Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૧૯. પઞ્ઞાસનિપાતો

    19. Paññāsanipāto

    ૧. તાલપુટત્થેરગાથાવણ્ણના

    1. Tālapuṭattheragāthāvaṇṇanā

    પઞ્ઞાસનિપાતે કદા નુહન્તિઆદિકા આયસ્મતો તાલપુટત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયં કુસલં ઉપચિનિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે રાજગહે અઞ્ઞતરસ્મિં નટકુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો કુલાનુરૂપેસુ નચ્ચટ્ઠાનેસુ નિપ્ફત્તિં ગન્ત્વા સકલજમ્બુદીપે પાકટો નટગામણિ અહોસિ. સો પઞ્ચસતમાતુગામપરિવારો મહતા નટવિભવેન ગામનિગમરાજધાનીસુ સમજ્જં દસ્સેત્વા, મહન્તં પૂજાસક્કારં લભિત્વા, વિચરન્તો રાજગહં આગન્ત્વા, નગરવાસીનં સમજ્જં દસ્સેત્વા, લદ્ધસમ્માનસક્કારો ઞાણસ્સ પરિપાકં ગતત્તા સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા, વન્દિત્વા એકમન્તં નિસિન્નો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘સુતમેતં, ભન્તે, પુબ્બકાનં આચરિયપાચરિયાનં નટાનં ભાસમાનાનં ‘યો સો નટો રઙ્ગમજ્ઝે સમજ્જમજ્ઝે સચ્ચાલિકેન જનં હાસેતિ રમેતિ, સો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા પહાસાનં દેવાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતી’તિ, ઇધ ભગવા કિમાહા’’તિ. અથ નં ભગવા તિક્ખત્તું પટિક્ખિપિ ‘‘મા મં એતં પુચ્છી’’તિ. ચતુત્થવારં પુટ્ઠો આહ – ‘‘ગામણિ, ઇમે સત્તા પકતિયાપિ રાગબન્ધનબદ્ધા દોસબન્ધનબદ્ધા મોહબન્ધનબદ્ધા તેસં ભિય્યોપિ રજનીયે દોસનીયે મોહનીયે ધમ્મે ઉપસંહરન્તો પમાદેત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા નિરયે ઉપપજ્જતિ. સચે પનસ્સ એવંદિટ્ઠિ હોતિ ‘યો સો નટો રઙ્ગમજ્ઝે સમજ્જમજ્ઝે સચ્ચાલિકેન જનં હાસેતિ રમેતિ, સો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા પહાસાનં દેવાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતી’’’તિ સાસ્સ હોતિ મિચ્છાદિટ્ઠિ. મિચ્છાદિટ્ઠિસ્સ ચ દ્વિન્નં ગતીનં અઞ્ઞતરા ગતિ ઇચ્છિતબ્બા, નિરયસ્સ વા તિરચ્છાનયોનિયા વાતિ. તં સુત્વા તાલપુટો ગામણિ પરોદિ. નનુ ગામણિ પગેવ મયા પટિક્ખિત્તો ‘‘મા મં એતં પુચ્છી’’તિ (સં॰ નિ॰ ૪.૩૫૪)? ‘‘નાહં, ભન્તે, એતં રોદામિ, યં મં ભગવા નટાનં અભિસમ્પરાયં એવમાહા’’તિ. અપિ ચાહં, ભન્તે, પુબ્બકેહિ આચરિયપાચરિયેહિ નટેહિ વઞ્ચિતો ‘‘નટો મહાજનસ્સ નટસમજ્જં દસ્સેત્વા સુગતિં ઉપપજ્જતી’’તિ. સો સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા લદ્ધૂપસમ્પન્નો વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ, અધિગતારહત્તો પન અરહત્તપ્પત્તિતો પુબ્બે યેનાકારેન અત્તનો ચિત્તં નિગ્ગણ્હનવસેન યોનિસોમનસિકારો ઉદપાદિ, તં અનેકધા વિભજિત્વા દસ્સેતું –

    Paññāsanipāte kadā nuhantiādikā āyasmato tālapuṭattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahe aññatarasmiṃ naṭakule nibbattitvā viññutaṃ patto kulānurūpesu naccaṭṭhānesu nipphattiṃ gantvā sakalajambudīpe pākaṭo naṭagāmaṇi ahosi. So pañcasatamātugāmaparivāro mahatā naṭavibhavena gāmanigamarājadhānīsu samajjaṃ dassetvā, mahantaṃ pūjāsakkāraṃ labhitvā, vicaranto rājagahaṃ āgantvā, nagaravāsīnaṃ samajjaṃ dassetvā, laddhasammānasakkāro ñāṇassa paripākaṃ gatattā satthu santikaṃ gantvā, vanditvā ekamantaṃ nisinno bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutametaṃ, bhante, pubbakānaṃ ācariyapācariyānaṃ naṭānaṃ bhāsamānānaṃ ‘yo so naṭo raṅgamajjhe samajjamajjhe saccālikena janaṃ hāseti rameti, so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pahāsānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjatī’ti, idha bhagavā kimāhā’’ti. Atha naṃ bhagavā tikkhattuṃ paṭikkhipi ‘‘mā maṃ etaṃ pucchī’’ti. Catutthavāraṃ puṭṭho āha – ‘‘gāmaṇi, ime sattā pakatiyāpi rāgabandhanabaddhā dosabandhanabaddhā mohabandhanabaddhā tesaṃ bhiyyopi rajanīye dosanīye mohanīye dhamme upasaṃharanto pamādetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā niraye upapajjati. Sace panassa evaṃdiṭṭhi hoti ‘yo so naṭo raṅgamajjhe samajjamajjhe saccālikena janaṃ hāseti rameti, so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pahāsānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjatī’’’ti sāssa hoti micchādiṭṭhi. Micchādiṭṭhissa ca dvinnaṃ gatīnaṃ aññatarā gati icchitabbā, nirayassa vā tiracchānayoniyā vāti. Taṃ sutvā tālapuṭo gāmaṇi parodi. Nanu gāmaṇi pageva mayā paṭikkhitto ‘‘mā maṃ etaṃ pucchī’’ti (saṃ. ni. 4.354)? ‘‘Nāhaṃ, bhante, etaṃ rodāmi, yaṃ maṃ bhagavā naṭānaṃ abhisamparāyaṃ evamāhā’’ti. Api cāhaṃ, bhante, pubbakehi ācariyapācariyehi naṭehi vañcito ‘‘naṭo mahājanassa naṭasamajjaṃ dassetvā sugatiṃ upapajjatī’’ti. So satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā laddhūpasampanno vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi, adhigatārahatto pana arahattappattito pubbe yenākārena attano cittaṃ niggaṇhanavasena yonisomanasikāro udapādi, taṃ anekadhā vibhajitvā dassetuṃ –

    ૧૦૯૪.

    1094.

    ‘‘કદા નુહં પબ્બતકન્દરાસુ, એકાકિયો અદ્દુતિયો વિહસ્સં;

    ‘‘Kadā nuhaṃ pabbatakandarāsu, ekākiyo addutiyo vihassaṃ;

    અનિચ્ચતો સબ્બભવં વિપસ્સં, તં મે ઇદં તં નુ કદા ભવિસ્સતિ.

    Aniccato sabbabhavaṃ vipassaṃ, taṃ me idaṃ taṃ nu kadā bhavissati.

    ૧૦૯૫.

    1095.

    ‘‘કદા નુહં ભિન્નપટન્ધરો મુનિ, કાસાવવત્થો અમમો નિરાસો;

    ‘‘Kadā nuhaṃ bhinnapaṭandharo muni, kāsāvavattho amamo nirāso;

    રાગઞ્ચ દોસઞ્ચ તથેવ મોહં, હન્ત્વા સુખી પવનગતો વિહસ્સં.

    Rāgañca dosañca tatheva mohaṃ, hantvā sukhī pavanagato vihassaṃ.

    ૧૦૯૬.

    1096.

    ‘‘કદા અનિચ્ચં વધરોગનીળં, કાયં ઇમં મચ્ચુજરાયુપદ્દુતં;

    ‘‘Kadā aniccaṃ vadharoganīḷaṃ, kāyaṃ imaṃ maccujarāyupaddutaṃ;

    વિપસ્સમાનો વીતભયો વિહસ્સં, એકો વને તં નુ કદા ભવિસ્સતિ.

    Vipassamāno vītabhayo vihassaṃ, eko vane taṃ nu kadā bhavissati.

    ૧૦૯૭.

    1097.

    ‘‘કદા નુહં ભયજનનિં દુખાવહં, તણ્હાલતં બહુવિધાનુવત્તનિં;

    ‘‘Kadā nuhaṃ bhayajananiṃ dukhāvahaṃ, taṇhālataṃ bahuvidhānuvattaniṃ;

    પઞ્ઞામયં તિખિણમસિં ગહેત્વા, છેત્વા વસે તમ્પિ કદા ભવિસ્સતિ.

    Paññāmayaṃ tikhiṇamasiṃ gahetvā, chetvā vase tampi kadā bhavissati.

    ૧૦૯૮.

    1098.

    ‘‘કદા નુ પઞ્ઞામયમુગ્ગતેજં, સત્થં ઇસીનં સહસાદિયિત્વા;

    ‘‘Kadā nu paññāmayamuggatejaṃ, satthaṃ isīnaṃ sahasādiyitvā;

    મારં સસેનં સહસા ભઞ્જિસ્સં, સીહાસને તં નુ કદા ભવિસ્સતિ.

    Māraṃ sasenaṃ sahasā bhañjissaṃ, sīhāsane taṃ nu kadā bhavissati.

    ૧૦૯૯.

    1099.

    ‘‘કદા નુહં સબ્ભિ સમાગમેસુ, દિટ્ઠો ભવે ધમ્મગરૂહિ તાદિભિ;

    ‘‘Kadā nuhaṃ sabbhi samāgamesu, diṭṭho bhave dhammagarūhi tādibhi;

    યાથાવદસ્સીહિ જિતિન્દ્રિયેહિ, પધાનિયો તં નુ કદા ભવિસ્સતિ.

    Yāthāvadassīhi jitindriyehi, padhāniyo taṃ nu kadā bhavissati.

    ૧૧૦૦.

    1100.

    ‘‘કદા નુ મં તન્દિ ખુદા પિપાસા, વાતાતપા કીટસરીસપા વા;

    ‘‘Kadā nu maṃ tandi khudā pipāsā, vātātapā kīṭasarīsapā vā;

    ન બાધયિસ્સન્તિ ન તં ગિરિબ્બજે, અત્થત્થિયં તં નુ કદા ભવિસ્સતિ.

    Na bādhayissanti na taṃ giribbaje, atthatthiyaṃ taṃ nu kadā bhavissati.

    ૧૧૦૧.

    1101.

    ‘‘કદા નુ ખો યં વિદિતં મહેસિના, ચત્તારિ સચ્ચાનિ સુદુદ્દસાનિ;

    ‘‘Kadā nu kho yaṃ viditaṃ mahesinā, cattāri saccāni sududdasāni;

    સમાહિતત્તો સતિમા અગચ્છં, પઞ્ઞાય તં તં નુ કદા ભવિસ્સતિ.

    Samāhitatto satimā agacchaṃ, paññāya taṃ taṃ nu kadā bhavissati.

    ૧૧૦૨.

    1102.

    ‘‘કદા નુ રૂપે અમિતે ચ સદ્દે, ગન્ધે રસે ફુસિતબ્બે ચ ધમ્મે;

    ‘‘Kadā nu rūpe amite ca sadde, gandhe rase phusitabbe ca dhamme;

    આદિત્તતોહં સમથેહિ યુત્તો, પઞ્ઞાય દચ્છં તદિદં કદા મે.

    Ādittatohaṃ samathehi yutto, paññāya dacchaṃ tadidaṃ kadā me.

    ૧૧૦૩.

    1103.

    ‘‘કદા નુહં દુબ્બચનેન વુત્તો, તતો નિમિત્તં વિમનો ન હેસ્સં;

    ‘‘Kadā nuhaṃ dubbacanena vutto, tato nimittaṃ vimano na hessaṃ;

    અથો પસત્થોપિ તતો નિમિત્તં, તુટ્ઠો ન હેસ્સં તદિદં કદા મે.

    Atho pasatthopi tato nimittaṃ, tuṭṭho na hessaṃ tadidaṃ kadā me.

    ૧૧૦૪.

    1104.

    ‘‘કદા નુ કટ્ઠે ચ તિણે લતા ચ, ખન્ધે ઇમેહં અમિતે ચ ધમ્મે;

    ‘‘Kadā nu kaṭṭhe ca tiṇe latā ca, khandhe imehaṃ amite ca dhamme;

    અજ્ઝત્તિકાનેવ ચ બાહિરાનિ ચ, સમં તુલેય્યં તદિદં કદા મે.

    Ajjhattikāneva ca bāhirāni ca, samaṃ tuleyyaṃ tadidaṃ kadā me.

    ૧૧૦૫.

    1105.

    ‘‘કદા નુ મં પાવુસકાલમેઘો, નવેન તોયેન સચીવરં વને;

    ‘‘Kadā nu maṃ pāvusakālamegho, navena toyena sacīvaraṃ vane;

    ઇસિપ્પયાતમ્હિ પથે વજન્તં, ઓવસ્સતે તં નુ કદા ભવિસ્સતિ.

    Isippayātamhi pathe vajantaṃ, ovassate taṃ nu kadā bhavissati.

    ૧૧૦૬.

    1106.

    ‘‘કદા મયૂરસ્સ સિખણ્ડિનો વને, દિજસ્સ સુત્વા ગિરિગબ્ભરે રુતં;

    ‘‘Kadā mayūrassa sikhaṇḍino vane, dijassa sutvā girigabbhare rutaṃ;

    પચ્ચુટ્ઠહિત્વા અમતસ્સ પત્તિયા, સંચિન્તયે તં નુ કદા ભવિસ્સતિ.

    Paccuṭṭhahitvā amatassa pattiyā, saṃcintaye taṃ nu kadā bhavissati.

    ૧૧૦૭.

    1107.

    ‘‘કદા નુ ગઙ્ગં યમુનં સરસ્સતિં, પાતાલખિત્તં વળવામુખઞ્ચ;

    ‘‘Kadā nu gaṅgaṃ yamunaṃ sarassatiṃ, pātālakhittaṃ vaḷavāmukhañca;

    અસજ્જમાનો પતરેય્યમિદ્ધિયા, વિભિંસનં તં નુ કદા ભવિસ્સતિ.

    Asajjamāno patareyyamiddhiyā, vibhiṃsanaṃ taṃ nu kadā bhavissati.

    ૧૧૦૮.

    1108.

    ‘‘કદા નુ નાગોવ અસઙ્ગચારી, પદાલયે કામગુણેસુ છન્દં;

    ‘‘Kadā nu nāgova asaṅgacārī, padālaye kāmaguṇesu chandaṃ;

    નિબ્બજ્જયં સબ્બસુભં નિમિત્તં, ઝાને યુતો તં નુ કદા ભવિસ્સતિ.

    Nibbajjayaṃ sabbasubhaṃ nimittaṃ, jhāne yuto taṃ nu kadā bhavissati.

    ૧૧૦૯.

    1109.

    ‘‘કદા ઇણટ્ટોવ દલિદ્દકો નિધિં, આરાધયિત્વા ધનિકેહિ પીળિતો;

    ‘‘Kadā iṇaṭṭova daliddako nidhiṃ, ārādhayitvā dhanikehi pīḷito;

    તુટ્ઠો ભવિસ્સં અધિગમ્મ સાસનં, મહેસિનો તં નુ કદા ભવિસ્સતિ.

    Tuṭṭho bhavissaṃ adhigamma sāsanaṃ, mahesino taṃ nu kadā bhavissati.

    ૧૧૧૦.

    1110.

    ‘‘બહૂનિ વસ્સાનિ તયામ્હિ યાચિતો, અગારવાસેન અલં નુ તે ઇદં;

    ‘‘Bahūni vassāni tayāmhi yācito, agāravāsena alaṃ nu te idaṃ;

    તં દાનિ મં પબ્બજિતં સમાનં, કિંકારણા ચિત્ત તુવં ન યુઞ્જસિ.

    Taṃ dāni maṃ pabbajitaṃ samānaṃ, kiṃkāraṇā citta tuvaṃ na yuñjasi.

    ૧૧૧૧.

    1111.

    ‘‘નનુ અહં ચિત્ત તયામ્હિ યાચિતો, ગિરિબ્બજે ચિત્રછદા વિહઙ્ગમા;

    ‘‘Nanu ahaṃ citta tayāmhi yācito, giribbaje citrachadā vihaṅgamā;

    મહિન્દઘોસત્થનિતાભિગજ્જિનો, તે તં રમેસ્સન્તિ વનમ્હિ ઝાયિનં.

    Mahindaghosatthanitābhigajjino, te taṃ ramessanti vanamhi jhāyinaṃ.

    ૧૧૧૨.

    1112.

    ‘‘કુલમ્હિ મિત્તે ચ પિયે ચ ઞાતકે, ખિડ્ડારતિં કામગુણઞ્ચ લોકે;

    ‘‘Kulamhi mitte ca piye ca ñātake, khiḍḍāratiṃ kāmaguṇañca loke;

    સબ્બં પહાય ઇમમજ્ઝુપાગતો, અથોપિ ત્વં ચિત્ત ન મય્હ તુસ્સસિ.

    Sabbaṃ pahāya imamajjhupāgato, athopi tvaṃ citta na mayha tussasi.

    ૧૧૧૩.

    1113.

    ‘‘મમેવ એતં ન હિ ત્વં પરેસં, સન્નાહકાલે પરિદેવિતેન કિં;

    ‘‘Mameva etaṃ na hi tvaṃ paresaṃ, sannāhakāle paridevitena kiṃ;

    સબ્બં ઇદં ચલમિતિ પેક્ખમાનો, અભિનિક્ખમિં અમતપદં જિગીસં.

    Sabbaṃ idaṃ calamiti pekkhamāno, abhinikkhamiṃ amatapadaṃ jigīsaṃ.

    ૧૧૧૪.

    1114.

    ‘‘સુયુત્તવાદી દ્વિપદાનમુત્તમો, મહાભિસક્કો નરદમ્મસારથિ;

    ‘‘Suyuttavādī dvipadānamuttamo, mahābhisakko naradammasārathi;

    ચિત્તં ચલં મક્કટસન્નિભં ઇતિ, અવીતરાગેન સુદુન્નિવારયં.

    Cittaṃ calaṃ makkaṭasannibhaṃ iti, avītarāgena sudunnivārayaṃ.

    ૧૧૧૫.

    1115.

    ‘‘કામા હિ ચિત્રા મધુરા મનોરમા, અવિદ્દસૂ યત્થ સિતા પુથુજ્જના;

    ‘‘Kāmā hi citrā madhurā manoramā, aviddasū yattha sitā puthujjanā;

    તે દુક્ખમિચ્છન્તિ પુનબ્ભવેસિનો, ચિત્તેન નીતા નિરયે નિરાકતા.

    Te dukkhamicchanti punabbhavesino, cittena nītā niraye nirākatā.

    ૧૧૧૬.

    1116.

    ‘‘મયૂરકોઞ્ચાભિરુતમ્હિ કાનને, દીપીહિ બ્યગ્ઘેહિ પુરક્ખતો વસં;

    ‘‘Mayūrakoñcābhirutamhi kānane, dīpīhi byagghehi purakkhato vasaṃ;

    કાયે અપેક્ખં જહ મા વિરાધય, ઇતિસ્સુ મં ચિત્ત પુરે નિયુઞ્જસિ.

    Kāye apekkhaṃ jaha mā virādhaya, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ૧૧૧૭.

    1117.

    ‘‘ભાવેહિ ઝાનાનિ ચ ઇન્દ્રિયાનિ ચ, બલાનિ બોજ્ઝઙ્ગસમાધિભાવના;

    ‘‘Bhāvehi jhānāni ca indriyāni ca, balāni bojjhaṅgasamādhibhāvanā;

    તિસ્સો ચ વિજ્જા ફુસ બુદ્ધસાસને, ઇતિસ્સુ મં ચિત્ત પુરે નિયુઞ્જસિ.

    Tisso ca vijjā phusa buddhasāsane, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ૧૧૧૮.

    1118.

    ‘‘ભાવેહિ મગ્ગં અમતસ્સ પત્તિયા, નિય્યાનિકં સબ્બદુખક્ખયોગધં;

    ‘‘Bhāvehi maggaṃ amatassa pattiyā, niyyānikaṃ sabbadukhakkhayogadhaṃ;

    અટ્ઠઙ્ગિકં સબ્બકિલેસસોધનં, ઇતિસ્સુ મં ચિત્ત પુરે નિયુઞ્જસિ.

    Aṭṭhaṅgikaṃ sabbakilesasodhanaṃ, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ૧૧૧૯.

    1119.

    ‘‘દુક્ખન્તિ ખન્ધે પટિપસ્સ યોનિસો, યતો ચ દુક્ખં સમુદેતિ તં જહ;

    ‘‘Dukkhanti khandhe paṭipassa yoniso, yato ca dukkhaṃ samudeti taṃ jaha;

    ઇધેવ દુક્ખસ્સ કરોહિ અન્તં, ઇતિસ્સુ મં ચિત્ત પુરે નિયુઞ્જસિ.

    Idheva dukkhassa karohi antaṃ, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ૧૧૨૦.

    1120.

    ‘‘અનિચ્ચં દુક્ખન્તિ વિપસ્સ યોનિસો, સુઞ્ઞં અનત્તાતિ અઘં વધન્તિ ચ;

    ‘‘Aniccaṃ dukkhanti vipassa yoniso, suññaṃ anattāti aghaṃ vadhanti ca;

    મનોવિચારે ઉપરુન્ધ ચેતસો, ઇતિસ્સુ મં ચિત્ત પુરે નિયુઞ્જસિ.

    Manovicāre uparundha cetaso, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ૧૧૨૧.

    1121.

    ‘‘મુણ્ડો વિરૂપો અભિસાપમાગતો, કપાલહત્થોવ કુલેસુ ભિક્ખસુ;

    ‘‘Muṇḍo virūpo abhisāpamāgato, kapālahatthova kulesu bhikkhasu;

    યુઞ્જસ્સુ સત્થુવચને મહેસિનો, ઇતિસ્સુ મં ચિત્ત પુરે નિયુઞ્જસિ.

    Yuñjassu satthuvacane mahesino, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ૧૧૨૨.

    1122.

    ‘‘સુસંવુતત્તો વિસિખન્તરે ચરં, કુલેસુ કામેસુ અસઙ્ગમાનસો;

    ‘‘Susaṃvutatto visikhantare caraṃ, kulesu kāmesu asaṅgamānaso;

    ચન્દો યથા દોસિનપુણ્ણમાસિયા, ઇતિસ્સુ મં ચિત્ત પુરે નિયુઞ્જસિ.

    Cando yathā dosinapuṇṇamāsiyā, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ૧૧૨૩.

    1123.

    ‘‘આરઞ્ઞિકો હોહિ ચ પિણ્ડપાતિકો, સોસાનિકો હોહિ ચ પંસુકૂલિકો;

    ‘‘Āraññiko hohi ca piṇḍapātiko, sosāniko hohi ca paṃsukūliko;

    નેસજ્જિકો હોહિ સદા ધુતે રતો, ઇતિસ્સુ મં ચિત્ત પુરે નિયુઞ્જસિ.

    Nesajjiko hohi sadā dhute rato, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ૧૧૨૪.

    1124.

    ‘‘રોપેત્વ રુક્ખાનિ યથા ફલેસી, મૂલે તરું છેત્તુ તમેવ ઇચ્છસિ;

    ‘‘Ropetva rukkhāni yathā phalesī, mūle taruṃ chettu tameva icchasi;

    તથૂપમં ચિત્તમિદં કરોસિ, યં મં અનિચ્ચમ્હિ ચલે નિયુઞ્જસિ.

    Tathūpamaṃ cittamidaṃ karosi, yaṃ maṃ aniccamhi cale niyuñjasi.

    ૧૧૨૫.

    1125.

    ‘‘અરૂપ દૂરઙ્ગમ એકચારિ, ન તે કરિસ્સં વચનં ઇદાનિહં;

    ‘‘Arūpa dūraṅgama ekacāri, na te karissaṃ vacanaṃ idānihaṃ;

    દુક્ખા હિ કામા કટુકા મહબ્ભયા, નિબ્બાનમેવાભિમનો ચરિસ્સં.

    Dukkhā hi kāmā kaṭukā mahabbhayā, nibbānamevābhimano carissaṃ.

    ૧૧૨૬.

    1126.

    ‘‘નાહં અલક્ખ્યા અહિરિક્કતાય વા,

    ‘‘Nāhaṃ alakkhyā ahirikkatāya vā,

    ન ચિત્તહેતૂ ન ચ દૂરકન્તના;

    Na cittahetū na ca dūrakantanā;

    આજીવહેતૂ ચ અહં ન નિક્ખમિં,

    Ājīvahetū ca ahaṃ na nikkhamiṃ,

    કતો ચ તે ચિત્ત પટિસ્સવો મયા.

    Kato ca te citta paṭissavo mayā.

    ૧૧૨૭.

    1127.

    ‘‘અપ્પિચ્છતા સપ્પુરિસેહિ વણ્ણિતા, મક્ખપ્પહાનં વૂપસમો દુખસ્સ;

    ‘‘Appicchatā sappurisehi vaṇṇitā, makkhappahānaṃ vūpasamo dukhassa;

    ઇતિસ્સુ મં ચિત્ત તદા નિયુઞ્જસિ, ઇદાનિ ત્વં ગચ્છસિ પુબ્બચિણ્ણં.

    Itissu maṃ citta tadā niyuñjasi, idāni tvaṃ gacchasi pubbaciṇṇaṃ.

    ૧૧૨૮.

    1128.

    ‘‘તણ્હા અવિજ્જા ચ પિયાપિયઞ્ચ, સુભાનિ રૂપાનિ સુખા ચ વેદના;

    ‘‘Taṇhā avijjā ca piyāpiyañca, subhāni rūpāni sukhā ca vedanā;

    મનાપિયા કામગુણા ચ વન્તા, વન્તે અહં આવમિતું ન ઉસ્સહે.

    Manāpiyā kāmaguṇā ca vantā, vante ahaṃ āvamituṃ na ussahe.

    ૧૧૨૯.

    1129.

    ‘‘સબ્બત્થ તે ચિત્ત વચો કતં મયા, બહૂસુ જાતીસુ નમેસિ કોપિતો;

    ‘‘Sabbattha te citta vaco kataṃ mayā, bahūsu jātīsu namesi kopito;

    અજ્ઝત્તસમ્ભવો કતઞ્ઞુતાય તે, દુક્ખે ચિરં સંસરિતં તયા કતે.

    Ajjhattasambhavo kataññutāya te, dukkhe ciraṃ saṃsaritaṃ tayā kate.

    ૧૧૩૦.

    1130.

    ‘‘ત્વઞ્ઞેવ નો ચિત્ત કરોસિ બ્રાહ્મણો, ત્વં ખત્તિયો રાજદસી કરોસિ;

    ‘‘Tvaññeva no citta karosi brāhmaṇo, tvaṃ khattiyo rājadasī karosi;

    વેસ્સા ચ સુદ્દા ચ ભવામ એકદા, દેવત્તનં વાપિ તવેવ વાહસા.

    Vessā ca suddā ca bhavāma ekadā, devattanaṃ vāpi taveva vāhasā.

    ૧૧૩૧.

    1131.

    ‘‘તવેવ હેતૂ અસુરા ભવામસે, ત્વંમૂલકં નેરયિકા ભવામસે;

    ‘‘Taveva hetū asurā bhavāmase, tvaṃmūlakaṃ nerayikā bhavāmase;

    અથો તિરચ્છાનગતાપિ એકદા, પેતત્તનં વાપિ તવેવ વાહસા.

    Atho tiracchānagatāpi ekadā, petattanaṃ vāpi taveva vāhasā.

    ૧૧૩૨.

    1132.

    ‘‘નનુ દુબ્ભિસ્સસિ મં પુનપ્પુનં, મુહું મુહું ચારણિકંવ દસ્સયં;

    ‘‘Nanu dubbhissasi maṃ punappunaṃ, muhuṃ muhuṃ cāraṇikaṃva dassayaṃ;

    ઉમ્મત્તકેનેવ મયા પલોભસિ, કિઞ્ચાપિ તે ચિત્ત વિરાધિતં મયા.

    Ummattakeneva mayā palobhasi, kiñcāpi te citta virādhitaṃ mayā.

    ૧૧૩૩.

    1133.

    ‘‘ઇદં પુરે ચિત્તમચારિ ચારિકં, યેનિચ્છકં યત્થકામં યથાસુખં;

    ‘‘Idaṃ pure cittamacāri cārikaṃ, yenicchakaṃ yatthakāmaṃ yathāsukhaṃ;

    તદજ્જહં નિગ્ગહેસ્સામિ યોનિસો, હત્થિપ્પભિન્નં વિય અઙ્ગુસગ્ગહો.

    Tadajjahaṃ niggahessāmi yoniso, hatthippabhinnaṃ viya aṅgusaggaho.

    ૧૧૩૪.

    1134.

    ‘‘સત્થા ચ મે લોકમિમં અધિટ્ઠહિ, અનિચ્ચતો અદ્ધુવતો અસારતો;

    ‘‘Satthā ca me lokamimaṃ adhiṭṭhahi, aniccato addhuvato asārato;

    પક્ખન્દ મં ચિત્ત જિનસ્સ સાસને, તારેહિ ઓઘા મહતા સુદુત્તરા.

    Pakkhanda maṃ citta jinassa sāsane, tārehi oghā mahatā suduttarā.

    ૧૧૩૫.

    1135.

    ‘‘ન તે ઇદં ચિત્ત યથા પુરાણકં, નાહં અલં તુય્હ વસે નિવત્તિતું;

    ‘‘Na te idaṃ citta yathā purāṇakaṃ, nāhaṃ alaṃ tuyha vase nivattituṃ;

    મહેસિનો પબ્બજિતોમ્હિ સાસને, ન માદિસા હોન્તિ વિનાસધારિનો.

    Mahesino pabbajitomhi sāsane, na mādisā honti vināsadhārino.

    ૧૧૩૬.

    1136.

    ‘‘નગા સમુદ્દા સરિતા વસુન્ધરા, દિસા ચતસ્સો વિદિસા અધો દિવા;

    ‘‘Nagā samuddā saritā vasundharā, disā catasso vidisā adho divā;

    સબ્બે અનિચ્ચા તિભવા ઉપદ્દુતા, કુહિં ગતો ચિત્ત સુખં રમિસ્સસિ.

    Sabbe aniccā tibhavā upaddutā, kuhiṃ gato citta sukhaṃ ramissasi.

    ૧૧૩૭.

    1137.

    ‘‘ધિતિપ્પરં કિં મમ ચિત્ત કાહિસિ, ન તે અલં ચિત્ત વસાનુવત્તકો;

    ‘‘Dhitipparaṃ kiṃ mama citta kāhisi, na te alaṃ citta vasānuvattako;

    ન જાતુ ભસ્તં ઉભતોમુખં છુપે, ધિરત્થુ પૂરં નવસોતસન્દનિં.

    Na jātu bhastaṃ ubhatomukhaṃ chupe, dhiratthu pūraṃ navasotasandaniṃ.

    ૧૧૩૮.

    1138.

    ‘‘વરાહએણેય્યવિગાળ્હસેવિતે, પબ્ભારકુટ્ટે પકતેવ સુન્દરે;

    ‘‘Varāhaeṇeyyavigāḷhasevite, pabbhārakuṭṭe pakateva sundare;

    નવમ્બુના પાવુસસિત્તકાનને, તહિં ગુહાગેહગતો રમિસ્સસિ.

    Navambunā pāvusasittakānane, tahiṃ guhāgehagato ramissasi.

    ૧૧૩૯.

    1139.

    ‘‘સુનીલગીવા સુસિખા સુપેખુના, સુચિત્તપત્તચ્છદના વિહઙ્ગમા;

    ‘‘Sunīlagīvā susikhā supekhunā, sucittapattacchadanā vihaṅgamā;

    સુમઞ્જુઘોસત્થનિતાભિગજ્જિનો, તે તં રમેસ્સન્તિ વનમ્હિ ઝાયિનં.

    Sumañjughosatthanitābhigajjino, te taṃ ramessanti vanamhi jhāyinaṃ.

    ૧૧૪૦.

    1140.

    ‘‘વુટ્ઠમ્હિ દેવે ચતુરઙ્ગુલે તિણે, સંપુપ્ફિતે મેઘનિભમ્હિ કાનને;

    ‘‘Vuṭṭhamhi deve caturaṅgule tiṇe, saṃpupphite meghanibhamhi kānane;

    નગન્તરે વિટપિસમો સયિસ્સં, તં મે મુદૂ હેહિતિ તૂલસન્નિભં.

    Nagantare viṭapisamo sayissaṃ, taṃ me mudū hehiti tūlasannibhaṃ.

    ૧૧૪૧.

    1141.

    ‘‘તથા તુ કસ્સામિ યથાપિ ઇસ્સરો, યં લબ્ભતિ તેનપિ હોતુ મે અલં;

    ‘‘Tathā tu kassāmi yathāpi issaro, yaṃ labbhati tenapi hotu me alaṃ;

    ન તાહં કસ્સામિ યથા અતન્દિતો, બિળારભસ્તંવ યથા સુમદ્દિતં.

    Na tāhaṃ kassāmi yathā atandito, biḷārabhastaṃva yathā sumadditaṃ.

    ૧૧૪૨.

    1142.

    ‘‘તથા તુ કસ્સામિ યથાપિ ઇસ્સરો, યં લબ્ભતિ તેનપિ હોતુ મે અલં;

    ‘‘Tathā tu kassāmi yathāpi issaro, yaṃ labbhati tenapi hotu me alaṃ;

    વિરિયેન તં મય્હ વસાનયિસ્સં, ગજંવ મત્તં કુસલઙ્કુસગ્ગહો.

    Viriyena taṃ mayha vasānayissaṃ, gajaṃva mattaṃ kusalaṅkusaggaho.

    ૧૧૪૩.

    1143.

    ‘‘તયા સુદન્તેન અવટ્ઠિતેન હિ, હયેન યોગ્ગાચરિયોવ ઉજ્જુના;

    ‘‘Tayā sudantena avaṭṭhitena hi, hayena yoggācariyova ujjunā;

    પહોમિ મગ્ગં પટિપજ્જિતું સિવં, ચિત્તાનુરક્ખીહિ સદા નિસેવિતં.

    Pahomi maggaṃ paṭipajjituṃ sivaṃ, cittānurakkhīhi sadā nisevitaṃ.

    ૧૧૪૪.

    1144.

    ‘‘આરમ્મણે તં બલસા નિબન્ધિસં, નાગંવ થમ્ભમ્હિ દળ્હાય રજ્જુયા;

    ‘‘Ārammaṇe taṃ balasā nibandhisaṃ, nāgaṃva thambhamhi daḷhāya rajjuyā;

    તં મે સુગુત્તં સતિયા સુભાવિતં, અનિસ્સિતં સબ્બભવેસુ હેહિસિ.

    Taṃ me suguttaṃ satiyā subhāvitaṃ, anissitaṃ sabbabhavesu hehisi.

    ૧૧૪૫.

    1145.

    ‘‘પઞ્ઞાય છેત્વા વિપથાનુસારિનં, યોગેન નિગ્ગય્હ પથે નિવેસિય;

    ‘‘Paññāya chetvā vipathānusārinaṃ, yogena niggayha pathe nivesiya;

    દિસ્વા સમુદયં વિભવઞ્ચ સમ્ભવં, દાયાદકો હેહિસિ અગ્ગવાદિનો.

    Disvā samudayaṃ vibhavañca sambhavaṃ, dāyādako hehisi aggavādino.

    ૧૧૪૬.

    1146.

    ‘‘ચતુબ્બિપલ્લાસવસં અધિટ્ઠિતં, ગામણ્ડલંવ પરિનેસિ ચિત્ત મં;

    ‘‘Catubbipallāsavasaṃ adhiṭṭhitaṃ, gāmaṇḍalaṃva parinesi citta maṃ;

    નનુ સંયોજનબન્ધનચ્છિદં, સંસેવસે કારુણિકં મહામુનિં.

    Nanu saṃyojanabandhanacchidaṃ, saṃsevase kāruṇikaṃ mahāmuniṃ.

    ૧૧૪૭.

    1147.

    ‘‘મિગો યથા સેરિ સુચિત્તકાનને, રમ્મં ગિરિં પાવુસઅબ્ભમાલિનિં;

    ‘‘Migo yathā seri sucittakānane, rammaṃ giriṃ pāvusaabbhamāliniṃ;

    અનાકુલે તત્થ નગે રમિસ્સં, અસંસયં ચિત્ત પરા ભવિસ્સસિ.

    Anākule tattha nage ramissaṃ, asaṃsayaṃ citta parā bhavissasi.

    ૧૧૪૮.

    1148.

    ‘‘યે તુય્હ છન્દેન વસેન વત્તિનો,

    ‘‘Ye tuyha chandena vasena vattino,

    નરા ચ નારી ચ અનુભોન્તિ યં સુખં;

    Narā ca nārī ca anubhonti yaṃ sukhaṃ;

    અવિદ્દસૂ મારવસાનુવત્તિનો,

    Aviddasū māravasānuvattino,

    ભવાભિનન્દી તવ ચિત્ત સાવકા’’તિ.

    Bhavābhinandī tava citta sāvakā’’ti.

    તત્થ કદા નુહન્તિ કદા નુ અહં. પબ્બતકન્દરાસૂતિ પબ્બતેસુ ચ કન્દરેસુ ચ, પબ્બતસ્સ વા કન્દરાસુ. એકાકિયોતિ એકકો. અદ્દુતિયોતિ નિત્તણ્હો. તણ્હા હિ પુરિસસ્સ દુતિયા નામ. વિહસ્સન્તિ વિહરિસ્સામિ. અનિચ્ચતો સબ્બભવં વિપસ્સન્તિ કામભવાદિભેદં સબ્બમ્પિ ભવં ‘‘હુત્વા અભાવટ્ઠેન અનિચ્ચ’’ન્તિ વિપસ્સન્તો કદા નુ વિહરિસ્સન્તિ યોજના. નિદસ્સનમત્તઞ્ચેતં, ‘‘યદનિચ્ચં તં દુક્ખં, યં દુક્ખં તદનત્તા’’તિ વચનતો (સં॰ નિ॰ ૩.૧૫) ઇતરમ્પિ લક્ખણદ્વયં વુત્તમેવાતિ દટ્ઠબ્બં. તં મે ઇદં તં નુ કદા ભવિસ્સતીતિ તં ઇદં મે પરિવિતક્કિતં કદા નુ ભવિસ્સતિ, કદા નુ ખો મત્થકં પાપુણિસ્સતીતિ અત્થો. તં નૂતિ ચેત્થ ન્તિ નિપાતમત્તં. અયઞ્હેત્થ સઙ્ખેપત્થો – કદા નુ ખો અહં મહાગજો વિય સઙ્ખલિકબન્ધનં, ગિહિબન્ધનં છિન્દિત્વા પબ્બજિત્વા કાયવિવેકં પરિબ્રૂહયન્તો એકાકી પબ્બતકન્દરાસુ અદુતિયો સબ્બત્થ નિરપેક્ખો સબ્બસઙ્ખારગતં અનિચ્ચાદિતો વિપસ્સન્તો વિહરિસ્સામીતિ.

    Tattha kadā nuhanti kadā nu ahaṃ. Pabbatakandarāsūti pabbatesu ca kandaresu ca, pabbatassa vā kandarāsu. Ekākiyoti ekako. Addutiyoti nittaṇho. Taṇhā hi purisassa dutiyā nāma. Vihassanti viharissāmi. Aniccato sabbabhavaṃ vipassanti kāmabhavādibhedaṃ sabbampi bhavaṃ ‘‘hutvā abhāvaṭṭhena anicca’’nti vipassanto kadā nu viharissanti yojanā. Nidassanamattañcetaṃ, ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti vacanato (saṃ. ni. 3.15) itarampi lakkhaṇadvayaṃ vuttamevāti daṭṭhabbaṃ. Taṃ me idaṃ taṃ nu kadā bhavissatīti taṃ idaṃ me parivitakkitaṃ kadā nu bhavissati, kadā nu kho matthakaṃ pāpuṇissatīti attho. Taṃ nūti cettha tanti nipātamattaṃ. Ayañhettha saṅkhepattho – kadā nu kho ahaṃ mahāgajo viya saṅkhalikabandhanaṃ, gihibandhanaṃ chinditvā pabbajitvā kāyavivekaṃ paribrūhayanto ekākī pabbatakandarāsu adutiyo sabbattha nirapekkho sabbasaṅkhāragataṃ aniccādito vipassanto viharissāmīti.

    ભિન્નપટન્ધરોતિ ભિન્નવત્થધરો, ગાથાસુખત્થં નકારાગમં કત્વા વુત્તં. સત્થકચ્છિન્નઅગ્ઘફસ્સવણ્ણભિન્નં પટચીવરં ધારેન્તોતિ અત્થો. મુનીતિ પબ્બજિતો. અમમોતિ કુલે વા ગણે વા મમત્તાભાવેન અમમો. કત્થચિપિ આરમ્મણે આસીસનાય અભાવેન નિરાસો. હન્ત્વા સુખી પવનગતો વિહસ્સન્તિ રાગાદિકે કિલેસે અરિયમગ્ગેન સમુચ્છિન્દિત્વા મગ્ગસુખેન ફલસુખેન સુખી મહાવનગતો કદા નુ ખો અહં વિહરિસ્સામિ.

    Bhinnapaṭandharoti bhinnavatthadharo, gāthāsukhatthaṃ nakārāgamaṃ katvā vuttaṃ. Satthakacchinnaagghaphassavaṇṇabhinnaṃ paṭacīvaraṃ dhārentoti attho. Munīti pabbajito. Amamoti kule vā gaṇe vā mamattābhāvena amamo. Katthacipi ārammaṇe āsīsanāya abhāvena nirāso. Hantvā sukhī pavanagato vihassanti rāgādike kilese ariyamaggena samucchinditvā maggasukhena phalasukhena sukhī mahāvanagato kadā nu kho ahaṃ viharissāmi.

    વધરોગનીળન્તિ મરણસ્સ ચ રોગસ્સ ચ કુલાવકભૂતં. કાયં ઇમન્તિ ઇમં ખન્ધપઞ્ચકસઙ્ખાતં કાયં. ખન્ધપઞ્ચકોપિ હિ ‘‘અવિજ્જાગતસ્સ, ભિક્ખવે, પુરિસપુગ્ગલસ્સ તણ્હાનુગતસ્સ અયમેવ કાયો બહિદ્ધા નામરૂપ’’ન્તિઆદીસુ કાયો વુચ્ચતિ. મચ્ચુજરાયુપદ્દુતન્તિ મરણેન ચેવ જરાય ચ પીળિતં, વિપસ્સમાનો અહં ભયહેતુપહાનેન વીતભયો, તં નુ કદા ભવિસ્સતીતિ અત્થો.

    Vadharoganīḷanti maraṇassa ca rogassa ca kulāvakabhūtaṃ. Kāyaṃ imanti imaṃ khandhapañcakasaṅkhātaṃ kāyaṃ. Khandhapañcakopi hi ‘‘avijjāgatassa, bhikkhave, purisapuggalassa taṇhānugatassa ayameva kāyo bahiddhā nāmarūpa’’ntiādīsu kāyo vuccati. Maccujarāyupaddutanti maraṇena ceva jarāya ca pīḷitaṃ, vipassamāno ahaṃ bhayahetupahānena vītabhayo, taṃ nu kadā bhavissatīti attho.

    ભયજનનિન્તિ પઞ્ચવીસતિયા મહાભયાનં ઉપ્પાદકારણભૂતં કાયિકસ્સ ચ ચેતસિકસ્સ ચ સકલસ્સપિ વટ્ટદુક્ખસ્સ આવહનતો દુખાવહં. તણ્હાલતં બહુવિધાનુવત્તનિન્તિ બહુવિધઞ્ચ આરમ્મણં ભવમેવ વા અનુવત્તતિ સન્તનોતીતિ બહુવિધાનુવત્તનિં, તણ્હાસઙ્ખાતલતં. પઞ્ઞામયન્તિ મગ્ગપઞ્ઞામયં સુનિસિતં અસિખગ્ગં વીરિયપગ્ગહિતેન સદ્ધાહત્થેન ગહેત્વા સમુચ્છિન્દિત્વા ‘‘કદા નુહં વસે’’તિ યં પરિવિતક્કિતં, તમ્પિ કદા ભવિસ્સતીતિ યોજના.

    Bhayajananinti pañcavīsatiyā mahābhayānaṃ uppādakāraṇabhūtaṃ kāyikassa ca cetasikassa ca sakalassapi vaṭṭadukkhassa āvahanato dukhāvahaṃ. Taṇhālataṃ bahuvidhānuvattaninti bahuvidhañca ārammaṇaṃ bhavameva vā anuvattati santanotīti bahuvidhānuvattaniṃ, taṇhāsaṅkhātalataṃ. Paññāmayanti maggapaññāmayaṃ sunisitaṃ asikhaggaṃ vīriyapaggahitena saddhāhatthena gahetvā samucchinditvā ‘‘kadā nuhaṃ vase’’ti yaṃ parivitakkitaṃ, tampi kadā bhavissatīti yojanā.

    ઉગ્ગતેજન્તિ સમથવિપસ્સનાવસેન નિસિતતાય તિક્ખતેજં. સત્થં ઇસીનન્તિ બુદ્ધપચ્ચેકબુદ્ધઅરિયસાવકઇસીનં સત્થભૂતં . મારં સસેનં સહસા ભઞ્જિસ્સન્તિ કિલેસસેનાય સસેનં અભિસઙ્ખારાદિમારં સહસા સીઘમેવ ભઞ્જિસ્સામિ. સીહાસનેતિ થિરાસને, અપરાજિતપલ્લઙ્કેતિ અત્થો.

    Uggatejanti samathavipassanāvasena nisitatāya tikkhatejaṃ. Satthaṃ isīnanti buddhapaccekabuddhaariyasāvakaisīnaṃ satthabhūtaṃ . Māraṃ sasenaṃ sahasā bhañjissanti kilesasenāya sasenaṃ abhisaṅkhārādimāraṃ sahasā sīghameva bhañjissāmi. Sīhāsaneti thirāsane, aparājitapallaṅketi attho.

    સબ્ભિ સમાગમેસુ દિટ્ઠો ભવેતિ ધમ્મગારવયુત્તતાય ધમ્મગરૂહિ તાદિલક્ખણપ્પત્તિયા તાદીહિ અવિપરીતદસ્સિતાય યાથાવદસ્સીહિ અરિયમગ્ગેનેવ પાપજિતિન્દ્રિયતાય જિતિન્દ્રિયેહિ બુદ્ધાદીહિ સાધૂહિ સમાગમેસુ ‘‘કદા નુ અહં પધાનિયોતિ દિટ્ઠો ભવેય્ય’’ન્તિ યં મે પરિવિતક્કિતં, તં નુ કદા ભવિસ્સતીતિ યોજના. ઇમિના નયેન સબ્બત્થ પદયોજના વેદિતબ્બા, પદત્થમત્તમેવ વણ્ણયિસ્સામ.

    Sabbhi samāgamesu diṭṭho bhaveti dhammagāravayuttatāya dhammagarūhi tādilakkhaṇappattiyā tādīhi aviparītadassitāya yāthāvadassīhi ariyamaggeneva pāpajitindriyatāya jitindriyehi buddhādīhi sādhūhi samāgamesu ‘‘kadā nu ahaṃ padhāniyoti diṭṭho bhaveyya’’nti yaṃ me parivitakkitaṃ, taṃ nu kadā bhavissatīti yojanā. Iminā nayena sabbattha padayojanā veditabbā, padatthamattameva vaṇṇayissāma.

    તન્દીતિ આલસિયં. ખુદાતિ જિઘચ્છા. કીટસરીસપાતિ કીટઞ્ચેવ સરીસપા ચ. ન બાધયિસ્સન્તીતિ મં ન બ્યાધયિસ્સન્તિ સુખદુક્ખસોમનસ્સદોમનસ્સાનં ઝાનેહિ પટિબાહિતત્તાતિ અધિપ્પાયો. ગિરિબ્બજેતિ પબ્બતકન્દરાય. અત્થત્થિયન્તિ સદત્થસઙ્ખાતેન અત્થેન અત્થિકં.

    Tandīti ālasiyaṃ. Khudāti jighacchā. Kīṭasarīsapāti kīṭañceva sarīsapā ca. Na bādhayissantīti maṃ na byādhayissanti sukhadukkhasomanassadomanassānaṃ jhānehi paṭibāhitattāti adhippāyo. Giribbajeti pabbatakandarāya. Atthatthiyanti sadatthasaṅkhātena atthena atthikaṃ.

    યં વિદિતં મહેસિનાતિ યં ચતુસચ્ચં મહેસિના સમ્માસમ્બુદ્ધેન સયમ્ભૂઞાણેન ઞાતં પટિવિદ્ધં, તાનિ ચત્તારિ સચ્ચાનિ અનુપચિતકુસલસમ્ભારેહિ સુટ્ઠુ દુદ્દસાનિ મગ્ગસમાધિના સમાહિતત્તો, સમ્માસતિયા સતિમા, અરિયમગ્ગપઞ્ઞાય અહં અગચ્છં પટિવિજ્ઝિસ્સં અધિગમિસ્સન્તિ અત્થો.

    Yaṃ viditaṃ mahesināti yaṃ catusaccaṃ mahesinā sammāsambuddhena sayambhūñāṇena ñātaṃ paṭividdhaṃ, tāni cattāri saccāni anupacitakusalasambhārehi suṭṭhu duddasāni maggasamādhinā samāhitatto, sammāsatiyā satimā, ariyamaggapaññāya ahaṃ agacchaṃ paṭivijjhissaṃ adhigamissanti attho.

    રૂપેતિ ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યરૂપે. અમિતેતિ ઞાણેન અમિતે, અપરિચ્છિન્ને અપરિઞ્ઞાતેતિ અત્થો. ફુસિતબ્બેતિ, ફોટ્ઠબ્બે. ધમ્મેતિ મનોવિઞ્ઞેય્યધમ્મે. અમિતેતિ વા અપરિમાણે નીલાદિવસેન અનેકભેદભિન્ને રૂપે ભેરિસદ્દાદિવસેન, મૂલરસાદિવસેન, કક્ખળમુદુતાદિવસેન, સુખદુક્ખાદિવસેન ચ, અનેકભેદસદ્દાદિકે ચાતિ અત્થો. આદિત્તતોતિ એકાદસહિ અગ્ગીહિ આદિત્તભાવતો. સમથેહિ યુત્તોતિ ઝાનવિપસ્સનામગ્ગસમાધીહિ સમન્નાગતો. પઞ્ઞાય દચ્છન્તિ વિપસ્સનાપઞ્ઞાસહિતાય મગ્ગપઞ્ઞાય દક્ખિસ્સં.

    Rūpeti cakkhuviññeyyarūpe. Amiteti ñāṇena amite, aparicchinne apariññāteti attho. Phusitabbeti, phoṭṭhabbe. Dhammeti manoviññeyyadhamme. Amiteti vā aparimāṇe nīlādivasena anekabhedabhinne rūpe bherisaddādivasena, mūlarasādivasena, kakkhaḷamudutādivasena, sukhadukkhādivasena ca, anekabhedasaddādike cāti attho. Ādittatoti ekādasahi aggīhi ādittabhāvato. Samathehi yuttoti jhānavipassanāmaggasamādhīhi samannāgato. Paññāya dacchanti vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya dakkhissaṃ.

    દુબ્બચનેન વુત્તોતિ દુરુત્તવચનેન ઘટ્ટિતો. તતો નિમિત્તન્તિ ફરુસવાચાહેતુ. વિમનો ન હેસ્સન્તિ દોમનસ્સિતો ન ભવેય્યં. અથોતિ અથ. પસત્થોતિ કેનચિ પસંસિતો.

    Dubbacanena vuttoti duruttavacanena ghaṭṭito. Tato nimittanti pharusavācāhetu. Vimano na hessanti domanassito na bhaveyyaṃ. Athoti atha. Pasatthoti kenaci pasaṃsito.

    કટ્ઠેતિ દારુક્ખન્ધે. તિણેતિ તિણાનં ખન્ધે. ઇમેતિ ઇમે મમ સન્તતિપરિયાપન્ને પઞ્ચ ખન્ધે . અમિતે ચ ધમ્મેતિ તતો અઞ્ઞેન ઇન્દ્રિયક્ખન્ધેન અમિતે રૂપધમ્મે. તેનાહ – ‘‘અજ્ઝત્તિકાનેવ ચ બાહિરાનિ ચા’’તિ. સમં તુલેય્યન્તિ અનિચ્ચાદિવસેન ચેવ અસારાદિઉપમાવસેન ચ સબ્બં સમમેવ કત્વા તીરેય્યં.

    Kaṭṭheti dārukkhandhe. Tiṇeti tiṇānaṃ khandhe. Imeti ime mama santatipariyāpanne pañca khandhe . Amite ca dhammeti tato aññena indriyakkhandhena amite rūpadhamme. Tenāha – ‘‘ajjhattikāneva ca bāhirāni cā’’ti. Samaṃ tuleyyanti aniccādivasena ceva asārādiupamāvasena ca sabbaṃ samameva katvā tīreyyaṃ.

    ઇસિપ્પયાતમ્હિ પથે વજન્તન્તિ બુદ્ધાદીહિ મહેસીહિ સમ્મદેવ પયાતે સમથવિપસ્સનામગ્ગે વજન્તં પટિપજ્જન્તં. પાવુસસમયે કાલમેઘો નવેન તોયેન વસ્સોદકેન સચીવરં પવને કદા નુ ઓવસ્સતિ, તેમેતીતિ અત્તનો અબ્ભોકાસિકભાવપરિવિતક્કિતં દસ્સેતિ.

    Isippayātamhipathe vajantanti buddhādīhi mahesīhi sammadeva payāte samathavipassanāmagge vajantaṃ paṭipajjantaṃ. Pāvusasamaye kālamegho navena toyena vassodakena sacīvaraṃ pavane kadā nu ovassati, temetīti attano abbhokāsikabhāvaparivitakkitaṃ dasseti.

    મયૂરસ્સ સિખણ્ડિનો વને દિજસ્સાતિ માતુકુચ્છિતો અણ્ડકોસતો ચાતિ દ્વિક્ખત્તું જાયનવસેન દિજસ્સ, સિખાસમ્ભવેન સિખણ્ડિનો ચ મયૂરસ્સ વને કદા પન ગિરિગબ્ભરે રુતં કેકારવં સુત્વા વેલં સલ્લક્ખિત્વા સયનતો વુટ્ઠહિત્વા અમતસ્સ પત્તિયા નિબ્બાનાધિગમાય. સંચિન્તયેતિ વુચ્ચમાને ભવે અનિચ્ચાદિતો મનસિ કરેય્યં વિપસ્સેય્યન્તિ અત્થો.

    Mayūrassa sikhaṇḍino vane dijassāti mātukucchito aṇḍakosato cāti dvikkhattuṃ jāyanavasena dijassa, sikhāsambhavena sikhaṇḍino ca mayūrassa vane kadā pana girigabbhare rutaṃ kekāravaṃ sutvā velaṃ sallakkhitvā sayanato vuṭṭhahitvā amatassa pattiyā nibbānādhigamāya. Saṃcintayeti vuccamāne bhave aniccādito manasi kareyyaṃ vipasseyyanti attho.

    ગઙ્ગં યમુનં સરસ્સતિન્તિ એતા મહાનદિયો અસજ્જમાનો ભાવનામયાય ઇદ્ધિયા કદા નુ પતરેય્યન્તિ યોજના. પાતાલખિત્તં બળવામુખઞ્ચાતિ પાતાય અલં પરિયત્તન્તિ પાતાલં, તદેવ ખિત્તં, પથવિયા સણ્ઠહનકાલે તથા ઠિતન્તિ પાતાલખિત્તં. યોજનસતિકાદિભેદાનિ સમુદ્દસ્સ અન્તોપથવિયા તીરટ્ઠાનાનિ, યેસુ કાનિચિ નાગાદીનં વસનટ્ઠાનાનિ હોન્તિ, કાનિચિ સુઞ્ઞાનિયેવ હુત્વા તિટ્ઠન્તિ. બળવામુખન્તિ મહાસમુદ્દે મહન્તં આવટ્ટમુખં. મહાનિરયદ્વારસ્સ હિ વિવટકાલે મહાઅગ્ગિક્ખન્ધો તતો નિક્ખન્તો તદભિમુખં અનેકયોજનસતાયામવિત્થારં હેટ્ઠા સમુદ્દપદેસં ડહતિ, તસ્મિં દડ્ઢે ઉપરિ ઉદકં આવટ્ટાકારેન પરિબ્ભમન્તં મહતા સદ્દેન હેટ્ઠા નિપતતિ. તત્થ બળવામુખસમઞ્ઞા, ઇતિ તઞ્ચ પાતાલખિત્તં બળવામુખઞ્ચ વિભિંસનં ભયાનકં અસજ્જમાનો ઇદ્ધિયા કદા નુ પતરેય્યન્તિ યં પરિવિતક્કિતં, તં કદા નુ ભવિસ્સતિ, ભાવનામયં ઇદ્ધિં નિબ્બત્તેત્વા કદા નુ એવં ઇદ્ધિં વળઞ્જિસ્સામીતિ અત્થો.

    Gaṅgaṃ yamunaṃ sarassatinti etā mahānadiyo asajjamāno bhāvanāmayāya iddhiyā kadā nu patareyyanti yojanā. Pātālakhittaṃ baḷavāmukhañcāti pātāya alaṃ pariyattanti pātālaṃ, tadeva khittaṃ, pathaviyā saṇṭhahanakāle tathā ṭhitanti pātālakhittaṃ. Yojanasatikādibhedāni samuddassa antopathaviyā tīraṭṭhānāni, yesu kānici nāgādīnaṃ vasanaṭṭhānāni honti, kānici suññāniyeva hutvā tiṭṭhanti. Baḷavāmukhanti mahāsamudde mahantaṃ āvaṭṭamukhaṃ. Mahānirayadvārassa hi vivaṭakāle mahāaggikkhandho tato nikkhanto tadabhimukhaṃ anekayojanasatāyāmavitthāraṃ heṭṭhā samuddapadesaṃ ḍahati, tasmiṃ daḍḍhe upari udakaṃ āvaṭṭākārena paribbhamantaṃ mahatā saddena heṭṭhā nipatati. Tattha baḷavāmukhasamaññā, iti tañca pātālakhittaṃ baḷavāmukhañca vibhiṃsanaṃ bhayānakaṃ asajjamāno iddhiyā kadā nu patareyyanti yaṃ parivitakkitaṃ, taṃ kadā nu bhavissati, bhāvanāmayaṃ iddhiṃ nibbattetvā kadā nu evaṃ iddhiṃ vaḷañjissāmīti attho.

    નાગોવ અસઙ્ગચારી પદાલયેતિ યથા મત્તવારણો દળ્હથમ્ભં ભિન્દિત્વા અયસઙ્ખલિકં વિદ્ધંસેત્વા અસઙ્ગચારી વનં પવિસિત્વા એકો અદુતિયો હુત્વા અત્તનો રુચિવસેન ચરતિ, એવમહં કદા નુ સબ્બસુભં નિમિત્તં નિબ્બજ્જયં નિરવસેસતો વજ્જયન્તો કામચ્છન્દવસો અહુત્વા ઝાને યુતો પયુત્તો કામગુણેસુ છન્દં સમ્મદેવ પદાલેય્યં છિન્દેય્યં પજહેય્યન્તિ યં પરિવિતક્કિતં, તં નુ કદા ભવિસ્સતિ.

    Nāgova asaṅgacārī padālayeti yathā mattavāraṇo daḷhathambhaṃ bhinditvā ayasaṅkhalikaṃ viddhaṃsetvā asaṅgacārī vanaṃ pavisitvā eko adutiyo hutvā attano rucivasena carati, evamahaṃ kadā nu sabbasubhaṃ nimittaṃ nibbajjayaṃ niravasesato vajjayanto kāmacchandavaso ahutvā jhāne yuto payutto kāmaguṇesu chandaṃ sammadeva padāleyyaṃ chindeyyaṃ pajaheyyanti yaṃ parivitakkitaṃ, taṃ nu kadā bhavissati.

    ઇણટ્ટોવ દલિદ્દકો નિધિં આરાધયિત્વાતિ યથા કોચિ દલિદ્દો જીવિકપકતો ઇણં ગહેત્વા તં સોધેતું અસક્કોન્તો ઇણટ્ટો ઇણેન અટ્ટિતો ધનિકેહિ પીળિતો નિધિં આરાધયિત્વા અધિગન્ત્વા ઇણઞ્ચ સોધેત્વા સુખેન ચ જીવન્તો તુટ્ઠો ભવેય્ય, એવં અહમ્પિ કદા નુ ઇણસદિસં કામચ્છન્દં પહાય મહેસિનો અરિયધનસમ્પુણ્ણતાય મણિકનકાદિરતનસમ્પુણ્ણનિધિસદિસં બુદ્ધસ્સ સાસનં અધિગન્ત્વા તુટ્ઠો ભવેય્યન્તિ યં પરિવિતક્કિતં, તં કદા નુ ભવિસ્સતીતિ.

    Iṇaṭṭovadaliddako nidhiṃ ārādhayitvāti yathā koci daliddo jīvikapakato iṇaṃ gahetvā taṃ sodhetuṃ asakkonto iṇaṭṭo iṇena aṭṭito dhanikehi pīḷito nidhiṃ ārādhayitvā adhigantvā iṇañca sodhetvā sukhena ca jīvanto tuṭṭho bhaveyya, evaṃ ahampi kadā nu iṇasadisaṃ kāmacchandaṃ pahāya mahesino ariyadhanasampuṇṇatāya maṇikanakādiratanasampuṇṇanidhisadisaṃ buddhassa sāsanaṃ adhigantvā tuṭṭho bhaveyyanti yaṃ parivitakkitaṃ, taṃ kadā nu bhavissatīti.

    એવં પબ્બજ્જતો પુબ્બે નેક્ખમ્મવિતક્કવસેન પવત્તં અત્તનો વિતક્કપવત્તિં દસ્સેત્વા ઇદાનિ પબ્બજિત્વા યેહાકારેહિ અત્તાનં ઓવદિત્વા અધિગચ્છિ, તે દસ્સેન્તો ‘‘બહૂનિ વસ્સાની’’તિઆદિકા ગાથા અભાસિ. તત્થ બહૂનિ વસ્સાનિ તયામ્હિ યાચિતો, અગારવાસેન અલં નુ તે ઇદન્તિ અનેકસંવચ્છરાનિ વિવિધદુક્ખાનુબન્ધેન અગારમજ્ઝે વાસેન અલં પરિયત્તમેવ તેતિ, અમ્ભો ચિત્ત, ઇદં તયા અનેકાનિ સંવચ્છરાનિ અહં અમ્હિ નનુ યાચિતો. તં દાનિ મં પબ્બજિતં સમાનન્તિ તં મં તયા તથા ઉસ્સાહનેન પબ્બજિતં સમાનં કેન કારણેન ચિત્ત તુવં ન યુઞ્જસિ, સમથવિપસ્સનં છડ્ડેત્વા નિહીને આલસિયે નિયોજેસીતિ અત્થો.

    Evaṃ pabbajjato pubbe nekkhammavitakkavasena pavattaṃ attano vitakkapavattiṃ dassetvā idāni pabbajitvā yehākārehi attānaṃ ovaditvā adhigacchi, te dassento ‘‘bahūni vassānī’’tiādikā gāthā abhāsi. Tattha bahūni vassāni tayāmhi yācito, agāravāsena alaṃ nu te idanti anekasaṃvaccharāni vividhadukkhānubandhena agāramajjhe vāsena alaṃ pariyattameva teti, ambho citta, idaṃ tayā anekāni saṃvaccharāni ahaṃ amhi nanu yācito. Taṃ dāni maṃ pabbajitaṃ samānanti taṃ maṃ tayā tathā ussāhanena pabbajitaṃ samānaṃ kena kāraṇena citta tuvaṃ na yuñjasi, samathavipassanaṃ chaḍḍetvā nihīne ālasiye niyojesīti attho.

    નનુ અહં, ચિત્ત, તયામ્હિ યાચિતોતિ, અમ્ભો ચિત્ત, અહં તયા નનુ યાચિતો અમ્હિ આયાચિતો મઞ્ઞે. યદિ યાચિતો, કસ્મા ઇદાનિ તદનુરૂપં ન પટિપજ્જસીતિ અધિપ્પાયો. ‘‘ગિરિબ્બજે’’તિઆદિના યાચિતાકારં દસ્સેતિ. ચિત્રછદા વિહઙ્ગમા વિચિત્રપેખુણપક્ખિનો, મયૂરાતિ અત્થો. મહિન્દઘોસત્થનિતાભિગજ્જિનોતિ જલઘોસત્થનિતેન હેતુના સુટ્ઠુ ગજ્જનસીલા. તે તં રમેસ્સન્તિ વનમ્હિ ઝાયિનન્તિ તે મયૂરા તં વને ઝાનપસુતં રમેસ્સન્તીતિ નનુ તયા યાચિતોતિ દસ્સેતિ.

    Nanu ahaṃ, citta, tayāmhi yācitoti, ambho citta, ahaṃ tayā nanu yācito amhi āyācito maññe. Yadi yācito, kasmā idāni tadanurūpaṃ na paṭipajjasīti adhippāyo. ‘‘Giribbaje’’tiādinā yācitākāraṃ dasseti. Citrachadā vihaṅgamā vicitrapekhuṇapakkhino, mayūrāti attho. Mahindaghosatthanitābhigajjinoti jalaghosatthanitena hetunā suṭṭhu gajjanasīlā. Te taṃ ramessanti vanamhi jhāyinanti te mayūrā taṃ vane jhānapasutaṃ ramessantīti nanu tayā yācitoti dasseti.

    કુલમ્હીતિ કુલપરિવટ્ટે. ઇમમજ્ઝુપાગતોતિ ઇમં અરઞ્ઞટ્ઠાનં પબ્બજ્જં વા અજ્ઝુપાગતો. અથોપિ ત્વં, ચિત્ત, ન મય્હ તુસ્સસીતિ ત્વં અનુવત્તિત્વા ઠિતમ્પિ મં નારાધેસ્સસીતિ અત્થો.

    Kulamhīti kulaparivaṭṭe. Imamajjhupāgatoti imaṃ araññaṭṭhānaṃ pabbajjaṃ vā ajjhupāgato. Athopi tvaṃ, citta, na mayha tussasīti tvaṃ anuvattitvā ṭhitampi maṃ nārādhessasīti attho.

    મમેવ એતં ન હિ ત્વં પરેસન્તિ એતં, ચિત્ત, મમેવ તસ્મા ત્વં પરેસં ન હોસિ. ત્વં પન અઞ્ઞેસં વિય કત્વા સન્નાહકાલે કિલેસમારે યુજ્ઝિતું ભાવનાસન્નાહકાલે નતિ વત્વા પરિદેવિતેન કિં પયોજનં, ઇદાનિ તં અઞ્ઞથા વત્તિતું ન દસ્સામીતિ અધિપ્પાયો. સબ્બં ઇદં ચલમિતિ પેક્ખમાનોતિ યસ્મા ‘‘ઇદં ચિત્તં અઞ્ઞઞ્ચ સબ્બં તેભૂમકસઙ્ખારં ચલં અનવટ્ઠિત’’ન્તિ પઞ્ઞાચક્ખુના ઓલોકેન્તો ગેહતો કામેહિ ચ અભિનિક્ખમિં અમતપદં નિબ્બાનં જિગીસં પરિયેસન્તો, તસ્મા, ચિત્ત, અનનુવત્તન્તો નિબ્બાનં પરિયેસનમેવ કરોમીતિ અધિપ્પાયો.

    Mameva etaṃ na hi tvaṃ paresanti etaṃ, citta, mameva tasmā tvaṃ paresaṃ na hosi. Tvaṃ pana aññesaṃ viya katvā sannāhakāle kilesamāre yujjhituṃ bhāvanāsannāhakāle nati vatvā paridevitena kiṃ payojanaṃ, idāni taṃ aññathā vattituṃ na dassāmīti adhippāyo. Sabbaṃ idaṃ calamiti pekkhamānoti yasmā ‘‘idaṃ cittaṃ aññañca sabbaṃ tebhūmakasaṅkhāraṃ calaṃ anavaṭṭhita’’nti paññācakkhunā olokento gehato kāmehi ca abhinikkhamiṃ amatapadaṃ nibbānaṃ jigīsaṃ pariyesanto, tasmā, citta, ananuvattanto nibbānaṃ pariyesanameva karomīti adhippāyo.

    અવીતરાગેન સુદુન્નિવારયં ચિત્તં ચલં મક્કટસન્નિભં વનમક્કટસદિસં ઇતિ સુયુત્તવાદી સુભાસિતવાદી દ્વિપદાનમુત્તમો મહાભિસક્કો નરદમ્મસારથીતિ યોજના.

    Avītarāgena sudunnivārayaṃ cittaṃ calaṃ makkaṭasannibhaṃ vanamakkaṭasadisaṃ iti suyuttavādī subhāsitavādī dvipadānamuttamo mahābhisakko naradammasārathīti yojanā.

    અવિદ્દસૂ યત્થ સિતા પુથુજ્જનાતિ યત્થ યેસુ વત્થુકામેસુ કિલેસકામેસુ ચ સિતા પટિબદ્ધા તે અન્ધપુથુજ્જના તેન કામરાગેન પુનબ્ભવેસિનો એકન્તેનેવ દુક્ખમિચ્છન્તિ. ઇચ્છન્તા ચ ચિત્તેન નીતા નિરયે નિરાકતાતિ ચિત્તવસિકા નિરયસંવત્તનિકં કમ્મં કરોન્તા હિતસુખતો નિરાકતા હુત્વા અત્તનો ચિત્તેનેવ નિરયે નીતા ન અઞ્ઞથાતિ ચિત્તસ્સેવ નિગ્ગહેતબ્બતં દસ્સેતિ.

    Aviddasū yattha sitā puthujjanāti yattha yesu vatthukāmesu kilesakāmesu ca sitā paṭibaddhā te andhaputhujjanā tena kāmarāgena punabbhavesino ekanteneva dukkhamicchanti. Icchantā ca cittena nītā niraye nirākatāti cittavasikā nirayasaṃvattanikaṃ kammaṃ karontā hitasukhato nirākatā hutvā attano citteneva niraye nītā na aññathāti cittasseva niggahetabbataṃ dasseti.

    પુનપિ ચિત્તંયેવ નિગ્ગહેતું મન્તેન્તો ‘‘મયૂરકોઞ્ચાભિરુતમ્હી’’તિઆદિમાહ. તત્થ મયૂરકોઞ્ચાભિરુતમ્હીતિ સિખીહિ સારસેહિ ચ અભિકૂજિતે. દીપીહિ બ્યગ્ઘેહિ પુરક્ખતો વસન્તિ મેત્તાવિહારિતાય એવરૂપેહિ તિરચ્છાનગતેહિ પુરક્ખતો પરિવારિતો હુત્વા વને વસન્તો, એતેન સુઞ્ઞભાવપરિબ્રૂહનમાહ. કાયે અપેક્ખં જહાતિ સબ્બસો કાયે નિરપેક્ખો જહ, એતેન પહિતત્તતં વદતિ. મા વિરાધયાતિ ઇમં સુદુલ્લભં નવમં ખણં મા વિરાધેહિ. ઇતિસ્સુ મં, ચિત્ત, પુરે નિયુઞ્જસીતિ એવઞ્હિ ત્વં, ચિત્ત, મં પબ્બજ્જતો પુબ્બે સમ્માપટિપત્તિયં ઉય્યોજેસીતિ અત્થો.

    Punapi cittaṃyeva niggahetuṃ mantento ‘‘mayūrakoñcābhirutamhī’’tiādimāha. Tattha mayūrakoñcābhirutamhīti sikhīhi sārasehi ca abhikūjite. Dīpīhi byagghehi purakkhato vasanti mettāvihāritāya evarūpehi tiracchānagatehi purakkhato parivārito hutvā vane vasanto, etena suññabhāvaparibrūhanamāha. Kāye apekkhaṃ jahāti sabbaso kāye nirapekkho jaha, etena pahitattataṃ vadati. Mā virādhayāti imaṃ sudullabhaṃ navamaṃ khaṇaṃ mā virādhehi. Itissu maṃ, citta, pure niyuñjasīti evañhi tvaṃ, citta, maṃ pabbajjato pubbe sammāpaṭipattiyaṃ uyyojesīti attho.

    ભાવેહીતિ ઉપ્પાદેહિ વડ્ઢેહિ ચ. ઝાનાનીતિ પઠમાદીનિ ચત્તારિ ઝાનાનિ. ઇન્દ્રિયાનીતિ સદ્ધાદીનિ પઞ્ચિન્દ્રિયાનિ. બલાનીતિ તાનિયેવ પઞ્ચ બલાનિ. બોજ્ઝઙ્ગસમાધિભાવનાતિ સત્ત બોજ્ઝઙ્ગે ચતસ્સો સમાધિભાવના ચ. તિસ્સો ચ વિજ્જાતિ પુબ્બેનિવાસઞાણાદિકા તિસ્સો વિજ્જા ચ. ફુસ પાપુણાહિ બુદ્ધસાસને સમ્માસમ્બુદ્ધઓવાદે ઠિતો.

    Bhāvehīti uppādehi vaḍḍhehi ca. Jhānānīti paṭhamādīni cattāri jhānāni. Indriyānīti saddhādīni pañcindriyāni. Balānīti tāniyeva pañca balāni. Bojjhaṅgasamādhibhāvanāti satta bojjhaṅge catasso samādhibhāvanā ca. Tisso ca vijjāti pubbenivāsañāṇādikā tisso vijjā ca. Phusa pāpuṇāhi buddhasāsane sammāsambuddhaovāde ṭhito.

    નિય્યાનિકન્તિ વટ્ટદુક્ખતો નિય્હાનવહં. સબ્બદુક્ખક્ખયોગધન્તિ અમતોગધં નિબ્બાનપતિટ્ઠં નિબ્બાનારમ્મણં. સબ્બકિલેસસોધનન્તિ અનવસેસકિલેસમલવિસોધનં.

    Niyyānikanti vaṭṭadukkhato niyhānavahaṃ. Sabbadukkhakkhayogadhanti amatogadhaṃ nibbānapatiṭṭhaṃ nibbānārammaṇaṃ. Sabbakilesasodhananti anavasesakilesamalavisodhanaṃ.

    ખન્ધેતિ ઉપાદાનક્ખન્ધે. પટિપસ્સ યોનિસોતિ રોગતો ગણ્ડતો સલ્લતો અઘતો આબાધતોતિ એવમાદીહિ વિવિધેહિ પકારેહિ વિપસ્સનાઞાણેન સમ્મા ઉપાયેન નયેન પસ્સ. તં જહાતિ તં દુક્ખસ્સ સમુદયં તણ્હં પજહ, સમુચ્છિન્દ. ઇધેવાતિ ઇમસ્મિંયેવ અત્તભાવે.

    Khandheti upādānakkhandhe. Paṭipassa yonisoti rogato gaṇḍato sallato aghato ābādhatoti evamādīhi vividhehi pakārehi vipassanāñāṇena sammā upāyena nayena passa. Taṃ jahāti taṃ dukkhassa samudayaṃ taṇhaṃ pajaha, samucchinda. Idhevāti imasmiṃyeva attabhāve.

    અનિચ્ચન્તિઆદિ અન્તવન્તતો અનિચ્ચન્તિકતો તાવકાલિકતો નિચ્ચપટિક્ખેપતો ચ અનિચ્ચન્તિ વા પસ્સ. દુક્ખન્તિ તે ઉદયબ્બયપટિપીળનતો સપ્પટિભયતો દુક્ખમતો સુખપટિક્ખેપતો દુક્ખન્તિ વા પસ્સ. સુઞ્ઞન્તિ અવસવત્તનતો અસામિકતો અસારતો અત્તપટિક્ખેપતો ચ સુઞ્ઞં, તતો એવ અનત્તાતિ. વિગરહિતબ્બતો અવડ્ઢિઆબાધનતો ચ અઘન્તિ ચ વધન્તિ ચ વિપસ્સ યોનિસોતિ યોજના. મનોવિચારે ઉપરુન્ધ ચેતસોતિ મનોવિચારસઞ્ઞિનો ગેહસિતસોમનસ્સુપવિચારાદિકે અટ્ઠારસ ચેતસો ઉપરુન્ધ વારેહિ નિરોધેહિ.

    Aniccantiādi antavantato aniccantikato tāvakālikato niccapaṭikkhepato ca aniccanti vā passa. Dukkhanti te udayabbayapaṭipīḷanato sappaṭibhayato dukkhamato sukhapaṭikkhepato dukkhanti vā passa. Suññanti avasavattanato asāmikato asārato attapaṭikkhepato ca suññaṃ, tato eva anattāti. Vigarahitabbato avaḍḍhiābādhanato ca aghanti ca vadhanti ca vipassa yonisoti yojanā. Manovicāreuparundha cetasoti manovicārasaññino gehasitasomanassupavicārādike aṭṭhārasa cetaso uparundha vārehi nirodhehi.

    મુણ્ડોતિ મુણ્ડભાવં ઉપગતો, ઓહારિતકેસમસ્સુકો. વિરૂપોતિ તેન મુણ્ડભાવેન પરૂળ્હલોમતાય છિન્નભિન્નકાસાય વત્થતાય વિરૂપો વેવણ્ણિયં ઉપગતો. અભિસાપમાગતોતિ ‘‘પિણ્ડોલો વિચરતિ પત્તપાણી’’તિ અરિયેહિ કાતબ્બં અભિસાપં ઉપગતો. વુત્તઞ્હેતં – ‘‘અભિસાપોયં, ભિક્ખવે, લોકસ્મિં પિણ્ડોલો વિચરસિ પત્તપાણી’’તિ (સં॰ નિ॰ ૩.૮૦). તેનાહ ‘‘કપાલહત્થોવ કુલેસુ ભિક્ખસૂ’’તિ. યુઞ્જસ્સુ સત્થુવચનેતિ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ ઓવાદે યોગં કરોહિ અનુયુઞ્જસ્સુ.

    Muṇḍoti muṇḍabhāvaṃ upagato, ohāritakesamassuko. Virūpoti tena muṇḍabhāvena parūḷhalomatāya chinnabhinnakāsāya vatthatāya virūpo vevaṇṇiyaṃ upagato. Abhisāpamāgatoti ‘‘piṇḍolo vicarati pattapāṇī’’ti ariyehi kātabbaṃ abhisāpaṃ upagato. Vuttañhetaṃ – ‘‘abhisāpoyaṃ, bhikkhave, lokasmiṃ piṇḍolo vicarasi pattapāṇī’’ti (saṃ. ni. 3.80). Tenāha ‘‘kapālahatthova kulesu bhikkhasū’’ti. Yuñjassu satthuvacaneti sammāsambuddhassa ovāde yogaṃ karohi anuyuñjassu.

    સુસંવુતત્તોતિ સુટ્ઠુ કાયવાચાચિત્તેહિ સમ્મદેવ સંવુતો. વિસિખન્તરે ચરન્તિ ભિક્ખાચરિયાય ઇચ્છાવિસેસેસુ ચરન્તો. ચન્દો યથા દોસિનપુણ્ણમાસિયાતિ વિગતદોસાય પુણ્ણમાય કુલેસુ નિચ્ચનવસાય પાસાદિકતાય ચન્દિમા વિય ચરાતિ યોજના.

    Susaṃvutattoti suṭṭhu kāyavācācittehi sammadeva saṃvuto. Visikhantare caranti bhikkhācariyāya icchāvisesesu caranto. Cando yathā dosinapuṇṇamāsiyāti vigatadosāya puṇṇamāya kulesu niccanavasāya pāsādikatāya candimā viya carāti yojanā.

    સદા ધુતે રતોતિ સબ્બકાલઞ્ચ ધુતગુણે અભિરતો. તથૂપમં ચિત્તમિદં કરોસીતિ યથા કોચિ પુરિસો ફલાનિ ઇચ્છન્તો ફલરુક્ખે રોપેત્વા તતો અલદ્ધફલોવ તે મૂલતો છિન્દિતું ઇચ્છતિ, ચિત્ત, ત્વં તથૂપમં તપ્પટિભાગં ઇદં કરોસિ. યં મં અનિચ્ચમ્હિ ચલે નિયુઞ્જસીતિ યં મં પબ્બજ્જાય નિયોજેત્વા પબ્બજિત્વા અદ્ધાગતં પબ્બજ્જાફલં અનિચ્ચમ્હિ ચલે સંસારમુખે નિયુઞ્જસિ નિયોજનવસેન પવત્તેસિ.

    Sadā dhute ratoti sabbakālañca dhutaguṇe abhirato. Tathūpamaṃ cittamidaṃ karosīti yathā koci puriso phalāni icchanto phalarukkhe ropetvā tato aladdhaphalova te mūlato chindituṃ icchati, citta, tvaṃ tathūpamaṃ tappaṭibhāgaṃ idaṃ karosi. Yaṃ maṃ aniccamhi cale niyuñjasīti yaṃ maṃ pabbajjāya niyojetvā pabbajitvā addhāgataṃ pabbajjāphalaṃ aniccamhi cale saṃsāramukhe niyuñjasi niyojanavasena pavattesi.

    રૂપાભાવતો અરૂપા. ચિત્તસ્સ હિ તાદિસં સણ્ઠાનં નીલાદિવણ્ણભેદો વા નત્થિ, તસ્મા વુત્તં અરૂપાતિ. દૂરટ્ઠાનપ્પવત્તિયા દૂરઙ્ગમ. યદિપિ ચિત્તસ્સ મક્કટસુત્તમત્તમ્પિ પુરત્થિમાદિદિસાભાગેન ગમનં નામ નત્થિ, દૂરે સન્તં પન આરમ્મણં સમ્પટિચ્છતીતિ દૂરઙ્ગમ. એકોયેવ હુત્વા ચરણવસેન પવત્તનતો એકચારિ, અન્તમસો દ્વે તીણિપિ ચિત્તાનિ એકતો ઉપ્પજ્જિતું સમત્થાનિ નામ નત્થિ, એકમેવ પન ચિત્તં એકસ્મિં સન્તાને ઉપ્પજ્જતિ. તસ્મિં નિરુદ્ધે અપરમ્પિ એકમેવ ઉપ્પજ્જતિ, તસ્મા એકચારિ. ન તે કરિસ્સં વચનં ઇદાનિહન્તિ યદિપિ પુબ્બે તવ વસે અનુવત્તિં, ઇદાનિ પન સત્થુ ઓવાદં લદ્ધકાલતો પટ્ઠાય ચિત્તવસિકો ન ભવિસ્સામિ. કસ્માતિ ચે? દુક્ખા હિ કામા કટુકા મહબ્ભયા કામા નામેતે અતીતેપિ દુક્ખા, આયતિમ્પિ કટુકફલા, અત્તાનુવાદાદિભેદેન મહતા ભયેન અનુબન્ધન્તા મહબ્ભયા. નિબ્બાનમેવાભિમનો ચરિસ્સં તસ્મા નિબ્બાનમેવ ઉદ્દિસ્સ અભિમુખચિત્તો વિહરિસ્સં.

    Rūpābhāvato arūpā. Cittassa hi tādisaṃ saṇṭhānaṃ nīlādivaṇṇabhedo vā natthi, tasmā vuttaṃ arūpāti. Dūraṭṭhānappavattiyā dūraṅgama. Yadipi cittassa makkaṭasuttamattampi puratthimādidisābhāgena gamanaṃ nāma natthi, dūre santaṃ pana ārammaṇaṃ sampaṭicchatīti dūraṅgama. Ekoyeva hutvā caraṇavasena pavattanato ekacāri, antamaso dve tīṇipi cittāni ekato uppajjituṃ samatthāni nāma natthi, ekameva pana cittaṃ ekasmiṃ santāne uppajjati. Tasmiṃ niruddhe aparampi ekameva uppajjati, tasmā ekacāri. Na te karissaṃ vacanaṃ idānihanti yadipi pubbe tava vase anuvattiṃ, idāni pana satthu ovādaṃ laddhakālato paṭṭhāya cittavasiko na bhavissāmi. Kasmāti ce? Dukkhā hi kāmā kaṭukā mahabbhayā kāmā nāmete atītepi dukkhā, āyatimpi kaṭukaphalā, attānuvādādibhedena mahatā bhayena anubandhantā mahabbhayā. Nibbānamevābhimano carissaṃ tasmā nibbānameva uddissa abhimukhacitto viharissaṃ.

    તમેવ નિબ્બાનાભિમુખભાવં દસ્સેન્તો ‘‘નાહં અલક્ખ્યા’’તિઆદિમાહ. તત્થ નાહં અલક્ખ્યાતિ અલક્ખિકતાય નિસ્સિરીકતાય નાહં ગેહતો નિક્ખમિન્તિ યોજના.

    Tameva nibbānābhimukhabhāvaṃ dassento ‘‘nāhaṃ alakkhyā’’tiādimāha. Tattha nāhaṃ alakkhyāti alakkhikatāya nissirīkatāya nāhaṃ gehato nikkhaminti yojanā.

    અહિરિક્કતાયાતિ યથાવજ્જં કેળિં કરોન્તો વિય નિલ્લજ્જતાય. ચિત્તહેતૂતિ એકદા નિગણ્ઠો, એકદા પરિબ્બાજકાદિકો હોન્તો અનવટ્ઠિતચિત્તો પુરિસો વિય ચિત્તવસિકો હુત્વા. દૂરકન્તનાતિ રાજાદીહિ મેત્તં કત્વા તેસુ દુબ્ભિત્વા દુબ્ભિભાવેન. આજીવહેતૂતિ આજીવકારણા જીવિકાપકતો હુત્વા આજીવિકાભયેન અહં ન નિક્ખમિં ન પબ્બજિં. કતો ચ તે, ચિત્ત, પટિસ્સવો મયાતિ, ‘‘પબ્બજિતકાલતો પટ્ઠાય ન તવ વસે વત્તામિ, મમેવ પન વસે વત્તામી’’તિ, ચિત્ત, મયા નનુ પટિઞ્ઞા કતાતિ દસ્સેતિ.

    Ahirikkatāyāti yathāvajjaṃ keḷiṃ karonto viya nillajjatāya. Cittahetūti ekadā nigaṇṭho, ekadā paribbājakādiko honto anavaṭṭhitacitto puriso viya cittavasiko hutvā. Dūrakantanāti rājādīhi mettaṃ katvā tesu dubbhitvā dubbhibhāvena. Ājīvahetūti ājīvakāraṇā jīvikāpakato hutvā ājīvikābhayena ahaṃ na nikkhamiṃ na pabbajiṃ. Kato ca te, citta, paṭissavo mayāti, ‘‘pabbajitakālato paṭṭhāya na tava vase vattāmi, mameva pana vase vattāmī’’ti, citta, mayā nanu paṭiññā katāti dasseti.

    અપ્પિચ્છતા સપ્પુરિસેહિ વણ્ણિતાતિ ‘‘પચ્ચયેસુ સબ્બસો અપ્પિચ્છા નામ સાધૂ’’તિ બુદ્ધાદીહિ પસટ્ઠા, તથા મક્ખપ્પહાનં પરેસં ગુણે મક્ખનસ્સ પહાનં વૂપસમો સબ્બસ્સ દુક્ખસ્સ વૂપસમો નિબ્બાપનં સપ્પુરિસેહિ વણ્ણિતં. ઇતિસ્સુ મં, ચિત્ત, તદા નિયુઞ્જસિ, ‘‘સમ્મ, તયા તેસુ ગુણેસુ પતિટ્ઠાતબ્બ’’ન્તિ, ચિત્ત, ત્વં એવં તદા નિયુઞ્જસિ. ઇદાનિ ત્વં ગચ્છસિ પુબ્બચિણ્ણં ઇદાનિ મં ત્વં પહાય અત્તનો પુરિમાચિણ્ણં મહિચ્છતાદિં પટિપજ્જસિ, કિં નામેતન્તિ અધિપ્પાયો.

    Appicchatā sappurisehi vaṇṇitāti ‘‘paccayesu sabbaso appicchā nāma sādhū’’ti buddhādīhi pasaṭṭhā, tathā makkhappahānaṃ paresaṃ guṇe makkhanassa pahānaṃ vūpasamo sabbassa dukkhassa vūpasamo nibbāpanaṃ sappurisehi vaṇṇitaṃ. Itissu maṃ, citta, tadā niyuñjasi, ‘‘samma, tayā tesu guṇesu patiṭṭhātabba’’nti, citta, tvaṃ evaṃ tadā niyuñjasi. Idāni tvaṃ gacchasi pubbaciṇṇaṃ idāni maṃ tvaṃ pahāya attano purimāciṇṇaṃ mahicchatādiṃ paṭipajjasi, kiṃ nāmetanti adhippāyo.

    યમત્થં સન્ધાય ‘‘ગચ્છસિ પુબ્બચિણ્ણ’’ન્તિ વુત્તં. તં દસ્સેતું ‘‘તણ્હા અવિજ્જા ચા’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ તણ્હાતિ પચ્ચયેસુ તણ્હા, અવિજ્જાતિ તત્થેવ આદીનવપટિચ્છાદિકા અવિજ્જા. પિયાપિયન્તિ પુત્તદારાદીસુ પેમસઙ્ખાતો પિયભાવો ચેવ પન્તસેનાસનેસુ અધિકુસલધમ્મેસુ અનભિરતિસઙ્ખાતો અપ્પિયભાવો ચ ઉભયત્થ અનુરોધપટિવિરોધો. સુભાનિ રૂપાનીતિ અજ્ઝત્તં બહિદ્ધા ચ સુભરૂપાનિ. સુખા વેદનાતિ ઇટ્ઠારમ્મણે પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જનસુખવેદના. મનાપિયા કામગુણાતિ વુત્તાવસેસા મનોરમા કામકોટ્ઠાસા. વન્તાતિ નિરૂપતો તંનિસ્સિતસ્સ છન્દરાગસ્સ વિક્ખમ્ભનપહાનેન છડ્ડિતતાય પરિચ્ચત્તતાય ચ વન્તા. વન્તે અહં આવમિતું ન ઉસ્સહેતિ એવં તે છડ્ડિતે પુન પચ્ચાવમિતું અહં ન સક્કોમિ, પરિચ્ચત્તા એવ હોન્તીતિ વદતિ.

    Yamatthaṃ sandhāya ‘‘gacchasi pubbaciṇṇa’’nti vuttaṃ. Taṃ dassetuṃ ‘‘taṇhā avijjā cā’’tiādi vuttaṃ. Tattha taṇhāti paccayesu taṇhā, avijjāti tattheva ādīnavapaṭicchādikā avijjā. Piyāpiyanti puttadārādīsu pemasaṅkhāto piyabhāvo ceva pantasenāsanesu adhikusaladhammesu anabhiratisaṅkhāto appiyabhāvo ca ubhayattha anurodhapaṭivirodho. Subhāni rūpānīti ajjhattaṃ bahiddhā ca subharūpāni. Sukhā vedanāti iṭṭhārammaṇe paṭicca uppajjanasukhavedanā. Manāpiyā kāmaguṇāti vuttāvasesā manoramā kāmakoṭṭhāsā. Vantāti nirūpato taṃnissitassa chandarāgassa vikkhambhanapahānena chaḍḍitatāya pariccattatāya ca vantā. Vante ahaṃ āvamituṃ na ussaheti evaṃ te chaḍḍite puna paccāvamituṃ ahaṃ na sakkomi, pariccattā eva hontīti vadati.

    સબ્બત્થાતિ સબ્બેસુ ભવેસુ સબ્બાસુ યોનીસુ સબ્બાસુ ગતીસુ વિઞ્ઞાણટ્ઠિતીસુ ચ. વચો કતં મયાતિ, અમ્ભો ચિત્ત, તવ વચનં મયા કતં. કરોન્તો ચ બહૂસુ જાતીસુ ન મેસિ કોપિતોતિ અનેકાસુ જાતીસુ પન મયા ન કોપિતો અસિ. મયા નેવ પરિભવિતો. તથાપિ અજ્ઝત્તસમ્ભવો અત્તનિ સમ્ભૂતો હુત્વાપિ તવ અકતઞ્ઞુતાય દુક્ખે ચીરં સંસરિતં તયા કતેતિ તયા નિબ્બત્તિતે અનાદિમતિ સંસારદુક્ખે સુચિરકાલં મયા સંસરિતં પરિબ્ભમિતં.

    Sabbatthāti sabbesu bhavesu sabbāsu yonīsu sabbāsu gatīsu viññāṇaṭṭhitīsu ca. Vaco kataṃ mayāti, ambho citta, tava vacanaṃ mayā kataṃ. Karonto ca bahūsu jātīsu na mesi kopitoti anekāsu jātīsu pana mayā na kopito asi. Mayā neva paribhavito. Tathāpi ajjhattasambhavo attani sambhūto hutvāpi tava akataññutāya dukkhe cīraṃ saṃsaritaṃ tayā kateti tayā nibbattite anādimati saṃsāradukkhe sucirakālaṃ mayā saṃsaritaṃ paribbhamitaṃ.

    ઇદાનિ ‘‘દુક્ખે ચિરં સંસરિતં તયા કતે’’તિ સઙ્ખેપતો વુત્તમત્થં ઉપ્પત્તિભેદેન ગતિભેદેન ચ વિત્થારતો દસ્સેન્તો ‘‘ત્વઞ્ઞેવા’’તિઆદિમાહ. તત્થ રાજદસીતિ રાજા અસિ, દકારો પદસન્ધિકરો, વેસ્સા ચ સુદ્દા ચ ભવામ એકદા તવેવ વાહસાતિ યોજના . દેવત્તનં વાપીતિ દેવભાવં વાપિ ત્વંયેવ નો અમ્હાકં, ચિત્ત, કરોસીતિ યોજના. વાહસાતિ કારણભાવેન.

    Idāni ‘‘dukkhe ciraṃ saṃsaritaṃ tayā kate’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ uppattibhedena gatibhedena ca vitthārato dassento ‘‘tvaññevā’’tiādimāha. Tattha rājadasīti rājā asi, dakāro padasandhikaro, vessā ca suddā ca bhavāma ekadā taveva vāhasāti yojanā . Devattanaṃ vāpīti devabhāvaṃ vāpi tvaṃyeva no amhākaṃ, citta, karosīti yojanā. Vāhasāti kāraṇabhāvena.

    તવેવ હેતૂતિ તવેવ હેતુભાવેન. ત્વંમૂલકન્તિ ત્વંનિમિત્તં.

    Taveva hetūti taveva hetubhāvena. Tvaṃmūlakanti tvaṃnimittaṃ.

    નનુ દુબ્ભિસ્સસિ મં પુનપ્પુનન્તિ પુનપ્પુનં દુબ્ભિસ્સસિ નુન, યથા પુબ્બે ત્વં અનન્તાસુ જાતીસુ, ચિત્ત, મિત્તપટિરૂપકો સપત્તો હુત્વા મય્હં પુનપ્પુનં દુબ્ભિ, ઇદાનિ તથા દુબ્ભિસ્સસિ મઞ્ઞે, પુબ્બે વિય ચારેતું ન દસ્સામીતિ અધિપ્પાયો. મુહું મુહું ચારણિકંવ દસ્સયન્તિ અભિણ્હતો ચરણારહં વિય મનો દસ્સેન્તો ચરણારહં પુરિસં વઞ્ચેત્વા ચરગોપકં નિપ્ફાદેન્તો વિય પુનપ્પુનં તં તં ભવં દસ્સેન્તો. ઉમ્મત્તકેનેવ મયા પલોભસીતિ ઉમ્મત્તકપુરિસેન વિય મયા સદ્ધિં કીળન્તો તં તં પલોભનીયં દસ્સેત્વા પલોભસિ. કિઞ્ચાપિ તે, ચિત્ત, વિરાધિતં મયાતિ, અમ્ભો ચિત્ત, કિં નામ તે મયા વિરદ્ધં, તં કથેહીતિ અધિપ્પાયો.

    Nanu dubbhissasi maṃ punappunanti punappunaṃ dubbhissasi nuna, yathā pubbe tvaṃ anantāsu jātīsu, citta, mittapaṭirūpako sapatto hutvā mayhaṃ punappunaṃ dubbhi, idāni tathā dubbhissasi maññe, pubbe viya cāretuṃ na dassāmīti adhippāyo. Muhuṃ muhuṃ cāraṇikaṃva dassayanti abhiṇhato caraṇārahaṃ viya mano dassento caraṇārahaṃ purisaṃ vañcetvā caragopakaṃ nipphādento viya punappunaṃ taṃ taṃ bhavaṃ dassento. Ummattakeneva mayā palobhasīti ummattakapurisena viya mayā saddhiṃ kīḷanto taṃ taṃ palobhanīyaṃ dassetvā palobhasi. Kiñcāpi te, citta, virādhitaṃ mayāti, ambho citta, kiṃ nāma te mayā viraddhaṃ, taṃ kathehīti adhippāyo.

    ઇદં પુરે ચિત્તન્તિ ઇદં ચિત્તં નામ ઇતો પુબ્બે રૂપાદીસુ આરમ્મણેસુ રજ્જનાદિના, યેન આકારેન ઇચ્છતિ, યત્થેવ ચસ્સ કામો ઉપ્પજ્જતિ, તસ્સ વસેન યત્થકામં યથા વિચરન્તસ્સ સુખં હોતિ, તથેવ ચ ચરન્તો યથાસુખં દીઘરત્તં ચારિકં અચરિ. અજ્જાહં પભિન્નમદં મત્તહત્થિં હત્થાચરિયસઙ્ખાતો છેકો અઙ્કુસગ્ગહો અઙ્કુસેન વિય યોનિસોમનસિકારેન નં નિગ્ગહેસ્સામિ, નસ્સ વીતિક્કમિતું દસ્સામીતિ.

    Idaṃ pure cittanti idaṃ cittaṃ nāma ito pubbe rūpādīsu ārammaṇesu rajjanādinā, yena ākārena icchati, yattheva cassa kāmo uppajjati, tassa vasena yatthakāmaṃ yathā vicarantassa sukhaṃ hoti, tatheva ca caranto yathāsukhaṃ dīgharattaṃ cārikaṃ acari. Ajjāhaṃ pabhinnamadaṃ mattahatthiṃ hatthācariyasaṅkhāto cheko aṅkusaggaho aṅkusena viya yonisomanasikārena naṃ niggahessāmi, nassa vītikkamituṃ dassāmīti.

    સત્થા ચ મે લોકમિમં અધિટ્ઠહીતિ મમ સત્થા સમ્માસમ્બુદ્ધો ઇમં અનવસેસખન્ધલોકં ઞાણેન અધિટ્ઠહિ. કિન્તિ? હુત્વા અભાવટ્ઠેન અનિચ્ચતો, કસ્સચિપિ ધુવસ્સ થાવરસ્સ અભાવતો અદ્ધુવતો સુખસારાદીનં અભાવતો અસારતો. પક્ખન્દ મં, ચિત્ત, જિનસ્સ સાસનેતિ તસ્મા યાથાવતો પટિપજ્જિતું, ચિત્ત, મં જિનસ્સ ભગવતો સાસને પક્ખન્દેહિ અનુપ્પવેસેહિ. ‘‘પક્ખન્દિમ’’ન્તિપિ પાળિ, જિનસ્સ સાસને ઇમં લોકં ઞાણેન પક્ખન્દ, યાથાવતો તારેહિ, પક્ખન્દન્તો ચ વિપસ્સનાઞાણમગ્ગેન યાપેન્તો સુદુત્તરતો મહન્તતો સંસારમહોઘતો મં તારેહિ.

    Satthā ca me lokamimaṃ adhiṭṭhahīti mama satthā sammāsambuddho imaṃ anavasesakhandhalokaṃ ñāṇena adhiṭṭhahi. Kinti? Hutvā abhāvaṭṭhena aniccato, kassacipi dhuvassa thāvarassa abhāvato addhuvato sukhasārādīnaṃ abhāvato asārato. Pakkhanda maṃ, citta, jinassa sāsaneti tasmā yāthāvato paṭipajjituṃ, citta, maṃ jinassa bhagavato sāsane pakkhandehi anuppavesehi. ‘‘Pakkhandima’’ntipi pāḷi, jinassa sāsane imaṃ lokaṃ ñāṇena pakkhanda, yāthāvato tārehi, pakkhandanto ca vipassanāñāṇamaggena yāpento suduttarato mahantato saṃsāramahoghato maṃ tārehi.

    ન તે ઇદં, ચિત્ત, યથા પુરાણકન્તિ, અમ્ભો ચિત્ત, ઇદં અત્તભાવગેહં પોરાણકં વિય તવ ન હોતીતિ અત્થો. કસ્મા? નાહં અલં તુય્હ વસે નિવત્તિતુન્તિ ઇદાનાહં તવ વસે નિવત્તિતું ન યુત્તો. યસ્મા મહેસિનો ભગવતો પબ્બજિતોમ્હિ સાસને. પબ્બજિતકાલતો ચ પટ્ઠાય સમણા નામ માદિસાવ ન હોન્તિ વિનાસધારિનો, એકંસતો સમણાયેવ હોન્તીતિ અત્થો.

    Na te idaṃ, citta, yathā purāṇakanti, ambho citta, idaṃ attabhāvagehaṃ porāṇakaṃ viya tava na hotīti attho. Kasmā? Nāhaṃ alaṃ tuyha vase nivattitunti idānāhaṃ tava vase nivattituṃ na yutto. Yasmā mahesino bhagavato pabbajitomhi sāsane. Pabbajitakālato ca paṭṭhāya samaṇā nāma mādisāva na honti vināsadhārino, ekaṃsato samaṇāyeva hontīti attho.

    નગાતિ સિનેરુહિમવન્તાદયો સબ્બે પબ્બતા. સમુદ્દાતિ પુરત્થિમસમુદ્દાદયો સીતસમુદ્દાદયો, ન સબ્બે સમુદ્દા. સરિતાતિ ગઙ્ગાદયો સબ્બા નદિયો ચ. વસુન્ધરાતિ પથવી. દિસા ચતસ્સોતિ પુરત્થિમાદિભેદા ચતસ્સો દિસા. વિદિસાતિ પુરત્થિમદક્ખિણાદયો ચતસ્સો અનુદિસા. અધોતિ હેટ્ઠા યાવ ઉદકસન્ધારકવાયુખન્ધા. દિવાતિ દેવલોકા. દિવાગ્ગહણેન ચેત્થ તત્થ ગતે સત્તસઙ્ખારે વદતિ. સબ્બે અનિચ્ચા તિભવા ઉપદ્દુતાતિ સબ્બે કામભવાદયો તયો ભવા અનિચ્ચા ચેવ જાતિઆદીહિ રાગાદીહિ કિલેસેહિ ઉપદ્દુતા પીળિતા ચ, ન એત્થ કિઞ્ચિ ખેમટ્ઠાનં નામ અત્થિ, તદભાવતો કુહિં ગતો, ચિત્ત, સુખં રમિસ્સસિ, તસ્મા તતો નિસ્સરણઞ્ચેત્થ પરિયેસાહીતિ અધિપ્પાયો.

    Nagāti sineruhimavantādayo sabbe pabbatā. Samuddāti puratthimasamuddādayo sītasamuddādayo, na sabbe samuddā. Saritāti gaṅgādayo sabbā nadiyo ca. Vasundharāti pathavī. Disā catassoti puratthimādibhedā catasso disā. Vidisāti puratthimadakkhiṇādayo catasso anudisā. Adhoti heṭṭhā yāva udakasandhārakavāyukhandhā. Divāti devalokā. Divāggahaṇena cettha tattha gate sattasaṅkhāre vadati. Sabbe aniccā tibhavā upaddutāti sabbe kāmabhavādayo tayo bhavā aniccā ceva jātiādīhi rāgādīhi kilesehi upaddutā pīḷitā ca, na ettha kiñci khemaṭṭhānaṃ nāma atthi, tadabhāvato kuhiṃ gato, citta, sukhaṃ ramissasi, tasmā tato nissaraṇañcettha pariyesāhīti adhippāyo.

    ધિતિપ્પરન્તિ ધિતિપરાયણં પરમં થિરભાવે ઠિતં મમં, ચિત્ત, કિં કાહિસિ, તતો ઈસકમ્પિ મં ચાલેતું નાસક્ખિસ્સસીતિ અત્થો. તેનાહ ‘‘ન તે અલં, ચિત્ત, વસાનુવત્તકો’’તિ. ઇદાનિ તમેવત્થં પાકટતરં કત્વા દસ્સેન્તો ‘‘ન જાતુ ભસ્તં ઉભતોમુખં છુપે , ધિરત્થુ પૂરં નવસોતસન્દનિ’’ન્તિ આહ. તત્થ ભસ્તન્તિ રુત્તિં. ઉભતોમુખન્તિ પુતોળિયા ઉભતોમુખં. ન જાતુ છુપેતિ એકંસેનેવ પાદેનાપિ ન છુપેય્ય, તથા ધિરત્થુ પૂરં નવસોતસન્દનિન્તિ નાનપ્પકારસ્સ અસુચિનો પૂરં નવહિ સોતેહિ વણમુખેહિ અસુચિસન્દનિં સવતિં. તાય વચ્ચકુટિયા ધી અત્થુ, તસ્સા ગરહા હોતુ.

    Dhitipparanti dhitiparāyaṇaṃ paramaṃ thirabhāve ṭhitaṃ mamaṃ, citta, kiṃ kāhisi, tato īsakampi maṃ cāletuṃ nāsakkhissasīti attho. Tenāha ‘‘na te alaṃ, citta, vasānuvattako’’ti. Idāni tamevatthaṃ pākaṭataraṃ katvā dassento ‘‘na jātu bhastaṃ ubhatomukhaṃ chupe , dhiratthu pūraṃ navasotasandani’’nti āha. Tattha bhastanti ruttiṃ. Ubhatomukhanti putoḷiyā ubhatomukhaṃ. Na jātu chupeti ekaṃseneva pādenāpi na chupeyya, tathā dhiratthu pūraṃ navasotasandaninti nānappakārassa asucino pūraṃ navahi sotehi vaṇamukhehi asucisandaniṃ savatiṃ. Tāya vaccakuṭiyā dhī atthu, tassā garahā hotu.

    એવં અટ્ઠવીસતિયા ગાથાહિ નિગ્ગણ્હનવસેન ચિત્તં ઓવદિત્વા ઇદાનિ વિવેકટ્ઠાનાચિક્ખણાદિના સમ્પહંસેન્તો ‘‘વરાહએણેય્યવિગાળ્હસેવિતે’’તિઆદિમાહ. તત્થ વરાહએણેય્યવિગાળ્હસેવિતેતિ વરાહેહિ ચેવ એણેય્યેહિ ચ ઓગાહેત્વા સેવિતે. પબ્ભારકુટ્ટેતિ પબ્ભારટ્ઠાને ચેવ પબ્બતસિખરે ચ. પકતેવ સુન્દરેતિ પકતિયા એવ સુન્દરે અતિત્તિમનોહરે. ‘‘પકતિવસુન્ધરે’’તિ વા પાઠો, પાકતિકે ભૂમિપદેસેતિ અત્થો. નવમ્બુના પાવુસસિત્તકાનનેતિ પાવુસવસેન વુટ્ઠેન મેઘોદકેન ઉપસિત્તવસ્સે સુથેવે વને. તહિં ગુહાગેહગતો રમિસ્સસીતિ તસ્મિં પબ્બતકાનને ગુહાસઙ્ખાતં ગેહં ઉપગતો ભાવનારતિયા અભિરમિસ્સસિ.

    Evaṃ aṭṭhavīsatiyā gāthāhi niggaṇhanavasena cittaṃ ovaditvā idāni vivekaṭṭhānācikkhaṇādinā sampahaṃsento ‘‘varāhaeṇeyyavigāḷhasevite’’tiādimāha. Tattha varāhaeṇeyyavigāḷhaseviteti varāhehi ceva eṇeyyehi ca ogāhetvā sevite. Pabbhārakuṭṭeti pabbhāraṭṭhāne ceva pabbatasikhare ca. Pakateva sundareti pakatiyā eva sundare atittimanohare. ‘‘Pakativasundhare’’ti vā pāṭho, pākatike bhūmipadeseti attho. Navambunā pāvusasittakānaneti pāvusavasena vuṭṭhena meghodakena upasittavasse sutheve vane. Tahiṃ guhāgehagato ramissasīti tasmiṃ pabbatakānane guhāsaṅkhātaṃ gehaṃ upagato bhāvanāratiyā abhiramissasi.

    તે તં રમેસ્સન્તીતિ તે મયૂરાદયો વનસઞ્ઞં ઉપ્પાદેન્તા તં રમેસ્સન્તીતિ અત્થો.

    Te taṃ ramessantīti te mayūrādayo vanasaññaṃ uppādentā taṃ ramessantīti attho.

    વુટ્ઠમ્હિ દેવેતિ મેઘે અધિપ્પવુટ્ઠે. ચતુરઙ્ગુલે તિણેતિ તેનેવ ગસ્સોદકપાતેન તત્થ તત્થ તિણે સુરત્તવણ્ણકમ્બલસદિસે ચતુરઙ્ગુલે જાતે. સંપુપ્ફિતે મેઘનિભમ્હિ કાનનેતિ પાવુસમેઘસઙ્કાસે કાનને સમ્મદેવ પુપ્ફિતે. નગન્તરેતિ પબ્બતન્તરે. વિટપિસમો સયિસ્સન્તિ તરુસદિસો અપરિગ્ગહો હુત્વા નિપજ્જિસ્સં. તં મે મુદૂ હેહિતિ તૂલસન્નિભન્તિ તં તિણપચ્ચત્થરણં મુદુ સુખસમ્ફસ્સં તૂલસન્નિભં તૂલિકસદિસં સયનં મે ભવિસ્સતિ.

    Vuṭṭhamhi deveti meghe adhippavuṭṭhe. Caturaṅgule tiṇeti teneva gassodakapātena tattha tattha tiṇe surattavaṇṇakambalasadise caturaṅgule jāte. Saṃpupphite meghanibhamhi kānaneti pāvusameghasaṅkāse kānane sammadeva pupphite. Nagantareti pabbatantare. Viṭapisamo sayissanti tarusadiso apariggaho hutvā nipajjissaṃ. Taṃ me mudū hehiti tūlasannibhanti taṃ tiṇapaccattharaṇaṃ mudu sukhasamphassaṃ tūlasannibhaṃ tūlikasadisaṃ sayanaṃ me bhavissati.

    તથા તુ કસ્સામિ યથાપિ ઇસ્સરોતિ યથા કોચિ ઇસ્સરપુરિસો અત્તનો વચનકરદાસાદિં વસે વત્તેતિ, અહમ્પિ, ચિત્ત, તં તથા કરિસ્સામિ, મય્હં વસે વત્તેમિયેવ. કથં? યં લબ્ભતિ તેનપિ હોતુ મે અલન્તિ ચતૂસુ પચ્ચયેસુ યં યાદિસં વા તાદિસં વા લબ્ભતિ, તેન ચ મય્હં અલં પરિયત્તં હોતુ. એતેન ઇદં દસ્સેતિ – યસ્મા ઇધેકચ્ચે સત્તા તણ્હુપ્પાદહેતુ ચિત્તસ્સ વસે અનુવત્તન્તિ, અહં પન તણ્હુપ્પાદં દૂરતો વજ્જેન્તો ચિત્તં દાસં વિય કરોન્તો અત્તનો વસે વત્તેમીતિ. ન તાહં કસ્સામિ યથા અતન્દિતો, બિળારભસ્તંવ યથા સુમદ્દિતન્તિ ચિત્ત તણ્હુપ્પાદપરિવજ્જનહેતુ, પુન તન્તિ ચિત્તં આમસતિ, યથા અઞ્ઞોપિ કોચિ સમ્મપ્પધાનયોગેન ભાવનાય અતન્દિતો અત્તનો ચિત્તં કમ્મક્ખમં, કમ્મયોગ્ગં કરોતિ, તથા અહમ્પિ, ચિત્ત, તં કમ્મક્ખમં, કમ્મયોગ્ગં મય્હં વસે વત્તં કરિસ્સામિ . યથા કિં? બિળારભસ્તંવ યથા સુમદ્દિતં, નઇતિ નિપાતમત્તં. યથા સુટ્ઠુ મદ્દિતં બિળારભસ્તં કમ્મક્ખમં, કમ્મયોગ્ગં સુખેન પરિહરણીયઞ્ચ હોતિ, તથાહં તં કરિસ્સામિ.

    Tathātu kassāmi yathāpi issaroti yathā koci issarapuriso attano vacanakaradāsādiṃ vase vatteti, ahampi, citta, taṃ tathā karissāmi, mayhaṃ vase vattemiyeva. Kathaṃ? Yaṃ labbhati tenapi hotu me alanti catūsu paccayesu yaṃ yādisaṃ vā tādisaṃ vā labbhati, tena ca mayhaṃ alaṃ pariyattaṃ hotu. Etena idaṃ dasseti – yasmā idhekacce sattā taṇhuppādahetu cittassa vase anuvattanti, ahaṃ pana taṇhuppādaṃ dūrato vajjento cittaṃ dāsaṃ viya karonto attano vase vattemīti. Na tāhaṃ kassāmi yathā atandito, biḷārabhastaṃva yathā sumadditanti citta taṇhuppādaparivajjanahetu, puna tanti cittaṃ āmasati, yathā aññopi koci sammappadhānayogena bhāvanāya atandito attano cittaṃ kammakkhamaṃ, kammayoggaṃ karoti, tathā ahampi, citta, taṃ kammakkhamaṃ, kammayoggaṃ mayhaṃ vase vattaṃ karissāmi . Yathā kiṃ? Biḷārabhastaṃva yathā sumadditaṃ, naiti nipātamattaṃ. Yathā suṭṭhu madditaṃ biḷārabhastaṃ kammakkhamaṃ, kammayoggaṃ sukhena pariharaṇīyañca hoti, tathāhaṃ taṃ karissāmi.

    વીરિયેન તં મય્હ વસાનયિસ્સન્તિ, અમ્ભો ચિત્ત, તં અત્તનો વીરિયેન ભાવનાબલં ઉપ્પાદેત્વા તેન મય્હં વસં આનયિસ્સં. ગજંવ મત્તં કુસલઙ્કુસગ્ગહોતિ યથા કુસલો છેકો અઙ્કુસગ્ગહો હત્થાચરિયો અત્તનો સિક્ખાબલેન મત્તહત્થિં અત્તનો વસં આનેતિ, તથેવાતિ અત્થો.

    Vīriyena taṃ mayha vasānayissanti, ambho citta, taṃ attano vīriyena bhāvanābalaṃ uppādetvā tena mayhaṃ vasaṃ ānayissaṃ. Gajaṃva mattaṃ kusalaṅkusaggahoti yathā kusalo cheko aṅkusaggaho hatthācariyo attano sikkhābalena mattahatthiṃ attano vasaṃ āneti, tathevāti attho.

    તયા સુદન્તેન અવટ્ઠિતેન હીતિ હીતિ નિપાતમત્તં, ચિત્ત, સમથવિપસ્સનાભાવનાહિ સુટ્ઠુ દન્તેન તતો એવ સમ્મદેવ વિપસ્સનાવીથિં પટિપન્નત્તા અવટ્ઠિતેન તયા. હયેન યોગ્ગાચરિયોવ ઉજ્જુનાતિ યથા સુદન્તેન સુદન્તત્તા એવ ઉજુના અવઙ્કગતિના અસ્સાજાનીયેન યોગ્ગાચરિયો અસ્સદમ્મસારથિ અખેમટ્ઠાનતો ખેમન્તભૂમિં પટિપજ્જિતું સક્કોતિ, એવં પહોમિ મગ્ગં પટિપજ્જિતું સિવન્તિ અસિવભાવકરાનં કિલેસાનં અભાવેન સિવં. ચિત્તાનુરક્ખીહીતિ અત્તનો ચિત્તં અનુરક્ખણસીલેહિ બુદ્ધાદીહિ સબ્બકાલં સેવિતં અરિયમગ્ગં અહં પટિપજ્જિતું અધિગન્તું પહોમિ સક્કોમીતિ.

    Tayā sudantena avaṭṭhitena hīti ti nipātamattaṃ, citta, samathavipassanābhāvanāhi suṭṭhu dantena tato eva sammadeva vipassanāvīthiṃ paṭipannattā avaṭṭhitena tayā. Hayena yoggācariyova ujjunāti yathā sudantena sudantattā eva ujunā avaṅkagatinā assājānīyena yoggācariyo assadammasārathi akhemaṭṭhānato khemantabhūmiṃ paṭipajjituṃ sakkoti, evaṃ pahomi maggaṃ paṭipajjituṃ sivanti asivabhāvakarānaṃ kilesānaṃ abhāvena sivaṃ. Cittānurakkhīhīti attano cittaṃ anurakkhaṇasīlehi buddhādīhi sabbakālaṃ sevitaṃ ariyamaggaṃ ahaṃ paṭipajjituṃ adhigantuṃ pahomi sakkomīti.

    આરમ્મણે તં બલસા નિબન્ધિસં, નાગંવ થમ્ભમ્હિ દળ્હાય રજ્જુયાતિ યથા હત્થાચરિયો મહાહત્થિં આળાનથમ્ભે દળ્હાય થિરાય રજ્જુયા નિબન્ધતિ, એવમહં, ચિત્ત, કમ્મટ્ઠાનારમ્મણે ભાવનાબલેન નિબન્ધિસ્સં. તં મે સુગુત્તં સતિયા સુભાવિતન્તિ તં ત્વં, ચિત્ત, મમ સતિયા સુગુત્તં સુભાવિતઞ્ચ હુત્વા. અનિસ્સિતં સબ્બભવેસુ હેહિસીતિ અરિયમગ્ગભાવનાદિબલેન કામભવાદીસુ સબ્બેસુપિ ભવેસુ તણ્હાદિનિસ્સયેહિ અનિસ્સિતં ભવિસ્સસિ.

    Ārammaṇetaṃ balasā nibandhisaṃ, nāgaṃva thambhamhi daḷhāyarajjuyāti yathā hatthācariyo mahāhatthiṃ āḷānathambhe daḷhāya thirāya rajjuyā nibandhati, evamahaṃ, citta, kammaṭṭhānārammaṇe bhāvanābalena nibandhissaṃ. Taṃ me suguttaṃ satiyā subhāvitanti taṃ tvaṃ, citta, mama satiyā suguttaṃ subhāvitañca hutvā. Anissitaṃ sabbabhavesu hehisīti ariyamaggabhāvanādibalena kāmabhavādīsu sabbesupi bhavesu taṇhādinissayehi anissitaṃ bhavissasi.

    પઞ્ઞાય છેત્વા વિપથાનુસારિનન્તિ ઉપ્પથગામિનં આયતનસમુદયં યાથાવતો દિસ્વા યેન સમુદયેન ઉપ્પથગામી, તસ્સ કિલેસવિસ્સન્દનં કિલેસવિપ્ફન્દિતં ઇન્દ્રિયસંવરૂપનિસ્સયાય પટિસઙ્ખાનપઞ્ઞાય છિન્દિત્વા સોતવિચ્છેદનવસેન આવરણં કત્વા. યોગેન નિગ્ગય્હાતિ વિપસ્સનાભાવનાસઙ્ખાતેન યોગેન સામત્થિયવિધમનેન નિગ્ગહેત્વા. પથે નિવેસિયાતિ વિપસ્સનાવીથિયં નિવેસેત્વા, પતિટ્ઠપેત્વા. યદા પન વિપસ્સના ઉસ્સુક્કાપિતા મગ્ગેન ઘટ્ટેતિ, તદા મગ્ગપઞ્ઞાય ‘‘યંકિઞ્ચિ સમુદયધમ્મં, સબ્બં તં નિરોધધમ્મ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૬; સં॰ નિ॰ ૫.૧૦૮૧) નિદસ્સનેન સબ્બસો આયતનસમુદયસ્સ વિભવં સમ્ભવઞ્ચ અસમ્મોહતો દિસ્વા સદેવકે લોકે અગ્ગવાદિનો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ દાયાદો ઓરસપુત્તો હેહિસિ ભવિસ્સસીતિ અત્થો.

    Paññāya chetvā vipathānusārinanti uppathagāminaṃ āyatanasamudayaṃ yāthāvato disvā yena samudayena uppathagāmī, tassa kilesavissandanaṃ kilesavipphanditaṃ indriyasaṃvarūpanissayāya paṭisaṅkhānapaññāya chinditvā sotavicchedanavasena āvaraṇaṃ katvā. Yogena niggayhāti vipassanābhāvanāsaṅkhātena yogena sāmatthiyavidhamanena niggahetvā. Pathe nivesiyāti vipassanāvīthiyaṃ nivesetvā, patiṭṭhapetvā. Yadā pana vipassanā ussukkāpitā maggena ghaṭṭeti, tadā maggapaññāya ‘‘yaṃkiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti (mahāva. 16; saṃ. ni. 5.1081) nidassanena sabbaso āyatanasamudayassa vibhavaṃ sambhavañca asammohato disvā sadevake loke aggavādino sammāsambuddhassa dāyādo orasaputto hehisi bhavissasīti attho.

    ચતુબ્બિપલ્લાસવસં અધિટ્ઠિતન્તિ અનિચ્ચે નિચ્ચન્તિ, અસુભે સુભન્તિ, દુક્ખે સુખન્તિ, અનત્તનિ અત્તાતિ ઇમેસં ચતુન્નં વિપલ્લાસાનં વસં અધિટ્ઠિતં અનુવત્તન્તં. ગામણ્ડલંવ પરિનેસિ, ચિત્ત, મન્તિ, અમ્ભો ચિત્ત, મં ગામદારકં વિય પરિકડ્ઢસિ, ઇતો ચિતો પરિકડ્ઢસિ. નનુ સંયોજનબન્ધનચ્છિદન્તિ સંયોજનસઙ્ખાતાનં દસન્નં બન્ધનાનં છેદકં કારુણિકં મહામુનિં સમ્માસમ્બુદ્ધં સંસેવસિ નનુ, ‘‘તથારૂપે મહાનુભાવે દૂરતોવ વજ્જેસિ, માદિસે પન તપસ્સિને યથારુચિ પરિનેસી’’તિ અપ્પસાદલેસેન સત્થારં પસંસતિ.

    Catubbipallāsavasaṃadhiṭṭhitanti anicce niccanti, asubhe subhanti, dukkhe sukhanti, anattani attāti imesaṃ catunnaṃ vipallāsānaṃ vasaṃ adhiṭṭhitaṃ anuvattantaṃ. Gāmaṇḍalaṃva parinesi, citta, manti, ambho citta, maṃ gāmadārakaṃ viya parikaḍḍhasi, ito cito parikaḍḍhasi. Nanu saṃyojanabandhanacchidanti saṃyojanasaṅkhātānaṃ dasannaṃ bandhanānaṃ chedakaṃ kāruṇikaṃ mahāmuniṃ sammāsambuddhaṃ saṃsevasi nanu, ‘‘tathārūpe mahānubhāve dūratova vajjesi, mādise pana tapassine yathāruci parinesī’’ti appasādalesena satthāraṃ pasaṃsati.

    મિગો યથાતિ યથા મિગો રુક્ખગચ્છલતાદીહિ સુટ્ઠુ ચિત્તવિચિત્તે અનાકુલે કાનને સેરિ સયંવસી રમતિ. રમ્મં ગિરિં પાવુસઅબ્ભમાલિનિન્તિ એવં પાવુસકાલે સમન્તતો સુમાલિનીહિ થલજજલજમાલાહિ સમન્નાગતત્તા અબ્ભમાલિનિં જનવિવિત્તતાય મનોરમતાય ચ રમ્મં પબ્બતં લભિત્વા તત્થ નગે રમિસ્સં, અસંસયં એકંસેનેવ ત્વં, ચિત્ત, પરાભવિસ્સસિ, સંસારબ્યસનેહિ ઠસ્સસીતિ અત્થો.

    Migo yathāti yathā migo rukkhagacchalatādīhi suṭṭhu cittavicitte anākule kānane seri sayaṃvasī ramati. Rammaṃ giriṃ pāvusaabbhamālininti evaṃ pāvusakāle samantato sumālinīhi thalajajalajamālāhi samannāgatattā abbhamāliniṃ janavivittatāya manoramatāya ca rammaṃ pabbataṃ labhitvā tattha nage ramissaṃ, asaṃsayaṃ ekaṃseneva tvaṃ, citta, parābhavissasi, saṃsārabyasanehi ṭhassasīti attho.

    યે તુય્હ છન્દેન વસેન વત્તિનોતિ સબ્બે પુથુજ્જને ચિત્તસામઞ્ઞેન ગહેત્વા વદતિ. તસ્સત્થો – યે નરનારિયો, અમ્ભો ચિત્ત, તુય્હં છન્દેન વસેન રુચિયા ઠિતા યં ગેહનિસ્સિતં સુખં અનુભોન્તિ અનુભવિસ્સન્તિ, તે અવિદ્દસૂ અન્ધબાલા, મારવસાનુવત્તિનો કિલેસમારાદીનં વસે અનુવત્તનસીલા, ભવાભિનન્દી કામાદિભવમેવ અભિનન્દનતો, તવ સાવકા અનુસિટ્ઠિકરા. મયં પન સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ સાવકા, ન તુય્હં વસે અનુવત્તામાતિ.

    Ye tuyha chandena vasena vattinoti sabbe puthujjane cittasāmaññena gahetvā vadati. Tassattho – ye naranāriyo, ambho citta, tuyhaṃ chandena vasena ruciyā ṭhitā yaṃ gehanissitaṃ sukhaṃ anubhonti anubhavissanti, te aviddasū andhabālā, māravasānuvattino kilesamārādīnaṃ vase anuvattanasīlā, bhavābhinandī kāmādibhavameva abhinandanato, tava sāvakā anusiṭṭhikarā. Mayaṃ pana sammāsambuddhassa sāvakā, na tuyhaṃ vase anuvattāmāti.

    એવં થેરો પુબ્બે અત્તનો ઉપ્પન્નં યોનિસોમનસિકારં ચિત્તસ્સ નિગ્ગણ્હનવસેન પવત્તં નાનપ્પકારતો વિભજિત્વા સમીપે ઠિતાનં ભિક્ખૂનં ઓવાદદાનવસેન ધમ્મં કથેસિ. યં પનેત્થ અન્તરન્તરા અત્થતો ન વિભત્તં, તં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનત્થમેવાતિ.

    Evaṃ thero pubbe attano uppannaṃ yonisomanasikāraṃ cittassa niggaṇhanavasena pavattaṃ nānappakārato vibhajitvā samīpe ṭhitānaṃ bhikkhūnaṃ ovādadānavasena dhammaṃ kathesi. Yaṃ panettha antarantarā atthato na vibhattaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthamevāti.

    તાલપુટત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Tālapuṭattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    પઞ્ઞાસનિપાતવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Paññāsanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૧. તાલપુટત્થેરગાથા • 1. Tālapuṭattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact