Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ભિક્ખુનીવિભઙ્ગવણ્ણના
Bhikkhunīvibhaṅgavaṇṇanā
૧. પારાજિકકણ્ડં
1. Pārājikakaṇḍaṃ
૧. ઉબ્ભજાણુમણ્ડલિકસિક્ખાપદવણ્ણના
1. Ubbhajāṇumaṇḍalikasikkhāpadavaṇṇanā
૬૫૬. ભિક્ખુનીવિભઙ્ગે મિગારમાતુયાતિ મિગારમાતુ, વિસાખાયાતિ અત્થો. પાળિયં ‘‘એહિ ભિક્ખુનીતિ ભિક્ખુની, તીહિ સરણગમનેહિ ઉપસમ્પન્નાતિ ભિક્ખુની’’તિ ઇદં ભિક્ખુવિભઙ્ગપાળિયા સમદસ્સનત્થં અટ્ઠગરુધમ્મપ્પટિગ્ગહણેન લદ્ધૂપસમ્પદં મહાપજાપતિગોતમિઞ્ચેવ તાય સહ નિક્ખન્તા ભગવતો આણાય ભિક્ખૂનઞ્ઞેવ સન્તિકે એકતોઉપસમ્પન્ના પઞ્ચસતસાકિયાનિયો ચ સન્ધાય વુત્તં. તા હિ ભગવતા આનન્દત્થેરસ્સ યાચનાય પબ્બજ્જં અનુજાનન્તેન ‘‘એથ ભિક્ખુનિયો, મમ સાસને તુમ્હેપિ પવિસથા’’તિ વુત્તા વિય જાતા. સાકિયાનિયો એવ સરણસીલાનિ દત્વા કમ્મવાચાય ઉપસમ્પાદિતત્તા ‘‘તીહિ સરણગમનેહિ ઉપસમ્પન્ના’’તિ વુત્તા. ન હિ એતાહિ અઞ્ઞા એહિભિક્ખુનિભાવાદિના ઉપસમ્પન્ના નામ સન્તિ. યં પન થેરીગાથાસુ ભદ્દાય કુણ્ડલકેસિયા –
656. Bhikkhunīvibhaṅge migāramātuyāti migāramātu, visākhāyāti attho. Pāḷiyaṃ ‘‘ehi bhikkhunīti bhikkhunī, tīhi saraṇagamanehi upasampannāti bhikkhunī’’ti idaṃ bhikkhuvibhaṅgapāḷiyā samadassanatthaṃ aṭṭhagarudhammappaṭiggahaṇena laddhūpasampadaṃ mahāpajāpatigotamiñceva tāya saha nikkhantā bhagavato āṇāya bhikkhūnaññeva santike ekatoupasampannā pañcasatasākiyāniyo ca sandhāya vuttaṃ. Tā hi bhagavatā ānandattherassa yācanāya pabbajjaṃ anujānantena ‘‘etha bhikkhuniyo, mama sāsane tumhepi pavisathā’’ti vuttā viya jātā. Sākiyāniyo eva saraṇasīlāni datvā kammavācāya upasampāditattā ‘‘tīhi saraṇagamanehi upasampannā’’ti vuttā. Na hi etāhi aññā ehibhikkhunibhāvādinā upasampannā nāma santi. Yaṃ pana therīgāthāsu bhaddāya kuṇḍalakesiyā –
‘‘નિહચ્ચ જાણું વન્દિત્વા, સમ્મુખા અઞ્જલિં અકં;
‘‘Nihacca jāṇuṃ vanditvā, sammukhā añjaliṃ akaṃ;
‘એહિ ભદ્દે’તિ મં અવોચ, સા મે આસૂપસમ્પદા’’તિ. (થેરીગા॰ ૧૦૯) –
‘Ehi bhadde’ti maṃ avoca, sā me āsūpasampadā’’ti. (therīgā. 109) –
વુત્તં. યઞ્ચ અપદાનેપિ –
Vuttaṃ. Yañca apadānepi –
‘‘આયાચિતો તદા આહ, ‘એહિ ભદ્દે’તિ નાયકો;
‘‘Āyācito tadā āha, ‘ehi bhadde’ti nāyako;
તદાહં ઉપસમ્પન્ના, પરિત્તં તોયમદ્દસ’’ન્તિ. (અપ॰ થેરી ૨.૩.૪૪) –
Tadāhaṃ upasampannā, parittaṃ toyamaddasa’’nti. (apa. therī 2.3.44) –
વુત્તં. તમ્પિ ‘‘એહિ ત્વં ભિક્ખુનીનં સન્તિકે પબ્બજ્જં, ઉપસમ્પદઞ્ચ ગણ્હાહી’’તિ ભગવતો આણા ઉપસમ્પદાય કારણત્તા ઉપસમ્પદા અહોસીતિ ઇમમત્થં સન્ધાય વુત્તં. તથા હિ વુત્તં થેરીગાથાટ્ઠકથાયં ‘‘એહિ ભદ્દે, ભિક્ખુનુપસ્સયં ગન્ત્વા ભિક્ખુનીનં સન્તિકે પબ્બજ્જ ઉપસમ્પજ્જસ્સૂતિ મં અવચ આણાપેસિ, સા સત્થુ આણા મય્હં ઉપસમ્પદાય કારણત્તા ઉપસમ્પદા આસિ અહોસી’’તિ (થેરીગા॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૧).
Vuttaṃ. Tampi ‘‘ehi tvaṃ bhikkhunīnaṃ santike pabbajjaṃ, upasampadañca gaṇhāhī’’ti bhagavato āṇā upasampadāya kāraṇattā upasampadā ahosīti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Tathā hi vuttaṃ therīgāthāṭṭhakathāyaṃ ‘‘ehi bhadde, bhikkhunupassayaṃ gantvā bhikkhunīnaṃ santike pabbajja upasampajjassūti maṃ avaca āṇāpesi, sā satthu āṇā mayhaṃ upasampadāya kāraṇattā upasampadā āsi ahosī’’ti (therīgā. aṭṭha. 111).
૬૫૭. સાધારણપારાજિકેહીતિ મેથુનાદીહિ ચતૂહિ. તાનિ, પન અઞ્ઞાનિ ચ સાધારણસિક્ખાપદાનિ યસ્મા ભિક્ખુવિભઙ્ગે વુત્તનિદાનવત્થાદીસુ એવ સાધારણવસેન પઞ્ઞત્તાનિ, પચ્છા પન તાનિ ભિક્ખુનીનં પાતિમોક્ખુદ્દેસં અનુજાનન્તેન ભગવતા તાસં સિક્ખાપચ્ચક્ખાનાભાવેન ‘‘યા પન ભિક્ખુની છન્દસો મેથુનં ધમ્મં પટિસેવેય્યા’’તિઆદિના તદનુરૂપવસેન પરિવત્તેત્વા અસાધારણસિક્ખાપદેહિ સદ્ધિં સંસન્દેત્વા ભિક્ખુનિપાતિમોક્ખુદ્દેસવસેન એકતો સઙ્ગહિતાનિ. યસ્મા ચ નેસં ભિક્ખુવિભઙ્ગે (પારા॰ ૪૪ આદયો) વુત્તનયેનેવ સબ્બોપિ વિનિચ્છયો સક્કા ઞાતું, તસ્મા તાનિ વજ્જેત્વા અસાધારણાનં એવ ઇધ વિભઙ્ગો વુત્તોતિ વેદિતબ્બં.
657.Sādhāraṇapārājikehīti methunādīhi catūhi. Tāni, pana aññāni ca sādhāraṇasikkhāpadāni yasmā bhikkhuvibhaṅge vuttanidānavatthādīsu eva sādhāraṇavasena paññattāni, pacchā pana tāni bhikkhunīnaṃ pātimokkhuddesaṃ anujānantena bhagavatā tāsaṃ sikkhāpaccakkhānābhāvena ‘‘yā pana bhikkhunī chandaso methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’tiādinā tadanurūpavasena parivattetvā asādhāraṇasikkhāpadehi saddhiṃ saṃsandetvā bhikkhunipātimokkhuddesavasena ekato saṅgahitāni. Yasmā ca nesaṃ bhikkhuvibhaṅge (pārā. 44 ādayo) vuttanayeneva sabbopi vinicchayo sakkā ñātuṃ, tasmā tāni vajjetvā asādhāraṇānaṃ eva idha vibhaṅgo vuttoti veditabbaṃ.
૬૫૯. ભિક્ખૂનં ‘‘કાયસંસગ્ગં સાદિયેય્યા’’તિ અવત્વા ‘‘સમાપજ્જેય્યા’’તિ વુત્તત્તા ‘‘ભિક્ખુ આપત્તિયા ન કારેતબ્બો’’તિ વુત્તં. તબ્બહુલનયેનાતિ કિરિયાસમુટ્ઠાનસ્સેવ બહુલભાવતો, એતેન અકિરિયાસમુટ્ઠાનાપિ અયં આપત્તિ હોતીતિ દસ્સેતિ. કિઞ્ચાપિ દસ્સેતિ, મયં પનેત્થ એવં તક્કયામ ‘‘કાયસંસગ્ગક્ખણે સાદિયન્તિયા કિરિયાય અભાવેપિ તતો પુબ્બે પવત્તિતાનં પટિચ્છન્નટ્ઠાનગમનઇઙ્ગિતાકારદસ્સનાદિકિરિયાનં વસેનેવ કિરિયાસમઉટ્ઠાનમેવ, પરેહિ મગ્ગે કરિયમાનુપક્કમેન નિચ્ચલસ્સ સાદિયતો સુક્કવિસ્સટ્ઠિ વિય પુબ્બપયોગાભાવેપિ વા તસ્મિઞ્ઞેવ ખણે પરૂપક્કમેન જનિયમાનાય અત્તનો કાયચલનાદિસઙ્ખાતાય કિરિયાય, સા હિ સાદિયમાનેન તસ્સા ચિત્તેનાપિ સમુટ્ઠિતા કિરિયા નામ હોતિ અવાયમિત્વા પરૂપક્કમેન મેથુનસાદિયને વિય, ભિક્ખૂનં પન પરૂપક્કમજનિતં કિરિયં અબ્બોહારિકં કત્વા અત્તના કરિયમાનપયોગવસેનેવ ‘કાયસંસગ્ગં સમાપજ્જેય્યા’તિ એવં વિસેસેત્વાવ સિક્ખાપદસ્સ પઞ્ઞત્તત્તા સાદિયમાનેપિ ન દોસો. ઇતરથા હિ તબ્બહુલનયેનેત્થ કિરિયત્તે ગય્હમાને અઞ્ઞેસમ્પિ કિરિયાકિરિયસિક્ખાપદાનં કિરિયત્તગ્ગહણપ્પસઙ્ગો સિયા’’તિ. તસ્મા વીમંસિત્વા ગહેતબ્બં. સાતિ કિરિયાસમુટ્ઠાનતા. તથેવાતિ કાયસંસગ્ગરાગી એવ.
659. Bhikkhūnaṃ ‘‘kāyasaṃsaggaṃ sādiyeyyā’’ti avatvā ‘‘samāpajjeyyā’’ti vuttattā ‘‘bhikkhu āpattiyā na kāretabbo’’ti vuttaṃ. Tabbahulanayenāti kiriyāsamuṭṭhānasseva bahulabhāvato, etena akiriyāsamuṭṭhānāpi ayaṃ āpatti hotīti dasseti. Kiñcāpi dasseti, mayaṃ panettha evaṃ takkayāma ‘‘kāyasaṃsaggakkhaṇe sādiyantiyā kiriyāya abhāvepi tato pubbe pavattitānaṃ paṭicchannaṭṭhānagamanaiṅgitākāradassanādikiriyānaṃ vaseneva kiriyāsamauṭṭhānameva, parehi magge kariyamānupakkamena niccalassa sādiyato sukkavissaṭṭhi viya pubbapayogābhāvepi vā tasmiññeva khaṇe parūpakkamena janiyamānāya attano kāyacalanādisaṅkhātāya kiriyāya, sā hi sādiyamānena tassā cittenāpi samuṭṭhitā kiriyā nāma hoti avāyamitvā parūpakkamena methunasādiyane viya, bhikkhūnaṃ pana parūpakkamajanitaṃ kiriyaṃ abbohārikaṃ katvā attanā kariyamānapayogavaseneva ‘kāyasaṃsaggaṃ samāpajjeyyā’ti evaṃ visesetvāva sikkhāpadassa paññattattā sādiyamānepi na doso. Itarathā hi tabbahulanayenettha kiriyatte gayhamāne aññesampi kiriyākiriyasikkhāpadānaṃ kiriyattaggahaṇappasaṅgo siyā’’ti. Tasmā vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Sāti kiriyāsamuṭṭhānatā. Tathevāti kāyasaṃsaggarāgī eva.
ઉબ્ભજાણુમણ્ડલિકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Ubbhajāṇumaṇḍalikasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / ભિક્ખુનીવિભઙ્ગ • Bhikkhunīvibhaṅga / ૧. પઠમપારાજિકં • 1. Paṭhamapārājikaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ભિક્ખુનીવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૧. પઠમપારાજિકસિક્ખાપદવણ્ણના • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ૧. પઠમપારાજિકસિક્ખાપદવણ્ણના • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ૧. પઠમપારાજિકસિક્ખાપદવણ્ણના • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૧. પઠમપારાજિકસિક્ખાપદં • 1. Paṭhamapārājikasikkhāpadaṃ