| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya |
૨. તિસ્સસુત્તં
2. Tissasuttaṃ
૮૪. સાવત્થિનિદાનં. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા તિસ્સો ભગવતો પિતુચ્છાપુત્તો સમ્બહુલાનં ભિક્ખૂનં એવમારોચેતિ – ‘‘અપિ મે, આવુસો, મધુરકજાતો વિય કાયો; દિસાપિ મે ન પક્ખાયન્તિ; ધમ્માપિ મં ન પટિભન્તિ; થિનમિદ્ધઞ્ચ 1 મે ચિત્તં પરિયાદાય તિટ્ઠતિ; અનભિરતો ચ બ્રહ્મચરિયં ચરામિ; હોતિ ચ મે ધમ્મેસુ વિચિકિચ્છા’’તિ.
84. Sāvatthinidānaṃ. Tena kho pana samayena āyasmā tisso bhagavato pitucchāputto sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ evamāroceti – ‘‘api me, āvuso, madhurakajāto viya kāyo; disāpi me na pakkhāyanti; dhammāpi maṃ na paṭibhanti; thinamiddhañca 2 me cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati; anabhirato ca brahmacariyaṃ carāmi; hoti ca me dhammesu vicikicchā’’ti.
અથ ખો સમ્બહુલા ભિક્ખૂ યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો તે ભિક્ખૂ ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘આયસ્મા, ભન્તે, તિસ્સો ભગવતો પિતુચ્છાપુત્તો સમ્બહુલાનં ભિક્ખૂનં એવમારોચેતિ – ‘અપિ મે, આવુસો, મધુરકજાતો વિય કાયો; દિસાપિ મે ન પક્ખાયન્તિ; ધમ્માપિ મં ન પટિભન્તિ; થિનમિદ્ધઞ્ચ મે ચિત્તં પરિયાદાય તિટ્ઠતિ; અનભિરતો ચ બ્રહ્મચરિયં ચરામિ; હોતિ ચ મે ધમ્મેસુ વિચિકિચ્છા’’’તિ.
Atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘āyasmā, bhante, tisso bhagavato pitucchāputto sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ evamāroceti – ‘api me, āvuso, madhurakajāto viya kāyo; disāpi me na pakkhāyanti; dhammāpi maṃ na paṭibhanti; thinamiddhañca me cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati; anabhirato ca brahmacariyaṃ carāmi; hoti ca me dhammesu vicikicchā’’’ti.
અથ ખો ભગવા અઞ્ઞતરં ભિક્ખું આમન્તેસિ – ‘‘એહિ ત્વં, ભિક્ખુ, મમ વચનેન તિસ્સં ભિક્ખું આમન્તેહી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો સો ભિક્ખુ ભગવતો પટિસ્સુત્વા યેનાયસ્મા તિસ્સો તેનુપસઙ્કમિ ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં તિસ્સં એતદવોચ – ‘‘સત્થા તં, આવુસો તિસ્સ, આમન્તેતી’’તિ. ‘‘એવમાવુસો’’તિ ખો આયસ્મા તિસ્સો તસ્સ ભિક્ખુનો પટિસ્સુત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો આયસ્મન્તં તિસ્સં ભગવા એતદવોચ – ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, તિસ્સ, સમ્બહુલાનં ભિક્ખૂનં એવમારોચેસિ – ‘અપિ મે, આવુસો, મધુરકજાતો વિય કાયો…પે॰… હોતિ ચ મે ધમ્મેસુ વિચિકિચ્છા’’’તિ? ‘‘એવં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, તિસ્સ, રૂપે અવિગતરાગસ્સ અવિગતચ્છન્દસ્સ અવિગતપેમસ્સ અવિગતપિપાસસ્સ અવિગતપરિળાહસ્સ અવિગતતણ્હસ્સ, તસ્સ રૂપસ્સ વિપરિણામઞ્ઞથાભાવા ઉપ્પજ્જન્તિ સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા’’તિ? ‘‘એવં, ભન્તે’’.
Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, mama vacanena tissaṃ bhikkhuṃ āmantehī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā tisso tenupasaṅkami ; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ tissaṃ etadavoca – ‘‘satthā taṃ, āvuso tissa, āmantetī’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā tisso tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ tissaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, tissa, sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ evamārocesi – ‘api me, āvuso, madhurakajāto viya kāyo…pe… hoti ca me dhammesu vicikicchā’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, tissa, rūpe avigatarāgassa avigatacchandassa avigatapemassa avigatapipāsassa avigatapariḷāhassa avigatataṇhassa, tassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.
‘‘સાધુ સાધુ, તિસ્સ! એવઞ્હેતં, તિસ્સ, હોતિ. યથા તં રૂપે અવિગતરાગસ્સ… વેદનાય… સઞ્ઞાય… સઙ્ખારેસુ અવિગતરાગસ્સ…પે॰… તેસં સઙ્ખારાનં વિપરિણામઞ્ઞથાભાવા ઉપ્પજ્જન્તિ સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા’’તિ? ‘‘એવં, ભન્તે’’.
‘‘Sādhu sādhu, tissa! Evañhetaṃ, tissa, hoti. Yathā taṃ rūpe avigatarāgassa… vedanāya… saññāya… saṅkhāresu avigatarāgassa…pe… tesaṃ saṅkhārānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.
‘‘સાધુ સાધુ, તિસ્સ! એવઞ્હેતં, તિસ્સ, હોતિ. યથા તં વિઞ્ઞાણે અવિગતરાગસ્સ અવિગતચ્છન્દસ્સ અવિગતપેમસ્સ અવિગતપિપાસસ્સ અવિગતપરિળાહસ્સ અવિગતતણ્હસ્સ, તસ્સ વિઞ્ઞાણસ્સ વિપરિણામઞ્ઞથાભાવા ઉપ્પજ્જન્તિ સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા’’તિ? ‘‘એવં, ભન્તે’’.
‘‘Sādhu sādhu, tissa! Evañhetaṃ, tissa, hoti. Yathā taṃ viññāṇe avigatarāgassa avigatacchandassa avigatapemassa avigatapipāsassa avigatapariḷāhassa avigatataṇhassa, tassa viññāṇassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.
‘‘સાધુ સાધુ, તિસ્સ! એવઞ્હેતં, તિસ્સ, હોતિ. યથા તં વિઞ્ઞાણે અવિગતરાગસ્સ. તં કિં મઞ્ઞસિ, તિસ્સ, રૂપે વિગતરાગસ્સ વિગતચ્છન્દસ્સ વિગતપેમસ્સ વિગતપિપાસસ્સ વિગતપરિળાહસ્સ વિગતતણ્હસ્સ, તસ્સ રૂપસ્સ વિપરિણામઞ્ઞથાભાવા ઉપ્પજ્જન્તિ સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’.
‘‘Sādhu sādhu, tissa! Evañhetaṃ, tissa, hoti. Yathā taṃ viññāṇe avigatarāgassa. Taṃ kiṃ maññasi, tissa, rūpe vigatarāgassa vigatacchandassa vigatapemassa vigatapipāsassa vigatapariḷāhassa vigatataṇhassa, tassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘સાધુ સાધુ, તિસ્સ! એવઞ્હેતં, તિસ્સ, હોતિ. યથા તં રૂપે વિગતરાગસ્સ… વેદનાય… સઞ્ઞાય… સઙ્ખારેસુ વિગતરાગસ્સ… વિઞ્ઞાણે વિગતરાગસ્સ વિગતચ્છન્દસ્સ વિગતપેમસ્સ વિગતપિપાસસ્સ વિગતપરિળાહસ્સ વિગતતણ્હસ્સ તસ્સ વિઞ્ઞાણસ્સ વિપરિણામઞ્ઞથાભાવા ઉપ્પજ્જન્તિ સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’.
‘‘Sādhu sādhu, tissa! Evañhetaṃ, tissa, hoti. Yathā taṃ rūpe vigatarāgassa… vedanāya… saññāya… saṅkhāresu vigatarāgassa… viññāṇe vigatarāgassa vigatacchandassa vigatapemassa vigatapipāsassa vigatapariḷāhassa vigatataṇhassa tassa viññāṇassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘સાધુ સાધુ, તિસ્સ! એવઞ્હેતં, તિસ્સ, હોતિ. યથા તં વિઞ્ઞાણે વિગતરાગસ્સ. તં કિં મઞ્ઞસિ, તિસ્સ, રૂપં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે’’. ‘‘વેદના … સઞ્ઞા… સઙ્ખારા… વિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે’’. તસ્માતિહ…પે॰… એવં પસ્સં…પે॰… નાપરં ઇત્થત્તાયાતિ પજાનાતી’’તિ.
‘‘Sādhu sādhu, tissa! Evañhetaṃ, tissa, hoti. Yathā taṃ viññāṇe vigatarāgassa. Taṃ kiṃ maññasi, tissa, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Vedanā … saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. Tasmātiha…pe… evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti.
‘‘સેય્યથાપિ, તિસ્સ, દ્વે પુરિસા – એકો પુરિસો અમગ્ગકુસલો, એકો પુરિસો મગ્ગકુસલો. તમેનં સો અમગ્ગકુસલો પુરિસો અમું મગ્ગકુસલં પુરિસં મગ્ગં પુચ્છેય્ય. સો એવં વદેય્ય – ‘એહિ, ભો પુરિસ, અયં મગ્ગો. તેન મુહુત્તં ગચ્છ. તેન મુહુત્તં ગન્ત્વા દક્ખિસ્સસિ દ્વેધાપથં, તત્થ વામં મુઞ્ચિત્વા દક્ખિણં ગણ્હાહિ. તેન મુહુત્તં ગચ્છ. તેન મુહુત્તં ગન્ત્વા દક્ખિસ્સસિ તિબ્બં વનસણ્ડં. તેન મુહુત્તં ગચ્છ. તેન મુહુત્તં ગન્ત્વા દક્ખિસ્સસિ મહન્તં નિન્નં પલ્લલં . તેન મુહુત્તં ગચ્છ. તેન મુહુત્તં ગન્ત્વા દક્ખિસ્સસિ સોબ્ભં પપાતં. તેન મુહુત્તં ગચ્છ. તેન મુહુત્તં ગન્ત્વા દક્ખિસ્સસિ સમં ભૂમિભાગં રમણીય’’’ન્તિ.
‘‘Seyyathāpi, tissa, dve purisā – eko puriso amaggakusalo, eko puriso maggakusalo. Tamenaṃ so amaggakusalo puriso amuṃ maggakusalaṃ purisaṃ maggaṃ puccheyya. So evaṃ vadeyya – ‘ehi, bho purisa, ayaṃ maggo. Tena muhuttaṃ gaccha. Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi dvedhāpathaṃ, tattha vāmaṃ muñcitvā dakkhiṇaṃ gaṇhāhi. Tena muhuttaṃ gaccha. Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi tibbaṃ vanasaṇḍaṃ. Tena muhuttaṃ gaccha. Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi mahantaṃ ninnaṃ pallalaṃ . Tena muhuttaṃ gaccha. Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi sobbhaṃ papātaṃ. Tena muhuttaṃ gaccha. Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi samaṃ bhūmibhāgaṃ ramaṇīya’’’nti.
‘‘ઉપમા ખો મ્યાયં, તિસ્સ, કતા અત્થસ્સ વિઞ્ઞાપનાય. અયં ચેવેત્થ અત્થો – ‘પુરિસો અમગ્ગકુસલો’તિ ખો, તિસ્સ, પુથુજ્જનસ્સેતં અધિવચનં. ‘પુરિસો મગ્ગકુસલો’તિ ખો, તિસ્સ, તથાગતસ્સેતં અધિવચનં અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ. ‘દ્વેધાપથો’તિ ખો, તિસ્સ, વિચિકિચ્છાયેતં અધિવચનં . ‘વામો મગ્ગો’તિ ખો, તિસ્સ, અટ્ઠઙ્ગિકસ્સેતં મિચ્છામગ્ગસ્સ અધિવચનં, સેય્યથિદં – મિચ્છાદિટ્ઠિયા…પે॰… મિચ્છાસમાધિસ્સ. ‘દક્ખિણો મગ્ગો’તિ ખો, તિસ્સ, અરિયસ્સેતં અટ્ઠઙ્ગિકસ્સ મગ્ગસ્સ અધિવચનં, સેય્યથિદં – સમ્માદિટ્ઠિયા…પે॰… સમ્માસમાધિસ્સ. ‘તિબ્બો વનસણ્ડો’તિ ખો, તિસ્સ, અવિજ્જાયેતં અધિવચનં. ‘મહન્તં નિન્નં પલ્લલ’ન્તિ ખો, તિસ્સ, કામાનમેતં અધિવચનં. ‘સોબ્ભો પપાતો’તિ ખો, તિસ્સ, કોધૂપાયાસસ્સેતં અધિવચનં. ‘સમો ભૂમિભાગો રમણીયો’તિ ખો, તિસ્સ, નિબ્બાનસ્સેતં અધિવચનં. અભિરમ, તિસ્સ, અભિરમ, તિસ્સ! અહમોવાદેન અહમનુગ્ગહેન અહમનુસાસનિયા’’તિ 3.
‘‘Upamā kho myāyaṃ, tissa, katā atthassa viññāpanāya. Ayaṃ cevettha attho – ‘puriso amaggakusalo’ti kho, tissa, puthujjanassetaṃ adhivacanaṃ. ‘Puriso maggakusalo’ti kho, tissa, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassa. ‘Dvedhāpatho’ti kho, tissa, vicikicchāyetaṃ adhivacanaṃ . ‘Vāmo maggo’ti kho, tissa, aṭṭhaṅgikassetaṃ micchāmaggassa adhivacanaṃ, seyyathidaṃ – micchādiṭṭhiyā…pe… micchāsamādhissa. ‘Dakkhiṇo maggo’ti kho, tissa, ariyassetaṃ aṭṭhaṅgikassa maggassa adhivacanaṃ, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhiyā…pe… sammāsamādhissa. ‘Tibbo vanasaṇḍo’ti kho, tissa, avijjāyetaṃ adhivacanaṃ. ‘Mahantaṃ ninnaṃ pallala’nti kho, tissa, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. ‘Sobbho papāto’ti kho, tissa, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacanaṃ. ‘Samo bhūmibhāgo ramaṇīyo’ti kho, tissa, nibbānassetaṃ adhivacanaṃ. Abhirama, tissa, abhirama, tissa! Ahamovādena ahamanuggahena ahamanusāsaniyā’’ti 4.
ઇદમવોચ ભગવા. અત્તમનો આયસ્મા તિસ્સો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દીતિ. દુતિયં.
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā tisso bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. Dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૨. તિસ્સસુત્તવણ્ણના • 2. Tissasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૨. તિસ્સસુત્તવણ્ણના • 2. Tissasuttavaṇṇanā
