Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā

    ૩. તતિયનયો અસઙ્ગહિતેનસઙ્ગહિતપદવણ્ણના

    3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā

    ૧૭૯. ઇદાનિ અસઙ્ગહિતેનસઙ્ગહિતપદં ભાજેતું વેદનાક્ખન્ધેનાતિઆદિ આરદ્ધં. તત્રિદં લક્ખણં – ઇમસ્મિઞ્હિ વારે યં ખન્ધપદેન અસઙ્ગહિતં હુત્વા આયતનધાતુપદેહિ સઙ્ગહિતં, તસ્સ ખન્ધાદીહિ સઙ્ગહં પુચ્છિત્વા વિસ્સજ્જનં કતં. તં પન રૂપક્ખન્ધવિઞ્ઞાણક્ખન્ધચક્ખાયતનાદીસુ ન યુજ્જતિ. રૂપક્ખન્ધેન હિ ચત્તારો ખન્ધા ખન્ધસઙ્ગહેન અસઙ્ગહિતા. તેસુ તેન એકધમ્મોપિ આયતનધાતુસઙ્ગહેન સઙ્ગહિતો નામ નત્થિ. નનુ ચ વેદનાદયો ધમ્માયતનેન સઙ્ગહિતાતિ? સઙ્ગહિતા. ન પન રૂપક્ખન્ધોવ ધમ્માયતનં, રૂપક્ખન્ધતો હિ સુખુમરૂપમત્તં ધમ્માયતનં ભજતિ. તસ્મા યે ધમ્માયતનેન સઙ્ગહિતા, ન તે રૂપક્ખન્ધેન સઙ્ગહિતા નામ. વિઞ્ઞાણક્ખન્ધેનપિ ઇતરે ચત્તારો ખન્ધા અસઙ્ગહિતા. તેસુ તેન એકોપિ આયતનધાતુસઙ્ગહેન સઙ્ગહિતો નામ નત્થિ. એવં સઙ્ગહિતતાય અભાવતો એતાનિ અઞ્ઞાનિ ચ એવરૂપાનિ ચક્ખાયતનાદીનિ પદાનિ ઇમસ્મિં વારે ન ગહિતાનિ. યાનિ પન પદાનિ વિઞ્ઞાણેન વા ઓળારિકરૂપેન વા અસમ્મિસ્સં ધમ્માયતનેકદેસં દીપેન્તિ, તાનિ ઇધ ગહિતાનિ. તેસં ઇદમુદ્દાનં –

    179. Idāni asaṅgahitenasaṅgahitapadaṃ bhājetuṃ vedanākkhandhenātiādi āraddhaṃ. Tatridaṃ lakkhaṇaṃ – imasmiñhi vāre yaṃ khandhapadena asaṅgahitaṃ hutvā āyatanadhātupadehi saṅgahitaṃ, tassa khandhādīhi saṅgahaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ. Taṃ pana rūpakkhandhaviññāṇakkhandhacakkhāyatanādīsu na yujjati. Rūpakkhandhena hi cattāro khandhā khandhasaṅgahena asaṅgahitā. Tesu tena ekadhammopi āyatanadhātusaṅgahena saṅgahito nāma natthi. Nanu ca vedanādayo dhammāyatanena saṅgahitāti? Saṅgahitā. Na pana rūpakkhandhova dhammāyatanaṃ, rūpakkhandhato hi sukhumarūpamattaṃ dhammāyatanaṃ bhajati. Tasmā ye dhammāyatanena saṅgahitā, na te rūpakkhandhena saṅgahitā nāma. Viññāṇakkhandhenapi itare cattāro khandhā asaṅgahitā. Tesu tena ekopi āyatanadhātusaṅgahena saṅgahito nāma natthi. Evaṃ saṅgahitatāya abhāvato etāni aññāni ca evarūpāni cakkhāyatanādīni padāni imasmiṃ vāre na gahitāni. Yāni pana padāni viññāṇena vā oḷārikarūpena vā asammissaṃ dhammāyatanekadesaṃ dīpenti, tāni idha gahitāni. Tesaṃ idamuddānaṃ –

    ‘‘તયો ખન્ધા તથા સચ્ચા, ઇન્દ્રિયાનિ ચ સોળસ;

    ‘‘Tayo khandhā tathā saccā, indriyāni ca soḷasa;

    પદાનિ પચ્ચયાકારે, ચુદ્દસૂપરિ ચુદ્દસ.

    Padāni paccayākāre, cuddasūpari cuddasa.

    ‘‘સમતિંસ પદા હોન્તિ, ગોચ્છકેસુ દસસ્વથ;

    ‘‘Samatiṃsa padā honti, gocchakesu dasasvatha;

    દુવે ચૂળન્તરદુકા, અટ્ઠ હોન્તિ મહન્તરા’’તિ.

    Duve cūḷantaradukā, aṭṭha honti mahantarā’’ti.

    એતેસુ પન પદેસુ સદિસવિસ્સજ્જનાનિ પદાનિ એકતો કત્વા સબ્બેપિ દ્વાદસ પઞ્હા વુત્તા. તેસુ એવં ખન્ધવિભાગો વેદિતબ્બો. આયતનધાતૂસુ પન ભેદો નત્થિ. તત્થ પઠમપઞ્હે તાવ – તીહિ ખન્ધેહીતિ રૂપસઞ્ઞાસઙ્ખારક્ખન્ધેહિ. આયતનધાતુયો પન ધમ્માયતનધમ્મધાતુવસેન વેદિતબ્બા.

    Etesu pana padesu sadisavissajjanāni padāni ekato katvā sabbepi dvādasa pañhā vuttā. Tesu evaṃ khandhavibhāgo veditabbo. Āyatanadhātūsu pana bhedo natthi. Tattha paṭhamapañhe tāva – tīhi khandhehīti rūpasaññāsaṅkhārakkhandhehi. Āyatanadhātuyo pana dhammāyatanadhammadhātuvasena veditabbā.

    તત્રાયં નયો – વેદનાક્ખન્ધેન હિ નિબ્બાનઞ્ચ સુખુમરૂપસઞ્ઞાસઙ્ખારા ચ ખન્ધસઙ્ગહેન અસઙ્ગહિતા હુત્વા આયતનધાતુસઙ્ગહેન સઙ્ગહિતા. તેસુ નિબ્બાનં ખન્ધસઙ્ગહં ન ગચ્છતિ, સેસા રૂપસઞ્ઞાસઙ્ખારક્ખન્ધેહિ સઙ્ગહં ગચ્છન્તિ. આયતનધાતુસઙ્ગહં પન નિબ્બાનમ્પિ ગચ્છતેવ. તેન વુત્તં – ‘‘અસઙ્ખતં ખન્ધતો ઠપેત્વા તીહિ ખન્ધેહિ, એકેનાયતનેન, એકાય ધાતુયા સઙ્ગહિતા’’તિ. સઞ્ઞાક્ખન્ધપક્ખે પનેત્થ સઞ્ઞં અપનેત્વા વેદનાય સદ્ધિં તયો ખન્ધા સઙ્ખારાદીસુ સઙ્ખારક્ખન્ધં અપનેત્વા રૂપવેદનાસઞ્ઞાવસેન તયો ખન્ધા વેદિતબ્બા.

    Tatrāyaṃ nayo – vedanākkhandhena hi nibbānañca sukhumarūpasaññāsaṅkhārā ca khandhasaṅgahena asaṅgahitā hutvā āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā. Tesu nibbānaṃ khandhasaṅgahaṃ na gacchati, sesā rūpasaññāsaṅkhārakkhandhehi saṅgahaṃ gacchanti. Āyatanadhātusaṅgahaṃ pana nibbānampi gacchateva. Tena vuttaṃ – ‘‘asaṅkhataṃ khandhato ṭhapetvā tīhi khandhehi, ekenāyatanena, ekāya dhātuyā saṅgahitā’’ti. Saññākkhandhapakkhe panettha saññaṃ apanetvā vedanāya saddhiṃ tayo khandhā saṅkhārādīsu saṅkhārakkhandhaṃ apanetvā rūpavedanāsaññāvasena tayo khandhā veditabbā.

    ૧૮૦. દુતિયે – ચતૂહિ ખન્ધેહીતિ વિઞ્ઞાણવજ્જેહિ. તે હિ નિરોધેન ખન્ધસઙ્ગહેન અસઙ્ગહિતા હુત્વા આયતનધાતુસઙ્ગહેન સઙ્ગહિતા.

    180. Dutiye – catūhi khandhehīti viññāṇavajjehi. Te hi nirodhena khandhasaṅgahena asaṅgahitā hutvā āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā.

    ૧૮૧. તતિયે – દ્વીહીતિ વેદનાસઞ્ઞાક્ખન્ધેહિ. રૂપારૂપજીવિતિન્દ્રિયેન હિ વેદનાસઞ્ઞાવિઞ્ઞાણક્ખન્ધા ચ ખન્ધસઙ્ગહેન અસઙ્ગહિતા. તેસુ પન વેદનાસઞ્ઞાવ આયતનધાતુસઙ્ગહેન સઙ્ગહિતા. તેન વુત્તં – ‘‘વેદનાસઞ્ઞાક્ખન્ધેહી’’તિ. ઇમિના ઉપાયેન સબ્બત્થ ખન્ધભેદો વેદિતબ્બો. ઇતો પરઞ્હિ ખન્ધાનં નામમત્તમેવ વક્ખામ.

    181. Tatiye – dvīhīti vedanāsaññākkhandhehi. Rūpārūpajīvitindriyena hi vedanāsaññāviññāṇakkhandhā ca khandhasaṅgahena asaṅgahitā. Tesu pana vedanāsaññāva āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā. Tena vuttaṃ – ‘‘vedanāsaññākkhandhehī’’ti. Iminā upāyena sabbattha khandhabhedo veditabbo. Ito parañhi khandhānaṃ nāmamattameva vakkhāma.

    ૧૮૨. ચતુત્થે – તીહિ ખન્ધેહીતિ ઇત્થિન્દ્રિયપુરિસિન્દ્રિયેસુ વેદનાસઞ્ઞાસઙ્ખારેહિ, વેદનાપઞ્ચકે રૂપસઞ્ઞાસઙ્ખારેહિ; સદ્ધિન્દ્રિયાદીસુ ફસ્સપરિયોસાનેસુ રૂપવેદનાસઞ્ઞાક્ખન્ધેહિ. વેદનાય વેદનાક્ખન્ધસદિસોવ તણ્હુપાદાનકમ્મભવેસુ સઙ્ખારક્ખન્ધસદિસોવ વિનિચ્છયો.

    182. Catutthe – tīhi khandhehīti itthindriyapurisindriyesu vedanāsaññāsaṅkhārehi, vedanāpañcake rūpasaññāsaṅkhārehi; saddhindriyādīsu phassapariyosānesu rūpavedanāsaññākkhandhehi. Vedanāya vedanākkhandhasadisova taṇhupādānakammabhavesu saṅkhārakkhandhasadisova vinicchayo.

    ૧૮૩. પઞ્ચમે – જાતિજરામરણેસુ જીવિતિન્દ્રિયસદિસોવ. ઝાનેન પન નિબ્બાનં સુખુમરૂપં સઞ્ઞા ચ ખન્ધસઙ્ગહેન અસઙ્ગહિતા હુત્વા આયતનધાતુસઙ્ગહેન સઙ્ગહિતા. તસ્મા તં સન્ધાય રૂપક્ખન્ધસઞ્ઞાક્ખન્ધાનં વસેન દ્વે ખન્ધા વેદિતબ્બા.

    183. Pañcame – jātijarāmaraṇesu jīvitindriyasadisova. Jhānena pana nibbānaṃ sukhumarūpaṃ saññā ca khandhasaṅgahena asaṅgahitā hutvā āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā. Tasmā taṃ sandhāya rūpakkhandhasaññākkhandhānaṃ vasena dve khandhā veditabbā.

    ૧૮૪. છટ્ઠે – સોકાદિત્તયે વેદનાય સદિસો. ઉપાયાસાદીસુ સઙ્ખારસદિસો. પુન વેદનાય વેદનાક્ખન્ધસદિસો, સઞ્ઞાય સઞ્ઞાક્ખન્ધસદિસો, ચેતનાદીસુ સઙ્ખારક્ખન્ધસદિસો વિનિચ્છયો. ઇમિના ઉપાયેન સત્તમપઞ્હાદીસુપિ સઙ્ગહાસઙ્ગહો વેદિતબ્બોતિ.

    184. Chaṭṭhe – sokādittaye vedanāya sadiso. Upāyāsādīsu saṅkhārasadiso. Puna vedanāya vedanākkhandhasadiso, saññāya saññākkhandhasadiso, cetanādīsu saṅkhārakkhandhasadiso vinicchayo. Iminā upāyena sattamapañhādīsupi saṅgahāsaṅgaho veditabboti.

    અસઙ્ગહિતેનસઙ્ગહિતપદવણ્ણના.

    Asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / ધાતુકથાપાળિ • Dhātukathāpāḷi / ૩. અસઙ્ગહિતેનસઙ્ગહિતપદનિદ્દેસો • 3. Asaṅgahitenasaṅgahitapadaniddeso

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ૩. તતિયનયો અસઙ્ગહિતેનસઙ્ગહિતપદવણ્ણના • 3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ૩. તતિયનયો અસઙ્ગહિતેનસઙ્ગહિતપદવણ્ણના • 3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact