Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૩૮૯] ૪. સુવણ્ણકક્કટકજાતકવણ્ણના
[389] 4. Suvaṇṇakakkaṭakajātakavaṇṇanā
સિઙ્ગીમિગોતિ ઇદં સત્થા વેળુવને વિહરન્તો આનન્દત્થેરસ્સ અત્તનો અત્થાય જીવિતપરિચ્ચાગં આરબ્ભ કથેસિ. વત્થુ યાવ ધનુગ્ગહપયોજના ખણ્ડહાલજાતકે (જા॰ ૨.૨૨.૯૮૨ આદયો) ધનપાલવિસ્સજ્જનં ચૂળહંસમહાહંસજાતકે (જા॰ ૧.૧૫.૧૩૩ આદયો) કથિતં. તદા હિ ભિક્ખૂ ધમ્મસભાયં કથં સમુટ્ઠાપેસું ‘‘આવુસો, ધમ્મભણ્ડાગારિકઆનન્દત્થેરો સેક્ખપટિસમ્ભિદાપ્પત્તો હુત્વા ધનપાલકે આગચ્છન્તે સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ જીવિતં પરિચ્ચજી’’તિ. સત્થા આગન્ત્વા ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વુત્તે ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવ, પુબ્બેપિ આનન્દો મય્હં જીવિતં પરિચ્ચજિયેવા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.
Siṅgīmigoti idaṃ satthā veḷuvane viharanto ānandattherassa attano atthāya jīvitapariccāgaṃ ārabbha kathesi. Vatthu yāva dhanuggahapayojanā khaṇḍahālajātake (jā. 2.22.982 ādayo) dhanapālavissajjanaṃ cūḷahaṃsamahāhaṃsajātake (jā. 1.15.133 ādayo) kathitaṃ. Tadā hi bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, dhammabhaṇḍāgārikaānandatthero sekkhapaṭisambhidāppatto hutvā dhanapālake āgacchante sammāsambuddhassa jīvitaṃ pariccajī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi ānando mayhaṃ jīvitaṃ pariccajiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
અતીતે રાજગહસ્સ પુબ્બપસ્સે સાલિન્દિયો નામ બ્રાહ્મણગામો હોતિ. તદા બોધિસત્તો તસ્મિં ગામે કસ્સકબ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો કુટુમ્બં સણ્ઠપેત્વા તસ્સ ગામસ્સ પુબ્બુત્તરાય દિસાય એકસ્મિં ગામખેત્તે કરીસસહસ્સમત્તં કસિં કારેસિ. સો એકદિવસં મનુસ્સેહિ સદ્ધિં ખેત્તં ગન્ત્વા કમ્મકારે ‘‘કસથા’’તિ આણાપેત્વા મુખધોવનત્થાય ખેત્તકોટિયં મહન્તં સોબ્ભં ઉપસઙ્કમિ. તસ્મિં ખો પન સોબ્ભે એકો સુવણ્ણવણ્ણો કક્કટકો પટિવસતિ અભિરૂપો પાસાદિકો. બોધિસત્તો દન્તકટ્ઠં ખાદિત્વા તં સોબ્ભં ઓતરિ. તસ્સ મુખધોવનકાલે કક્કટકો સન્તિકં આગમાસિ. અથ નં સો ઉક્ખિપિત્વા અત્તનો ઉત્તરિસાટકન્તરે નિપજ્જાપેત્વા ગહેત્વા ખેત્તે કત્તબ્બકિચ્ચં કત્વા ગચ્છન્તો તત્થેવ નં સોબ્ભે પક્ખિપિત્વા ગેહં અગમાસિ. તતો પટ્ઠાય ખેત્તં આગચ્છન્તો પઠમં તં સોબ્ભં ગન્ત્વા કક્કટકં ઉક્ખિપિત્વા ઉત્તરિસાટકન્તરે નિપજ્જાપેત્વા પચ્છા કમ્મન્તં વિચારેસિ. ઇતિ તેસં અઞ્ઞમઞ્ઞં વિસ્સાસો દળ્હો અહોસિ.
Atīte rājagahassa pubbapasse sālindiyo nāma brāhmaṇagāmo hoti. Tadā bodhisatto tasmiṃ gāme kassakabrāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā tassa gāmassa pubbuttarāya disāya ekasmiṃ gāmakhette karīsasahassamattaṃ kasiṃ kāresi. So ekadivasaṃ manussehi saddhiṃ khettaṃ gantvā kammakāre ‘‘kasathā’’ti āṇāpetvā mukhadhovanatthāya khettakoṭiyaṃ mahantaṃ sobbhaṃ upasaṅkami. Tasmiṃ kho pana sobbhe eko suvaṇṇavaṇṇo kakkaṭako paṭivasati abhirūpo pāsādiko. Bodhisatto dantakaṭṭhaṃ khāditvā taṃ sobbhaṃ otari. Tassa mukhadhovanakāle kakkaṭako santikaṃ āgamāsi. Atha naṃ so ukkhipitvā attano uttarisāṭakantare nipajjāpetvā gahetvā khette kattabbakiccaṃ katvā gacchanto tattheva naṃ sobbhe pakkhipitvā gehaṃ agamāsi. Tato paṭṭhāya khettaṃ āgacchanto paṭhamaṃ taṃ sobbhaṃ gantvā kakkaṭakaṃ ukkhipitvā uttarisāṭakantare nipajjāpetvā pacchā kammantaṃ vicāresi. Iti tesaṃ aññamaññaṃ vissāso daḷho ahosi.
બોધિસત્તો નિબદ્ધં ખેત્તં આગચ્છતિ, અક્ખીસુ ચ પનસ્સ પઞ્ચ પસાદા તીણિ મણ્ડલાનિ વિસુદ્ધાનિ હુત્વા પઞ્ઞાયન્તિ. અથસ્સ ખેત્તકોટિયં એકસ્મિં તાલે કાકકુલાવકે કાકી અક્ખીનિ દિસ્વા ખાદિતુકામા હુત્વા કાકં આહ – ‘‘સામિ, દોહળો મે ઉપ્પન્નો’’તિ. ‘‘કિં દોહળો નામા’’તિ? ‘‘એતસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ અક્ખીનિ ખાદિતુકામામ્હી’’તિ. ‘‘દુદ્દોહળો તે ઉપ્પન્નો, કો એતાનિ આહરિતું સક્ખિસ્સતી’’તિ. ‘‘ત્વં ન સક્કોસી’’તિ અહમ્પેતં જાનામિ, યો પનેસ તાલસ્સ અવિદૂરે વમ્મિકો, એત્થ કણ્હસપ્પો વસતિ. ‘‘તં ઉપટ્ઠહ, સો એતં ડંસિત્વા મારેસ્સતિ, અથસ્સ અક્ખીનિ ઉપ્પાટેત્વા ત્વં આહરિસ્સસી’’તિ . સો ‘‘સાધૂ’’તિ સમ્પટિચ્છિત્વા તતો પટ્ઠાય કણ્હસપ્પં ઉપટ્ઠહિ. બોધિસત્તેનપિ વાપિતસસ્સાનં ગબ્ભગ્ગહણકાલે કક્કટકો મહા અહોસિ. અથેકદિવસં સપ્પો કાકમાહ ‘‘સમ્મ, ત્વં નિબદ્ધં મં ઉપટ્ઠહસિ, કિં તે કરોમી’’તિ. ‘‘સામિ, તુમ્હાકં દાસિયા એતસ્સ ખેત્તસામિકસ્સ અક્ખીસુ દોહળો ઉપ્પજ્જિ, સ્વાહં તુમ્હાકં આનુભાવેન તસ્સ અક્ખીનિ લભિસ્સામીતિ તુમ્હે ઉપટ્ઠહામી’’તિ. સપ્પો ‘‘હોતુ, નયિદં ગરુકં, લભિસ્સસી’’તિ તં અસ્સાસેત્વા પુન દિવસે બ્રાહ્મણસ્સ આગમનમગ્ગે કેદારમરિયાદં નિસ્સાય તિણેહિ પટિચ્છન્નો હુત્વા તસ્સાગમનં ઓલોકેન્તો નિપજ્જિ.
Bodhisatto nibaddhaṃ khettaṃ āgacchati, akkhīsu ca panassa pañca pasādā tīṇi maṇḍalāni visuddhāni hutvā paññāyanti. Athassa khettakoṭiyaṃ ekasmiṃ tāle kākakulāvake kākī akkhīni disvā khāditukāmā hutvā kākaṃ āha – ‘‘sāmi, dohaḷo me uppanno’’ti. ‘‘Kiṃ dohaḷo nāmā’’ti? ‘‘Etassa brāhmaṇassa akkhīni khāditukāmāmhī’’ti. ‘‘Duddohaḷo te uppanno, ko etāni āharituṃ sakkhissatī’’ti. ‘‘Tvaṃ na sakkosī’’ti ahampetaṃ jānāmi, yo panesa tālassa avidūre vammiko, ettha kaṇhasappo vasati. ‘‘Taṃ upaṭṭhaha, so etaṃ ḍaṃsitvā māressati, athassa akkhīni uppāṭetvā tvaṃ āharissasī’’ti . So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tato paṭṭhāya kaṇhasappaṃ upaṭṭhahi. Bodhisattenapi vāpitasassānaṃ gabbhaggahaṇakāle kakkaṭako mahā ahosi. Athekadivasaṃ sappo kākamāha ‘‘samma, tvaṃ nibaddhaṃ maṃ upaṭṭhahasi, kiṃ te karomī’’ti. ‘‘Sāmi, tumhākaṃ dāsiyā etassa khettasāmikassa akkhīsu dohaḷo uppajji, svāhaṃ tumhākaṃ ānubhāvena tassa akkhīni labhissāmīti tumhe upaṭṭhahāmī’’ti. Sappo ‘‘hotu, nayidaṃ garukaṃ, labhissasī’’ti taṃ assāsetvā puna divase brāhmaṇassa āgamanamagge kedāramariyādaṃ nissāya tiṇehi paṭicchanno hutvā tassāgamanaṃ olokento nipajji.
બોધિસત્તો આગચ્છન્તો પઠમં સોબ્ભં ઓતરિત્વા મુખં ધોવિત્વા સિનેહં પચ્ચુપટ્ઠાપેત્વા સુવણ્ણકક્કટકં આલિઙ્ગેત્વા ઉત્તરિસાટકન્તરે નિપજ્જાપેત્વા ખેત્તં પાવિસિ. સપ્પો તં આગચ્છન્તં દિસ્વાવ વેગેન પક્ખન્દિત્વા પિણ્ડિકમંસે ડંસિત્વા તત્થેવ પાતેત્વા વમ્મિકં સન્ધાય પલાયિ. બોધિસત્તસ્સ પતનઞ્ચ કક્કટકસ્સ સાટકન્તરતો લઙ્ઘનઞ્ચ કાકસ્સ આગન્ત્વા બોધિસત્તસ્સ ઉરે નિલીયનઞ્ચ અપચ્છાઅપુરિમં અહોસિ. કાકો નિલીયિત્વા અક્ખીનિ તુણ્ડેન પહરિ. કક્કટકો ‘‘ઇમં કાકં નિસ્સાય મમ સહાયસ્સ ભયં ઉપ્પન્નં, એતસ્મિં ગહિતે સપ્પો આગચ્છિસ્સતી’’તિ સણ્ડાસેન ગણ્હન્તો વિય કાકં ગીવાયં અળેન દળ્હં ગહેત્વા કિલમેત્વા થોકં સિથિલમકાસિ. કાકો ‘‘કિસ્સ મં સમ્મ, છડ્ડેત્વા પલાયસિ, એસ મં કક્કટકો ભિય્યો વિહેઠેતિ, યાવ ન મરામિ, તાવ એહી’’તિ સપ્પં પક્કોસન્તો પઠમં ગાથમાહ –
Bodhisatto āgacchanto paṭhamaṃ sobbhaṃ otaritvā mukhaṃ dhovitvā sinehaṃ paccupaṭṭhāpetvā suvaṇṇakakkaṭakaṃ āliṅgetvā uttarisāṭakantare nipajjāpetvā khettaṃ pāvisi. Sappo taṃ āgacchantaṃ disvāva vegena pakkhanditvā piṇḍikamaṃse ḍaṃsitvā tattheva pātetvā vammikaṃ sandhāya palāyi. Bodhisattassa patanañca kakkaṭakassa sāṭakantarato laṅghanañca kākassa āgantvā bodhisattassa ure nilīyanañca apacchāapurimaṃ ahosi. Kāko nilīyitvā akkhīni tuṇḍena pahari. Kakkaṭako ‘‘imaṃ kākaṃ nissāya mama sahāyassa bhayaṃ uppannaṃ, etasmiṃ gahite sappo āgacchissatī’’ti saṇḍāsena gaṇhanto viya kākaṃ gīvāyaṃ aḷena daḷhaṃ gahetvā kilametvā thokaṃ sithilamakāsi. Kāko ‘‘kissa maṃ samma, chaḍḍetvā palāyasi, esa maṃ kakkaṭako bhiyyo viheṭheti, yāva na marāmi, tāva ehī’’ti sappaṃ pakkosanto paṭhamaṃ gāthamāha –
૯૪.
94.
‘‘સિઙ્ગીમિગો આયતચક્ખુનેત્તો, અટ્ઠિત્તચો વારિસયો અલોમો;
‘‘Siṅgīmigo āyatacakkhunetto, aṭṭhittaco vārisayo alomo;
તેનાભિભૂતો કપણં રુદામિ, હરે સખા કિસ્સ નુ મં જહાસી’’તિ.
Tenābhibhūto kapaṇaṃ rudāmi, hare sakhā kissa nu maṃ jahāsī’’ti.
તત્થ સિઙ્ગીમિગોતિ સિઙ્ગીસુવણ્ણવણ્ણતાય વા અળસઙ્ખાતાનં વા સિઙ્ગાનં અત્થિતાય કક્કટકો વુત્તો. આયતચક્ખુનેત્તોતિ દીઘેહિ ચક્ખુસઙ્ખાતેહિ નેત્તેહિ સમન્નાગતો. અટ્ઠિમેવ તચો અસ્સાતિ અટ્ઠિત્તચો. હરે સખાતિ આલપનમેતં, અમ્ભો સહાયાતિ અત્થો.
Tattha siṅgīmigoti siṅgīsuvaṇṇavaṇṇatāya vā aḷasaṅkhātānaṃ vā siṅgānaṃ atthitāya kakkaṭako vutto. Āyatacakkhunettoti dīghehi cakkhusaṅkhātehi nettehi samannāgato. Aṭṭhimeva taco assāti aṭṭhittaco. Hare sakhāti ālapanametaṃ, ambho sahāyāti attho.
સપ્પો તં સુત્વા મહન્તં ફણં કત્વા કાકં અસ્સાસેન્તો અગમાસિ. સત્થા ઇમમત્થં દીપેન્તો અભિસમ્બુદ્ધો હુત્વા દુતિયં ગાથમાહ –
Sappo taṃ sutvā mahantaṃ phaṇaṃ katvā kākaṃ assāsento agamāsi. Satthā imamatthaṃ dīpento abhisambuddho hutvā dutiyaṃ gāthamāha –
૯૫.
95.
‘‘સો પસ્સસન્તો મહતા ફણેન, ભુજઙ્ગમો કક્કટમજ્ઝપત્તો;
‘‘So passasanto mahatā phaṇena, bhujaṅgamo kakkaṭamajjhapatto;
સખા સખારં પરિતાયમાનો, ભુજઙ્ગમં કક્કટકો ગહેસી’’તિ.
Sakhā sakhāraṃ paritāyamāno, bhujaṅgamaṃ kakkaṭako gahesī’’ti.
તત્થ કક્કટમજ્ઝપત્તોતિ કક્કટકં સમ્પત્તો. સખા સખારન્તિ સહાયો સહાયં. ‘‘સકં સખાર’’ન્તિપિ પાઠો, અત્તનો સહાયન્તિ અત્થો. પરિતાયમાનોતિ રક્ખમાનો. ગહેસીતિ દુતિયેન અળેન ગીવાયં દળ્હં ગહેસિ.
Tattha kakkaṭamajjhapattoti kakkaṭakaṃ sampatto. Sakhā sakhāranti sahāyo sahāyaṃ. ‘‘Sakaṃ sakhāra’’ntipi pāṭho, attano sahāyanti attho. Paritāyamānoti rakkhamāno. Gahesīti dutiyena aḷena gīvāyaṃ daḷhaṃ gahesi.
અથ નં કિલમેત્વા થોકં સિથિલમકાસિ. અથ સપ્પો ‘‘કક્કટકા નામ નેવ કાકમંસં ખાદન્તિ, ન સપ્પમંસં, અથ કેન નુ ખો કારણેન અયં અમ્હે ગણ્હી’’તિ ચિન્તેત્વા તં પુચ્છન્તો તતિયં ગાથમાહ –
Atha naṃ kilametvā thokaṃ sithilamakāsi. Atha sappo ‘‘kakkaṭakā nāma neva kākamaṃsaṃ khādanti, na sappamaṃsaṃ, atha kena nu kho kāraṇena ayaṃ amhe gaṇhī’’ti cintetvā taṃ pucchanto tatiyaṃ gāthamāha –
૯૬.
96.
‘‘ન વાયસં નો પન કણ્હસપ્પં, ઘાસત્થિકો કક્કટકો અદેય્ય;
‘‘Na vāyasaṃ no pana kaṇhasappaṃ, ghāsatthiko kakkaṭako adeyya;
પુચ્છામિ તં આયતચક્ખુનેત્ત, અથ કિસ્સ હેતુમ્હ ઉભો ગહીતા’’તિ.
Pucchāmi taṃ āyatacakkhunetta, atha kissa hetumha ubho gahītā’’ti.
તત્થ ઘાસત્થિકોતિ આહારત્થિકો હુત્વા. અદેય્યાતિઆદિયેય્ય, ન-કારેન યોજેત્વા ન ગણ્હીતિ અત્થો.
Tattha ghāsatthikoti āhāratthiko hutvā. Adeyyātiādiyeyya, na-kārena yojetvā na gaṇhīti attho.
તં સુત્વા કક્કટકો ગહણકારણં કથેન્તો દ્વે ગાથા અભાસિ –
Taṃ sutvā kakkaṭako gahaṇakāraṇaṃ kathento dve gāthā abhāsi –
૯૭.
97.
‘‘અયં પુરિસો મમ અત્થકામો, યો મં ગહેત્વાન દકાય નેતિ;
‘‘Ayaṃ puriso mama atthakāmo, yo maṃ gahetvāna dakāya neti;
તસ્મિં મતે દુક્ખમનપ્પકં મે, અહઞ્ચ એસો ચ ઉભો ન હોમ.
Tasmiṃ mate dukkhamanappakaṃ me, ahañca eso ca ubho na homa.
૯૮.
98.
‘‘મમઞ્ચ દિસ્વાન પવદ્ધકાયં, સબ્બો જનો હિંસિતુમેવ મિચ્છે;
‘‘Mamañca disvāna pavaddhakāyaṃ, sabbo jano hiṃsitumeva micche;
સાદુઞ્ચ થૂલઞ્ચ મુદુઞ્ચ મંસં, કાકાપિ મં દિસ્વ વિહેઠયેય્યુ’’ન્તિ.
Sāduñca thūlañca muduñca maṃsaṃ, kākāpi maṃ disva viheṭhayeyyu’’nti.
તત્થ અયન્તિ બોધિસત્તં નિદ્દિસતિ. અત્થકામોતિ હિતકામો. દકાય નેતીતિ યો મં સમ્પિયાયમાનો ઉત્તરિસાટકેન ગહેત્વાન ઉદકાય નેતિ, અત્તનો વસનકસોબ્ભં પાપેતિ. તસ્મિં મતેતિ સચે સો ઇમસ્મિં ઠાને મરિસ્સતિ, એતસ્મિં મતે મમ કાયિકં ચેતસિકં મહન્તં દુક્ખં ભવિસ્સતીતિ દીપેતિ. ઉભો ન હોમાતિ દ્વેપિ જના ન ભવિસ્સામ. મમઞ્ચ દિસ્વાનાતિ ગાથાય અયમત્થો – ઇદઞ્ચ અપરં કારણં, ઇમસ્મિં મતે અનાથં નિપ્પચ્ચયં મં પવડ્ઢિતકાયં દિસ્વા સબ્બો જનો ‘‘ઇમસ્સ કક્કટકસ્સ સાદુઞ્ચ થૂલઞ્ચ મુદુઞ્ચ મંસ’’ન્તિ મં મારેતું ઇચ્છેય્ય, ન કેવલઞ્ચ જનો મનુસ્સો, તિરચ્છાનભૂતા કાકાપિ મં દિસ્વા વિહેઠયેય્યું વિહેસેય્યું મારેય્યું.
Tattha ayanti bodhisattaṃ niddisati. Atthakāmoti hitakāmo. Dakāya netīti yo maṃ sampiyāyamāno uttarisāṭakena gahetvāna udakāya neti, attano vasanakasobbhaṃ pāpeti. Tasmiṃ mateti sace so imasmiṃ ṭhāne marissati, etasmiṃ mate mama kāyikaṃ cetasikaṃ mahantaṃ dukkhaṃ bhavissatīti dīpeti. Ubho na homāti dvepi janā na bhavissāma. Mamañca disvānāti gāthāya ayamattho – idañca aparaṃ kāraṇaṃ, imasmiṃ mate anāthaṃ nippaccayaṃ maṃ pavaḍḍhitakāyaṃ disvā sabbo jano ‘‘imassa kakkaṭakassa sāduñca thūlañca muduñca maṃsa’’nti maṃ māretuṃ iccheyya, na kevalañca jano manusso, tiracchānabhūtā kākāpi maṃ disvā viheṭhayeyyuṃ viheseyyuṃ māreyyuṃ.
તં સુત્વા સપ્પો ચિન્તેસિ ‘‘એકેનુપાયેન ઇમં વઞ્ચેત્વા કાકઞ્ચ અત્તાનઞ્ચ મોચેસ્સામી’’તિ. અથ નં વઞ્ચેતુકામો છટ્ઠં ગાથમાહ –
Taṃ sutvā sappo cintesi ‘‘ekenupāyena imaṃ vañcetvā kākañca attānañca mocessāmī’’ti. Atha naṃ vañcetukāmo chaṭṭhaṃ gāthamāha –
૯૯.
99.
‘‘સચેતસ્સ હેતુમ્હ ઉભો ગહીતા, ઉટ્ઠાતુ પોસે વિસમાવમામિ;
‘‘Sacetassa hetumha ubho gahītā, uṭṭhātu pose visamāvamāmi;
મમઞ્ચ કાકઞ્ચ પમુઞ્ચ ખિપ્પં, પુરે વિસં ગાળ્હમુપેતિ મચ્ચ’’ન્તિ.
Mamañca kākañca pamuñca khippaṃ, pure visaṃ gāḷhamupeti macca’’nti.
તત્થ સચેતસ્સ હેતૂતિ સચે એતસ્સ કારણા. ઉટ્ઠાતૂતિ નિબ્બિસો હોતુ. વિસમાવમામીતિ અહમસ્સ વિસં આકડ્ઢામિ, નિબ્બિસં નં કરોમિ. પુરે વિસં ગાળ્હમુપેતિ મચ્ચન્તિ ઇમઞ્હિ મચ્ચં મયા અનાવમિયમાનં વિસં ગાળ્હં બલવં હુત્વા ઉપગચ્છેય્ય, તં યાવ ન ઉપગચ્છતિ, તાવદેવ અમ્હે દ્વેપિ જને ખિપ્પં મુઞ્ચાતિ.
Tattha sacetassa hetūti sace etassa kāraṇā. Uṭṭhātūti nibbiso hotu. Visamāvamāmīti ahamassa visaṃ ākaḍḍhāmi, nibbisaṃ naṃ karomi. Pure visaṃ gāḷhamupeti maccanti imañhi maccaṃ mayā anāvamiyamānaṃ visaṃ gāḷhaṃ balavaṃ hutvā upagaccheyya, taṃ yāva na upagacchati, tāvadeva amhe dvepi jane khippaṃ muñcāti.
તં સુત્વા કક્કટકો ચિન્તેસિ ‘‘અયં એકેનુપાયેન મં દ્વેપિ જને વિસ્સજ્જાપેત્વા પલાયિતુકામો, મય્હં ઉપાયકોસલ્લં ન જાનાતિ, અહં દાનિ યથા સપ્પો સઞ્ચરિતું સક્કોતિ, એવં અળં સિથિલં કરિસ્સામિ, કાકં પન નેવ વિસ્સજ્જેસ્સામી’’તિ એવં ચિન્તેત્વા સત્તમં ગાથમાહ –
Taṃ sutvā kakkaṭako cintesi ‘‘ayaṃ ekenupāyena maṃ dvepi jane vissajjāpetvā palāyitukāmo, mayhaṃ upāyakosallaṃ na jānāti, ahaṃ dāni yathā sappo sañcarituṃ sakkoti, evaṃ aḷaṃ sithilaṃ karissāmi, kākaṃ pana neva vissajjessāmī’’ti evaṃ cintetvā sattamaṃ gāthamāha –
૧૦૦.
100.
‘‘સપ્પં પમોક્ખામિ ન તાવ કાકં, પટિબન્ધકો હોહિતિ તાવ કાકો;
‘‘Sappaṃ pamokkhāmi na tāva kākaṃ, paṭibandhako hohiti tāva kāko;
પુરિસઞ્ચ દિસ્વાન સુખિં અરોગં, કાકં પમોક્ખામિ યથેવ સપ્પ’’ન્તિ.
Purisañca disvāna sukhiṃ arogaṃ, kākaṃ pamokkhāmi yatheva sappa’’nti.
તત્થ પટિબન્ધકોતિ પાટિભોગો. યથેવ સપ્પન્તિ યથા ભવન્તં સપ્પં મુઞ્ચામિ, તથા કાકં પમોક્ખામિ, કેવલં ત્વં ઇમસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ સરીરતો સીઘં વિસં આવમાહીતિ.
Tattha paṭibandhakoti pāṭibhogo. Yatheva sappanti yathā bhavantaṃ sappaṃ muñcāmi, tathā kākaṃ pamokkhāmi, kevalaṃ tvaṃ imassa brāhmaṇassa sarīrato sīghaṃ visaṃ āvamāhīti.
એવઞ્ચ પન વત્વા તસ્સ સુખસઞ્ચારણત્થં અળં સિથિલમકાસિ. સપ્પો વિસં આવમિત્વા મહાસત્તસ્સ સરીરં નિબ્બિસં અકાસિ. સો નિદ્દુક્ખો ઉટ્ઠાય પકતિવણ્ણેનેવ અટ્ઠાસિ. કક્કટકો ‘‘સચે ઇમે દ્વેપિ જના અરોગા ભવિસ્સન્તિ, મય્હં સહાયસ્સ વડ્ઢિ નામ ન ભવિસ્સતિ, વિનાસેસ્સામિ ને’’તિ ચિન્તેત્વા કત્તરિકાય ઉપ્પલમકુળં વિય અળેહિ ઉભિન્નમ્પિ સીસં કપ્પેત્વા જીવિતક્ખયં પાપેસિ. કાકીપિ તમ્હા ઠાના પલાયિ. બોધિસત્તો સપ્પસ્સ સરીરં દણ્ડકે વેઠેત્વા ગુમ્બપિટ્ઠે ખિપિ. સુવણ્ણકક્કટકં સોબ્ભે વિસ્સજ્જેત્વા ન્હત્વા સાલિન્દિયગામમેવ ગતો. તતો પટ્ઠાય કક્કટકેન સદ્ધિં અધિકતરો વિસ્સાસો અહોસિ.
Evañca pana vatvā tassa sukhasañcāraṇatthaṃ aḷaṃ sithilamakāsi. Sappo visaṃ āvamitvā mahāsattassa sarīraṃ nibbisaṃ akāsi. So niddukkho uṭṭhāya pakativaṇṇeneva aṭṭhāsi. Kakkaṭako ‘‘sace ime dvepi janā arogā bhavissanti, mayhaṃ sahāyassa vaḍḍhi nāma na bhavissati, vināsessāmi ne’’ti cintetvā kattarikāya uppalamakuḷaṃ viya aḷehi ubhinnampi sīsaṃ kappetvā jīvitakkhayaṃ pāpesi. Kākīpi tamhā ṭhānā palāyi. Bodhisatto sappassa sarīraṃ daṇḍake veṭhetvā gumbapiṭṭhe khipi. Suvaṇṇakakkaṭakaṃ sobbhe vissajjetvā nhatvā sālindiyagāmameva gato. Tato paṭṭhāya kakkaṭakena saddhiṃ adhikataro vissāso ahosi.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેન્તો ઓસાનગાથમાહ –
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānento osānagāthamāha –
૧૦૧.
101.
‘‘કાકો તદા દેવદત્તો અહોસિ, મારો પન કણ્હસપ્પો અહોસિ;
‘‘Kāko tadā devadatto ahosi, māro pana kaṇhasappo ahosi;
આનન્દભદ્દો કક્કટકો અહોસિ, અહં તદા બ્રાહ્મણો હોમિ સત્થા’’તિ.
Ānandabhaddo kakkaṭako ahosi, ahaṃ tadā brāhmaṇo homi satthā’’ti.
સચ્ચપરિયોસાને બહૂ સોતાપન્નાદયો અહેસું. કાકી પન ગાથાય ન વુત્તા, સા ચિઞ્ચમાણવિકા અહોસીતિ.
Saccapariyosāne bahū sotāpannādayo ahesuṃ. Kākī pana gāthāya na vuttā, sā ciñcamāṇavikā ahosīti.
સુવણ્ણકક્કટકજાતકવણ્ણના ચતુત્થા.
Suvaṇṇakakkaṭakajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૩૮૯. સુવણ્ણકક્કટજાતકં • 389. Suvaṇṇakakkaṭajātakaṃ