vipassanābahulā mandajjhosānā.

    તત્થ તણ્હાચરિતા સત્તા સત્તસઞ્ઞાભિનિવિટ્ઠા અનુપ્પાદવયદસ્સિનો. તે પઞ્ચસુ ખન્ધેસુ અત્તાનં સમનુપસ્સન્તિ ‘‘રૂપવન્તં વા અત્તાનં, અત્તનિ વા રૂપં, રૂપસ્મિં વા અત્તાન’’ન્તિ. એવં પઞ્ચક્ખન્ધા. અઞ્ઞેહિ ખન્ધેહિ અત્તાનં સમનુપસ્સન્તિ તસ્સ ઉસ્સન્નદિટ્ઠિકા સત્તા વિપસ્સમાના ખન્ધે ઉજું અત્તતો સમનુપસ્સન્તિ. તે રૂપં અત્તકો સમનુપસ્સન્તિ. યં રૂપં, સો અત્તા. યો અહં, તં રૂપં. સો રૂપવિનાસં પસ્સતિ, અયં ઉચ્છેદવાદી . ઇતિ પઞ્ચન્નં ખન્ધાનં પઠમાભિનિપાતા સક્કાયદિટ્ઠિયો પઞ્ચ ઉચ્છેદં ભજન્તિ ‘‘તં જીવં તં સરીર’’ન્તિ. એકમેકમ્હિ ખન્ધે તીહિ પદેહિ પચ્છિમકેહિ સસ્સતં ભજતિ ‘‘અઞ્ઞં જીવં અઞ્ઞં સરીર’’ન્તિ. ઇતો બહિદ્ધાતે પબ્બજિતા તણ્હાચરિતા કામસુખલ્લિકાનુયોગમનુયુત્તા વિહરન્તિ. તેન યે ચ નિસ્સન્દેન દિટ્ઠિચરિતા અત્તકિલમથાનુયોગમનુયુત્તા વિહરન્તિ. તેન યેવ દિટ્ઠિસુખેન એત્તાવતા બાહિરકો પયોગો.

    Tattha taṇhācaritā sattā sattasaññābhiniviṭṭhā anuppādavayadassino. Te pañcasu khandhesu attānaṃ samanupassanti ‘‘rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attāna’’nti. Evaṃ pañcakkhandhā. Aññehi khandhehi attānaṃ samanupassanti tassa ussannadiṭṭhikā sattā vipassamānā khandhe ujuṃ attato samanupassanti. Te rūpaṃ attako samanupassanti. Yaṃ rūpaṃ, so attā. Yo ahaṃ, taṃ rūpaṃ. So rūpavināsaṃ passati, ayaṃ ucchedavādī . Iti pañcannaṃ khandhānaṃ paṭhamābhinipātā sakkāyadiṭṭhiyo pañca ucchedaṃ bhajanti ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti. Ekamekamhi khandhe tīhi padehi pacchimakehi sassataṃ bhajati ‘‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’’nti. Ito bahiddhāte pabbajitā taṇhācaritā kāmasukhallikānuyogamanuyuttā viharanti. Tena ye ca nissandena diṭṭhicaritā attakilamathānuyogamanuyuttā viharanti. Tena yeva diṭṭhisukhena ettāvatā bāhirako payogo.

    તત્થ દિટ્ઠિચરિતા સત્તા યે અરિયધમ્મવિનયં ઓતરન્તિ, તે ધમ્માનુસારિનો હોન્તિ. યે તણ્હાચરિતા સત્તા અરિયં ધમ્મવિનયં ઓતરન્તિ, તે સદ્ધાનુસારિનો હોન્તિ.

    Tattha diṭṭhicaritā sattā ye ariyadhammavinayaṃ otaranti, te dhammānusārino honti. Ye taṇhācaritā sattā ariyaṃ dhammavinayaṃ otaranti, te saddhānusārino honti.

    તત્થ યે દિટ્ઠિચરિતા સત્તા, તે કામેસુ દોસદિટ્ઠી, ન ચ યે કામેસુ અનુસયા સમૂહતા, તે અત્તકિલમથાનુયોગમનુયુત્તા વિહરન્તિ. તેસં સત્થા ધમ્મં દેસેતિ. અઞ્ઞો વા સાવકો કામેહિ નત્થિ અત્થોતિ તે ચ પુબ્બેયેવ કામેહિ અનત્થિકા ઇતિ કામે અપ્પકસિરેન પટિનિસ્સજ્જન્તિ. તે ચેતસિકેન દુક્ખેન અનજ્ઝોસિતા. તેન વુચ્ચતિ ‘‘સુખા પટિપદા’’તિ . યે પન તણ્હાચરિતા સત્તા, તે કામેસુ અજ્ઝોસિતા, તેસં સત્થા વા ધમ્મં દેસેતિ. અઞ્ઞતરો વા ભિક્ખુ કામેહિ નત્થિ અત્થોતિ, તે પિયરૂપં દુક્ખેન પટિનિસ્સજ્જન્તિ. તેન વુચ્ચતિ ‘‘દુક્ખા પટિપદા’’તિ. ઇતિ ઇમે સબ્બસત્તા દ્વીસુ પટિપદાસુ સમોસરણં ગચ્છન્તિ દુક્ખાયઞ્ચ સુખાયઞ્ચ.

    Tattha ye diṭṭhicaritā sattā, te kāmesu dosadiṭṭhī, na ca ye kāmesu anusayā samūhatā, te attakilamathānuyogamanuyuttā viharanti. Tesaṃ satthā dhammaṃ deseti. Añño vā sāvako kāmehi natthi atthoti te ca pubbeyeva kāmehi anatthikā iti kāme appakasirena paṭinissajjanti. Te cetasikena dukkhena anajjhositā. Tena vuccati ‘‘sukhā paṭipadā’’ti . Ye pana taṇhācaritā sattā, te kāmesu ajjhositā, tesaṃ satthā vā dhammaṃ deseti. Aññataro vā bhikkhu kāmehi natthi atthoti, te piyarūpaṃ dukkhena paṭinissajjanti. Tena vuccati ‘‘dukkhā paṭipadā’’ti. Iti ime sabbasattā dvīsu paṭipadāsu samosaraṇaṃ gacchanti dukkhāyañca sukhāyañca.

    તત્થ યે દિટ્ઠિચરિતા સત્તા, તે દ્વિધા મુદિન્દ્રિયા ચ તિક્ખિન્દ્રિયા ચ. તત્થ યે દિટ્ઠિચરિતા સત્તા તિક્ખિન્દ્રિયા સુખેન પટિનિસ્સજ્જન્તિ, ખિપ્પઞ્ચ અભિસમેન્તિ, તેન વુચ્ચતિ ‘‘ખિપ્પાભિઞ્ઞા સુખા પટિપદા’’તિ. તત્થ યે દિટ્ઠિચરિતા સત્તા મુદિન્દ્રિયા પઠમં તિક્ખિન્દ્રિયં ઉપાદાય દન્ધતરં અભિસમેન્તિ, તે સુખેન પટિનિસ્સજ્જન્તિ, દન્ધઞ્ચ અભિસમેન્તિ. તેન વુચ્ચતિ ‘‘સુખા પટિપદા દન્ધાભિઞ્ઞા’’તિ. તત્થ તણ્હાચરિતા સત્તા દ્વિધા તિક્ખિન્દ્રિયા ચ મુદિન્દ્રિયા ચ. તત્થ યે તણ્હાચરિતા સત્તા તિક્ખિન્દ્રિયા દુક્ખેન પટિનિસ્સજ્જન્તિ, ખિપ્પઞ્ચ અભિસમેન્તિ. તેન વુચ્ચતિ ‘‘દુક્ખા પટિપદા ખિપ્પાભિઞ્ઞા’’તિ. તત્થ યે તણ્હાચરિતા સત્તા મુદિન્દ્રિયા પઠમં તિક્ખિન્દ્રિયં ઉપાદાય દન્ધતરં અભિસમેન્તિ, તે દુક્ખેન પટિનિસ્સજ્જન્તિ, દન્ધઞ્ચ અભિસમેન્તિ. તેન વુચ્ચતિ ‘‘દુક્ખા પટિપદા દન્ધાભિઞ્ઞા’’તિ. ઇમા ચતસ્સો પટિપદાયો અપઞ્ચમા અછટ્ઠા. યે હિ કેચિ નિબ્બુતા નિબ્બાયિસ્સન્તિ વા ઇમાહિ ચતૂહિ પટિપદાહિ અનઞ્ઞાહિ અયં પટિપદાચતુક્કેન કિલેસે નિદ્દિસતિ. યા ચતુક્કમગ્ગેન અરિયધમ્મેસુ નિદ્દિસિતબ્બા, અયં વુચ્ચતિ સીહવિક્કીળિતો નામ નયો.

    Tattha ye diṭṭhicaritā sattā, te dvidhā mudindriyā ca tikkhindriyā ca. Tattha ye diṭṭhicaritā sattā tikkhindriyā sukhena paṭinissajjanti, khippañca abhisamenti, tena vuccati ‘‘khippābhiññā sukhā paṭipadā’’ti. Tattha ye diṭṭhicaritā sattā mudindriyā paṭhamaṃ tikkhindriyaṃ upādāya dandhataraṃ abhisamenti, te sukhena paṭinissajjanti, dandhañca abhisamenti. Tena vuccati ‘‘sukhā paṭipadā dandhābhiññā’’ti. Tattha taṇhācaritā sattā dvidhā tikkhindriyā ca mudindriyā ca. Tattha ye taṇhācaritā sattā tikkhindriyā dukkhena paṭinissajjanti, khippañca abhisamenti. Tena vuccati ‘‘dukkhā paṭipadā khippābhiññā’’ti. Tattha ye taṇhācaritā sattā mudindriyā paṭhamaṃ tikkhindriyaṃ upādāya dandhataraṃ abhisamenti, te dukkhena paṭinissajjanti, dandhañca abhisamenti. Tena vuccati ‘‘dukkhā paṭipadā dandhābhiññā’’ti. Imā catasso paṭipadāyo apañcamā achaṭṭhā. Ye hi keci nibbutā nibbāyissanti vā imāhi catūhi paṭipadāhi anaññāhi ayaṃ paṭipadācatukkena kilese niddisati. Yā catukkamaggena ariyadhammesu niddisitabbā, ayaṃ vuccati sīhavikkīḷito nāma nayo.

    ૧૧૯. તત્રિમે ચત્તારો આહારા. ચત્તારો વિપલ્લાસા ઉપાદાના યોગા ગન્થા આસવા ઓઘા સલ્લા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિયો અગતિગમનાતિ, એવં ઇમાનિ સબ્બાનિ દસ પદાનિ. અયં સુત્તસ્સ સંસન્દના.

    119. Tatrime cattāro āhārā. Cattāro vipallāsā upādānā yogā ganthā āsavā oghā sallā viññāṇaṭṭhitiyo agatigamanāti, evaṃ imāni sabbāni dasa padāni. Ayaṃ suttassa saṃsandanā.

    ચત્તારો આહારા. તત્થ યો ચ કબળીકારો આહારો યો ચ ફસ્સો આહારો, ઇમે તણ્હાચરિતેન પહાતબ્બા. તત્થ યો ચ મનોસઞ્ચેતનાહારો યો ચ વિઞ્ઞાણાહારો, ઇમે દિટ્ઠિચરિતેન પહાતબ્બા.

    Cattāro āhārā. Tattha yo ca kabaḷīkāro āhāro yo ca phasso āhāro, ime taṇhācaritena pahātabbā. Tattha yo ca manosañcetanāhāro yo ca viññāṇāhāro, ime diṭṭhicaritena pahātabbā.

    પઠમો આહારો પઠમો વિપલ્લાસો, દુતિયો આહારો દુતિયો વિપલ્લાસો, તતિયો આહારો તતિયો વિપલ્લાસો, ચતુત્થો આહારો ચતુત્થો વિપલ્લાસો. ઇમે ચત્તારો વિપલ્લાસા અપઞ્ચમા અછટ્ઠા. ઇદઞ્ચ પમાણા ચત્તારો આહારા.

    Paṭhamo āhāro paṭhamo vipallāso, dutiyo āhāro dutiyo vipallāso, tatiyo āhāro tatiyo vipallāso, catuttho āhāro catuttho vipallāso. Ime cattāro vipallāsā apañcamā achaṭṭhā. Idañca pamāṇā cattāro āhārā.

    તત્થ પઠમે વિપલ્લાસે ઠિતો કામે ઉપાદિયતિ, ઇદં કામુપાદાનં. દુતિયે વિપલ્લાસે ઠિતો અનાગતં ભવં ઉપાદિયતિ, ઇદં સીલબ્બતુપાદાનં. તતિયે વિપલ્લાસે ઠિતો વિપરીતો દિટ્ઠિં ઉપાદિયતિ, ઇદં દિટ્ઠુપાદાનં. ચતુત્થે વિપલ્લાસે ઠિતો ખન્ધે અત્તતો ઉપાદિયતિ, ઇદં અત્તવાદુપાદાનં.

    Tattha paṭhame vipallāse ṭhito kāme upādiyati, idaṃ kāmupādānaṃ. Dutiye vipallāse ṭhito anāgataṃ bhavaṃ upādiyati, idaṃ sīlabbatupādānaṃ. Tatiye vipallāse ṭhito viparīto diṭṭhiṃ upādiyati, idaṃ diṭṭhupādānaṃ. Catutthe vipallāse ṭhito khandhe attato upādiyati, idaṃ attavādupādānaṃ.

    તત્થ કામુપાદાને ઠિતો કામે અભિજ્ઝાયતિ ગન્થતિ, અયં અભિજ્ઝાકાયગન્થો. સીલબ્બતુપાદાને ઠિતો બ્યાપાદં ગન્થતિ, અયં બ્યાપાદકાયગન્થો. દિટ્ઠુપાદાને ઠિતો પરામાસં ગન્થતિ, અયં પરામાસકાયગન્થો. અત્તવાદુપાદાને ઠિતો પપઞ્ચન્તો ગન્થતિ, અયં ઇદંસચ્ચાભિનિવેસો કાયગન્થો.

    Tattha kāmupādāne ṭhito kāme abhijjhāyati ganthati, ayaṃ abhijjhākāyagantho. Sīlabbatupādāne ṭhito byāpādaṃ ganthati, ayaṃ byāpādakāyagantho. Diṭṭhupādāne ṭhito parāmāsaṃ ganthati, ayaṃ parāmāsakāyagantho. Attavādupādāne ṭhito papañcanto ganthati, ayaṃ idaṃsaccābhiniveso kāyagantho.

    તસ્સ ગન્થિતા કિલેસા આસવન્તિ. કિઞ્ચિ પન વુચ્ચતિ વિપ્પટિસારો. યે વિપ્પટિસારા 1 તે અનુસયા. તત્થ અભિજ્ઝાકાયગન્થેન કામાસવો, બ્યાપાદકાયગન્થેન ભવાસવો, પરામાસકાયગન્થેન દિટ્ઠાસવો, ઇદં સચ્ચાભિનિવેસકાયગન્થેન અવિજ્જાસવો.

    Tassa ganthitā kilesā āsavanti. Kiñci pana vuccati vippaṭisāro. Ye vippaṭisārā 2 te anusayā. Tattha abhijjhākāyaganthena kāmāsavo, byāpādakāyaganthena bhavāsavo, parāmāsakāyaganthena diṭṭhāsavo, idaṃ saccābhinivesakāyaganthena avijjāsavo.

    તે ચત્તારો આસવા વેપુલ્લભાવં ગતા ઓઘા હોન્તિ, તેન વુચ્ચન્તિ ‘‘ઓઘા’’તિ. તત્થ કામાસવો કામોઘો, ભવાસવો ભવોઘો, અવિજ્જાસવો અવિજ્જોઘો, દિટ્ઠાસવો દિટ્ઠોઘો.

    Te cattāro āsavā vepullabhāvaṃ gatā oghā honti, tena vuccanti ‘‘oghā’’ti. Tattha kāmāsavo kāmogho, bhavāsavo bhavogho, avijjāsavo avijjogho, diṭṭhāsavo diṭṭhogho.

    તે ચત્તારો ઓઘા આસયમનુપવિટ્ઠા અનુસયસહગતા વુચ્ચન્તિ. સલ્લાતિ હદયમાહચ્ચ તિટ્ઠન્તા. તત્થ કામોઘો રાગસલ્લં, ભવોઘો દોસસલ્લં, અવિજ્જોઘો મોહસલ્લં, દિટ્ઠોઘો દિટ્ઠિસલ્લં.

    Te cattāro oghā āsayamanupaviṭṭhā anusayasahagatā vuccanti. Sallāti hadayamāhacca tiṭṭhantā. Tattha kāmogho rāgasallaṃ, bhavogho dosasallaṃ, avijjogho mohasallaṃ, diṭṭhogho diṭṭhisallaṃ.

    ઇમેહિ ચતૂહિ સલ્લેહિ પરિયાદિન્નં વિઞ્ઞાણં ચતૂસુ ધમ્મેસુ તિટ્ઠતિ રૂપે વેદનાય સઞ્ઞાય સઙ્ખારેસુ. ઇમા ચતસ્સો વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિયો. તત્થ રાગસલ્લેન નન્દૂપસેચનં રૂપૂપગં વિઞ્ઞાણં તિટ્ઠતિ. દોસસલ્લેન વેદનૂપગં મોહસલ્લેન સઞ્ઞૂપગં દિટ્ઠિસલ્લેન નન્દૂપસેચનં સઙ્ખારૂપગં વિઞ્ઞાણં તિટ્ઠતિ.

    Imehi catūhi sallehi pariyādinnaṃ viññāṇaṃ catūsu dhammesu tiṭṭhati rūpe vedanāya saññāya saṅkhāresu. Imā catasso viññāṇaṭṭhitiyo. Tattha rāgasallena nandūpasecanaṃ rūpūpagaṃ viññāṇaṃ tiṭṭhati. Dosasallena vedanūpagaṃ mohasallena saññūpagaṃ diṭṭhisallena nandūpasecanaṃ saṅkhārūpagaṃ viññāṇaṃ tiṭṭhati.

    ચતૂહિ વિઞ્ઞાણટ્ઠિતીહિ ચતુબ્બિધં અગતિં ગચ્છન્તિ છન્દા દોસા ભયા મોહા. રાગેન છન્દા અગતિં ગચ્છતિ, દોસેન દોસા અગતિં ગચ્છતિ, મોહેન મોહા અગતિં ગચ્છતિ, દિટ્ઠિયા ભયા અગતિં ગચ્છતિ. ઇતિ ઇદઞ્ચ કમ્મં ઇમે ચ કિલેસા. અયં સંસારસ્સ હેતુ.

    Catūhi viññāṇaṭṭhitīhi catubbidhaṃ agatiṃ gacchanti chandā dosā bhayā mohā. Rāgena chandā agatiṃ gacchati, dosena dosā agatiṃ gacchati, mohena mohā agatiṃ gacchati, diṭṭhiyā bhayā agatiṃ gacchati. Iti idañca kammaṃ ime ca kilesā. Ayaṃ saṃsārassa hetu.

    ૧૨૦. તત્થિમા ચતસ્સો દિસા કબળીકારાહારો ‘‘અસુભે સુભ’’ન્તિ વિપલ્લાસો કામુપાદાનં કામયોગો અભિજ્ઝાકાયગન્થો કામાસવો કામોઘો રાગસલ્લં રૂપૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ છન્દા અગતિગમનં. અયં પઠમા દિસા.

    120. Tatthimā catasso disā kabaḷīkārāhāro ‘‘asubhe subha’’nti vipallāso kāmupādānaṃ kāmayogo abhijjhākāyagantho kāmāsavo kāmogho rāgasallaṃ rūpūpagā viññāṇaṭṭhiti chandā agatigamanaṃ. Ayaṃ paṭhamā disā.

    ફસ્સો આહારો ‘‘દુક્ખે સુખ’’ન્તિ વિપલ્લાસો સીલબ્બતુપાદાનં ભવયોગોબ્યાપાદો કાયગન્થો ભવાસવો ભવોઘો દોસસલ્લં વેદનૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ દોસા અગતિગમનં, અયં દુતિયા દિસા.

    Phasso āhāro ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāso sīlabbatupādānaṃ bhavayogobyāpādo kāyagantho bhavāsavo bhavogho dosasallaṃ vedanūpagā viññāṇaṭṭhiti dosā agatigamanaṃ, ayaṃ dutiyā disā.

    મનોસઞ્ચેતનાહારો ‘‘અનત્તનિ અત્તા’’તિ વિપલ્લાસો દિટ્ઠુપાદાનં દિટ્ઠિયોગો પરામાસકાયગન્થો દિટ્ઠાસવો દિટ્ઠોઘો દિટ્ઠિસલ્લં સઞ્ઞૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ ભયા અગતિગમનં. અયં તતિયા દિસા.

    Manosañcetanāhāro ‘‘anattani attā’’ti vipallāso diṭṭhupādānaṃ diṭṭhiyogo parāmāsakāyagantho diṭṭhāsavo diṭṭhogho diṭṭhisallaṃ saññūpagā viññāṇaṭṭhiti bhayā agatigamanaṃ. Ayaṃ tatiyā disā.

    વિઞ્ઞાણાહારો ‘‘અનિચ્ચે નિચ્ચ’’ન્તિ વિપલ્લાસો અત્તવાદુપાદાનં અવિજ્જાયોગો ઇદંસચ્ચાભિનિવેસો કાયગન્થો અવિજ્જાસવો અવિજ્જોઘો મોહસલ્લં સઙ્ખારૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ મોહા અગતિગમનં, અયં ચતુત્થી દિસા. ઇતિ ઇમેસં દસન્નં સુત્તાનં પઠમેન પદેન પઠમાય દિસાય આલોકનં. અયં વુચ્ચતિ દિસાલોકના.

    Viññāṇāhāro ‘‘anicce nicca’’nti vipallāso attavādupādānaṃ avijjāyogo idaṃsaccābhiniveso kāyagantho avijjāsavo avijjogho mohasallaṃ saṅkhārūpagā viññāṇaṭṭhiti mohā agatigamanaṃ, ayaṃ catutthī disā. Iti imesaṃ dasannaṃ suttānaṃ paṭhamena padena paṭhamāya disāya ālokanaṃ. Ayaṃ vuccati disālokanā.

    ચતૂહિ વિપલ્લાસેહિ અકુસલપક્ખે દિસાવિલોકના કિલેસં સંયોજેત્વા અયં અકુસલપક્ખે દિસાવિલોકનાય ભૂમિ પઞ્ચન્નં દસન્નં સુત્તાનં યાનિ પઠમાનિ પદાનિ ઇમેસં ધમ્માનં કો અત્થો? એકો અત્થો, બ્યઞ્જનમેવ નાનં. એવં દુતિયા એવં તતિયા એવં ચતુત્થી. અયં પઠમા સંસન્દના.

    Catūhi vipallāsehi akusalapakkhe disāvilokanā kilesaṃ saṃyojetvā ayaṃ akusalapakkhe disāvilokanāya bhūmi pañcannaṃ dasannaṃ suttānaṃ yāni paṭhamāni padāni imesaṃ dhammānaṃ ko attho? Eko attho, byañjanameva nānaṃ. Evaṃ dutiyā evaṃ tatiyā evaṃ catutthī. Ayaṃ paṭhamā saṃsandanā.

    ઇમિના પેય્યાલેન સબ્બે કિલેસા ચતૂસુ પદેસુ પક્ખિપિતબ્બા. તતો કુસલપક્ખે ચતસ્સો પટિપદા ચત્તારિ ઝાનાનિ ચત્તારો સતિપટ્ઠાના ચત્તારો વિહારા દિબ્બો બ્રહ્મા અરિયો આનેઞ્જો ચત્તારો સમ્મપ્પધાના ચત્તારો અચ્છરિયા અબ્ભુતધમ્મા ચત્તારો અધિટ્ઠાના ચત્તારો સમાધયો છન્દસમાધિ વીરિયસમાધિ ચિત્તસમાધિ વીમંસાસમાધિ. ચત્તારો ધમ્મા સુખભાગિયા નાઞ્ઞત્ર બોજ્ઝઙ્ગા નાઞ્ઞત્ર તપસા નાઞ્ઞતિન્દ્રિયસંવરા નાઞ્ઞત્ર સબ્બનિસ્સગ્ગા ચત્તારિ અપ્પમાણાનિ.

    Iminā peyyālena sabbe kilesā catūsu padesu pakkhipitabbā. Tato kusalapakkhe catasso paṭipadā cattāri jhānāni cattāro satipaṭṭhānā cattāro vihārā dibbo brahmā ariyo āneñjo cattāro sammappadhānā cattāro acchariyā abbhutadhammā cattāro adhiṭṭhānā cattāro samādhayo chandasamādhi vīriyasamādhi cittasamādhi vīmaṃsāsamādhi. Cattāro dhammā sukhabhāgiyā nāññatra bojjhaṅgā nāññatra tapasā nāññatindriyasaṃvarā nāññatra sabbanissaggā cattāri appamāṇāni.

    તત્થ દુક્ખા પટિપદા દન્ધાભિઞ્ઞા ભાવિયમાના બહુલીકરિયમાના પઠમં ઝાનં પરિપૂરેતિ, પઠમં ઝાનં પરિપુણ્ણં પઠમં સતિપટ્ઠાનં પરિપૂરેતિ , પઠમં સતિપટ્ઠાનં પરિપુણ્ણં પઠમં વિહારં પરિપૂરેતિ, પઠમો વિહારો પરિપુણ્ણો પઠમં સમ્મપ્પધાનં પરિપૂરેતિ, પઠમં સમ્મપ્પધાનં પરિપુણ્ણં પઠમં અચ્છરિયં અબ્ભુતધમ્મં પરિપૂરેતિ, પઠમો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો પરિપુણ્ણો પઠમં અધિટ્ઠાનં પરિપૂરેતિ, પઠમં અધિટ્ઠાનં પરિપુણ્ણં છન્દસમાધિં પરિપૂરેતિ, છન્દસમાધિ પરિપુણ્ણો ઇન્દ્રિયસંવરં પરિપૂરેતિ, ઇન્દ્રિયસંવરો પરિપુણ્ણો પઠમં મેત્તાઅપ્પમાણં પરિપૂરેતિ. એવં યાવ સબ્બનિસ્સગ્ગો ચતુત્થં અપ્પમાણં પરિપૂરેતિ.

    Tattha dukkhā paṭipadā dandhābhiññā bhāviyamānā bahulīkariyamānā paṭhamaṃ jhānaṃ paripūreti, paṭhamaṃ jhānaṃ paripuṇṇaṃ paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ paripūreti , paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ paṭhamaṃ vihāraṃ paripūreti, paṭhamo vihāro paripuṇṇo paṭhamaṃ sammappadhānaṃ paripūreti, paṭhamaṃ sammappadhānaṃ paripuṇṇaṃ paṭhamaṃ acchariyaṃ abbhutadhammaṃ paripūreti, paṭhamo acchariyo abbhuto dhammo paripuṇṇo paṭhamaṃ adhiṭṭhānaṃ paripūreti, paṭhamaṃ adhiṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ chandasamādhiṃ paripūreti, chandasamādhi paripuṇṇo indriyasaṃvaraṃ paripūreti, indriyasaṃvaro paripuṇṇo paṭhamaṃ mettāappamāṇaṃ paripūreti. Evaṃ yāva sabbanissaggo catutthaṃ appamāṇaṃ paripūreti.

    તત્થ પઠમા ચ પટિપદા પઠમઞ્ચ ઝાનં પઠમઞ્ચ સતિપટ્ઠાનં પઠમો ચ વિહારો પઠમઞ્ચ સમ્મપ્પધાનં પઠમો ચ અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો સચ્ચાધિટ્ઠાનઞ્ચ છન્દસમાધિ ચ ઇન્દ્રિયસંવરો ચ મેત્તા ચ અપ્પમાણં. અયં પઠમા દિસા.

    Tattha paṭhamā ca paṭipadā paṭhamañca jhānaṃ paṭhamañca satipaṭṭhānaṃ paṭhamo ca vihāro paṭhamañca sammappadhānaṃ paṭhamo ca acchariyo abbhuto dhammo saccādhiṭṭhānañca chandasamādhi ca indriyasaṃvaro ca mettā ca appamāṇaṃ. Ayaṃ paṭhamā disā.

    દુક્ખા ચ 3 પટિપદા ખિપ્પાભિઞ્ઞા દુતિયં ઝાનં દુતિયઞ્ચ સતિપટ્ઠાનં દુતિયો ચ વિહારો દુતિયઞ્ચ સમ્મપ્પધાનં દુતિયો ચ અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો ચાગાધિટ્ઠાનં ચિત્તસમાધિ ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા કરુણા ચ અપ્પમાણં, અયં દુતિયા દિસા.

    Dukkhā ca 4 paṭipadā khippābhiññā dutiyaṃ jhānaṃ dutiyañca satipaṭṭhānaṃ dutiyo ca vihāro dutiyañca sammappadhānaṃ dutiyo ca acchariyo abbhuto dhammo cāgādhiṭṭhānaṃ cittasamādhi cattāro iddhipādā karuṇā ca appamāṇaṃ, ayaṃ dutiyā disā.

    સુખા ચ 5 પટિપદા દન્ધાભિઞ્ઞા તતિયઞ્ચ ઝાનં તતિયઞ્ચ સતિપટ્ઠાનં તતિયો ચ વિહારો તતિયઞ્ચ સમ્મપ્પધાનં તતિયો ચ અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો પઞ્ઞાધિટ્ઠાનઞ્ચ વીરિયસમાધિ ચ બોજ્ઝઙ્ગા ચ મુદિતા ચ અપ્પમાણં. અયં તતિયા દિસા.

    Sukhā ca 6 paṭipadā dandhābhiññā tatiyañca jhānaṃ tatiyañca satipaṭṭhānaṃ tatiyo ca vihāro tatiyañca sammappadhānaṃ tatiyo ca acchariyo abbhuto dhammo paññādhiṭṭhānañca vīriyasamādhi ca bojjhaṅgā ca muditā ca appamāṇaṃ. Ayaṃ tatiyā disā.

    સુખા ચ 7 પટિપદા ખિપ્પાભિઞ્ઞા ચતુત્થં ઝાનં ચતુત્થઞ્ચ સતિપટ્ઠાનં ચતુત્થો ચ વિહારો ચતુત્થઞ્ચ સમ્મપ્પધાનં ચતુત્થો ચ અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો ઉપસમાધિટ્ઠાનઞ્ચ વીમંસાસમાધિ ચ સબ્બનિસ્સગ્ગો ચ ઉપેક્ખા અપ્પમાણઞ્ચ. અયં ચતુત્થી દિસા. ઇમાસં ચતસ્સન્નં દિસાનં આલોકના. અયં વુચ્ચતિ દિસાલોકનો નામ નયો.

    Sukhā ca 8 paṭipadā khippābhiññā catutthaṃ jhānaṃ catutthañca satipaṭṭhānaṃ catuttho ca vihāro catutthañca sammappadhānaṃ catuttho ca acchariyo abbhuto dhammo upasamādhiṭṭhānañca vīmaṃsāsamādhi ca sabbanissaggo ca upekkhā appamāṇañca. Ayaṃ catutthī disā. Imāsaṃ catassannaṃ disānaṃ ālokanā. Ayaṃ vuccati disālokano nāma nayo.

    તત્થાયં યોજના. ચત્તારો ચ આહારા ચતસ્સો ચ પટિપદા, ચત્તારો ચ વિપલ્લાસા ચત્તારો ચ સતિપટ્ઠાના, ચત્તારિ ચ ઉપાદાનાનિ ચત્તારિ ચ ઝાનાનિ ચત્તારો ચ યોગા વિહારા ચ, ગન્થા ચ સમ્મપ્પધાના ચ, આસવા ચ અચ્છરિયા અબ્ભુતધમ્મા ચ, ઓઘા ચ અધિટ્ઠાનાનિ ચ, સલ્લા ચ સમાધયો, વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિયો ચત્તારો ચ સુખભાગિયા ધમ્મા, ચત્તારિ ચ અગતિગમનાનિ ચત્તારિ ચ અપ્પમાણાનિ ઇતિ કુસલાકુસલાનં પટિપક્ખવસેન યોજના, અયં વુચ્ચતિ દિસાલોકનો નયો.

    Tatthāyaṃ yojanā. Cattāro ca āhārā catasso ca paṭipadā, cattāro ca vipallāsā cattāro ca satipaṭṭhānā, cattāri ca upādānāni cattāri ca jhānāni cattāro ca yogā vihārā ca, ganthā ca sammappadhānā ca, āsavā ca acchariyā abbhutadhammā ca, oghā ca adhiṭṭhānāni ca, sallā ca samādhayo, viññāṇaṭṭhitiyo cattāro ca sukhabhāgiyā dhammā, cattāri ca agatigamanāni cattāri ca appamāṇāni iti kusalākusalānaṃ paṭipakkhavasena yojanā, ayaṃ vuccati disālokano nayo.

    તસ્સ ચત્તારિ સામઞ્ઞફલાનિ પરિયોસાનં, યો ચ ધમ્મો કુસલાકુસલનિદ્દેસે પઠમો દિસાનિદ્દેસો, ઇમસ્સ સોતાપત્તિફલં પરિયોસાનં દુતિયં સકદાગામિફલં, તતિયં અનાગામિફલં, ચતુત્થં અરહત્તફલં.

    Tassa cattāri sāmaññaphalāni pariyosānaṃ, yo ca dhammo kusalākusalaniddese paṭhamo disāniddeso, imassa sotāpattiphalaṃ pariyosānaṃ dutiyaṃ sakadāgāmiphalaṃ, tatiyaṃ anāgāmiphalaṃ, catutthaṃ arahattaphalaṃ.

    તત્થ કતમો તિપુક્ખલો નયો? યે ચ દુક્ખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યન્તિ દ્વે પુગ્ગલા, યે ચ સુખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યન્તિ દ્વે પુગ્ગલા.

    Tattha katamo tipukkhalo nayo? Ye ca dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya khippābhiññāya ca niyyanti dve puggalā, ye ca sukhāya paṭipadāya dandhābhiññāya khippābhiññāya ca niyyanti dve puggalā.

    ઇમેસં ચતુન્નં પુગ્ગલાનં યો પુગ્ગલો સુખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય નિય્યાતિ, યો ચ પુગ્ગલો દુક્ખાય પટિપદાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય નિય્યાતિ. ઇમે દ્વે પુગ્ગલા ભવન્તિ. તત્થ યો સુખાય પટિપદાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય નિય્યાતિ , અયં ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ. યો પચ્છિમો પુગ્ગલો સાધારણો, અયં વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ. યો પુગ્ગલો દન્ધાભિઞ્ઞાય દુક્ખાય પટિપદાય નિય્યાતિ, અયં નેય્યો. ઇમે ચત્તારો ભવિત્વા તીણિ હોન્તિ, તત્થ ઉગ્ઘટિતઞ્ઞુસ્સ સમથપુબ્બઙ્ગમા વિપસ્સના, નેય્યસ્સ વિપસ્સનાપુબ્બઙ્ગમો સમથો, વિપઞ્ચિતઞ્ઞુસ્સ સમથવિપસ્સના યુગનદ્ધા. ઉગ્ઘટિતઞ્ઞુસ્સ મુદુકા દેસના, નેય્યસ્સ તિક્ખા દેસના, વિપઞ્ચિતઞ્ઞુસ્સ તિક્ખમુદુકા દેસના.

    Imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ yo puggalo sukhāya paṭipadāya dandhābhiññāya niyyāti, yo ca puggalo dukkhāya paṭipadāya khippābhiññāya niyyāti. Ime dve puggalā bhavanti. Tattha yo sukhāya paṭipadāya khippābhiññāya niyyāti , ayaṃ ugghaṭitaññū. Yo pacchimo puggalo sādhāraṇo, ayaṃ vipañcitaññū. Yo puggalo dandhābhiññāya dukkhāya paṭipadāya niyyāti, ayaṃ neyyo. Ime cattāro bhavitvā tīṇi honti, tattha ugghaṭitaññussa samathapubbaṅgamā vipassanā, neyyassa vipassanāpubbaṅgamo samatho, vipañcitaññussa samathavipassanā yuganaddhā. Ugghaṭitaññussa mudukā desanā, neyyassa tikkhā desanā, vipañcitaññussa tikkhamudukā desanā.

    ઉગ્ઘટિતઞ્ઞુસ્સ અધિપઞ્ઞાસિક્ખા, નેય્યસ્સ અધિચિત્તસિક્ખા, વિપઞ્ચિતઞ્ઞુસ્સ અધિસીલસિક્ખા. ઇતિ ઇમેસં પુગ્ગલાનં ચતૂહિ પટિપદાહિ નિય્યાનં.

    Ugghaṭitaññussa adhipaññāsikkhā, neyyassa adhicittasikkhā, vipañcitaññussa adhisīlasikkhā. Iti imesaṃ puggalānaṃ catūhi paṭipadāhi niyyānaṃ.

    તત્થ અયં સંકિલેસો, તીણિ અકુસલમૂલાનિ તયો ફસ્સા તિસ્સો વેદના તયો ઉપવિચારા તયો સંકિલેસા તયો વિતક્કા તયો પરિળાહા તીણિ સઙ્ખતલક્ખણાનિ તિસ્સો દુક્ખતાતિ.

    Tattha ayaṃ saṃkileso, tīṇi akusalamūlāni tayo phassā tisso vedanā tayo upavicārā tayo saṃkilesā tayo vitakkā tayo pariḷāhā tīṇi saṅkhatalakkhaṇāni tisso dukkhatāti.

    તીણિ અકુસલમૂલાનીતિ લોભો અકુસલમૂલં, દોસો અકુસલમૂલં, મોહો અકુસલમૂલં. તયો ફસ્સાતિ સુખવેદનીયો ફસ્સો, દુક્ખવેદનીયો ફસ્સો, અદુક્ખમસુખવેદનીયો ફસ્સો. તિસ્સો વેદનાતિ સુખા વેદના દુક્ખા વેદના અદુક્ખમસુખા વેદના. તયો ઉપવિચારાતિ સોમનસ્સોપવિચારો દોમનસ્સોપવિચારો ઉપેક્ખોપવિચારો. તયો સંકિલેસાતિ રાગો દોસો મોહો. તયો વિતક્કાતિ કામવિતક્કો બ્યાપાદવિતક્કો વિહિંસાવિતક્કો. તયો પરિળાહાતિ રાગજો દોસજો મોહજો. તીણિ સઙ્ખતલક્ખણાનીતિ ઉપ્પાદો ઠિતિ વયો. તિસ્સો દુક્ખતાતિ દુક્ખદુક્ખતા વિપરિણામદુક્ખતા સઙ્ખતદુક્ખતા.

    Tīṇi akusalamūlānīti lobho akusalamūlaṃ, doso akusalamūlaṃ, moho akusalamūlaṃ. Tayo phassāti sukhavedanīyo phasso, dukkhavedanīyo phasso, adukkhamasukhavedanīyo phasso. Tisso vedanāti sukhā vedanā dukkhā vedanā adukkhamasukhā vedanā. Tayo upavicārāti somanassopavicāro domanassopavicāro upekkhopavicāro. Tayo saṃkilesāti rāgo doso moho. Tayo vitakkāti kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko. Tayo pariḷāhāti rāgajo dosajo mohajo. Tīṇi saṅkhatalakkhaṇānīti uppādo ṭhiti vayo. Tisso dukkhatāti dukkhadukkhatā vipariṇāmadukkhatā saṅkhatadukkhatā.

    તત્થ લોભો અકુસલમૂલં કુતો સમુટ્ઠિતં? તિવિધં આરમ્મણં મનાપિકં અમનાપિકં ઉપેક્ખાઠાનિયઞ્ચ. તત્થ મનાપિકેન આરમ્મણેન લોભો અકુસલમૂલં સમુટ્ઠહતિ. ઇતિ મનાપિકા આરમ્મણા સુખવેદનીયો ફસ્સો, સુખવેદનીયં ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે સુખવેદના, સુખવેદનં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે સોમનસ્સૂપવિચારો, સોમનસ્સૂપવિચારં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે રાગો, રાગં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે કામવિતક્કો, કામવિતક્કં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે રાગજો પરિળાહો રાગજં પરિળાહં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે ઉપ્પાદો સઙ્ખતલક્ખણો, ઉપ્પાદં સઙ્ખતલક્ખણં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે વિપરિણામદુક્ખતા.

    Tattha lobho akusalamūlaṃ kuto samuṭṭhitaṃ? Tividhaṃ ārammaṇaṃ manāpikaṃ amanāpikaṃ upekkhāṭhāniyañca. Tattha manāpikena ārammaṇena lobho akusalamūlaṃ samuṭṭhahati. Iti manāpikā ārammaṇā sukhavedanīyo phasso, sukhavedanīyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjate sukhavedanā, sukhavedanaṃ paṭicca uppajjate somanassūpavicāro, somanassūpavicāraṃ paṭicca uppajjate rāgo, rāgaṃ paṭicca uppajjate kāmavitakko, kāmavitakkaṃ paṭicca uppajjate rāgajo pariḷāho rāgajaṃ pariḷāhaṃ paṭicca uppajjate uppādo saṅkhatalakkhaṇo, uppādaṃ saṅkhatalakkhaṇaṃ paṭicca uppajjate vipariṇāmadukkhatā.

    દોસો અકુસલમૂલં કુતો સમુટ્ઠિતં? અમનાપિકેન આરમ્મણેન દોસો અકુસલમૂલં સમુટ્ઠિતં. ઇતિ અમનાપિકા આરમ્મણા દુક્ખવેદનીયો ફસ્સો, દુક્ખવેદનીયં ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે દુક્ખવેદના, દુક્ખવેદનં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે દોમનસ્સૂપવિચારો, દોમનસ્સૂપવિચારં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે દોસો, દોસં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે બ્યાપાદવિતક્કો, બ્યાપાદવિતક્કં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે દોસજો પરિળાહો, દોસજં પરિળાહં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે ઠિતસ્સ અઞ્ઞથત્તં સઙ્ખતલક્ખણં, ઠિતસ્સ અઞ્ઞથત્તં સઙ્ખતલક્ખણં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે દુક્ખદુક્ખતા વેદના.

    Doso akusalamūlaṃ kuto samuṭṭhitaṃ? Amanāpikena ārammaṇena doso akusalamūlaṃ samuṭṭhitaṃ. Iti amanāpikā ārammaṇā dukkhavedanīyo phasso, dukkhavedanīyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjate dukkhavedanā, dukkhavedanaṃ paṭicca uppajjate domanassūpavicāro, domanassūpavicāraṃ paṭicca uppajjate doso, dosaṃ paṭicca uppajjate byāpādavitakko, byāpādavitakkaṃ paṭicca uppajjate dosajo pariḷāho, dosajaṃ pariḷāhaṃ paṭicca uppajjate ṭhitassa aññathattaṃ saṅkhatalakkhaṇaṃ, ṭhitassa aññathattaṃ saṅkhatalakkhaṇaṃ paṭicca uppajjate dukkhadukkhatā vedanā.

    મોહો અકુસલમૂલં કુતો સમુટ્ઠિતં? ઉપેક્ખાઠાનિયેન આરમ્મણેન મોહો અકુસલમૂલં સમુટ્ઠિતં. ઇતિ ઉપેક્ખાઠાનિયા આરમ્મણા અદુક્ખમસુખવેદનીયો ફસ્સો, અદુક્ખમસુખવેદનીયં ફસ્સં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે અદુક્ખમસુખા વેદના, અદુક્ખમસુખવેદનં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે ઉપેક્ખૂપવિચારો, ઉપેક્ખૂપવિચારં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે મોહો, મોહં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે વિહિંસાવિતક્કો, વિહિંસાવિતક્કં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે મોહજો પરિળાહો, મોહજં પરિળાહં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે વયો સઙ્ખતલક્ખણં, વયં સઙ્ખતલક્ખણં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતે સઙ્ખતદુક્ખતા, ઇતિ અયં તિણ્ણં કિલેસાનં નિદ્દેસો, અયં વુચ્ચતે કુસલપક્ખે તિપુક્ખલો નયો.

    Moho akusalamūlaṃ kuto samuṭṭhitaṃ? Upekkhāṭhāniyena ārammaṇena moho akusalamūlaṃ samuṭṭhitaṃ. Iti upekkhāṭhāniyā ārammaṇā adukkhamasukhavedanīyo phasso, adukkhamasukhavedanīyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjate adukkhamasukhā vedanā, adukkhamasukhavedanaṃ paṭicca uppajjate upekkhūpavicāro, upekkhūpavicāraṃ paṭicca uppajjate moho, mohaṃ paṭicca uppajjate vihiṃsāvitakko, vihiṃsāvitakkaṃ paṭicca uppajjate mohajo pariḷāho, mohajaṃ pariḷāhaṃ paṭicca uppajjate vayo saṅkhatalakkhaṇaṃ, vayaṃ saṅkhatalakkhaṇaṃ paṭicca uppajjate saṅkhatadukkhatā, iti ayaṃ tiṇṇaṃ kilesānaṃ niddeso, ayaṃ vuccate kusalapakkhe tipukkhalo nayo.

    ઇતિ તીણિ અકુસલમૂલાનિ ન ચતુત્થાનિ ન પઞ્ચમાનિ, તયો ફસ્સાતિ તિસ્સો વેદના યાવ સઙ્ખતદુક્ખતાતિ, યો કોચિ અકુસલપક્ખો, સબ્બો સો તીસુ અકુસલમૂલેસુ સમોસરતિ.

    Iti tīṇi akusalamūlāni na catutthāni na pañcamāni, tayo phassāti tisso vedanā yāva saṅkhatadukkhatāti, yo koci akusalapakkho, sabbo so tīsu akusalamūlesu samosarati.

    તત્થ કતમો કુસલપક્ખો? તીણિ કુસલમૂલાનિ, તિસ્સો પઞ્ઞા સુતમયી પઞ્ઞા ચિન્તામયી પઞ્ઞા ભાવનામયી પઞ્ઞા. તયો સમાધી સવિતક્કસવિચારો…પે॰… તિસ્સો સિક્ખા અધિસીલસિક્ખા…પે॰… સિક્ખા. તીણિ નિમિત્તાનિ સમથનિમિત્તં પગ્ગહનિમિત્તં ઉપેક્ખાનિમિત્તં. તયો વિતક્કા નેક્ખમ્મવિતક્કો…પે॰… અવિહિંસાવિતક્કો. તીણિ ઇન્દ્રિયાનિ અનઞ્ઞાતઞ્ઞસ્સામીતિન્દ્રિયન્તિ વિત્થારો. તયો ઉપવિચારા નેક્ખમ્મૂપવિચારો અબ્યાપાદૂપવિચારો અવિહિંસૂપવિચારો. તિસ્સો એસના કામેસના ભવેસના બ્રહ્મચરિયેસના. તયો ખન્ધા સીલક્ખન્ધો સમાધિક્ખન્ધો પઞ્ઞાક્ખન્ધો.

    Tattha katamo kusalapakkho? Tīṇi kusalamūlāni, tisso paññā sutamayī paññā cintāmayī paññā bhāvanāmayī paññā. Tayo samādhī savitakkasavicāro…pe… tisso sikkhā adhisīlasikkhā…pe… sikkhā. Tīṇi nimittāni samathanimittaṃ paggahanimittaṃ upekkhānimittaṃ. Tayo vitakkā nekkhammavitakko…pe… avihiṃsāvitakko. Tīṇi indriyāni anaññātaññassāmītindriyanti vitthāro. Tayo upavicārā nekkhammūpavicāro abyāpādūpavicāro avihiṃsūpavicāro. Tisso esanā kāmesanā bhavesanā brahmacariyesanā. Tayo khandhā sīlakkhandho samādhikkhandho paññākkhandho.

    તત્થ યં અલોભો કુસલમૂલં, તં સુતમયિપઞ્ઞં પરિપૂરેતિ, સુતમયી પઞ્ઞા પરિપુણ્ણા સવિતક્કં સવિચારં સમાધિં પરિપૂરેતિ, સવિતક્કો સવિચારો સમાધિ પરિપુણ્ણો અધિચિત્તસિક્ખં પરિપૂરેતિ, અધિચિત્તસિક્ખા પરિપુણ્ણા સમથનિમિત્તં પરિપૂરેતિ, સમથનિમિત્તં પરિપુણ્ણં નેક્ખમ્મવિતક્કં પરિપૂરેતિ, નેક્ખમ્મવિતક્કો પરિપુણ્ણો અનઞ્ઞાતઞ્ઞસ્સામીતિન્દ્રિયં પરિપૂરેતિ, અનઞ્ઞાતઞ્ઞસ્સામીતિન્દ્રિયં પરિપુણ્ણં નેક્ખમ્મૂપવિચારં પરિપૂરેતિ, નેક્ખમ્મૂપવિચારો પરિપુણ્ણો કામેસનં પજહતિ, કામેસનપ્પહાનં સમાધિક્ખન્ધં પરિપૂરેતિ.

    Tattha yaṃ alobho kusalamūlaṃ, taṃ sutamayipaññaṃ paripūreti, sutamayī paññā paripuṇṇā savitakkaṃ savicāraṃ samādhiṃ paripūreti, savitakko savicāro samādhi paripuṇṇo adhicittasikkhaṃ paripūreti, adhicittasikkhā paripuṇṇā samathanimittaṃ paripūreti, samathanimittaṃ paripuṇṇaṃ nekkhammavitakkaṃ paripūreti, nekkhammavitakko paripuṇṇo anaññātaññassāmītindriyaṃ paripūreti, anaññātaññassāmītindriyaṃ paripuṇṇaṃ nekkhammūpavicāraṃ paripūreti, nekkhammūpavicāro paripuṇṇo kāmesanaṃ pajahati, kāmesanappahānaṃ samādhikkhandhaṃ paripūreti.

    અદોસો કુસલમૂલં ચિન્તામયિપઞ્ઞં પરિપૂરેતિ, ચિન્તામયી પઞ્ઞા પરિપુણ્ણા અવિતક્કવિચારમત્તં સમાધિં પરિપૂરેતિ . અવિતક્કવિચારમત્તો સમાધિ પરિપુણ્ણો અધિસીલસિક્ખં પરિપૂરેતિ, અધિસીલસિક્ખા પરિપુણ્ણા ઉપેક્ખાનિમિત્તં પરિપૂરેતિ, ઉપેક્ખાનિમિત્તં પરિપુણ્ણં અબ્યાપાદવિતક્કં પરિપૂરેતિ, અબ્યાપાદવિતક્કો પરિપુણ્ણો અઞ્ઞિન્દ્રિયં પરિપૂરેતિ, અઞ્ઞિન્દ્રિયં પરિપુણ્ણં અબ્યાપાદૂપવિચારં પરિપૂરેતિ, અબ્યાપાદૂપવિચારો પરિપુણ્ણો ભવેસનં પજહતિ, ભવેસનપ્પહાનં સીલક્ખન્ધં પરિપૂરેતિ.

    Adoso kusalamūlaṃ cintāmayipaññaṃ paripūreti, cintāmayī paññā paripuṇṇā avitakkavicāramattaṃ samādhiṃ paripūreti . Avitakkavicāramatto samādhi paripuṇṇo adhisīlasikkhaṃ paripūreti, adhisīlasikkhā paripuṇṇā upekkhānimittaṃ paripūreti, upekkhānimittaṃ paripuṇṇaṃ abyāpādavitakkaṃ paripūreti, abyāpādavitakko paripuṇṇo aññindriyaṃ paripūreti, aññindriyaṃ paripuṇṇaṃ abyāpādūpavicāraṃ paripūreti, abyāpādūpavicāro paripuṇṇo bhavesanaṃ pajahati, bhavesanappahānaṃ sīlakkhandhaṃ paripūreti.

    અમોહો કુસલમૂલં ભાવનામયિપઞ્ઞં પરિપૂરેતિ, ભાવનામયીપઞ્ઞા પરિપુણ્ણા અવિતક્કઅવિચારં સમાધિં પરિપૂરેતિ, અવિતક્કો અવિચારો સમાધિ પરિપુણ્ણો અધિપઞ્ઞાસિક્ખં પરિપૂરેતિ, અધિપઞ્ઞાસિક્ખા પરિપુણ્ણા પગ્ગહનિમિત્તં પરિપૂરેતિ, પગ્ગહનિમિત્તં પરિપુણ્ણં અઞ્ઞાતાવિનો ઇન્દ્રિયં પરિપૂરેતિ, અઞ્ઞાતાવિનો ઇન્દ્રિયં પરિપુણ્ણં અવિહિંસૂપવિચારં પરિપૂરેતિ, અવિહિંસૂપવિચારો પરિપુણ્ણો બ્રહ્મચરિયેસનં પરિપૂરેતિ, બ્રહ્મચરિયેસના પરિપુણ્ણા પઞ્ઞાક્ખન્ધં પરિપૂરેતિ.

    Amoho kusalamūlaṃ bhāvanāmayipaññaṃ paripūreti, bhāvanāmayīpaññā paripuṇṇā avitakkaavicāraṃ samādhiṃ paripūreti, avitakko avicāro samādhi paripuṇṇo adhipaññāsikkhaṃ paripūreti, adhipaññāsikkhā paripuṇṇā paggahanimittaṃ paripūreti, paggahanimittaṃ paripuṇṇaṃ aññātāvino indriyaṃ paripūreti, aññātāvino indriyaṃ paripuṇṇaṃ avihiṃsūpavicāraṃ paripūreti, avihiṃsūpavicāro paripuṇṇo brahmacariyesanaṃ paripūreti, brahmacariyesanā paripuṇṇā paññākkhandhaṃ paripūreti.

    ઇતિ ઇમે તયો ધમ્મા કુસલપક્ખિકા સબ્બે કુસલા ધમ્મા તીહિ તિકનિદ્દેસેહિ નિદ્દિસિયન્તિ તીણિ વિમોક્ખમુખાનિ તસ્સ પરિયોસાનં. તત્થ પઠમેન અપ્પણિહિતં, દુતિયેન સુઞ્ઞતં, તતિયેન અનિમિત્તં. અયં વુચ્ચતિ દુતિયો તિપુક્ખલો નામ નયો.

    Iti ime tayo dhammā kusalapakkhikā sabbe kusalā dhammā tīhi tikaniddesehi niddisiyanti tīṇi vimokkhamukhāni tassa pariyosānaṃ. Tattha paṭhamena appaṇihitaṃ, dutiyena suññataṃ, tatiyena animittaṃ. Ayaṃ vuccati dutiyo tipukkhalo nāma nayo.

    તત્થ યે ઇમે તયો પુગ્ગલા ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ નેય્યોતિ. ઇમેસં તિણ્ણં પુગ્ગલાનં યે ચ પુગ્ગલા સુખાય પટિપદાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય, સુખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યન્તિ, તે દ્વે પુગ્ગલા. યે ચ દ્વે પુગ્ગલા દુક્ખાય પટિપદાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય, દુક્ખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યન્તિ , ઇમે ચત્તારો તેન વિસેસેન દ્વે ભવન્તિ દિટ્ઠિચરિતો ચ તણ્હાચરિતો ચ. ઇમે ચત્તારો ભવિત્વા તયો ભવન્તિ, તયો ભવિત્વા દ્વે ભવન્તિ. ઇમેસં દ્વિન્નં પુગ્ગલાનં અયં સંકિલેસો, અવિજ્જા ચ તણ્હા ચ, અહિરિકઞ્ચ અનોત્તપ્પઞ્ચ, અસ્સતિ ચ અસમ્પજઞ્ઞઞ્ચ, નીવરણાનિ ચ સંયોજનાનિ ચ, અજ્ઝોસાનઞ્ચ અભિનિવેસો ચ, અહંકારો ચ મમંકારો ચ, અસ્સદ્ધિયઞ્ચ દોવચસ્સઞ્ચ, કોસજ્જઞ્ચ અયોનિસો ચ મનસિકારો, વિચિકિચ્છા ચ અભિજ્ઝા ચ, અસદ્ધમ્મસ્સવનઞ્ચ અસમાપત્તિ ચ.

    Tattha ye ime tayo puggalā ugghaṭitaññū vipañcitaññū neyyoti. Imesaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ ye ca puggalā sukhāya paṭipadāya khippābhiññāya, sukhāya paṭipadāya dandhābhiññāya ca niyyanti, te dve puggalā. Ye ca dve puggalā dukkhāya paṭipadāya khippābhiññāya, dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya ca niyyanti , ime cattāro tena visesena dve bhavanti diṭṭhicarito ca taṇhācarito ca. Ime cattāro bhavitvā tayo bhavanti, tayo bhavitvā dve bhavanti. Imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ ayaṃ saṃkileso, avijjā ca taṇhā ca, ahirikañca anottappañca, assati ca asampajaññañca, nīvaraṇāni ca saṃyojanāni ca, ajjhosānañca abhiniveso ca, ahaṃkāro ca mamaṃkāro ca, assaddhiyañca dovacassañca, kosajjañca ayoniso ca manasikāro, vicikicchā ca abhijjhā ca, asaddhammassavanañca asamāpatti ca.

    તત્થ અવિજ્જા ચ અહિરિકઞ્ચ અસ્સતિ ચ નીવરણાનિ ચ અજ્ઝોસાનઞ્ચ અહંકારો ચ અસ્સદ્ધિયઞ્ચ કોસજ્જઞ્ચ વિચિકિચ્છા ચ અસદ્ધમ્મસ્સવનઞ્ચ, અયં એકા દિસા.

    Tattha avijjā ca ahirikañca assati ca nīvaraṇāni ca ajjhosānañca ahaṃkāro ca assaddhiyañca kosajjañca vicikicchā ca asaddhammassavanañca, ayaṃ ekā disā.

    તણ્હા ચ અનોત્તપ્પઞ્ચ અસમ્પજઞ્ઞઞ્ચ સંયોજનાનિ ચ અભિનિવેસો ચ મમંકારો ચ દોવચસ્સતા ચ અયોનિસો મનસિકારો ચ અભિજ્ઝા ચ અસમાપત્તિ ચ, અયં દુતિયા દિસા. દસન્નં દુકાનં દસ પદાનિ પઠમાનિ કાતબ્બાનિ. સંખિત્તેન અત્થં ઞાપેન્તિ પટિપક્ખે કણ્હપક્ખસ્સ સબ્બેસં દુકાનં દસ પદાનિ દુતિયકાનિ, અયં દુતિયા દિસા.

    Taṇhā ca anottappañca asampajaññañca saṃyojanāni ca abhiniveso ca mamaṃkāro ca dovacassatā ca ayoniso manasikāro ca abhijjhā ca asamāpatti ca, ayaṃ dutiyā disā. Dasannaṃ dukānaṃ dasa padāni paṭhamāni kātabbāni. Saṃkhittena atthaṃ ñāpenti paṭipakkhe kaṇhapakkhassa sabbesaṃ dukānaṃ dasa padāni dutiyakāni, ayaṃ dutiyā disā.

    ઇતિ અકુસલાનં ધમ્માનં દુક્ખનિદ્દેસો, અયં સમુદયો. યં તં ધમ્મં અજ્ઝાવસતિ નામઞ્ચ રૂપઞ્ચ ઇદં દુક્ખં ઇતિ અયઞ્ચ સમુદયો, ઇદઞ્ચ દુક્ખં, ઇમાનિ દ્વે સચ્ચાનિ દુક્ખઞ્ચ સમુદયો ચ નન્દિયાવટ્ટસ્સ નયસ્સ પઠમનિદ્દેસો.

    Iti akusalānaṃ dhammānaṃ dukkhaniddeso, ayaṃ samudayo. Yaṃ taṃ dhammaṃ ajjhāvasati nāmañca rūpañca idaṃ dukkhaṃ iti ayañca samudayo, idañca dukkhaṃ, imāni dve saccāni dukkhañca samudayo ca nandiyāvaṭṭassa nayassa paṭhamaniddeso.

    તત્થ કતમો કુસલપક્ખો? સમથો ચ વિપસ્સના ચ, વિજ્જા ચ ચરણઞ્ચ, સતિ ચ સમ્પજઞ્ઞઞ્ચ, હિરી ચ ઓત્તપ્પઞ્ચ, અહંકારપ્પહાનઞ્ચ મમંકારપ્પહાનઞ્ચ, સમ્માવાયામો ચ યોનિસો ચ મનસિકારો, સમ્માસતિ ચ સમ્માસમાધિ ચ, પઞ્ઞા ચ નિબ્બિદા ચ, સમાપત્તિ ચ સદ્ધમ્મસ્સવનઞ્ચ, સોમનસ્સઞ્ચ ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપત્તિ ચ.

    Tattha katamo kusalapakkho? Samatho ca vipassanā ca, vijjā ca caraṇañca, sati ca sampajaññañca, hirī ca ottappañca, ahaṃkārappahānañca mamaṃkārappahānañca, sammāvāyāmo ca yoniso ca manasikāro, sammāsati ca sammāsamādhi ca, paññā ca nibbidā ca, samāpatti ca saddhammassavanañca, somanassañca dhammānudhammappaṭipatti ca.

    તત્થ સમથો ચ વિજ્જા ચ સતિ ચ હિરી ચ અહંકારપ્પહાનઞ્ચ સમ્માવાયામો ચ સમ્માસતિ ચ પઞ્ઞા ચ સમાપત્તિ ચ સોમનસ્સઞ્ચ, ઇમે ધમ્મા એકા દિસા. વિપસ્સના ચ ચરણઞ્ચ સમ્પજઞ્ઞઞ્ચ ઓત્તપ્પઞ્ચ મમંકારપ્પહાનઞ્ચ યોનિસો મનસિકારો ચ સમ્માસમાધિ ચ નિબ્બિદા ચ સદ્ધમ્મસ્સવનઞ્ચ ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપત્તિ ચ, અયં દુતિયા દિસા. ઇતિ કુસલપક્ખે ચ અકુસલપક્ખે ચ નન્દિયાવટ્ટસ્સ પન નયસ્સ ચતસ્સો દિસા.

    Tattha samatho ca vijjā ca sati ca hirī ca ahaṃkārappahānañca sammāvāyāmo ca sammāsati ca paññā ca samāpatti ca somanassañca, ime dhammā ekā disā. Vipassanā ca caraṇañca sampajaññañca ottappañca mamaṃkārappahānañca yoniso manasikāro ca sammāsamādhi ca nibbidā ca saddhammassavanañca dhammānudhammappaṭipatti ca, ayaṃ dutiyā disā. Iti kusalapakkhe ca akusalapakkhe ca nandiyāvaṭṭassa pana nayassa catasso disā.

    તાસુ યાનિ અકુસલપક્ખસ્સ પઠમાનિ પદાનિ અકુસલાનિ કુસલેહિ પહાનં ગચ્છન્તિ, તાનિ કુસલપક્ખે દુતિયેહિ પદેહિ પહાનં ગચ્છન્તિ. તેસં પહાના રાગવિરાગા ચેતોવિમુત્તિ યાનિ અકુસલપક્ખસ્સ દુતિયાનિ અકુસલપદાનિ પહાનં ગચ્છન્તિ, તાનિ કુસલપક્ખસ્સ પઠમેહિ પદેહિ પહાનં ગચ્છન્તિ. તેસં પહાના અવિજ્જાવિરાગા પઞ્ઞાવિમુત્તિ પરિયોસાનં. ઇમેસં તિણ્ણં નયાનં પઠમો નયો સીહવિક્કીળિતો નામ. અટ્ઠ પદાનિ ચત્તારિ ચ કુસલાનિ ચત્તારિ ચ અકુસલાનિ ઇમાનિ અટ્ઠ પદાનિ મૂલપદાનિ, અત્થનયેન દુતિયો તિપુક્ખલો. સો છહિ ધમ્મેહિ નેતિ કુસલમૂલાનિ ચ નેતિ અકુસલમૂલાનિ ચ, ઇતિ ઇમાનિ છ પદાનિ પુરિમકાનિ ચ અટ્ઠ મૂલપદાનિ ઇમાનિ ચુદ્દસ પદાનિ અટ્ઠારસન્નં મૂલપદાનં. તત્થ યો પચ્છિમકો નયો નન્દિયાવટ્ટો, સો ચતૂહિ ધમ્મેહિ નેતિ. અવિજ્જાય ચ તણ્હાય ચ સમથેન ચ વિપસ્સનાય ચ, ઇમે ચત્તારો ધમ્મા ઇમાનિ અટ્ઠારસ મૂલપદાનિ તીસુ નયેસુ નિદ્દિટ્ઠાનિ.

    Tāsu yāni akusalapakkhassa paṭhamāni padāni akusalāni kusalehi pahānaṃ gacchanti, tāni kusalapakkhe dutiyehi padehi pahānaṃ gacchanti. Tesaṃ pahānā rāgavirāgā cetovimutti yāni akusalapakkhassa dutiyāni akusalapadāni pahānaṃ gacchanti, tāni kusalapakkhassa paṭhamehi padehi pahānaṃ gacchanti. Tesaṃ pahānā avijjāvirāgā paññāvimutti pariyosānaṃ. Imesaṃ tiṇṇaṃ nayānaṃ paṭhamo nayo sīhavikkīḷito nāma. Aṭṭha padāni cattāri ca kusalāni cattāri ca akusalāni imāni aṭṭha padāni mūlapadāni, atthanayena dutiyo tipukkhalo. So chahi dhammehi neti kusalamūlāni ca neti akusalamūlāni ca, iti imāni cha padāni purimakāni ca aṭṭha mūlapadāni imāni cuddasa padāni aṭṭhārasannaṃ mūlapadānaṃ. Tattha yo pacchimako nayo nandiyāvaṭṭo, so catūhi dhammehi neti. Avijjāya ca taṇhāya ca samathena ca vipassanāya ca, ime cattāro dhammā imāni aṭṭhārasa mūlapadāni tīsu nayesu niddiṭṭhāni.

    તત્થ યાનિ નવ પદાનિ કુસલાનિ, તત્થ સબ્બં કુસલં સમોસરતિ. તેસઞ્ચ નવન્નં મૂલાનં ચત્તારિ પદાનિ સીહવિક્કીળિતનયે તીણિ તિપુક્ખલે દ્વે નન્દિયાવટ્ટે, ઇચ્ચેતે કુસલસ્સ પક્ખા. તત્થ યાનિ નવ પદાનિ કુસલાનિ, તત્થ સબ્બં કુસલં યુજ્જતિ. તત્થ સીહવિક્કીળિતે નયે ચત્તારિ પદાનિ તીણિ તિપુક્ખલે દ્વે નન્દિયાવટ્ટે ઇમાનિ નવ પદાનિ કુસલાનિ નિદ્દિટ્ઠાનિ.

    Tattha yāni nava padāni kusalāni, tattha sabbaṃ kusalaṃ samosarati. Tesañca navannaṃ mūlānaṃ cattāri padāni sīhavikkīḷitanaye tīṇi tipukkhale dve nandiyāvaṭṭe, iccete kusalassa pakkhā. Tattha yāni nava padāni kusalāni, tattha sabbaṃ kusalaṃ yujjati. Tattha sīhavikkīḷite naye cattāri padāni tīṇi tipukkhale dve nandiyāvaṭṭe imāni nava padāni kusalāni niddiṭṭhāni.

    તત્થ યાનિ નન્દિયાવટ્ટે નયે ચત્તારિ પદાનિ, તત્થ અટ્ઠારસ મૂલપદાનિ સમોસરન્તિ. યથા કથં, સમથો ચ અલોભો ચ અદોસો ચ અસુભસઞ્ઞા ચ દુક્ખસઞ્ઞા ચ ઇમાનિ કુસલપક્ખે પઞ્ચ પદાનિ સમથં ભજન્તિ. વિપસ્સના ચ અમોહો ચ અનિચ્ચસઞ્ઞા ચ અનત્તસઞ્ઞા ચ ઇમાનિ ચત્તારિ પદાનિ વિપસ્સનં ભજન્તિ. ઇમાનિ નવ પદાનિ કુસલાનિ દ્વીસુ પદેસુ યોજિતાનિ, તત્થ અકુસલપક્ખે નવન્નં અકુસલમૂલપદાનં યા ચ તણ્હા યો ચ લોભો યો ચ દોસો યા ચ સુભસઞ્ઞા યા ચ સુખસઞ્ઞા, ઇમાનિ પઞ્ચ પદાનિ તણ્હં ભજન્તિ . યા ચ અવિજ્જા યો ચ મોહો યા ચ નિચ્ચસઞ્ઞા યા ચ અત્તસઞ્ઞા, ઇમાનિ ચત્તારિ પદાનિ અવિજ્જં ભજન્તિ. એતાનિ નવ પદાનિ અકુસલાનિ સુસંખિત્તાનિ. ઇતિ તયો નયા એકં નયં ન પવિટ્ઠા. એવં અટ્ઠારસ મૂલપદાનિ નન્દિયાવટ્ટનયે નિદ્દિસિતબ્બાનિ.

    Tattha yāni nandiyāvaṭṭe naye cattāri padāni, tattha aṭṭhārasa mūlapadāni samosaranti. Yathā kathaṃ, samatho ca alobho ca adoso ca asubhasaññā ca dukkhasaññā ca imāni kusalapakkhe pañca padāni samathaṃ bhajanti. Vipassanā ca amoho ca aniccasaññā ca anattasaññā ca imāni cattāri padāni vipassanaṃ bhajanti. Imāni nava padāni kusalāni dvīsu padesu yojitāni, tattha akusalapakkhe navannaṃ akusalamūlapadānaṃ yā ca taṇhā yo ca lobho yo ca doso yā ca subhasaññā yā ca sukhasaññā, imāni pañca padāni taṇhaṃ bhajanti . Yā ca avijjā yo ca moho yā ca niccasaññā yā ca attasaññā, imāni cattāri padāni avijjaṃ bhajanti. Etāni nava padāni akusalāni susaṃkhittāni. Iti tayo nayā ekaṃ nayaṃ na paviṭṭhā. Evaṃ aṭṭhārasa mūlapadāni nandiyāvaṭṭanaye niddisitabbāni.

    કથં અટ્ઠારસ મૂલપદાનિ, તિપુક્ખલે નયે યુજ્જન્તિ? નવન્નં પદાનં કુસલાનં, વિપસ્સના ચ અમોહો ચ અનિચ્ચસઞ્ઞા ચ અનત્તસઞ્ઞા ચ, ઇમાનિ ચત્તારિ પદાનિ; અમોહો ચ સમથો ચ અલોભો ચ અસુભસઞ્ઞા ચ, ઇમાનિ ચત્તારિ પદાનિ; લોભો ચ દોસો ચ, એવં ઇમાનિ નવ પદાનિ તીસુ કુસલેસુ યોજેતબ્બાનિ. તત્થ નવન્નં પદાનં અકુસલાનં તણ્હા ચ લોભો ચ સુભસઞ્ઞા ચ સુખસઞ્ઞા ચ, ઇમાનિ ચત્તારિ પદાનિ લોભો અકુસલમૂલં; અવિજ્જા ચ મોહો ચ નિચ્ચસઞ્ઞા ચ અત્તસઞ્ઞા ચ અયં મોહો અયં દોસો, યે ચ ઇમાનિ નવ પદાનિ તીસુ અકુસલેસુ યોજિતાનિ. એવં અટ્ઠારસ મૂલપદાનિ કુસલમૂલેસુ ચ યોજેત્વા તિપુક્ખલેન નયેન નિદ્દિસિતબ્બાનિ.

    Kathaṃ aṭṭhārasa mūlapadāni, tipukkhale naye yujjanti? Navannaṃ padānaṃ kusalānaṃ, vipassanā ca amoho ca aniccasaññā ca anattasaññā ca, imāni cattāri padāni; amoho ca samatho ca alobho ca asubhasaññā ca, imāni cattāri padāni; lobho ca doso ca, evaṃ imāni nava padāni tīsu kusalesu yojetabbāni. Tattha navannaṃ padānaṃ akusalānaṃ taṇhā ca lobho ca subhasaññā ca sukhasaññā ca, imāni cattāri padāni lobho akusalamūlaṃ; avijjā ca moho ca niccasaññā ca attasaññā ca ayaṃ moho ayaṃ doso, ye ca imāni nava padāni tīsu akusalesu yojitāni. Evaṃ aṭṭhārasa mūlapadāni kusalamūlesu ca yojetvā tipukkhalena nayena niddisitabbāni.

    કથં અટ્ઠારસ મૂલપદાનિ સીહવિક્કીળિતે નયે યુજ્જન્તિ? તણ્હા ચ સુભસઞ્ઞા ચ, અયં પઠમો વિપલ્લાસો. લોભો ચ સુખસઞ્ઞા ચ, અયં દુતિયો વિપલ્લાસો. અવિજ્જા ચ નિચ્ચસઞ્ઞા ચ, અયં તતિયો વિપલ્લાસો. મોહો ચ અત્તસઞ્ઞા ચ, અયં ચતુત્થો વિપલ્લાસો. ઇતિ નવ પદાનિ અકુસલમૂલાનિ ચતૂસુ પદેસુ યોજિતાનિ. તત્થ નવન્નં મૂલપદાનં કુસલાનં સમથો ચ અસુભસઞ્ઞા ચ, ઇદં પઠમં સતિપટ્ઠાનં. અલોભો ચ દુક્ખસઞ્ઞા ચ, ઇદં દુતિયં સતિપટ્ઠાનં. વિપસ્સના ચ અનિચ્ચસઞ્ઞા ચ, ઇદં તતિયં સતિપટ્ઠાનં. અમોહો ચ અનત્તસઞ્ઞા ચ, ઇદં ચતુત્થં સતિપટ્ઠાનં. ઇમાનિ અટ્ઠારસ મૂલપદાનિ સીહવિક્કીળિતનયં અનુપવિટ્ઠાનિ. ઇમેસં તિણ્ણં નયાનં યા ભૂમિ ચ યો રાગો ચ યો દોસો ચ એકં નયં પવિસતિ. એકસ્સ નયસ્સ અકુસલે વા ધમ્મે કુસલે વા ધમ્મે વિઞ્ઞાતે પટિપક્ખો અન્વેસિતબ્બો, પટિપક્ખે અન્વેસિત્વા સો નયો નિદ્દિસિતબ્બો, તમ્હિ નયે નિદ્દિટ્ઠો. યથા એકમ્હિ નયે સબ્બે નયા પવિટ્ઠા તથા નિદ્દિસિતબ્બા. એકમ્હિ ચ નયે અટ્ઠારસ મૂલપદાનિ પવિટ્ઠાનિ, તમ્હિ ધમ્મે વિઞ્ઞાતે સબ્બે ધમ્મા વિઞ્ઞાતા હોન્તિ. ઇમેસં તિણ્ણં નયાનં સીહવિક્કીળિતનયસ્સ ચત્તારિ ફલાનિ પરિયોસાનં. પઠમાય દિસાય પઠમં ફલં, દુતિયાય દિસાય દુતિયં ફલં, તતિયાય દિસાય તતિયં ફલં, ચતુત્થાય દિસાય ચતુત્થં ફલં. તિપુક્ખલસ્સ નયસ્સ તીણિ વિમોક્ખમુખાનિ પરિયોસાનં. પઠમાય દિસાય અપ્પણિહિતં, દુતિયાય દિસાય સુઞ્ઞતં, તતિયાય દિસાય અનિમિત્તં. નન્દિયાવટ્ટસ્સ નયસ્સ રાગવિરાગા ચેતોવિમુત્તિ અવિજ્જાવિરાગા ચ પઞ્ઞાવિમુત્તિ પરિયોસાનં . પઠમાય દિસાય રાગવિરાગા ચેતોવિમુત્તિ, દુતિયાય દિસાય અવિજ્જાવિરાગા પઞ્ઞાવિમુત્તિ. ઇમે તયો નયા ઇમેસં તિણ્ણં નયાનં અટ્ઠારસન્નં મૂલપદાનં આલોકના, અયં વુચ્ચતિ દિસાલોકનો 9 નયો. આલોકેત્વાન જાનાતિ ‘‘અયં ધમ્મો ઇમં ધમ્મં ભજતી’’તિ સમ્મા યોજના. કુસલપક્ખે અકુસલપક્ખે ચ અયં નયો અઙ્કુસો નામ. ઇમે પઞ્ચ નયા.

    Kathaṃ aṭṭhārasa mūlapadāni sīhavikkīḷite naye yujjanti? Taṇhā ca subhasaññā ca, ayaṃ paṭhamo vipallāso. Lobho ca sukhasaññā ca, ayaṃ dutiyo vipallāso. Avijjā ca niccasaññā ca, ayaṃ tatiyo vipallāso. Moho ca attasaññā ca, ayaṃ catuttho vipallāso. Iti nava padāni akusalamūlāni catūsu padesu yojitāni. Tattha navannaṃ mūlapadānaṃ kusalānaṃ samatho ca asubhasaññā ca, idaṃ paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ. Alobho ca dukkhasaññā ca, idaṃ dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ. Vipassanā ca aniccasaññā ca, idaṃ tatiyaṃ satipaṭṭhānaṃ. Amoho ca anattasaññā ca, idaṃ catutthaṃ satipaṭṭhānaṃ. Imāni aṭṭhārasa mūlapadāni sīhavikkīḷitanayaṃ anupaviṭṭhāni. Imesaṃ tiṇṇaṃ nayānaṃ yā bhūmi ca yo rāgo ca yo doso ca ekaṃ nayaṃ pavisati. Ekassa nayassa akusale vā dhamme kusale vā dhamme viññāte paṭipakkho anvesitabbo, paṭipakkhe anvesitvā so nayo niddisitabbo, tamhi naye niddiṭṭho. Yathā ekamhi naye sabbe nayā paviṭṭhā tathā niddisitabbā. Ekamhi ca naye aṭṭhārasa mūlapadāni paviṭṭhāni, tamhi dhamme viññāte sabbe dhammā viññātā honti. Imesaṃ tiṇṇaṃ nayānaṃ sīhavikkīḷitanayassa cattāri phalāni pariyosānaṃ. Paṭhamāya disāya paṭhamaṃ phalaṃ, dutiyāya disāya dutiyaṃ phalaṃ, tatiyāya disāya tatiyaṃ phalaṃ, catutthāya disāya catutthaṃ phalaṃ. Tipukkhalassa nayassa tīṇi vimokkhamukhāni pariyosānaṃ. Paṭhamāya disāya appaṇihitaṃ, dutiyāya disāya suññataṃ, tatiyāya disāya animittaṃ. Nandiyāvaṭṭassa nayassa rāgavirāgā cetovimutti avijjāvirāgā ca paññāvimutti pariyosānaṃ . Paṭhamāya disāya rāgavirāgā cetovimutti, dutiyāya disāya avijjāvirāgā paññāvimutti. Ime tayo nayā imesaṃ tiṇṇaṃ nayānaṃ aṭṭhārasannaṃ mūlapadānaṃ ālokanā, ayaṃ vuccati disālokano 10 nayo. Āloketvāna jānāti ‘‘ayaṃ dhammo imaṃ dhammaṃ bhajatī’’ti sammā yojanā. Kusalapakkhe akusalapakkhe ca ayaṃ nayo aṅkuso nāma. Ime pañca nayā.

    તત્થિમા ઉદ્દાનગાથા

    Tatthimā uddānagāthā

    તણ્હા ચ અવિજ્જાપિ ચ, લોભો દોસો તથેવ મોહો ચ;

    Taṇhā ca avijjāpi ca, lobho doso tatheva moho ca;

    ચત્તારો ચ વિપલ્લાસા, કિલેસભૂમી નવ પદાનિ.

    Cattāro ca vipallāsā, kilesabhūmī nava padāni.

    યે ચ સતિપટ્ઠાના, સમથો ચ વિપસ્સના કુસલમૂલા;

    Ye ca satipaṭṭhānā, samatho ca vipassanā kusalamūlā;

    એતં સબ્બં કુસલં, ઇન્દ્રિયભૂમી નવ પદાનિ.

    Etaṃ sabbaṃ kusalaṃ, indriyabhūmī nava padāni.

    સબ્બકુસલં નવહિ પદેહિ યુજ્જતિ, નવહિ ચેવ અકુસલં;

    Sabbakusalaṃ navahi padehi yujjati, navahi ceva akusalaṃ;

    એતે તે મૂલપદા, ઉભતો અટ્ઠારસ પદાનિ.

    Ete te mūlapadā, ubhato aṭṭhārasa padāni.

    તણ્હા ચેવ અવિજ્જા ચ, સમથો ચ વિપસ્સના;

    Taṇhā ceva avijjā ca, samatho ca vipassanā;

    યો નેતિ સબ્બેસુ યોગયુત્તો, અયં નયો નન્દિયાવટ્ટો.

    Yo neti sabbesu yogayutto, ayaṃ nayo nandiyāvaṭṭo.

    યં કુસલમૂલેહિ, નયતિ કુસલઅકુસલમૂલેહિ;

    Yaṃ kusalamūlehi, nayati kusalaakusalamūlehi;

    ભૂતં તથં અવિતથં, તિપુક્ખલં તં નયં આહુ.

    Bhūtaṃ tathaṃ avitathaṃ, tipukkhalaṃ taṃ nayaṃ āhu.

    સો નેતિ વિપલ્લાસેહિ, કિલેસઇન્દ્રિયેહિ ચ;

    So neti vipallāsehi, kilesaindriyehi ca;

    ધમ્મે તં નયં વિનયમાહુ, સીહવિક્કીળિતં નામ.

    Dhamme taṃ nayaṃ vinayamāhu, sīhavikkīḷitaṃ nāma.

    વેય્યાકરણે વુત્તે, કુસલતાહિ અકુસલતાહિ ચ;

    Veyyākaraṇe vutte, kusalatāhi akusalatāhi ca;

    તયો આલોકયતિ, અયં નયો દિસાલોચનો નામ.

    Tayo ālokayati, ayaṃ nayo disālocano nāma.

    ઓલોકેત્વા દિસાલોચનેન, ઉક્ખિપિય યં સમાનેતિ;

    Oloketvā disālocanena, ukkhipiya yaṃ samāneti;

    સબ્બે કુસલાકુસલે, અયં નયો અઙ્કુસો નામ.

    Sabbe kusalākusale, ayaṃ nayo aṅkuso nāma.

    નયસમુટ્ઠાનં.

    Nayasamuṭṭhānaṃ.

    પેટકોપદેસે મહાકચ્ચાયનસ્સ થેરસ્સ સુત્તવિભઙ્ગસ્સ

    Peṭakopadese mahākaccāyanassa therassa suttavibhaṅgassa

    11 દસ્સનં સમત્તં.

    12 Dassanaṃ samattaṃ.

    યાનિ ચતુક્કાનિ અકુસલાનિ કુસલાનિ ચ સીહવિક્કીળિતે નયે નિદ્દિટ્ઠાનિ, તિકાનિ કુસલાનિ ચ અકુસલાનિ ચ તિપુક્ખલે નયે નિદ્દિટ્ઠાનિ, દુકાનિ કુસલાનિ ચ અકુસલાનિ ચ નન્દિયાવટ્ટે નયે નિદ્દિટ્ઠાનિ. યેસુ દ્વીસુ ધમ્મેસુ 13 કુસલેસુ સો અત્થો તિકેસુ વિભજ્જમાનસ્સ ભવભૂમિ, અથ ચ સબ્બો 14 ચ અત્થો તીહિ બ્યઞ્જનેહિ નિદ્દિસતિ. તત્તકાનિ વુચ્ચતિ. યો અત્થો ચતૂહિ પદેહિ અટ્ઠવીસતિભાગેહિ નત્થિભૂમિ નિદ્દિસિતું, અવચરન્તોવ ચતૂહિ પદેહિ નિદ્દિસતિ. ઇતિ યં યથાનિદ્દિટ્ઠસ્સ અવિકોસના ઇદં પમાણં. યથા સબ્બે સમાધયો તીસુ સમાધીસુ પરિયેસિતબ્બા, સવિતક્કસવિચારે અવિતક્કવિચારમત્તે અવિતક્કઅવિચારે ઇદં પમાણં, નત્થિ ચતુત્થો સમાધિ. તથા તિસ્સો પઞ્ઞા ચિન્તામયી સુતમયી ભાવનામયી સબ્બાસુ પઞ્ઞાસુ નિદ્દિસતિ, નત્થિ ચતુત્થી પઞ્ઞા ન ચિન્તામયી ન સુતમયી ન ભાવનામયી, પઞ્ઞા નાસ્સ અત્થિ ઇમેસં ધમ્માનં યા અવિક્ખેપના, ઇદં વુચ્ચતિ પમાણન્તિ.

    Yāni catukkāni akusalāni kusalāni ca sīhavikkīḷite naye niddiṭṭhāni, tikāni kusalāni ca akusalāni ca tipukkhale naye niddiṭṭhāni, dukāni kusalāni ca akusalāni ca nandiyāvaṭṭe naye niddiṭṭhāni. Yesu dvīsu dhammesu 15 kusalesu so attho tikesu vibhajjamānassa bhavabhūmi, atha ca sabbo 16 ca attho tīhi byañjanehi niddisati. Tattakāni vuccati. Yo attho catūhi padehi aṭṭhavīsatibhāgehi natthibhūmi niddisituṃ, avacarantova catūhi padehi niddisati. Iti yaṃ yathāniddiṭṭhassa avikosanā idaṃ pamāṇaṃ. Yathā sabbe samādhayo tīsu samādhīsu pariyesitabbā, savitakkasavicāre avitakkavicāramatte avitakkaavicāre idaṃ pamāṇaṃ, natthi catuttho samādhi. Tathā tisso paññā cintāmayī sutamayī bhāvanāmayī sabbāsu paññāsu niddisati, natthi catutthī paññā na cintāmayī na sutamayī na bhāvanāmayī, paññā nāssa atthi imesaṃ dhammānaṃ yā avikkhepanā, idaṃ vuccati pamāṇanti.

    થેરસ્સ મહાકચ્ચાયનસ્સ જમ્બુવનવાસિનો પેટકોપદેસો

    Therassa mahākaccāyanassa jambuvanavāsino peṭakopadeso

    સમત્તો.

    Samatto.

    પેટકોપદેસપકરણં નિટ્ઠિતં.

    Peṭakopadesapakaraṇaṃ niṭṭhitaṃ.




    Footnotes:
    1. યો વિપ્પટિસારો (પી॰ ક॰)
    2. yo vippaṭisāro (pī. ka.)
    3. દુતિયા ચ (ક॰)
    4. dutiyā ca (ka.)
    5. તતિયા ચ (ક॰)
    6. tatiyā ca (ka.)
    7. ચતુત્થી ચ (ક॰)
    8. catutthī ca (ka.)
    9. દિસાલોચનો (ક॰)
    10. disālocano (ka.)
    11. વેભઙ્ગિસ્સ (પી॰ ક॰)
    12. vebhaṅgissa (pī. ka.)
    13. વિસુદ્ધીસુ (ક॰)
    14. પુબ્બો (ક॰)
    15. visuddhīsu (ka.)
    16. pubbo (ka.)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact