Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પુગ્ગલપઞ્ઞત્તિપાળિ • Puggalapaññattipāḷi

    ૩. તિકપુગ્ગલપઞ્ઞત્તિ

    3. Tikapuggalapaññatti

    ૯૧. કતમો ચ પુગ્ગલો નિરાસો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો દુસ્સીલો હોતિ પાપધમ્મો અસુચિ સઙ્કસ્સરસમાચારો પટિચ્છન્નકમ્મન્તો અસ્સમણો સમણપટિઞ્ઞો અબ્રહ્મચારી બ્રહ્મચારિપટિઞ્ઞો અન્તોપૂતિ અવસ્સુતો કસમ્બુજાતો. સો સુણાતિ – ‘‘ઇત્થન્નામો કિર ભિક્ખુ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતી’’તિ. તસ્સ ન એવં હોતિ – ‘‘કુદાસ્સુ નામાહમ્પિ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સામી’’તિ. અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘નિરાસો’’.

    91. Katamo ca puggalo nirāso? Idhekacco puggalo dussīlo hoti pāpadhammo asuci saṅkassarasamācāro paṭicchannakammanto assamaṇo samaṇapaṭiñño abrahmacārī brahmacāripaṭiñño antopūti avassuto kasambujāto. So suṇāti – ‘‘itthannāmo kira bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī’’ti. Tassa na evaṃ hoti – ‘‘kudāssu nāmāhampi āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissāmī’’ti. Ayaṃ vuccati puggalo ‘‘nirāso’’.

    ૯૨. કતમો ચ પુગ્ગલો આસંસો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો સીલવા હોતિ કલ્યાણધમ્મો. સો સુણાતિ – ‘‘ઇત્થન્નામો કિર ભિક્ખુ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતી’’તિ. તસ્સ એવં હોતિ – ‘‘કુદાસ્સુ નામાહમ્પિ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સામી’’તિ. અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘આસંસો’’.

    92. Katamo ca puggalo āsaṃso? Idhekacco puggalo sīlavā hoti kalyāṇadhammo. So suṇāti – ‘‘itthannāmo kira bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī’’ti. Tassa evaṃ hoti – ‘‘kudāssu nāmāhampi āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissāmī’’ti. Ayaṃ vuccati puggalo ‘‘āsaṃso’’.

    ૯૩. કતમો ચ પુગ્ગલો વિગતાસો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો સુણાતિ – ‘‘ઇત્થન્નામો કિર ભિક્ખુ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતી’’તિ. તસ્સ ન એવં હોતિ – ‘‘કુદાસ્સુ નામાહમ્પિ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સામી’’તિ. તં કિસ્સ હેતુ? યા હિસ્સ પુબ્બે અવિમુત્તસ્સ વિમુત્તાસા, સા પટિપ્પસ્સદ્ધા. અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘વિગતાસો’’.

    93. Katamo ca puggalo vigatāso? Idhekacco puggalo āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. So suṇāti – ‘‘itthannāmo kira bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī’’ti. Tassa na evaṃ hoti – ‘‘kudāssu nāmāhampi āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissāmī’’ti. Taṃ kissa hetu? Yā hissa pubbe avimuttassa vimuttāsā, sā paṭippassaddhā. Ayaṃ vuccati puggalo ‘‘vigatāso’’.

    ૯૪. તત્થ કતમે તયો ગિલાનૂપમા પુગ્ગલા? તયો ગિલાના – ઇધેકચ્ચો ગિલાનો લભન્તો વા સપ્પાયાનિ ભોજનાનિ અલભન્તો વા સપ્પાયાનિ ભોજનાનિ, લભન્તો વા સપ્પાયાનિ ભેસજ્જાનિ અલભન્તો વા સપ્પાયાનિ ભેસજ્જાનિ, લભન્તો વા પતિરૂપં ઉપટ્ઠાકં અલભન્તો વા પતિરૂપં ઉપટ્ઠાકં, નેવ વુટ્ઠાતિ તમ્હા આબાધા. (૧)

    94. Tattha katame tayo gilānūpamā puggalā? Tayo gilānā – idhekacco gilāno labhanto vā sappāyāni bhojanāni alabhanto vā sappāyāni bhojanāni, labhanto vā sappāyāni bhesajjāni alabhanto vā sappāyāni bhesajjāni, labhanto vā patirūpaṃ upaṭṭhākaṃ alabhanto vā patirūpaṃ upaṭṭhākaṃ, neva vuṭṭhāti tamhā ābādhā. (1)

    ઇધ પનેકચ્ચો ગિલાનો લભન્તો વા સપ્પાયાનિ ભોજનાનિ અલભન્તો વા સપ્પાયાનિ ભોજનાનિ, લભન્તો વા સપ્પાયાનિ ભેસજ્જાનિ અલભન્તો વા સપ્પાયાનિ ભેસજ્જાનિ, લભન્તો વા પતિરૂપં ઉપટ્ઠાકં અલભન્તો વા પતિરૂપં ઉપટ્ઠાકં, વુટ્ઠાતિ તમ્હા આબાધા. (૨)

    Idha panekacco gilāno labhanto vā sappāyāni bhojanāni alabhanto vā sappāyāni bhojanāni, labhanto vā sappāyāni bhesajjāni alabhanto vā sappāyāni bhesajjāni, labhanto vā patirūpaṃ upaṭṭhākaṃ alabhanto vā patirūpaṃ upaṭṭhākaṃ, vuṭṭhāti tamhā ābādhā. (2)

    ઇધ પનેકચ્ચો ગિલાનો લભન્તો સપ્પાયાનિ ભોજનાનિ નો અલભન્તો, લભન્તો સપ્પાયાનિ ભેસજ્જાનિ નો અલભન્તો, લભન્તો પતિરૂપં ઉપટ્ઠાકં નો અલભન્તો, વુટ્ઠાતિ તમ્હા આબાધા. (૩)

    Idha panekacco gilāno labhanto sappāyāni bhojanāni no alabhanto, labhanto sappāyāni bhesajjāni no alabhanto, labhanto patirūpaṃ upaṭṭhākaṃ no alabhanto, vuṭṭhāti tamhā ābādhā. (3)

    તત્ર ય્વાયં ગિલાનો લભન્તો સપ્પાયાનિ ભોજનાનિ નો અલભન્તો, લભન્તો સપ્પાયાનિ ભેસજ્જાનિ નો અલભન્તો, લભન્તો પતિરૂપં ઉપટ્ઠાકં નો અલભન્તો, વુટ્ઠાતિ તમ્હા આબાધા, ઇમં ગિલાનં પટિચ્ચ ભગવતા ગિલાનભત્તં અનુઞ્ઞાતં ગિલાનભેસજ્જં અનુઞ્ઞાતં ગિલાનુપટ્ઠાકો અનુઞ્ઞાતો. ઇમઞ્ચ પન ગિલાનં પટિચ્ચ અઞ્ઞેપિ ગિલાના ઉપટ્ઠાતબ્બા.

    Tatra yvāyaṃ gilāno labhanto sappāyāni bhojanāni no alabhanto, labhanto sappāyāni bhesajjāni no alabhanto, labhanto patirūpaṃ upaṭṭhākaṃ no alabhanto, vuṭṭhāti tamhā ābādhā, imaṃ gilānaṃ paṭicca bhagavatā gilānabhattaṃ anuññātaṃ gilānabhesajjaṃ anuññātaṃ gilānupaṭṭhāko anuññāto. Imañca pana gilānaṃ paṭicca aññepi gilānā upaṭṭhātabbā.

    એવમેવં 1 તયો ગિલાનૂપમા પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના લોકસ્મિં. કતમે તયો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો લભન્તો વા તથાગતં દસ્સનાય અલભન્તો વા તથાગતં દસ્સનાય, લભન્તો વા તથાગતપ્પવેદિતં ધમ્મવિનયં સવણાય અલભન્તો વા તથાગતપ્પવેદિતં ધમ્મવિનયં સવણાય, નેવ ઓક્કમતિ નિયામં કુસલેસુ ધમ્મેસુ સમ્મત્તં. (૧)

    Evamevaṃ 2 tayo gilānūpamā puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame tayo? Idhekacco puggalo labhanto vā tathāgataṃ dassanāya alabhanto vā tathāgataṃ dassanāya, labhanto vā tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ savaṇāya alabhanto vā tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ savaṇāya, neva okkamati niyāmaṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. (1)

    ઇધ પનેકચ્ચો પુગ્ગલો લભન્તો વા તથાગતં દસ્સનાય અલભન્તો વા તથાગતં દસ્સનાય, લભન્તો વા તથાગતપ્પવેદિતં ધમ્મવિનયં સવણાય અલભન્તો વા તથાગતપ્પવેદિતં ધમ્મવિનયં સવણાય, ઓક્કમતિ નિયામં કુસલેસુ ધમ્મેસુ સમ્મત્તં. (૨)

    Idha panekacco puggalo labhanto vā tathāgataṃ dassanāya alabhanto vā tathāgataṃ dassanāya, labhanto vā tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ savaṇāya alabhanto vā tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ savaṇāya, okkamati niyāmaṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. (2)

    ઇધ પનેકચ્ચો પુગ્ગલો લભન્તો તથાગતં દસ્સનાય નો અલભન્તો, લભન્તો તથાગતપ્પવેદિતં ધમ્મવિનયં સવણાય નો અલભન્તો, ઓક્કમતિ નિયામં કુસલેસુ ધમ્મેસુ સમ્મત્તં. (૩)

    Idha panekacco puggalo labhanto tathāgataṃ dassanāya no alabhanto, labhanto tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ savaṇāya no alabhanto, okkamati niyāmaṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. (3)

    તત્ર ય્વાયં પુગ્ગલો લભન્તો તથાગતં દસ્સનાય નો અલભન્તો, લભન્તો તથાગતપ્પવેદિતં ધમ્મવિનયં સવણાય નો અલભન્તો , ઓક્કમતિ નિયામં કુસલેસુ ધમ્મેસુ સમ્મત્તં, ઇમં પુગ્ગલં પટિચ્ચ ભગવતા ધમ્મદેસના અનુઞ્ઞાતા, ઇમઞ્ચ પુગ્ગલં પટિચ્ચ અઞ્ઞેસમ્પિ ધમ્મો દેસેતબ્બો. ઇમે તયો ગિલાનૂપમા પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના લોકસ્મિં.

    Tatra yvāyaṃ puggalo labhanto tathāgataṃ dassanāya no alabhanto, labhanto tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ savaṇāya no alabhanto , okkamati niyāmaṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ, imaṃ puggalaṃ paṭicca bhagavatā dhammadesanā anuññātā, imañca puggalaṃ paṭicca aññesampi dhammo desetabbo. Ime tayo gilānūpamā puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.

    ૯૫. કતમો ચ પુગ્ગલો કાયસક્ખી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો અટ્ઠ વિમોક્ખે કાયેન ફુસિત્વા વિહરતિ, પઞ્ઞાય ચસ્સ દિસ્વા એકચ્ચે આસવા પરિક્ખીણા હોન્તિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘કાયસક્ખી’’.

    95. Katamo ca puggalo kāyasakkhī? Idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kāyasakkhī’’.

    ૯૬. કતમો ચ પુગ્ગલો દિટ્ઠિપ્પત્તો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો ‘‘ઇદં દુક્ખ’’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખસમુદયો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખનિરોધો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, તથાગતપ્પવેદિતા ચસ્સ ધમ્મા પઞ્ઞાય વોદિટ્ઠા હોન્તિ વોચરિતા, પઞ્ઞાય ચસ્સ દિસ્વા એકચ્ચે આસવા પરિક્ખીણા હોન્તિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘દિટ્ઠિપ્પત્તો’’.

    96. Katamo ca puggalo diṭṭhippatto? Idhekacco puggalo ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘diṭṭhippatto’’.

    ૯૭. કતમો ચ પુગ્ગલો સદ્ધાવિમુત્તો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો ‘‘ઇદં દુક્ખ’’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ…પે॰… તથાગતપ્પવેદિતા ચસ્સ ધમ્મા પઞ્ઞાય વોદિટ્ઠા હોન્તિ વોચરિતા, પઞ્ઞાય ચસ્સ દિસ્વા એકચ્ચે આસવા પરિક્ખીણા હોન્તિ, નો ચ ખો યથાદિટ્ઠિપ્પત્તસ્સ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘સદ્ધાવિમુત્તો’’.

    97. Katamo ca puggalo saddhāvimutto? Idhekacco puggalo ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti, no ca kho yathādiṭṭhippattassa – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘saddhāvimutto’’.

    ૯૮. કતમો ચ પુગ્ગલો ગૂથભાણી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો મુસાવાદી હોતિ સભગ્ગતો વા પરિસગ્ગતો વા ઞાતિમજ્ઝગતો વા પૂગમજ્ઝગતો વા રાજકુલમજ્ઝગતો વા અભિનીતો સક્ખિપુટ્ઠો – ‘‘એહમ્ભો 3, પુરિસ, યં જાનાસિ તં વદેહી’’તિ, સો અજાનં વા આહ – ‘‘જાનામી’’તિ, જાનં વા આહ – ‘‘ન જાનામી’’તિ, અપસ્સં વા આહ – ‘‘પસ્સામી’’તિ, પસ્સં વા આહ – ‘‘ન પસ્સામી’’તિ. ઇતિ અત્તહેતુ વા પરહેતુ વા આમિસકિઞ્ચિક્ખહેતુ વા સમ્પજાનમુસા ભાસિતા હોતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘ગૂથભાણી’’.

    98. Katamo ca puggalo gūthabhāṇī? Idhekacco puggalo musāvādī hoti sabhaggato vā parisaggato vā ñātimajjhagato vā pūgamajjhagato vā rājakulamajjhagato vā abhinīto sakkhipuṭṭho – ‘‘ehambho 4, purisa, yaṃ jānāsi taṃ vadehī’’ti, so ajānaṃ vā āha – ‘‘jānāmī’’ti, jānaṃ vā āha – ‘‘na jānāmī’’ti, apassaṃ vā āha – ‘‘passāmī’’ti, passaṃ vā āha – ‘‘na passāmī’’ti. Iti attahetu vā parahetu vā āmisakiñcikkhahetu vā sampajānamusā bhāsitā hoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘gūthabhāṇī’’.

    ૯૯. કતમો ચ પુગ્ગલો પુપ્ફભાણી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો મુસાવાદં પહાય મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ સભગ્ગતો વા પરિસગ્ગતો વા ઞાતિમજ્ઝગતો વા પૂગમજ્ઝગતો વા રાજકુલમજ્ઝગતો વા અભિનીતો સક્ખિપુટ્ઠો – ‘‘એહમ્ભો, પુરિસ, યં જાનાસિ તં વદેહી’’તિ, સો અજાનં વા આહ – ‘‘ન જાનામી’’તિ, જાનં વા આહ – ‘‘જાનામી’’તિ, અપસ્સં વા આહ – ‘‘ન પસ્સામી’’તિ, પસ્સં વા આહ – ‘‘પસ્સામી’’તિ. ઇતિ અત્તહેતુ વા પરહેતુ વા આમિસકિઞ્ચિક્ખહેતુ વા ન સમ્પજાનમુસા ભાસિતા હોતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘પુપ્ફભાણી’’.

    99. Katamo ca puggalo pupphabhāṇī? Idhekacco puggalo musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato hoti sabhaggato vā parisaggato vā ñātimajjhagato vā pūgamajjhagato vā rājakulamajjhagato vā abhinīto sakkhipuṭṭho – ‘‘ehambho, purisa, yaṃ jānāsi taṃ vadehī’’ti, so ajānaṃ vā āha – ‘‘na jānāmī’’ti, jānaṃ vā āha – ‘‘jānāmī’’ti, apassaṃ vā āha – ‘‘na passāmī’’ti, passaṃ vā āha – ‘‘passāmī’’ti. Iti attahetu vā parahetu vā āmisakiñcikkhahetu vā na sampajānamusā bhāsitā hoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘pupphabhāṇī’’.

    ૧૦૦. કતમો ચ પુગ્ગલો મધુભાણી? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો યા સા વાચા નેલા કણ્ણસુખા પેમનિયા હદયઙ્ગમા પોરી બહુજનકન્તા બહુજનમનાપા, તથારૂપિં વાચં ભાસિતા હોતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘મધુભાણી’’.

    100. Katamo ca puggalo madhubhāṇī? Idhekacco puggalo yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemaniyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā, tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā hoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘madhubhāṇī’’.

    ૧૦૧. કતમો ચ પુગ્ગલો અરુકૂપમચિત્તો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો કોધનો હોતિ ઉપાયાસબહુલો, અપ્પમ્પિ વુત્તો સમાનો અભિસજ્જતિ કુપ્પતિ બ્યાપજ્જતિ પતિત્થીયતિ 5, કોપઞ્ચ દોસઞ્ચ અપ્પચ્ચયઞ્ચ પાતુકરોતિ. સેય્યથાપિ નામ દુટ્ઠારુકો કટ્ઠેન વા કઠલાય 6 વા ઘટ્ટિતો ભિય્યોસો મત્તાય આસવં દેતિ 7, એવમેવં ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો કોધનો હોતિ ઉપાયાસબહુલો, અપ્પમ્પિ વુત્તો સમાનો અભિસજ્જતિ કુપ્પતિ બ્યાપજ્જતિ પતિત્થીયતિ, કોપઞ્ચ દોસઞ્ચ અપ્પચ્ચયઞ્ચ પાતુકરોતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અરુકૂપમચિત્તો’’.

    101. Katamo ca puggalo arukūpamacitto? Idhekacco puggalo kodhano hoti upāyāsabahulo, appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyati 8, kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti. Seyyathāpi nāma duṭṭhāruko kaṭṭhena vā kaṭhalāya 9 vā ghaṭṭito bhiyyoso mattāya āsavaṃ deti 10, evamevaṃ idhekacco puggalo kodhano hoti upāyāsabahulo, appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyati, kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘arukūpamacitto’’.

    ૧૦૨. કતમો ચ પુગ્ગલો વિજ્જૂપમચિત્તો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો ‘‘ઇદં દુક્ખ’’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખસમુદયો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખનિરોધો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ. સેય્યથાપિ નામ ચક્ખુમા પુરિસો રત્તન્ધકારતિમિસાય વિજ્જન્તરિકાય રૂપાનિ પસ્સેય્ય, એવમેવં ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો ‘‘ઇદં દુક્ખ’’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખસમુદયો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘‘અયં દુક્ખનિરોધો’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ , ‘‘અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા’’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘વિજ્જૂપમચિત્તો’’.

    102. Katamo ca puggalo vijjūpamacitto? Idhekacco puggalo ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Seyyathāpi nāma cakkhumā puriso rattandhakāratimisāya vijjantarikāya rūpāni passeyya, evamevaṃ idhekacco puggalo ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti , ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘vijjūpamacitto’’.

    ૧૦૩. કતમો ચ પુગ્ગલો વજિરૂપમચિત્તો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સેય્યથાપિ નામ વજિરસ્સ નત્થિ કિઞ્ચિ અભેજ્જં મણિ વા પાસાણો વા, એવમેવં ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘વજિરૂપમચિત્તો’’.

    103. Katamo ca puggalo vajirūpamacitto? Idhekacco puggalo āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Seyyathāpi nāma vajirassa natthi kiñci abhejjaṃ maṇi vā pāsāṇo vā, evamevaṃ idhekacco puggalo āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘vajirūpamacitto’’.

    ૧૦૪. કતમો ચ પુગ્ગલો અન્ધો? ઇધેકચ્ચસ્સ પુગ્ગલસ્સ તથારૂપં ચક્ખુ ન હોતિ યથારૂપેન ચક્ખુના અનધિગતં વા ભોગં અધિગચ્છેય્ય, અધિગતં વા ભોગં ફાતિં કરેય્ય; તથારૂપમ્પિસ્સ ચક્ખુ ન હોતિ યથારૂપેન ચક્ખુના કુસલાકુસલે ધમ્મે જાનેય્ય, સાવજ્જાનવજ્જે ધમ્મે જાનેય્ય, હીનપ્પણીતે ધમ્મે જાનેય્ય, કણ્હસુક્કસપ્પટિભાગે ધમ્મે જાનેય્ય – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અન્ધો’’.

    104. Katamo ca puggalo andho? Idhekaccassa puggalassa tathārūpaṃ cakkhu na hoti yathārūpena cakkhunā anadhigataṃ vā bhogaṃ adhigaccheyya, adhigataṃ vā bhogaṃ phātiṃ kareyya; tathārūpampissa cakkhu na hoti yathārūpena cakkhunā kusalākusale dhamme jāneyya, sāvajjānavajje dhamme jāneyya, hīnappaṇīte dhamme jāneyya, kaṇhasukkasappaṭibhāge dhamme jāneyya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘andho’’.

    ૧૦૫. કતમો ચ પુગ્ગલો એકચક્ખુ? ઇધેકચ્ચસ્સ પુગ્ગલસ્સ તથારૂપં ચક્ખુ હોતિ , યથારૂપેન ચક્ખુના અનધિગતં વા ભોગં અધિગચ્છેય્ય, અધિગતં વા ભોગં ફાતિં કરેય્ય; તથારૂપમ્પિસ્સ ચક્ખુ ન હોતિ યથારૂપેન ચક્ખુના કુસલાકુસલે ધમ્મે જાનેય્ય, સાવજ્જાનવજ્જે ધમ્મે જાનેય્ય, હીનપ્પણીતે ધમ્મે જાનેય્ય, કણ્હસુક્કસપ્પટિભાગે ધમ્મે જાનેય્ય – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘એકચક્ખુ’’.

    105. Katamo ca puggalo ekacakkhu? Idhekaccassa puggalassa tathārūpaṃ cakkhu hoti , yathārūpena cakkhunā anadhigataṃ vā bhogaṃ adhigaccheyya, adhigataṃ vā bhogaṃ phātiṃ kareyya; tathārūpampissa cakkhu na hoti yathārūpena cakkhunā kusalākusale dhamme jāneyya, sāvajjānavajje dhamme jāneyya, hīnappaṇīte dhamme jāneyya, kaṇhasukkasappaṭibhāge dhamme jāneyya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ekacakkhu’’.

    ૧૦૬. કતમો ચ પુગ્ગલો દ્વિચક્ખુ? ઇધેકચ્ચસ્સ પુગ્ગલસ્સ તથારૂપં ચક્ખુ હોતિ યથારૂપેન ચક્ખુના અનધિગતં વા ભોગં અધિગચ્છેય્ય, અધિગતં વા ભોગં ફાતિં કરેય્ય; તથારૂપમ્પિસ્સ ચક્ખુ હોતિ યથારૂપેન ચક્ખુના કુસલાકુસલે ધમ્મે જાનેય્ય, સાવજ્જાનવજ્જે ધમ્મે જાનેય્ય, હીનપ્પણીતે ધમ્મે જાનેય્ય, કણ્હસુક્કસપ્પટિભાગે ધમ્મે જાનેય્ય – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘દ્વિચક્ખુ’’.

    106. Katamo ca puggalo dvicakkhu? Idhekaccassa puggalassa tathārūpaṃ cakkhu hoti yathārūpena cakkhunā anadhigataṃ vā bhogaṃ adhigaccheyya, adhigataṃ vā bhogaṃ phātiṃ kareyya; tathārūpampissa cakkhu hoti yathārūpena cakkhunā kusalākusale dhamme jāneyya, sāvajjānavajje dhamme jāneyya, hīnappaṇīte dhamme jāneyya, kaṇhasukkasappaṭibhāge dhamme jāneyya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘dvicakkhu’’.

    ૧૦૭. કતમો ચ પુગ્ગલો અવકુજ્જપઞ્ઞો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો આરામં ગન્તા 11 હોતિ અભિક્ખણં ભિક્ખૂનં સન્તિકે ધમ્મસ્સવણાય 12. તસ્સ ભિક્ખૂ ધમ્મં દેસેન્તિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેન્તિ. સો તસ્મિં આસને નિસિન્નો તસ્સા કથાય નેવ આદિં મનસિ કરોતિ, ન મજ્ઝં મનસિ કરોતિ, ન પરિયોસાનં મનસિ કરોતિ. વુટ્ઠિતોપિ તમ્હા આસના તસ્સા કથાય નેવ આદિં મનસિ કરોતિ, ન મજ્ઝં મનસિ કરોતિ, ન પરિયોસાનં મનસિ કરોતિ. સેય્યથાપિ નામ કુમ્ભો નિક્કુજ્જો 13 તત્ર ઉદકં આસિત્તં વિવટ્ટતિ, નો સણ્ઠાતિ; એવમેવં ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો આરામં ગન્તા હોતિ અભિક્ખણં ભિક્ખૂનં સન્તિકે ધમ્મસ્સવણાય . તસ્સ ભિક્ખૂ ધમ્મં દેસેન્તિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેન્તિ. સો તસ્મિં આસને નિસિન્નો તસ્સા કથાય નેવ આદિં મનસિ કરોતિ, ન મજ્ઝં મનસિ કરોતિ, ન પરિયોસાનં મનસિ કરોતિ. વુટ્ઠિતોપિ તમ્હા આસના તસ્સા કથાય નેવ આદિં મનસિ કરોતિ, ન મજ્ઝં મનસિ કરોતિ, ન પરિયોસાનં મનસિ કરોતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અવકુજ્જપઞ્ઞો’’.

    107. Katamo ca puggalo avakujjapañño? Idhekacco puggalo ārāmaṃ gantā 14 hoti abhikkhaṇaṃ bhikkhūnaṃ santike dhammassavaṇāya 15. Tassa bhikkhū dhammaṃ desenti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsenti. So tasmiṃ āsane nisinno tassā kathāya neva ādiṃ manasi karoti, na majjhaṃ manasi karoti, na pariyosānaṃ manasi karoti. Vuṭṭhitopi tamhā āsanā tassā kathāya neva ādiṃ manasi karoti, na majjhaṃ manasi karoti, na pariyosānaṃ manasi karoti. Seyyathāpi nāma kumbho nikkujjo 16 tatra udakaṃ āsittaṃ vivaṭṭati, no saṇṭhāti; evamevaṃ idhekacco puggalo ārāmaṃ gantā hoti abhikkhaṇaṃ bhikkhūnaṃ santike dhammassavaṇāya . Tassa bhikkhū dhammaṃ desenti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsenti. So tasmiṃ āsane nisinno tassā kathāya neva ādiṃ manasi karoti, na majjhaṃ manasi karoti, na pariyosānaṃ manasi karoti. Vuṭṭhitopi tamhā āsanā tassā kathāya neva ādiṃ manasi karoti, na majjhaṃ manasi karoti, na pariyosānaṃ manasi karoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘avakujjapañño’’.

    ૧૦૮. કતમો ચ પુગ્ગલો ઉચ્છઙ્ગપઞ્ઞો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો આરામં ગન્તા હોતિ અભિક્ખણં ભિક્ખૂનં સન્તિકે ધમ્મસ્સવણાય. તસ્સ ભિક્ખૂ ધમ્મં દેસેન્તિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેન્તિ. સો તસ્મિં આસને નિસિન્નો તસ્સા કથાય આદિમ્પિ મનસિ કરોતિ, મજ્ઝમ્પિ મનસિ કરોતિ, પરિયોસાનમ્પિ મનસિ કરોતિ. વુટ્ઠિતો ચ ખો તમ્હા આસના તસ્સા કથાય નેવ આદિં મનસિ કરોતિ, ન મજ્ઝં મનસિ કરોતિ, ન પરિયોસાનં મનસિ કરોતિ. સેય્યથાપિ નામ પુરિસસ્સ ઉચ્છઙ્ગે નાનાખજ્જકાનિ આકિણ્ણાનિ – તિલા તણ્ડુલા 17 મોદકા બદરા. સો તમ્હા આસના વુટ્ઠહન્તો સતિસમ્મોસા પકિરેય્ય. એવમેવં ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો આરામં ગન્તા હોતિ અભિક્ખણં ભિક્ખૂનં સન્તિકે ધમ્મસ્સવણાય. તસ્સ ભિક્ખૂ ધમ્મં દેસેન્તિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેન્તિ. સો તસ્મિં આસને નિસિન્નો તસ્સા કથાય આદિમ્પિ મનસિ કરોતિ, મજ્ઝમ્પિ મનસિ કરોતિ, પરિયોસાનમ્પિ મનસિ કરોતિ. વુટ્ઠિતો ચ ખો તમ્હા આસના તસ્સા કથાય નેવ આદિમ્પિ મનસિ કરોતિ, ન મજ્ઝમ્પિ મનસિ કરોતિ, ન પરિયોસાનમ્પિ મનસિ કરોતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘ઉચ્છઙ્ગપઞ્ઞો’’.

    108. Katamo ca puggalo ucchaṅgapañño? Idhekacco puggalo ārāmaṃ gantā hoti abhikkhaṇaṃ bhikkhūnaṃ santike dhammassavaṇāya. Tassa bhikkhū dhammaṃ desenti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsenti. So tasmiṃ āsane nisinno tassā kathāya ādimpi manasi karoti, majjhampi manasi karoti, pariyosānampi manasi karoti. Vuṭṭhito ca kho tamhā āsanā tassā kathāya neva ādiṃ manasi karoti, na majjhaṃ manasi karoti, na pariyosānaṃ manasi karoti. Seyyathāpi nāma purisassa ucchaṅge nānākhajjakāni ākiṇṇāni – tilā taṇḍulā 18 modakā badarā. So tamhā āsanā vuṭṭhahanto satisammosā pakireyya. Evamevaṃ idhekacco puggalo ārāmaṃ gantā hoti abhikkhaṇaṃ bhikkhūnaṃ santike dhammassavaṇāya. Tassa bhikkhū dhammaṃ desenti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsenti. So tasmiṃ āsane nisinno tassā kathāya ādimpi manasi karoti, majjhampi manasi karoti, pariyosānampi manasi karoti. Vuṭṭhito ca kho tamhā āsanā tassā kathāya neva ādimpi manasi karoti, na majjhampi manasi karoti, na pariyosānampi manasi karoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ucchaṅgapañño’’.

    ૧૦૯. કતમો ચ પુગ્ગલો પુથુપઞ્ઞો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો આરામં ગન્તા હોતિ અભિક્ખણં ભિક્ખૂનં સન્તિકે ધમ્મસ્સવણાય. તસ્સ ભિક્ખૂ ધમ્મં દેસેન્તિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેન્તિ. સો તસ્મિં આસને નિસિન્નો તસ્સા કથાય આદિમ્પિ મનસિ કરોતિ, મજ્ઝમ્પિ મનસિ કરોતિ, પરિયોસાનમ્પિ મનસિ કરોતિ. વુટ્ઠિતોપિ તમ્હા આસના તસ્સા કથાય આદિમ્પિ મનસિ કરોતિ, મજ્ઝમ્પિ મનસિ કરોતિ, પરિયોસાનમ્પિ મનસિ કરોતિ. સેય્યથાપિ નામ કુમ્ભો ઉક્કુજ્જો તત્ર ઉદકં આસિત્તં સણ્ઠાતિ, નો વિવટ્ટતિ; એવમેવં ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો આરામં ગન્તા હોન્તિ અભિક્ખણં ભિક્ખૂનં સન્તિકે ધમ્મસ્સવણાય. તસ્સ ભિક્ખૂ ધમ્મં દેસેન્તિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેન્તિ. સો તસ્મિં આસને નિસિન્નો તસ્સા કથાય આદિમ્પિ મનસિ કરોતિ, મજ્ઝમ્પિ મનસિ કરોતિ, પરિયોસાનમ્પિ મનસિ કરોતિ. વુટ્ઠિતોપિ તમ્હા આસના તસ્સા કથાય આદિમ્પિ મનસિ કરોતિ, મજ્ઝમ્પિ મનસિ કરોતિ, પરિયોસાનમ્પિ મનસિ કરોતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘પુથુપઞ્ઞો’’.

    109. Katamo ca puggalo puthupañño? Idhekacco puggalo ārāmaṃ gantā hoti abhikkhaṇaṃ bhikkhūnaṃ santike dhammassavaṇāya. Tassa bhikkhū dhammaṃ desenti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsenti. So tasmiṃ āsane nisinno tassā kathāya ādimpi manasi karoti, majjhampi manasi karoti, pariyosānampi manasi karoti. Vuṭṭhitopi tamhā āsanā tassā kathāya ādimpi manasi karoti, majjhampi manasi karoti, pariyosānampi manasi karoti. Seyyathāpi nāma kumbho ukkujjo tatra udakaṃ āsittaṃ saṇṭhāti, no vivaṭṭati; evamevaṃ idhekacco puggalo ārāmaṃ gantā honti abhikkhaṇaṃ bhikkhūnaṃ santike dhammassavaṇāya. Tassa bhikkhū dhammaṃ desenti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsenti. So tasmiṃ āsane nisinno tassā kathāya ādimpi manasi karoti, majjhampi manasi karoti, pariyosānampi manasi karoti. Vuṭṭhitopi tamhā āsanā tassā kathāya ādimpi manasi karoti, majjhampi manasi karoti, pariyosānampi manasi karoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘puthupañño’’.

    ૧૧૦. કતમો ચ પુગ્ગલો કામેસુ ચ ભવેસુ ચ અવીતરાગો? સોતાપન્નસકદાગામિનો – ઇમે વુચ્ચન્તિ પુગ્ગલા ‘‘કામેસુ ચ ભવેસુ ચ અવીતરાગા’’.

    110. Katamo ca puggalo kāmesu ca bhavesu ca avītarāgo? Sotāpannasakadāgāmino – ime vuccanti puggalā ‘‘kāmesu ca bhavesu ca avītarāgā’’.

    ૧૧૧. કતમો ચ પુગ્ગલો કામેસુ વીતરાગો, ભવેસુ અવીતરાગો? અનાગામી – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘કામેસુ વીતરાગો, ભવેસુ અવીતરાગો’’.

    111. Katamo ca puggalo kāmesu vītarāgo, bhavesu avītarāgo? Anāgāmī – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kāmesu vītarāgo, bhavesu avītarāgo’’.

    ૧૧૨. કતમો ચ પુગ્ગલો કામેસુ ચ ભવેસુ ચ વીતરાગો? અરહા – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘કામેસુ ચ ભવેસુ ચ વીતરાગો’’.

    112. Katamo ca puggalo kāmesu ca bhavesu ca vītarāgo? Arahā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kāmesu ca bhavesu ca vītarāgo’’.

    ૧૧૩. કતમો ચ પુગ્ગલો પાસાણલેખૂપમો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો અભિણ્હં કુજ્ઝતિ. સો ચ ખ્વસ્સ કોધો ચિરં દીઘરત્તં અનુસેતિ. સેય્યથાપિ નામ પાસાણે લેખા ન ખિપ્પં લુજ્જતિ વાતેન વા ઉદકેન વા, ચિરટ્ઠિતિકા હોતિ; એવમેવં ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો અભિણ્હં કુજ્ઝતિ. સો ચ ખ્વસ્સ કોધો ચિરં દીઘરત્તં અનુસેતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘પાસાણલેખૂપમો’’.

    113. Katamo ca puggalo pāsāṇalekhūpamo? Idhekacco puggalo abhiṇhaṃ kujjhati. So ca khvassa kodho ciraṃ dīgharattaṃ anuseti. Seyyathāpi nāma pāsāṇe lekhā na khippaṃ lujjati vātena vā udakena vā, ciraṭṭhitikā hoti; evamevaṃ idhekacco puggalo abhiṇhaṃ kujjhati. So ca khvassa kodho ciraṃ dīgharattaṃ anuseti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘pāsāṇalekhūpamo’’.

    ૧૧૪. કતમો ચ પુગ્ગલો પથવિલેખૂપમો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો અભિણ્હં કુજ્ઝતિ. સો ચ ખ્વસ્સ કોધો ન ચિરં દીઘરત્તં અનુસેતિ. સેય્યથાપિ નામ પથવિયા 19 લેખા ખિપ્પં લુજ્જતિ વાતેન વા ઉદકેન વા, ન ચિરટ્ઠિતિકા હોતિ; એવમેવં ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો અભિણ્હં કુજ્ઝતિ. સો ચ ખ્વસ્સ કોધો ન ચિરં દીઘરત્તં અનુસેતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘પથવિલેખૂપમો’’.

    114. Katamo ca puggalo pathavilekhūpamo? Idhekacco puggalo abhiṇhaṃ kujjhati. So ca khvassa kodho na ciraṃ dīgharattaṃ anuseti. Seyyathāpi nāma pathaviyā 20 lekhā khippaṃ lujjati vātena vā udakena vā, na ciraṭṭhitikā hoti; evamevaṃ idhekacco puggalo abhiṇhaṃ kujjhati. So ca khvassa kodho na ciraṃ dīgharattaṃ anuseti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘pathavilekhūpamo’’.

    ૧૧૫. કતમો ચ પુગ્ગલો ઉદકલેખૂપમો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો આગાળ્હેનપિ વુચ્ચમાનો ફરુસેનપિ વુચ્ચમાનો અમનાપેનપિ વુચ્ચમાનો સંસન્દતિમેવ 21 સન્ધિયતિમેવ 22 સમ્મોદતિમેવ 23. સેય્યથાપિ નામ ઉદકે લેખા ખિપ્પં લુજ્જતિ, ન ચિરટ્ઠિતિકા હોતિ; એવમેવં ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો આગાળ્હેનપિ વુચ્ચમાનો ફરુસેનપિ વુચ્ચમાનો અમનાપેનપિ વુચ્ચમાનો સંસન્દતિમેવ સન્ધિયતિમેવ સમ્મોદતિમેવ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘ઉદકલેખૂપમો’’.

    115. Katamo ca puggalo udakalekhūpamo? Idhekacco puggalo āgāḷhenapi vuccamāno pharusenapi vuccamāno amanāpenapi vuccamāno saṃsandatimeva 24 sandhiyatimeva 25 sammodatimeva 26. Seyyathāpi nāma udake lekhā khippaṃ lujjati, na ciraṭṭhitikā hoti; evamevaṃ idhekacco puggalo āgāḷhenapi vuccamāno pharusenapi vuccamāno amanāpenapi vuccamāno saṃsandatimeva sandhiyatimeva sammodatimeva – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘udakalekhūpamo’’.

    ૧૧૬. તત્થ કતમે તયો પોત્થકૂપમા પુગ્ગલા? તયો પોત્થકા – નવોપિ પોત્થકો દુબ્બણ્ણો ચેવ હોતિ દુક્ખસમ્ફસ્સો ચ અપ્પગ્ઘો ચ, મજ્ઝિમોપિ પોત્થકો દુબ્બણ્ણો ચેવ હોતિ દુક્ખસમ્ફસ્સો ચ અપ્પગ્ઘો ચ, જિણ્ણોપિ પોત્થકો દુબ્બણ્ણો ચેવ હોતિ દુક્ખસમ્ફસ્સો ચ અપ્પગ્ઘો ચ. જિણ્ણમ્પિ પોત્થકં ઉક્ખલિપરિમજ્જનં વા કરોન્તિ સઙ્કારકૂટે વા નં છડ્ડેન્તિ. એવમેવં તયોમે પોત્થકૂપમા પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના ભિક્ખૂસુ. કતમે તયો? નવો ચેપિ ભિક્ખુ હોતિ દુસ્સીલો પાપધમ્મો, ઇદમસ્સ દુબ્બણ્ણતાય. સેય્યથાપિ સો પોત્થકો દુબ્બણ્ણો, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. યે ખો પનસ્સ સેવન્તિ ભજન્તિ પયિરુપાસન્તિ દિટ્ઠાનુગતિં આપજ્જન્તિ, તેસં તં હોતિ દીઘરત્તં અહિતાય દુક્ખાય. ઇદમસ્સ દુક્ખસમ્ફસ્સતાય. સેય્યથાપિ સો પોત્થકો દુક્ખસમ્ફસ્સો, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. યેસં ખો પન સો પટિગ્ગણ્હાતિ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારં , તેસં તં ન મહપ્ફલં હોતિ ન મહાનિસંસં. ઇદમસ્સ અપ્પગ્ઘતાય. સેય્યથાપિ સો પોત્થકો અપ્પગ્ઘો, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો.

    116. Tattha katame tayo potthakūpamā puggalā? Tayo potthakā – navopi potthako dubbaṇṇo ceva hoti dukkhasamphasso ca appaggho ca, majjhimopi potthako dubbaṇṇo ceva hoti dukkhasamphasso ca appaggho ca, jiṇṇopi potthako dubbaṇṇo ceva hoti dukkhasamphasso ca appaggho ca. Jiṇṇampi potthakaṃ ukkhaliparimajjanaṃ vā karonti saṅkārakūṭe vā naṃ chaḍḍenti. Evamevaṃ tayome potthakūpamā puggalā santo saṃvijjamānā bhikkhūsu. Katame tayo? Navo cepi bhikkhu hoti dussīlo pāpadhammo, idamassa dubbaṇṇatāya. Seyyathāpi so potthako dubbaṇṇo, tathūpamo ayaṃ puggalo. Ye kho panassa sevanti bhajanti payirupāsanti diṭṭhānugatiṃ āpajjanti, tesaṃ taṃ hoti dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya. Idamassa dukkhasamphassatāya. Seyyathāpi so potthako dukkhasamphasso, tathūpamo ayaṃ puggalo. Yesaṃ kho pana so paṭiggaṇhāti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ , tesaṃ taṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Idamassa appagghatāya. Seyyathāpi so potthako appaggho, tathūpamo ayaṃ puggalo.

    મજ્ઝિમો ચેપિ ભિક્ખુ હોતિ…પે॰… થેરો ચેપિ ભિક્ખુ હોતિ દુસ્સીલો પાપધમ્મો, ઇદમસ્સ દુબ્બણ્ણતાય. સેય્યથાપિ સો પોત્થકો દુબ્બણ્ણો, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. યે ખો પનસ્સ સેવન્તિ ભજન્તિ પયિરુપાસન્તિ દિટ્ઠાનુગતિં આપજ્જન્તિ, તેસં તં હોતિ દીઘરત્તં અહિતાય દુક્ખાય. ઇદમસ્સ દુક્ખસમ્ફસ્સતાય. સેય્યથાપિ સો પોત્થકો દુક્ખસમ્ફસ્સો, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. યેસં ખો પન સો પટિગ્ગણ્હાતિ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારં, તેસં તં ન મહપ્ફલં હોતિ ન મહાનિસંસં. ઇદમસ્સ અપ્પગ્ઘતાય. સેય્યથાપિ સો પોત્થકો અપ્પગ્ઘો, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો.

    Majjhimo cepi bhikkhu hoti…pe… thero cepi bhikkhu hoti dussīlo pāpadhammo, idamassa dubbaṇṇatāya. Seyyathāpi so potthako dubbaṇṇo, tathūpamo ayaṃ puggalo. Ye kho panassa sevanti bhajanti payirupāsanti diṭṭhānugatiṃ āpajjanti, tesaṃ taṃ hoti dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya. Idamassa dukkhasamphassatāya. Seyyathāpi so potthako dukkhasamphasso, tathūpamo ayaṃ puggalo. Yesaṃ kho pana so paṭiggaṇhāti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ, tesaṃ taṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ. Idamassa appagghatāya. Seyyathāpi so potthako appaggho, tathūpamo ayaṃ puggalo.

    એવરૂપો ચે થેરો ભિક્ખુ સઙ્ઘમજ્ઝે ભણતિ. તમેનં ભિક્ખૂ એવમાહંસુ – ‘‘કિં નુ ખો તુય્હં બાલસ્સ અબ્યત્તસ્સ ભણિતેન, ત્વમ્પિ નામ ભણિતબ્બં મઞ્ઞસી’’તિ! સો કુપિતો અનત્તમનો તથારૂપિં વાચં નિચ્છારેતિ યથારૂપાય વાચાય સઙ્ઘો તં ઉક્ખિપતિ, સઙ્કારકૂટેવ નં પોત્થકં. ઇમે તયો પોત્થકૂપમા પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના ભિક્ખૂસુ.

    Evarūpo ce thero bhikkhu saṅghamajjhe bhaṇati. Tamenaṃ bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘kiṃ nu kho tuyhaṃ bālassa abyattassa bhaṇitena, tvampi nāma bhaṇitabbaṃ maññasī’’ti! So kupito anattamano tathārūpiṃ vācaṃ nicchāreti yathārūpāya vācāya saṅgho taṃ ukkhipati, saṅkārakūṭeva naṃ potthakaṃ. Ime tayo potthakūpamā puggalā santo saṃvijjamānā bhikkhūsu.

    ૧૧૭. તત્થ કતમે તયો કાસિકવત્થૂપમા પુગ્ગલા? તીણિ કાસિકવત્થાનિ – નવમ્પિ કાસિકવત્થં વણ્ણવન્તઞ્ચેવ હોતિ સુખસમ્ફસ્સઞ્ચ મહગ્ઘઞ્ચ, મજ્ઝિમમ્પિ કાસિકવત્થં વણ્ણવન્તઞ્ચેવ હોતિ સુખસમ્ફસ્સઞ્ચ મહગ્ઘઞ્ચ, જિણ્ણમ્પિ કાસિકવત્થં વણ્ણવન્તઞ્ચેવ હોતિ સુખસમ્ફસ્સઞ્ચ મહગ્ઘઞ્ચ. જિણ્ણમ્પિ કાસિકવત્થં રતનપલિવેઠનં વા કરોન્તિ ગન્ધકરણ્ડકે વા નં નિક્ખિપન્તિ.

    117. Tattha katame tayo kāsikavatthūpamā puggalā? Tīṇi kāsikavatthāni – navampi kāsikavatthaṃ vaṇṇavantañceva hoti sukhasamphassañca mahagghañca, majjhimampi kāsikavatthaṃ vaṇṇavantañceva hoti sukhasamphassañca mahagghañca, jiṇṇampi kāsikavatthaṃ vaṇṇavantañceva hoti sukhasamphassañca mahagghañca. Jiṇṇampi kāsikavatthaṃ ratanapaliveṭhanaṃ vā karonti gandhakaraṇḍake vā naṃ nikkhipanti.

    એવમેવં તયોમે કાસિકવત્થૂપમા પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના ભિક્ખૂસુ. કતમે તયો? નવો ચેપિ ભિક્ખુ હોતિ સીલવા કલ્યાણધમ્મો , ઇદમસ્સ સુવણ્ણતાય. સેય્યથાપિ તં કાસિકવત્થં વણ્ણવન્તં, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. યે ખો પનસ્સ સેવન્તિ ભજન્તિ પયિરુપાસન્તિ દિટ્ઠાનુગતિં આપજ્જન્તિ, તેસં તં હોતિ દીઘરત્તં હિતાય સુખાય. ઇદમસ્સ સુખસમ્ફસ્સતાય. સેય્યથાપિ તં કાસિકવત્થં સુખસમ્ફસ્સં, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. યેસં ખો પન સો 27 પટિગ્ગણ્હાતિ 28 ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારં, તેસં તં મહપ્ફલં હોતિ મહાનિસંસં. ઇદમસ્સ મહગ્ઘતાય. સેય્યથાપિ તં કાસિકવત્થં મહગ્ઘં, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો.

    Evamevaṃ tayome kāsikavatthūpamā puggalā santo saṃvijjamānā bhikkhūsu. Katame tayo? Navo cepi bhikkhu hoti sīlavā kalyāṇadhammo , idamassa suvaṇṇatāya. Seyyathāpi taṃ kāsikavatthaṃ vaṇṇavantaṃ, tathūpamo ayaṃ puggalo. Ye kho panassa sevanti bhajanti payirupāsanti diṭṭhānugatiṃ āpajjanti, tesaṃ taṃ hoti dīgharattaṃ hitāya sukhāya. Idamassa sukhasamphassatāya. Seyyathāpi taṃ kāsikavatthaṃ sukhasamphassaṃ, tathūpamo ayaṃ puggalo. Yesaṃ kho pana so 29 paṭiggaṇhāti 30 cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ, tesaṃ taṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ. Idamassa mahagghatāya. Seyyathāpi taṃ kāsikavatthaṃ mahagghaṃ, tathūpamo ayaṃ puggalo.

    મજ્ઝિમો ચેપિ ભિક્ખુ…પે॰… થેરો ચેપિ ભિક્ખુ હોતિ સીલવા કલ્યાણધમ્મો, ઇદમસ્સ સુવણ્ણતાય. સેય્યથાપિ તં કાસિકવત્થં વણ્ણવન્તં, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. યે ખો પનસ્સ સેવન્તિ ભજન્તિ પયિરુપાસન્તિ દિટ્ઠાનુગતિં આપજ્જન્તિ, તેસં તં હોતિ દીઘરત્તં હિતાય સુખાય. ઇદમસ્સ સુખસમ્ફસ્સતાય. સેય્યથાપિ તં કાસિકવત્થં સુખસમ્ફસ્સં, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો. યેસં ખો પન સો પટિગ્ગણ્હાતિ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારં, તેસં તં મહપ્ફલં હોતિ મહાનિસંસં. ઇદમસ્સ મહગ્ઘતાય. સેય્યથાપિ તં કાસિકવત્થં મહગ્ઘં, તથૂપમો અયં પુગ્ગલો.

    Majjhimo cepi bhikkhu…pe… thero cepi bhikkhu hoti sīlavā kalyāṇadhammo, idamassa suvaṇṇatāya. Seyyathāpi taṃ kāsikavatthaṃ vaṇṇavantaṃ, tathūpamo ayaṃ puggalo. Ye kho panassa sevanti bhajanti payirupāsanti diṭṭhānugatiṃ āpajjanti, tesaṃ taṃ hoti dīgharattaṃ hitāya sukhāya. Idamassa sukhasamphassatāya. Seyyathāpi taṃ kāsikavatthaṃ sukhasamphassaṃ, tathūpamo ayaṃ puggalo. Yesaṃ kho pana so paṭiggaṇhāti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ, tesaṃ taṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ. Idamassa mahagghatāya. Seyyathāpi taṃ kāsikavatthaṃ mahagghaṃ, tathūpamo ayaṃ puggalo.

    એવરૂપો ચે થેરો ભિક્ખુ સઙ્ઘમજ્ઝે ભણતિ, તમેનં ભિક્ખૂ એવમાહંસુ – ‘‘અપ્પસદ્દા આયસ્મન્તો હોથ, થેરો ભિક્ખુ ધમ્મઞ્ચ વિનયઞ્ચ ભણતી’’તિ. તસ્સ તં વચનં આધેય્યં ગચ્છતિ, ગન્ધકરણ્ડકેવ નં કાસિકવત્થં. ઇમે તયો કાસિકવત્થૂપમા પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના ભિક્ખૂસુ.

    Evarūpo ce thero bhikkhu saṅghamajjhe bhaṇati, tamenaṃ bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘appasaddā āyasmanto hotha, thero bhikkhu dhammañca vinayañca bhaṇatī’’ti. Tassa taṃ vacanaṃ ādheyyaṃ gacchati, gandhakaraṇḍakeva naṃ kāsikavatthaṃ. Ime tayo kāsikavatthūpamā puggalā santo saṃvijjamānā bhikkhūsu.

    ૧૧૮. કતમો ચ પુગ્ગલો સુપ્પમેય્યો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો ઉદ્ધતો હોતિ ઉન્નળો ચપલો મુખરો વિકિણ્ણવાચો મુટ્ઠસ્સતિ અસમ્પજાનો અસમાહિતો વિબ્ભન્તચિત્તો પાકટિન્દ્રિયો – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘સુપ્પમેય્યો’’.

    118. Katamo ca puggalo suppameyyo? Idhekacco puggalo uddhato hoti unnaḷo capalo mukharo vikiṇṇavāco muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibbhantacitto pākaṭindriyo – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘suppameyyo’’.

    ૧૧૯. કતમો ચ પુગ્ગલો દુપ્પમેય્યો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો અનુદ્ધતો હોતિ અનુન્નળો અચપલો અમુખરો અવિકિણ્ણવાચો ઉપટ્ઠિતસ્સતિ સમ્પજાનો સમાહિતો એકગ્ગચિત્તો સંવુતિન્દ્રિયો – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘દુપ્પમેય્યો’’.

    119. Katamo ca puggalo duppameyyo? Idhekacco puggalo anuddhato hoti anunnaḷo acapalo amukharo avikiṇṇavāco upaṭṭhitassati sampajāno samāhito ekaggacitto saṃvutindriyo – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘duppameyyo’’.

    ૧૨૦. કતમો ચ પુગ્ગલો અપ્પમેય્યો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો ‘‘અપ્પમેય્યો’’.

    120. Katamo ca puggalo appameyyo? Idhekacco puggalo āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘appameyyo’’.

    ૧૨૧. કતમો ચ પુગ્ગલો ન સેવિતબ્બો ન ભજિતબ્બો ન પયિરુપાસિતબ્બો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો હીનો હોતિ સીલેન સમાધિના પઞ્ઞાય. એવરૂપો પુગ્ગલો ન સેવિતબ્બો ન ભજિતબ્બો ન પયિરુપાસિતબ્બો, અઞ્ઞત્ર અનુદ્દયા અઞ્ઞત્ર અનુકમ્પા.

    121. Katamo ca puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo? Idhekacco puggalo hīno hoti sīlena samādhinā paññāya. Evarūpo puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo, aññatra anuddayā aññatra anukampā.

    ૧૨૨. કતમો ચ પુગ્ગલો સેવિતબ્બો ભજિતબ્બો પયિરુપાસિતબ્બો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો સદિસો હોતિ સીલેન સમાધિના પઞ્ઞાય. એવરૂપો પુગ્ગલો સેવિતબ્બો ભજિતબ્બો પયિરુપાસિતબ્બો. તં કિસ્સ હેતુ? ‘‘સીલસામઞ્ઞગતાનં સતં સીલકથા ચ નો ભવિસ્સતિ, સા ચ નો ફાસુ ભવિસ્સતિ, સા ચ નો પવત્તિની ભવિસ્સતિ; સમાધિસામઞ્ઞગતાનં સતં સમાધિકથા ચ નો ભવિસ્સતિ, સા ચ નો ફાસુ ભવિસ્સતિ, સા ચ નો પવત્તિની 31 ભવિસ્સતિ; પઞ્ઞાસામઞ્ઞગતાનં સતં પઞ્ઞાકથા ચ નો ભવિસ્સતિ, સા ચ નો ફાસુ ભવિસ્સતિ, સા ચ નો પવત્તિની ભવિસ્સતી’’તિ. તસ્મા એવરૂપો પુગ્ગલો સેવિતબ્બો ભજિતબ્બો પયિરુપાસિતબ્બો.

    122. Katamo ca puggalo sevitabbo bhajitabbo payirupāsitabbo? Idhekacco puggalo sadiso hoti sīlena samādhinā paññāya. Evarūpo puggalo sevitabbo bhajitabbo payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu? ‘‘Sīlasāmaññagatānaṃ sataṃ sīlakathā ca no bhavissati, sā ca no phāsu bhavissati, sā ca no pavattinī bhavissati; samādhisāmaññagatānaṃ sataṃ samādhikathā ca no bhavissati, sā ca no phāsu bhavissati, sā ca no pavattinī 32 bhavissati; paññāsāmaññagatānaṃ sataṃ paññākathā ca no bhavissati, sā ca no phāsu bhavissati, sā ca no pavattinī bhavissatī’’ti. Tasmā evarūpo puggalo sevitabbo bhajitabbo payirupāsitabbo.

    ૧૨૩. કતમો ચ પુગ્ગલો સક્કત્વા ગરું કત્વા સેવિતબ્બો ભજિતબ્બો પયિરુપાસિતબ્બો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો અધિકો હોતિ સીલેન સમાધિના પઞ્ઞાય. એવરૂપો પુગ્ગલો સક્કત્વા ગરું કત્વા સેવિતબ્બો ભજિતબ્બો પયિરુપાસિતબ્બો. તં કિસ્સ હેતુ? ‘‘અપરિપૂરં વા સીલક્ખન્ધં પરિપૂરેસ્સામિ, પરિપૂરં વા સીલક્ખન્ધં તત્થ તત્થ પઞ્ઞાય અનુગ્ગહેસ્સામિ; અપરિપૂરં વા સમાધિક્ખન્ધં પરિપૂરેસ્સામિ, પરિપૂરં વા સમાધિક્ખન્ધં તત્થ તત્થ પઞ્ઞાય અનુગ્ગહેસ્સામિ; અપરિપૂરં વા પઞ્ઞાક્ખન્ધં પરિપૂરેસ્સામિ, પરિપૂરં વા પઞ્ઞાક્ખન્ધં તત્થ તત્થ પઞ્ઞાય અનુગ્ગહેસ્સામી’’તિ. તસ્મા એવરૂપો પુગ્ગલો સક્કત્વા ગરું કત્વા સેવિતબ્બો ભજિતબ્બો પયિરુપાસિતબ્બો.

    123. Katamo ca puggalo sakkatvā garuṃ katvā sevitabbo bhajitabbo payirupāsitabbo? Idhekacco puggalo adhiko hoti sīlena samādhinā paññāya. Evarūpo puggalo sakkatvā garuṃ katvā sevitabbo bhajitabbo payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu? ‘‘Aparipūraṃ vā sīlakkhandhaṃ paripūressāmi, paripūraṃ vā sīlakkhandhaṃ tattha tattha paññāya anuggahessāmi; aparipūraṃ vā samādhikkhandhaṃ paripūressāmi, paripūraṃ vā samādhikkhandhaṃ tattha tattha paññāya anuggahessāmi; aparipūraṃ vā paññākkhandhaṃ paripūressāmi, paripūraṃ vā paññākkhandhaṃ tattha tattha paññāya anuggahessāmī’’ti. Tasmā evarūpo puggalo sakkatvā garuṃ katvā sevitabbo bhajitabbo payirupāsitabbo.

    ૧૨૪. કતમો ચ પુગ્ગલો જિગુચ્છિતબ્બો ન સેવિતબ્બો ન ભજિતબ્બો ન પયિરુપાસિતબ્બો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો દુસ્સીલો હોતિ પાપધમ્મો અસુચિ સઙ્કસ્સરસમાચારો પટિચ્છન્નકમ્મન્તો અસ્સમણો સમણપટિઞ્ઞો અબ્રહ્મચારી બ્રહ્મચારિપટિઞ્ઞો અન્તોપૂતિ અવસ્સુતો કસમ્બુજાતો. એવરૂપો પુગ્ગલો જિગુચ્છિતબ્બો ન સેવિતબ્બો ન ભજિતબ્બો ન પયિરુપાસિતબ્બો. તં કિસ્સ હેતુ? કિઞ્ચાપિ એવરૂપસ્સ પુગ્ગલસ્સ ન દિટ્ઠાનુગતિં આપજ્જતિ, અથ ખો નં પાપકો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગચ્છતિ – ‘‘પાપમિત્તો પુરિસપુગ્ગલો પાપસહાયો પાપસમ્પવઙ્કો’’તિ. સેય્યથાપિ નામ અહિ ગૂથગતો કિઞ્ચાપિ ન ડંસતિ, અથ ખો નં મક્ખેતિ; એવમેવં કિઞ્ચાપિ એવરૂપસ્સ પુગ્ગલસ્સ ન દિટ્ઠાનુગતિં આપજ્જતિ, અથ ખો નં પાપકો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગચ્છતિ – ‘‘પાપમિત્તો પુરિસપુગ્ગલો પાપસહાયો પાપસમ્પવઙ્કો’’તિ! તસ્મા એવરૂપો પુગ્ગલો જિગુચ્છિતબ્બો ન સેવિતબ્બો ન ભજિતબ્બો ન પયિરુપાસિતબ્બો.

    124. Katamo ca puggalo jigucchitabbo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo? Idhekacco puggalo dussīlo hoti pāpadhammo asuci saṅkassarasamācāro paṭicchannakammanto assamaṇo samaṇapaṭiñño abrahmacārī brahmacāripaṭiñño antopūti avassuto kasambujāto. Evarūpo puggalo jigucchitabbo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu? Kiñcāpi evarūpassa puggalassa na diṭṭhānugatiṃ āpajjati, atha kho naṃ pāpako kittisaddo abbhuggacchati – ‘‘pāpamitto purisapuggalo pāpasahāyo pāpasampavaṅko’’ti. Seyyathāpi nāma ahi gūthagato kiñcāpi na ḍaṃsati, atha kho naṃ makkheti; evamevaṃ kiñcāpi evarūpassa puggalassa na diṭṭhānugatiṃ āpajjati, atha kho naṃ pāpako kittisaddo abbhuggacchati – ‘‘pāpamitto purisapuggalo pāpasahāyo pāpasampavaṅko’’ti! Tasmā evarūpo puggalo jigucchitabbo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo.

    ૧૨૫. કતમો ચ પુગ્ગલો અજ્ઝુપેક્ખિતબ્બો ન સેવિતબ્બો ન ભજિતબ્બો ન પયિરુપાસિતબ્બો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો કોધનો હોતિ ઉપાયાસબહુલો, અપ્પમ્પિ વુત્તો સમાનો અભિસજ્જતિ કુપ્પતિ બ્યાપજ્જતિ પતિત્થીયતિ, કોપઞ્ચ દોસઞ્ચ અપ્પચ્ચયઞ્ચ પાતુકરોતિ. સેય્યથાપિ નામ દુટ્ઠારુકો કટ્ઠેન વા કઠલાય વા ઘટ્ટિતો ભિય્યોસો મત્તાય આસવં દેતિ, એવમેવં ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો કોધનો હોતિ ઉપાયાસબહુલો, અપ્પમ્પિ વુત્તો સમાનો અભિસજ્જતિ કુપ્પતિ બ્યાપજ્જતિ પતિત્થીયતિ, કોપઞ્ચ દોસઞ્ચ અપ્પચ્ચયઞ્ચ પાતુકરોતિ. સેય્યથાપિ નામ તિન્દુકાલાતં કટ્ઠેન વા કઠલાય વા ઘટ્ટિતં ભિય્યોસો મત્તાય ચિચ્ચિટાયતિ ચિટિચિટાયતિ, એવમેવં ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો કોધનો હોતિ ઉપાયાસબહુલો, અપ્પમ્પિ વુત્તો સમાનો અભિસજ્જતિ કુપ્પતિ બ્યાપજ્જતિ પતિત્થીયતિ, કોપઞ્ચ દોસઞ્ચ અપ્પચ્ચયઞ્ચ પાતુકરોતિ. સેય્યથાપિ નામ ગૂથકૂપો કટ્ઠેન વા કઠલાય વા ઘટ્ટિતો ભિય્યોસો મત્તાય દુગ્ગન્ધો હોતિ, એવમેવં ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો કોધનો હોતિ ઉપાયાસબહુલો, અપ્પમ્પિ વુત્તો સમાનો અભિસજ્જતિ કુપ્પતિ બ્યાપજ્જતિ પતિત્થીયતિ, કોપઞ્ચ દોસઞ્ચ અપ્પચ્ચયઞ્ચ પાતુકરોતિ; એવરૂપો પુગ્ગલો અજ્ઝુપેક્ખિતબ્બો ન સેવિતબ્બો ન ભજિતબ્બો ન પયિરુપાસિતબ્બો. તં કિસ્સ હેતુ? ‘‘અક્કોસેય્યપિ મં પરિભાસેય્યપિ મં અનત્થમ્પિ મે કરેય્યા’’તિ! તસ્મા એવરૂપો પુગ્ગલો અજ્ઝુપેક્ખિતબ્બો ન સેવિતબ્બો ન ભજિતબ્બો ન પયિરુપાસિતબ્બો.

    125. Katamo ca puggalo ajjhupekkhitabbo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo? Idhekacco puggalo kodhano hoti upāyāsabahulo, appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyati, kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti. Seyyathāpi nāma duṭṭhāruko kaṭṭhena vā kaṭhalāya vā ghaṭṭito bhiyyoso mattāya āsavaṃ deti, evamevaṃ idhekacco puggalo kodhano hoti upāyāsabahulo, appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyati, kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti. Seyyathāpi nāma tindukālātaṃ kaṭṭhena vā kaṭhalāya vā ghaṭṭitaṃ bhiyyoso mattāya cicciṭāyati ciṭiciṭāyati, evamevaṃ idhekacco puggalo kodhano hoti upāyāsabahulo, appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyati, kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti. Seyyathāpi nāma gūthakūpo kaṭṭhena vā kaṭhalāya vā ghaṭṭito bhiyyoso mattāya duggandho hoti, evamevaṃ idhekacco puggalo kodhano hoti upāyāsabahulo, appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyati, kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti; evarūpo puggalo ajjhupekkhitabbo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu? ‘‘Akkoseyyapi maṃ paribhāseyyapi maṃ anatthampi me kareyyā’’ti! Tasmā evarūpo puggalo ajjhupekkhitabbo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupāsitabbo.

    ૧૨૬. કતમો ચ પુગ્ગલો સેવિતબ્બો ભજિતબ્બો પયિરુપાસિતબ્બો? ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો સીલવા હોતિ કલ્યાણધમ્મો – એવરૂપો પુગ્ગલો સેવિતબ્બો ભજિતબ્બો પયિરુપાસિતબ્બો. તં કિસ્સ હેતુ? કિઞ્ચાપિ એવરૂપસ્સ પુગ્ગલસ્સ ન દિટ્ઠાનુગતિં આપજ્જતિ, અથ ખો નં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગચ્છતિ – ‘‘કલ્યાણમિત્તો પુરિસપુગ્ગલો કલ્યાણસહાયો કલ્યાણસમ્પવઙ્કો’’તિ! તસ્મા એવરૂપો પુગ્ગલો સેવિતબ્બો ભજિતબ્બો પયિરુપાસિતબ્બો.

    126. Katamo ca puggalo sevitabbo bhajitabbo payirupāsitabbo? Idhekacco puggalo sīlavā hoti kalyāṇadhammo – evarūpo puggalo sevitabbo bhajitabbo payirupāsitabbo. Taṃ kissa hetu? Kiñcāpi evarūpassa puggalassa na diṭṭhānugatiṃ āpajjati, atha kho naṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati – ‘‘kalyāṇamitto purisapuggalo kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko’’ti! Tasmā evarūpo puggalo sevitabbo bhajitabbo payirupāsitabbo.

    ૧૨૭. કતમો ચ પુગ્ગલો સીલેસુ પરિપૂરકારી, સમાધિસ્મિં મત્તસો કારી, પઞ્ઞાય મત્તસો કારી? સોતાપન્નસકદાગામિનો – ઇમે વુચ્ચન્તિ પુગ્ગલા સીલેસુ પરિપૂરકારિનો, સમાધિસ્મિં મત્તસો કારિનો, પઞ્ઞાય મત્તસો કારિનો.

    127. Katamo ca puggalo sīlesu paripūrakārī, samādhismiṃ mattaso kārī, paññāya mattaso kārī? Sotāpannasakadāgāmino – ime vuccanti puggalā sīlesu paripūrakārino, samādhismiṃ mattaso kārino, paññāya mattaso kārino.

    ૧૨૮. કતમો ચ પુગ્ગલો સીલેસુ ચ પરિપૂરકારી, સમાધિસ્મિઞ્ચ પરિપૂરકારી, પઞ્ઞાય મત્તસો કારી? અનાગામી – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો સીલેસુ ચ પરિપૂરકારી, સમાધિસ્મિઞ્ચ પરિપૂરકારી, પઞ્ઞાય મત્તસો કારી.

    128. Katamo ca puggalo sīlesu ca paripūrakārī, samādhismiñca paripūrakārī, paññāya mattaso kārī? Anāgāmī – ayaṃ vuccati puggalo sīlesu ca paripūrakārī, samādhismiñca paripūrakārī, paññāya mattaso kārī.

    ૧૨૯. કતમો ચ પુગ્ગલો સીલેસુ ચ પરિપૂરકારી, સમાધિસ્મિઞ્ચ પરિપૂરકારી, પઞ્ઞાય ચ પરિપૂરકારી? અરહા – અયં વુચ્ચતિ પુગ્ગલો સીલેસુ ચ પરિપૂરકારી, સમાધિસ્મિઞ્ચ પરિપૂરકારી, પઞ્ઞાય ચ પરિપૂરકારી.

    129. Katamo ca puggalo sīlesu ca paripūrakārī, samādhismiñca paripūrakārī, paññāya ca paripūrakārī? Arahā – ayaṃ vuccati puggalo sīlesu ca paripūrakārī, samādhismiñca paripūrakārī, paññāya ca paripūrakārī.

    ૧૩૦. તત્થ કતમે તયો સત્થારો? ઇધેકચ્ચો સત્થા કામાનં પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ 33, ન રૂપાનં પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, ન વેદનાનં પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ. ઇધ પનેકચ્ચો સત્થા કામાનઞ્ચ પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, રૂપાનઞ્ચ પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, ન વેદનાનં પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ. ઇધ પનેકચ્ચો સત્થા કામાનઞ્ચ પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, રૂપાનઞ્ચ પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, વેદનાનઞ્ચ પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ.

    130. Tattha katame tayo satthāro? Idhekacco satthā kāmānaṃ pariññaṃ paññapeti 34, na rūpānaṃ pariññaṃ paññapeti, na vedanānaṃ pariññaṃ paññapeti. Idha panekacco satthā kāmānañca pariññaṃ paññapeti, rūpānañca pariññaṃ paññapeti, na vedanānaṃ pariññaṃ paññapeti. Idha panekacco satthā kāmānañca pariññaṃ paññapeti, rūpānañca pariññaṃ paññapeti, vedanānañca pariññaṃ paññapeti.

    તત્ર ય્વાયં સત્થા કામાનં પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, ન રૂપાનં પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, ન વેદનાનં પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, રૂપાવચરસમાપત્તિયા લાભી સત્થા તેન દટ્ઠબ્બો. તત્ર ય્વાયં સત્થા કામાનઞ્ચ પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, રૂપાનઞ્ચ પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, ન વેદનાનં પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, અરૂપાવચરસમાપત્તિયા લાભી સત્થા તેન દટ્ઠબ્બો. તત્ર ય્વાયં સત્થા કામાનઞ્ચ પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, રૂપાનઞ્ચ પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, વેદનાનઞ્ચ પરિઞ્ઞં પઞ્ઞપેતિ, સમ્માસમ્બુદ્ધો સત્થા તેન દટ્ઠબ્બો. ઇમે તયો સત્થારો.

    Tatra yvāyaṃ satthā kāmānaṃ pariññaṃ paññapeti, na rūpānaṃ pariññaṃ paññapeti, na vedanānaṃ pariññaṃ paññapeti, rūpāvacarasamāpattiyā lābhī satthā tena daṭṭhabbo. Tatra yvāyaṃ satthā kāmānañca pariññaṃ paññapeti, rūpānañca pariññaṃ paññapeti, na vedanānaṃ pariññaṃ paññapeti, arūpāvacarasamāpattiyā lābhī satthā tena daṭṭhabbo. Tatra yvāyaṃ satthā kāmānañca pariññaṃ paññapeti, rūpānañca pariññaṃ paññapeti, vedanānañca pariññaṃ paññapeti, sammāsambuddho satthā tena daṭṭhabbo. Ime tayo satthāro.

    ૧૩૧. તત્થ કતમે અપરેપિ તયો સત્થારો? ઇધેકચ્ચો સત્થા દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અત્તાનં સચ્ચતો થેતતો પઞ્ઞપેતિ, અભિસમ્પરાયઞ્ચ અત્તાનં સચ્ચતો થેતતો પઞ્ઞપેતિ. ઇધ પનેકચ્ચો સત્થા દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અત્તાનં સચ્ચતો થેતતો પઞ્ઞપેતિ, નો ચ ખો અભિસમ્પરાયં અત્તાનં સચ્ચતો થેતતો પઞ્ઞપેતિ. ઇધ પનેકચ્ચો સત્થા દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અત્તાનં સચ્ચતો થેતતો ન પઞ્ઞપેતિ, અભિસમ્પરાયઞ્ચ અત્તાનં સચ્ચતો થેતતો ન પઞ્ઞપેતિ.

    131. Tattha katame aparepi tayo satthāro? Idhekacco satthā diṭṭhe ceva dhamme attānaṃ saccato thetato paññapeti, abhisamparāyañca attānaṃ saccato thetato paññapeti. Idha panekacco satthā diṭṭhe ceva dhamme attānaṃ saccato thetato paññapeti, no ca kho abhisamparāyaṃ attānaṃ saccato thetato paññapeti. Idha panekacco satthā diṭṭhe ceva dhamme attānaṃ saccato thetato na paññapeti, abhisamparāyañca attānaṃ saccato thetato na paññapeti.

    તત્ર ય્વાયં સત્થા દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અત્તાનં સચ્ચતો થેતતો પઞ્ઞપેતિ, અભિસમ્પરાયઞ્ચ અત્તાનં સચ્ચતો થેતતો પઞ્ઞપેતિ, સસ્સતવાદો સત્થા તેન દટ્ઠબ્બો. તત્ર ય્વાયં સત્થા દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અત્તાનં સચ્ચતો થેતતો પઞ્ઞપેતિ, નો ચ ખો અભિસમ્પરાયં અત્તાનં સચ્ચતો થેતતો પઞ્ઞપેતિ, ઉચ્છેદવાદો સત્થા તેન દટ્ઠબ્બો. તત્ર ય્વાયં સત્થા દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અત્તાનં સચ્ચતો થેતતો ન પઞ્ઞપેતિ, અભિસમ્પરાયઞ્ચ અત્તાનં સચ્ચતો થેતતો ન પઞ્ઞપેતિ, સમ્માસમ્બુદ્ધો સત્થા તેન દટ્ઠબ્બો. ઇમે અપરેપિ તયો સત્થારો.

    Tatra yvāyaṃ satthā diṭṭhe ceva dhamme attānaṃ saccato thetato paññapeti, abhisamparāyañca attānaṃ saccato thetato paññapeti, sassatavādo satthā tena daṭṭhabbo. Tatra yvāyaṃ satthā diṭṭhe ceva dhamme attānaṃ saccato thetato paññapeti, no ca kho abhisamparāyaṃ attānaṃ saccato thetato paññapeti, ucchedavādo satthā tena daṭṭhabbo. Tatra yvāyaṃ satthā diṭṭhe ceva dhamme attānaṃ saccato thetato na paññapeti, abhisamparāyañca attānaṃ saccato thetato na paññapeti, sammāsambuddho satthā tena daṭṭhabbo. Ime aparepi tayo satthāro.

    તિકનિદ્દેસો.

    Tikaniddeso.







    Footnotes:
    1. એવમેવ (સી॰)
    2. evameva (sī.)
    3. એહિ ભો (સ્યા॰ ક॰) મ॰ નિ॰ ૧.૪૪૦; અ॰ નિ॰ ૩.૨૮
    4. ehi bho (syā. ka.) ma. ni. 1.440; a. ni. 3.28
    5. પતિટ્ઠીયતિ (સ્યા॰ ક॰) અ॰ નિ॰ ૩.૨૫
    6. કથલાય (ક॰), કથલેન (અટ્ઠકથા) અ॰ નિ॰ ૩.૨૫
    7. અસ્સવનોતિ (સી॰)
    8. patiṭṭhīyati (syā. ka.) a. ni. 3.25
    9. kathalāya (ka.), kathalena (aṭṭhakathā) a. ni. 3.25
    10. assavanoti (sī.)
    11. ગતો (સી॰), ગન્ત્વા (સ્યા॰)
    12. ધમ્મસ્સવનાય (સ્યા॰)
    13. નિકુજ્જો (સ્યા॰) અ॰ નિ॰ ૩.૩૦
    14. gato (sī.), gantvā (syā.)
    15. dhammassavanāya (syā.)
    16. nikujjo (syā.) a. ni. 3.30
    17. તિલતણ્ડુલા (ક॰) અ॰ નિ॰ ૩.૩૦
    18. tilataṇḍulā (ka.) a. ni. 3.30
    19. પઠવિયા (સી॰ સ્યા॰)
    20. paṭhaviyā (sī. syā.)
    21. … ચેવ (સ્યા॰) અ॰ નિ॰ ૩.૧૩૩
    22. … ચેવ (સ્યા॰) અ॰ નિ॰ ૩.૧૩૩
    23. … ચેવ (સ્યા॰) અ॰ નિ॰ ૩.૧૩૩
    24. … ceva (syā.) a. ni. 3.133
    25. … ceva (syā.) a. ni. 3.133
    26. … ceva (syā.) a. ni. 3.133
    27. યેસં ખો પન (સબ્બત્થ) અ॰ નિ॰ ૩.૧૦૦
    28. પતિગણ્હાતિ (સી॰) રૂપસિદ્ધિટીકાય પન સમેતિ
    29. yesaṃ kho pana (sabbattha) a. ni. 3.100
    30. patigaṇhāti (sī.) rūpasiddhiṭīkāya pana sameti
    31. પવત્તની (સી॰) અ॰ નિ॰ ૩.૨૬
    32. pavattanī (sī.) a. ni. 3.26
    33. પઞ્ઞાપેતિ (સી॰ સ્યા॰)
    34. paññāpeti (sī. syā.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / અભિધમ્મપિટક (અટ્ઠકથા) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ૩. તિકનિદ્દેસવણ્ણના • 3. Tikaniddesavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ૩. તિકનિદ્દેસવણ્ણના • 3. Tikaniddesavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ૩. તિકનિદ્દેસવણ્ણના • 3. Tikaniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact