Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૨૫૨] ૨. તિલમુટ્ઠિજાતકવણ્ણના

    [252] 2. Tilamuṭṭhijātakavaṇṇanā

    અજ્જાપિ મે તં મનસીતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો અઞ્ઞતરં કોધનં ભિક્ખું આરબ્ભ કથેસિ. અઞ્ઞતરો કિર, ભિક્ખુ, કોધનો અહોસિ ઉપાયાસબહુલો, અપ્પમ્પિ વુત્તો સમાનો કુપ્પિ અભિસજ્જિ, કોપઞ્ચ દોસઞ્ચ અપ્પચ્ચયઞ્ચ પાત્વાકાસિ. અથેકદિવસં ભિક્ખૂ ધમ્મસભાયં કથં સમુટ્ઠાપેસું – ‘‘આવુસો, અસુકો નામ ભિક્ખુ કોધનો ઉપાયાસબહુલો ઉદ્ધને પક્ખિત્તલોણં વિય તટતટાયન્તો વિચરતિ, એવરૂપે નિક્કોધને બુદ્ધસાસને પબ્બજિતો સમાનો કોધમત્તમ્પિ નિગ્ગણ્હિતું ન સક્કોતી’’તિ. સત્થા તેસં કથં સુત્વા એકં ભિક્ખું પેસેત્વા તં ભિક્ખું પક્કોસાપેત્વા ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ભિક્ખુ, કોધનો’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘સચ્ચં, ભન્તે’’તિ વુત્તે ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવ, પુબ્બેપિ અયં કોધનો અહોસી’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.

    Ajjāpime taṃ manasīti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ kodhanaṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. Aññataro kira, bhikkhu, kodhano ahosi upāyāsabahulo, appampi vutto samāno kuppi abhisajji, kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsi. Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, asuko nāma bhikkhu kodhano upāyāsabahulo uddhane pakkhittaloṇaṃ viya taṭataṭāyanto vicarati, evarūpe nikkodhane buddhasāsane pabbajito samāno kodhamattampi niggaṇhituṃ na sakkotī’’ti. Satthā tesaṃ kathaṃ sutvā ekaṃ bhikkhuṃ pesetvā taṃ bhikkhuṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, bhikkhu, kodhano’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi ayaṃ kodhano ahosī’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે તસ્સ પુત્તો બ્રહ્મદત્તકુમારો નામ અહોસિ. પોરાણકરાજાનો ચ અત્તનો પુત્તે ‘‘એવં એતે નિહતમાનદપ્પા સીતુણ્હક્ખમા લોકચારિત્તઞ્ઞૂ ચ ભવિસ્સન્તી’’તિ અત્તનો નગરે દિસાપામોક્ખઆચરિયે વિજ્જમાનેપિ સિપ્પુગ્ગહણત્થાય દૂરે તિરોરટ્ઠં પેસેન્તિ, તસ્મા સોપિ રાજા સોળસવસ્સુદ્દેસિકં પુત્તં પક્કોસાપેત્વા એકપટલિકઉપાહના ચ પણ્ણચ્છત્તઞ્ચ કહાપણસહસ્સઞ્ચ દત્વા ‘‘તાત, તક્કસિલં ગન્ત્વા સિપ્પં ઉગ્ગણ્હા’’તિ પેસેસિ. સો ‘‘સાધૂ’’તિ માતાપિતરો વન્દિત્વા નિક્ખમિત્વા અનુપુબ્બેન તક્કસિલં પત્વા આચરિયસ્સ ગેહં પુચ્છિત્વા આચરિયે માણવકાનં સિપ્પં વાચેત્વા ઉટ્ઠાય ઘરદ્વારે ચઙ્કમન્તે ગેહં ગન્ત્વા યસ્મિં ઠાને ઠિતો આચરિયં અદ્દસ, તત્થેવ ઉપાહના ઓમુઞ્ચિત્વા છત્તઞ્ચ અપનેત્વા આચરિયં વન્દિત્વા અટ્ઠાસિ. સો તસ્સ કિલન્તભાવં ઞત્વા આગન્તુકસઙ્ગહં કારેસિ. કુમારો ભુત્તભોજનો થોકં વિસ્સમિત્વા આચરિયં ઉપસઙ્કમિત્વા વન્દિત્વા અટ્ઠાસિ, ‘‘કુતો આગતોસિ, તાતા’’તિ ચ વુત્તે ‘‘બારાણસિતો’’તિ આહ. ‘‘કસ્સ પુત્તોસી’’તિ? ‘‘બારાણસિરઞ્ઞો’’તિ. ‘‘કેનત્થેનાગતોસી’’તિ? ‘‘સિપ્પં ઉગ્ગણ્હત્થાયા’’તિ. ‘‘કિં તે આચરિયભાગો આભતો, ઉદાહુ ધમ્મન્તેવાસિકો હોતુકામોસી’’તિ? સો ‘‘આચરિયભાગો મે આભતો’’તિ વત્વા આચરિયસ્સ પાદમૂલે સહસ્સત્થવિકં ઠપેત્વા વન્દિ.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente tassa putto brahmadattakumāro nāma ahosi. Porāṇakarājāno ca attano putte ‘‘evaṃ ete nihatamānadappā sītuṇhakkhamā lokacārittaññū ca bhavissantī’’ti attano nagare disāpāmokkhaācariye vijjamānepi sippuggahaṇatthāya dūre tiroraṭṭhaṃ pesenti, tasmā sopi rājā soḷasavassuddesikaṃ puttaṃ pakkosāpetvā ekapaṭalikaupāhanā ca paṇṇacchattañca kahāpaṇasahassañca datvā ‘‘tāta, takkasilaṃ gantvā sippaṃ uggaṇhā’’ti pesesi. So ‘‘sādhū’’ti mātāpitaro vanditvā nikkhamitvā anupubbena takkasilaṃ patvā ācariyassa gehaṃ pucchitvā ācariye māṇavakānaṃ sippaṃ vācetvā uṭṭhāya gharadvāre caṅkamante gehaṃ gantvā yasmiṃ ṭhāne ṭhito ācariyaṃ addasa, tattheva upāhanā omuñcitvā chattañca apanetvā ācariyaṃ vanditvā aṭṭhāsi. So tassa kilantabhāvaṃ ñatvā āgantukasaṅgahaṃ kāresi. Kumāro bhuttabhojano thokaṃ vissamitvā ācariyaṃ upasaṅkamitvā vanditvā aṭṭhāsi, ‘‘kuto āgatosi, tātā’’ti ca vutte ‘‘bārāṇasito’’ti āha. ‘‘Kassa puttosī’’ti? ‘‘Bārāṇasirañño’’ti. ‘‘Kenatthenāgatosī’’ti? ‘‘Sippaṃ uggaṇhatthāyā’’ti. ‘‘Kiṃ te ācariyabhāgo ābhato, udāhu dhammantevāsiko hotukāmosī’’ti? So ‘‘ācariyabhāgo me ābhato’’ti vatvā ācariyassa pādamūle sahassatthavikaṃ ṭhapetvā vandi.

    ધમ્મન્તેવાસિકા દિવા આચરિયસ્સ કમ્મં કત્વા રત્તિં સિપ્પં ઉગ્ગણ્હન્તિ, આચરિયભાગદાયકા ગેહે જેટ્ઠપુત્તા વિય હુત્વા સિપ્પમેવ ઉગ્ગણ્હન્તિ. તસ્મા સોપિ આચરિયો સલ્લહુકેન સુભનક્ખત્તેન કુમારસ્સ સિપ્પં પટ્ઠપેસિ. કુમારોપિ સિપ્પં ઉગ્ગણ્હન્તો એકદિવસં આચરિયેન સદ્ધિં ન્હાયિતું અગમાસિ. અથેકા મહલ્લિકા ઇત્થી તિલાનિ સેતે કત્વા પત્થરિત્વા રક્ખમાના નિસીદિ. કુમારો સેતતિલે દિસ્વા ખાદિતુકામો હુત્વા એકં તિલમુટ્ઠિં ગહેત્વા ખાદિ, મહલ્લિકા ‘‘તણ્હાલુકો એસો’’તિ કિઞ્ચિ અવત્વા તુણ્હી અહોસિ. સો પુનદિવસેપિ તાય વેલાય તથેવ અકાસિ, સાપિ નં ન કિઞ્ચિ આહ. ઇતરો તતિયદિવસેપિ તથેવાકાસિ, તદા મહલ્લિકા ‘‘દિસાપામોક્ખો આચરિયો અત્તનો અન્તેવાસિકેહિ મં વિલુમ્પાપેતી’’તિ બાહા પગ્ગય્હ કન્દિ. આચરિયો નિવત્તિત્વા ‘‘કિં એતં , અમ્મા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘સામિ, અન્તેવાસિકો તે મયા કતાનં સેતતિલાનં અજ્જેકં મુટ્ઠિં ખાદિ, હિય્યો એકં, પરે એકં, નનુ એવં ખાદન્તો મમ સન્તકં સબ્બં નાસેસ્સતી’’તિ. ‘‘અમ્મ, મા રોદિ, મૂલં તે દાપેસ્સામી’’તિ. ‘‘ન મે, સામિ, મૂલેનત્થો, યથા પનેસ કુમારો પુન એવં ન કરોતિ, તથા તં સિક્ખાપેહી’’તિ. આચરિયો ‘‘તેન હિ પસ્સ, અમ્મા’’તિ દ્વીહિ માણવેહિ તં કુમારં દ્વીસુ હત્થેસુ ગાહાપેત્વા વેળુપેસિકં ગહેત્વા ‘‘પુન એવરૂપં મા અકાસી’’તિ તિક્ખત્તું પિટ્ઠિયં પહરિ. કુમારો આચરિયસ્સ કુજ્ઝિત્વા રત્તાનિ અક્ખીનિ કત્વા પાદપિટ્ઠિતો યાવ કેસમત્થકા ઓલોકેસિ. સોપિસ્સ કુજ્ઝિત્વા ઓલોકિતભાવં અઞ્ઞાસિ. કુમારો સિપ્પં નિટ્ઠાપેત્વા ‘‘અનુયોગં દત્વા મારાપેતબ્બો એસ મયા’’તિ તેન કતદોસં હદયે ઠપેત્વા ગમનકાલે આચરિયં વન્દિત્વા ‘‘યદાહં, આચરિય, બારાણસિરજ્જં પત્વા તુમ્હાકં સન્તિકં પેસેસ્સામિ, તદા તુમ્હે આગચ્છેય્યાથા’’તિ સસિનેહો વિય પટિઞ્ઞં ગહેત્વા પક્કામિ.

    Dhammantevāsikā divā ācariyassa kammaṃ katvā rattiṃ sippaṃ uggaṇhanti, ācariyabhāgadāyakā gehe jeṭṭhaputtā viya hutvā sippameva uggaṇhanti. Tasmā sopi ācariyo sallahukena subhanakkhattena kumārassa sippaṃ paṭṭhapesi. Kumāropi sippaṃ uggaṇhanto ekadivasaṃ ācariyena saddhiṃ nhāyituṃ agamāsi. Athekā mahallikā itthī tilāni sete katvā pattharitvā rakkhamānā nisīdi. Kumāro setatile disvā khāditukāmo hutvā ekaṃ tilamuṭṭhiṃ gahetvā khādi, mahallikā ‘‘taṇhāluko eso’’ti kiñci avatvā tuṇhī ahosi. So punadivasepi tāya velāya tatheva akāsi, sāpi naṃ na kiñci āha. Itaro tatiyadivasepi tathevākāsi, tadā mahallikā ‘‘disāpāmokkho ācariyo attano antevāsikehi maṃ vilumpāpetī’’ti bāhā paggayha kandi. Ācariyo nivattitvā ‘‘kiṃ etaṃ , ammā’’ti pucchi. ‘‘Sāmi, antevāsiko te mayā katānaṃ setatilānaṃ ajjekaṃ muṭṭhiṃ khādi, hiyyo ekaṃ, pare ekaṃ, nanu evaṃ khādanto mama santakaṃ sabbaṃ nāsessatī’’ti. ‘‘Amma, mā rodi, mūlaṃ te dāpessāmī’’ti. ‘‘Na me, sāmi, mūlenattho, yathā panesa kumāro puna evaṃ na karoti, tathā taṃ sikkhāpehī’’ti. Ācariyo ‘‘tena hi passa, ammā’’ti dvīhi māṇavehi taṃ kumāraṃ dvīsu hatthesu gāhāpetvā veḷupesikaṃ gahetvā ‘‘puna evarūpaṃ mā akāsī’’ti tikkhattuṃ piṭṭhiyaṃ pahari. Kumāro ācariyassa kujjhitvā rattāni akkhīni katvā pādapiṭṭhito yāva kesamatthakā olokesi. Sopissa kujjhitvā olokitabhāvaṃ aññāsi. Kumāro sippaṃ niṭṭhāpetvā ‘‘anuyogaṃ datvā mārāpetabbo esa mayā’’ti tena katadosaṃ hadaye ṭhapetvā gamanakāle ācariyaṃ vanditvā ‘‘yadāhaṃ, ācariya, bārāṇasirajjaṃ patvā tumhākaṃ santikaṃ pesessāmi, tadā tumhe āgaccheyyāthā’’ti sasineho viya paṭiññaṃ gahetvā pakkāmi.

    સો બારાણસિં પત્વા માતાપિતરો વન્દિત્વા સિપ્પં દસ્સેસિ. રાજા ‘‘જીવમાનેન મે પુત્તો દિટ્ઠો, જીવમાનોવસ્સ રજ્જસિરિં પસ્સામી’’તિ પુત્તં રજ્જે પતિટ્ઠાપેસિ. સો રજ્જસિરિં અનુભવમાનો આચરિયેન કતદોસં સરિત્વા ઉપ્પન્નકોધો ‘‘મારાપેસ્સામિ ન’’ન્તિ પક્કોસનત્થાય આચરિયસ્સ દૂતં પાહેસિ. આચરિયો ‘‘તરુણકાલે નં સઞ્ઞાપેતું ન સક્ખિસ્સામી’’તિ અગન્ત્વા તસ્સ રઞ્ઞો મજ્ઝિમવયકાલે ‘‘ઇદાનિ નં સઞ્ઞાપેતું સક્ખિસ્સામી’’તિ ગન્ત્વા રાજદ્વારે ઠત્વા ‘‘તક્કસિલાચરિયો આગતો’’તિ આરોચાપેસિ. રાજા તુટ્ઠો બ્રાહ્મણં પક્કોસાપેત્વા તં અત્તનો સન્તિકં આગતં દિસ્વાવ કોધં ઉપ્પાદેત્વા રત્તાનિ અક્ખીનિ કત્વા અમચ્ચે આમન્તેત્વા ‘‘ભો, અજ્જાપિ મે આચરિયેન પહટટ્ઠાનં રુજ્જતિ, આચરિયો નલાટેન મચ્ચું આદાય ‘મરિસ્સામી’તિ આગતો, અજ્જસ્સ જીવિતં નત્થી’’તિ વત્વા પુરિમા દ્વે ગાથા અવોચ –

    So bārāṇasiṃ patvā mātāpitaro vanditvā sippaṃ dassesi. Rājā ‘‘jīvamānena me putto diṭṭho, jīvamānovassa rajjasiriṃ passāmī’’ti puttaṃ rajje patiṭṭhāpesi. So rajjasiriṃ anubhavamāno ācariyena katadosaṃ saritvā uppannakodho ‘‘mārāpessāmi na’’nti pakkosanatthāya ācariyassa dūtaṃ pāhesi. Ācariyo ‘‘taruṇakāle naṃ saññāpetuṃ na sakkhissāmī’’ti agantvā tassa rañño majjhimavayakāle ‘‘idāni naṃ saññāpetuṃ sakkhissāmī’’ti gantvā rājadvāre ṭhatvā ‘‘takkasilācariyo āgato’’ti ārocāpesi. Rājā tuṭṭho brāhmaṇaṃ pakkosāpetvā taṃ attano santikaṃ āgataṃ disvāva kodhaṃ uppādetvā rattāni akkhīni katvā amacce āmantetvā ‘‘bho, ajjāpi me ācariyena pahaṭaṭṭhānaṃ rujjati, ācariyo nalāṭena maccuṃ ādāya ‘marissāmī’ti āgato, ajjassa jīvitaṃ natthī’’ti vatvā purimā dve gāthā avoca –

    .

    4.

    ‘‘અજ્જાપિ મે તં મનસિ, યં મં ત્વં તિલમુટ્ઠિયા;

    ‘‘Ajjāpi me taṃ manasi, yaṃ maṃ tvaṃ tilamuṭṭhiyā;

    બાહાય મં ગહેત્વાન, લટ્ઠિયા અનુતાળયિ.

    Bāhāya maṃ gahetvāna, laṭṭhiyā anutāḷayi.

    .

    5.

    ‘‘નનુ જીવિતે ન રમસિ, યેનાસિ બ્રાહ્મણાગતો;

    ‘‘Nanu jīvite na ramasi, yenāsi brāhmaṇāgato;

    યં મં બાહા ગહેત્વાન, તિક્ખત્તું અનુતાળયી’’તિ.

    Yaṃ maṃ bāhā gahetvāna, tikkhattuṃ anutāḷayī’’ti.

    તત્થ યં મં બાહાય મન્તિ દ્વીસુ પદેસુ ઉપયોગવચનં અનુતાળનગહણાપેક્ખં. યં મં ત્વં તિલમુટ્ઠિયા કારણા અનુતાળયિ, અનુતાળેન્તો ચ મં બાહાય ગહેત્વા અનુતાળયિ, તં અનુતાળનં અજ્જાપિ મે મનસીતિ અયઞ્હેત્થ અત્થો. નનુ જીવિતે ન રમસીતિ મઞ્ઞે ત્વં અત્તનો જીવિતમ્હિ નાભિરમસિ. યેનાસિ બ્રાહ્મણાગતોતિ યસ્મા બ્રાહ્મણ ઇધ મમ સન્તિકં આગતોસિ. યં મં બાહા ગહેત્વાનાતિ યં મમ બાહા ગહેત્વા, યં મં બાહાય ગહેત્વાતિપિ અત્થો. તિક્ખત્તું અનુતાળયીતિ તયો વારે વેળુલટ્ઠિયા તાળેસિ, અજ્જ દાનિ તસ્સ ફલં વિન્દાહીતિ નં મરણેન સન્તજ્જેન્તો એવમાહ.

    Tattha yaṃ maṃ bāhāya manti dvīsu padesu upayogavacanaṃ anutāḷanagahaṇāpekkhaṃ. Yaṃ maṃ tvaṃ tilamuṭṭhiyā kāraṇā anutāḷayi, anutāḷento ca maṃ bāhāya gahetvā anutāḷayi, taṃ anutāḷanaṃ ajjāpi me manasīti ayañhettha attho. Nanu jīvite na ramasīti maññe tvaṃ attano jīvitamhi nābhiramasi. Yenāsi brāhmaṇāgatoti yasmā brāhmaṇa idha mama santikaṃ āgatosi. Yaṃ maṃ bāhā gahetvānāti yaṃ mama bāhā gahetvā, yaṃ maṃ bāhāya gahetvātipi attho. Tikkhattuṃ anutāḷayīti tayo vāre veḷulaṭṭhiyā tāḷesi, ajja dāni tassa phalaṃ vindāhīti naṃ maraṇena santajjento evamāha.

    તં સુત્વા આચરિયો તતિયં ગાથમાહ –

    Taṃ sutvā ācariyo tatiyaṃ gāthamāha –

    .

    6.

    ‘‘અરિયો અનરિયં કુબ્બન્તં, યો દણ્ડેન નિસેધતિ;

    ‘‘Ariyo anariyaṃ kubbantaṃ, yo daṇḍena nisedhati;

    સાસનં તં ન તં વેરં, ઇતિ નં પણ્ડિતા વિદૂ’’તિ.

    Sāsanaṃ taṃ na taṃ veraṃ, iti naṃ paṇḍitā vidū’’ti.

    તત્થ અરિયોતિ સુન્દરાધિવચનમેતં. સો પન અરિયો ચતુબ્બિધો હોતિ આચારઅરિયો દસ્સનઅરિયો લિઙ્ગઅરિયો પટિવેધઅરિયોતિ. તત્થ મનુસ્સો વા હોતુ તિરચ્છાનો વા, અરિયાચારે ઠિતો આચારઅરિયો નામ. વુત્તમ્પિ ચેતં –

    Tattha ariyoti sundarādhivacanametaṃ. So pana ariyo catubbidho hoti ācāraariyo dassanaariyo liṅgaariyo paṭivedhaariyoti. Tattha manusso vā hotu tiracchāno vā, ariyācāre ṭhito ācāraariyo nāma. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘અરિયવત્તસિ વક્કઙ્ગ, યો પિણ્ડમપચાયતિ;

    ‘‘Ariyavattasi vakkaṅga, yo piṇḍamapacāyati;

    ચજામિ તે તં ભત્તારં, ગચ્છથૂભો યથાસુખ’’ન્તિ. (જા॰ ૨.૨૧.૧૦૬);

    Cajāmi te taṃ bhattāraṃ, gacchathūbho yathāsukha’’nti. (jā. 2.21.106);

    રૂપેન પન ઇરિયાપથેન ચ પાસાદિકેન દસ્સનીયેન સમન્નાગતો દસ્સનઅરિયો નામ. વુત્તમ્પિ ચેતં –

    Rūpena pana iriyāpathena ca pāsādikena dassanīyena samannāgato dassanaariyo nāma. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘અરિયાવકાસોસિ પસન્નનેત્તો, મઞ્ઞે ભવં પબ્બજિતો કુલમ્હા;

    ‘‘Ariyāvakāsosi pasannanetto, maññe bhavaṃ pabbajito kulamhā;

    કથં નુ ચિત્તાનિ પહાય ભોગે, પબ્બજિ નિક્ખમ્મ ઘરા સપઞ્ઞા’’તિ. (જા॰ ૨.૧૭.૧૪૩);

    Kathaṃ nu cittāni pahāya bhoge, pabbaji nikkhamma gharā sapaññā’’ti. (jā. 2.17.143);

    નિવાસનપારુપનલિઙ્ગગ્ગહણેન પન સમણસદિસો હુત્વા વિચરન્તો દુસ્સીલોપિ લિઙ્ગઅરિયો નામ. યં સન્ધાય વુત્તં –

    Nivāsanapārupanaliṅgaggahaṇena pana samaṇasadiso hutvā vicaranto dussīlopi liṅgaariyo nāma. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –

    ‘‘છદનં કત્વાન સુબ્બતાનં, પક્ખન્દી કુલદૂસકો પગબ્ભો;

    ‘‘Chadanaṃ katvāna subbatānaṃ, pakkhandī kuladūsako pagabbho;

    માયાવી અસઞ્ઞતો પલાપો, પતિરૂપેન ચરં સ મગ્ગદૂસી’’તિ.

    Māyāvī asaññato palāpo, patirūpena caraṃ sa maggadūsī’’ti.

    બુદ્ધાદયો પન પટિવેધઅરિયા નામ. તેન વુત્તં – ‘‘અરિયા વુચ્ચન્તિ બુદ્ધા ચ પચ્ચેકબુદ્ધા ચ બુદ્ધસાવકા ચા’’તિ. તેસુ ઇધ આચારઅરિયોવ અધિપ્પેતો.

    Buddhādayo pana paṭivedhaariyā nāma. Tena vuttaṃ – ‘‘ariyā vuccanti buddhā ca paccekabuddhā ca buddhasāvakā cā’’ti. Tesu idha ācāraariyova adhippeto.

    અનરિયન્તિ દુસ્સીલં પાપધમ્મં. કુબ્બન્તન્તિ પાણાતિપાતાદિકં પઞ્ચવિધદુસ્સીલ્યકમ્મં કરોન્તં, એકમેવ વા એતં અત્થપદં, અનરિયં હીનં લામકં પઞ્ચવેરભયકમ્મં કરોન્તં પુગ્ગલં. યોતિ ખત્તિયાદીસુ યો કોચિ. દણ્ડેનાતિ યેન કેનચિ પહરણકેન. નિસેધતીતિ ‘‘મા પુન એવરૂપં કરી’’તિ પહરન્તો નિવારેતિ. સાસનં તં ન તં વેરન્તિ તં, મહારાજ, અકત્તબ્બં કરોન્તે પુત્તધીતરો વા અન્તેવાસિકે વા એવં પહરિત્વા નિસેધનં નામ ઇમસ્મિં લોકે સાસનં અનુસિટ્ઠિ ઓવાદો, ન વેરં. ઇતિ નં પણ્ડિતા વિદૂતિ એવમેતં પણ્ડિતા જાનન્તિ. તસ્મા, મહારાજ, ત્વમ્પિ એવં જાન, ન એવરૂપે ઠાને વેરં કાતું અરહસિ. સચે હિ ત્વં, મહારાજ, મયા એવં સિક્ખાપિતો નાભવિસ્સ, અથ ગચ્છન્તે કાલે પૂવસક્ખલિઆદીનિ ચેવ ફલાફલાદીનિ ચ હરન્તો ચોરકમ્મેસુ પલુદ્ધો અનુપુબ્બેન સન્ધિચ્છેદનપન્થદૂહનગામઘાતકાદીનિ કત્વા ‘‘રાજાપરાધિકો ચોરો’’તિ સહોડ્ઢં ગહેત્વા રઞ્ઞો દસ્સિતો ‘‘ગચ્છથસ્સ દોસાનુરૂપં દણ્ડં ઉપનેથા’’તિ દણ્ડભયં પાપુણિસ્સ, કુતો તે એવરૂપા સમ્પત્તિ અભવિસ્સ, નનુ મં નિસ્સાય ઇદં ઇસ્સરિયં તયા લદ્ધન્તિ એવં આચરિયો રાજાનં સઞ્ઞાપેસિ . પરિવારેત્વા ઠિતા અમચ્ચાપિસ્સ કથં સુત્વા ‘‘સચ્ચં, દેવ, ઇદં ઇસ્સરિયં તુમ્હાકં આચરિયસ્સેવ સન્તક’’ન્તિ આહંસુ.

    Anariyanti dussīlaṃ pāpadhammaṃ. Kubbantanti pāṇātipātādikaṃ pañcavidhadussīlyakammaṃ karontaṃ, ekameva vā etaṃ atthapadaṃ, anariyaṃ hīnaṃ lāmakaṃ pañcaverabhayakammaṃ karontaṃ puggalaṃ. Yoti khattiyādīsu yo koci. Daṇḍenāti yena kenaci paharaṇakena. Nisedhatīti ‘‘mā puna evarūpaṃ karī’’ti paharanto nivāreti. Sāsanaṃ taṃ na taṃ veranti taṃ, mahārāja, akattabbaṃ karonte puttadhītaro vā antevāsike vā evaṃ paharitvā nisedhanaṃ nāma imasmiṃ loke sāsanaṃ anusiṭṭhi ovādo, na veraṃ. Iti naṃ paṇḍitāvidūti evametaṃ paṇḍitā jānanti. Tasmā, mahārāja, tvampi evaṃ jāna, na evarūpe ṭhāne veraṃ kātuṃ arahasi. Sace hi tvaṃ, mahārāja, mayā evaṃ sikkhāpito nābhavissa, atha gacchante kāle pūvasakkhaliādīni ceva phalāphalādīni ca haranto corakammesu paluddho anupubbena sandhicchedanapanthadūhanagāmaghātakādīni katvā ‘‘rājāparādhiko coro’’ti sahoḍḍhaṃ gahetvā rañño dassito ‘‘gacchathassa dosānurūpaṃ daṇḍaṃ upanethā’’ti daṇḍabhayaṃ pāpuṇissa, kuto te evarūpā sampatti abhavissa, nanu maṃ nissāya idaṃ issariyaṃ tayā laddhanti evaṃ ācariyo rājānaṃ saññāpesi . Parivāretvā ṭhitā amaccāpissa kathaṃ sutvā ‘‘saccaṃ, deva, idaṃ issariyaṃ tumhākaṃ ācariyasseva santaka’’nti āhaṃsu.

    તસ્મિં ખણે રાજા આચરિયસ્સ ગુણં સલ્લક્ખેત્વા ‘‘સબ્બિસ્સરિયં તે, આચરિય, દમ્મિ, રજ્જં પટિચ્છા’’તિ આહ. આચરિયો ‘‘ન મે, મહારાજ, રજ્જેનત્થો’’તિ પટિક્ખિપિ. રાજા તક્કસિલં પેસેત્વા આચરિયસ્સ પુત્તદારં આહરાપેત્વા મહન્તં ઇસ્સરિયં દત્વા તમેવ પુરોહિતં કત્વા પિતુટ્ઠાને ઠપેત્વા તસ્સોવાદે ઠિતો દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા સગ્ગપરાયણો અહોસિ.

    Tasmiṃ khaṇe rājā ācariyassa guṇaṃ sallakkhetvā ‘‘sabbissariyaṃ te, ācariya, dammi, rajjaṃ paṭicchā’’ti āha. Ācariyo ‘‘na me, mahārāja, rajjenattho’’ti paṭikkhipi. Rājā takkasilaṃ pesetvā ācariyassa puttadāraṃ āharāpetvā mahantaṃ issariyaṃ datvā tameva purohitaṃ katvā pituṭṭhāne ṭhapetvā tassovāde ṭhito dānādīni puññāni katvā saggaparāyaṇo ahosi.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ, સચ્ચપરિયોસાને કોધનો ભિક્ખુ અનાગામિફલે પતિટ્ઠહિ, બહૂ જના સોતાપન્નસકદાગામિઅનાગામિનો અહેસું. ‘‘તદા રાજા કોધનો ભિક્ખુ અહોસિ, આચરિયો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne kodhano bhikkhu anāgāmiphale patiṭṭhahi, bahū janā sotāpannasakadāgāmianāgāmino ahesuṃ. ‘‘Tadā rājā kodhano bhikkhu ahosi, ācariyo pana ahameva ahosi’’nti.

    તિલમુટ્ઠિજાતકવણ્ણના દુતિયા.

    Tilamuṭṭhijātakavaṇṇanā dutiyā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨૫૨. તિલમુટ્ઠિજાતકં • 252. Tilamuṭṭhijātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact