Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પેતવત્થુ-અટ્ઠકથા • Petavatthu-aṭṭhakathā |
૫. ઉચ્છુપેતવત્થુવણ્ણના
5. Ucchupetavatthuvaṇṇanā
ઇદં મમ ઉચ્છુવનં મહન્તન્તિ ઇદં ઉચ્છુપેતવત્થુ. તસ્સ કા ઉપ્પત્તિ? ભગવતિ વેળુવને વિહરન્તે અઞ્ઞતરો પુરિસો ઉચ્છુકલાપં ખન્ધે કત્વા એકં ઉચ્છું ખાદન્તો ગચ્છતિ. અથ અઞ્ઞતરો ઉપાસકો સીલવા કલ્યાણધમ્મો બાલદારકેન સદ્ધિં તસ્સ પિટ્ઠિતો પિટ્ઠિતો ગચ્છતિ. દારકો ઉચ્છું પસ્સિત્વા ‘‘દેહી’’તિ પરોદતિ. ઉપાસકો દારકં પરોદન્તં દિસ્વા તં પુરિસં સઙ્ગણ્હન્તો તેન સદ્ધિં સલ્લાપમકાસિ. સો પન પુરિસો તેન સદ્ધિં ન કિઞ્ચિ આલપિ, દારકસ્સ ઉચ્છુખણ્ડમ્પિ નાદાસિ. ઉપાસકો તં દારકં દસ્સેત્વા ‘‘અયં દારકો અતિવિય રોદતિ, ઇમસ્સ એકં ઉચ્છુખણ્ડં દેહી’’તિ આહ. તં સુત્વા સો પુરિસો અસહન્તો પટિહતચિત્તં ઉપટ્ઠપેત્વા અનાદરવસેન એકં ઉચ્છુલટ્ઠિં પિટ્ઠિતો ખિપિ.
Idaṃ mama ucchuvanaṃ mahantanti idaṃ ucchupetavatthu. Tassa kā uppatti? Bhagavati veḷuvane viharante aññataro puriso ucchukalāpaṃ khandhe katvā ekaṃ ucchuṃ khādanto gacchati. Atha aññataro upāsako sīlavā kalyāṇadhammo bāladārakena saddhiṃ tassa piṭṭhito piṭṭhito gacchati. Dārako ucchuṃ passitvā ‘‘dehī’’ti parodati. Upāsako dārakaṃ parodantaṃ disvā taṃ purisaṃ saṅgaṇhanto tena saddhiṃ sallāpamakāsi. So pana puriso tena saddhiṃ na kiñci ālapi, dārakassa ucchukhaṇḍampi nādāsi. Upāsako taṃ dārakaṃ dassetvā ‘‘ayaṃ dārako ativiya rodati, imassa ekaṃ ucchukhaṇḍaṃ dehī’’ti āha. Taṃ sutvā so puriso asahanto paṭihatacittaṃ upaṭṭhapetvā anādaravasena ekaṃ ucchulaṭṭhiṃ piṭṭhito khipi.
સો અપરેન સમયેન કાલં કત્વા ચિરં પરિભાવિતસ્સ લોભસ્સ વસેન પેતેસુ નિબ્બત્તિ, તસ્સ ફલં નામ સકકમ્મસરિક્ખકં હોતીતિ અટ્ઠકરીસમત્તં ઠાનં અવત્થરન્તં અઞ્જનવણ્ણં મુસલદણ્ડપરિમાણેહિ ઉચ્છૂહિ ઘનસઞ્છન્નં મહન્તં ઉચ્છુવનં નિબ્બત્તિ. તસ્મિં ખાદિતુકામતાય ‘‘ઉચ્છું ગહેસ્સામી’’તિ ઉપગતમત્તે તં ઉચ્છૂ અભિહનન્તિ, સો તેન પુચ્છિતો પતતિ.
So aparena samayena kālaṃ katvā ciraṃ paribhāvitassa lobhassa vasena petesu nibbatti, tassa phalaṃ nāma sakakammasarikkhakaṃ hotīti aṭṭhakarīsamattaṃ ṭhānaṃ avattharantaṃ añjanavaṇṇaṃ musaladaṇḍaparimāṇehi ucchūhi ghanasañchannaṃ mahantaṃ ucchuvanaṃ nibbatti. Tasmiṃ khāditukāmatāya ‘‘ucchuṃ gahessāmī’’ti upagatamatte taṃ ucchū abhihananti, so tena pucchito patati.
અથેકદિવસં આયસ્મા મહામોગ્ગલ્લાનો રાજગહં પિણ્ડાય ગચ્છન્તો અન્તરામગ્ગે તં પેતં અદ્દસ. સો થેરં દિસ્વા અત્તના કતકમ્મં પુચ્છિ –
Athekadivasaṃ āyasmā mahāmoggallāno rājagahaṃ piṇḍāya gacchanto antarāmagge taṃ petaṃ addasa. So theraṃ disvā attanā katakammaṃ pucchi –
૭૩૭.
737.
‘‘ઇદં મમ ઉચ્છુવનં મહન્તં, નિબ્બત્તતિ પુઞ્ઞફલં અનપ્પકં;
‘‘Idaṃ mama ucchuvanaṃ mahantaṃ, nibbattati puññaphalaṃ anappakaṃ;
તં દાનિ મે ન પરિભોગમેતિ, આચિક્ખ ભન્તે કિસ્સ અયં વિપાકો.
Taṃ dāni me na paribhogameti, ācikkha bhante kissa ayaṃ vipāko.
૭૩૮.
738.
‘‘હઞ્ઞામિ ખજ્જામિ ચ વાયમામિ, પરિસક્કામિ પરિભુઞ્જિતું કિઞ્ચિ;
‘‘Haññāmi khajjāmi ca vāyamāmi, parisakkāmi paribhuñjituṃ kiñci;
સ્વાહં છિન્નથામો કપણો લાલપામિ, કિસ્સ કમ્મસ્સ અયં વિપાકો.
Svāhaṃ chinnathāmo kapaṇo lālapāmi, kissa kammassa ayaṃ vipāko.
૭૩૯.
739.
‘‘વિઘાતો ચાહં પરિપતામિ છમાયં,
‘‘Vighāto cāhaṃ paripatāmi chamāyaṃ,
પરિવત્તામિ વારિચરોવ ઘમ્મે;
Parivattāmi vāricarova ghamme;
રુદતો ચ મે અસ્સુકા નિગ્ગલન્તિ,
Rudato ca me assukā niggalanti,
આચિક્ખ ભન્તે કિસ્સ અયં વિપાકો.
Ācikkha bhante kissa ayaṃ vipāko.
૭૪૦.
740.
‘‘છાતો કિલન્તો ચ પિપાસિતો ચ, સન્તસ્સિતો સાતસુખં ન વિન્દે;
‘‘Chāto kilanto ca pipāsito ca, santassito sātasukhaṃ na vinde;
પુચ્છામિ તં એતમત્થં ભદન્તે, કથં નુ ઉચ્છુપરિભોગં લભેય્ય’’ન્તિ.
Pucchāmi taṃ etamatthaṃ bhadante, kathaṃ nu ucchuparibhogaṃ labheyya’’nti.
૭૪૧.
741.
‘‘પુરે તુવં કમ્મમકાસિ અત્તના, મનુસ્સભૂતો પુરિમાય જાતિયા;
‘‘Pure tuvaṃ kammamakāsi attanā, manussabhūto purimāya jātiyā;
અહઞ્ચ તં એતમત્થં વદામિ, સુત્વાન ત્વં એતમત્થં વિજાન.
Ahañca taṃ etamatthaṃ vadāmi, sutvāna tvaṃ etamatthaṃ vijāna.
૭૪૨.
742.
‘‘ઉચ્છું તુવં ખાદમાનો પયાતો, પુરિસો ચ તે પિટ્ઠિતો અન્વગચ્છિ;
‘‘Ucchuṃ tuvaṃ khādamāno payāto, puriso ca te piṭṭhito anvagacchi;
સો ચ તં પચ્ચાસન્તો કથેસિ, તસ્સ તુવં ન કિઞ્ચિ આલપિત્થ.
So ca taṃ paccāsanto kathesi, tassa tuvaṃ na kiñci ālapittha.
૭૪૩.
743.
‘‘સો ચ તં અભણન્તં અયાચિ, દેહય્ય ઉચ્છુન્તિ ચ તં અવોચ;
‘‘So ca taṃ abhaṇantaṃ ayāci, dehayya ucchunti ca taṃ avoca;
તસ્સ તુવં પિટ્ઠિતો ઉચ્છું અદાસિ, તસ્સેતં કમ્મસ્સ અયં વિપાકો.
Tassa tuvaṃ piṭṭhito ucchuṃ adāsi, tassetaṃ kammassa ayaṃ vipāko.
૭૪૪.
744.
‘‘ઇઙ્ઘ ત્વં ગન્ત્વાન પિટ્ઠિતો ગણ્હેય્યાસિ, ગહેત્વાન તં ખાદસ્સુ યાવદત્થં;
‘‘Iṅgha tvaṃ gantvāna piṭṭhito gaṇheyyāsi, gahetvāna taṃ khādassu yāvadatthaṃ;
તેનેવ ત્વં અત્તમનો ભવિસ્સસિ, હટ્ઠો ચુદગ્ગો ચ પમોદિતો ચાતિ.
Teneva tvaṃ attamano bhavissasi, haṭṭho cudaggo ca pamodito cāti.
૭૪૫.
745.
‘‘ગન્ત્વાન સો પિટ્ઠિતો અગ્ગહેસિ, ગહેત્વાન તં ખાદિ યાવદત્થં;
‘‘Gantvāna so piṭṭhito aggahesi, gahetvāna taṃ khādi yāvadatthaṃ;
તેનેવ સો અત્તમનો અહોસિ, હટ્ઠો ચુદગ્ગો ચ પમોદિતો ચા’’તિ. –
Teneva so attamano ahosi, haṭṭho cudaggo ca pamodito cā’’ti. –
વચનપટિવચનગાથા પેતેન થેરેન ચ વુત્તા.
Vacanapaṭivacanagāthā petena therena ca vuttā.
૭૩૭-૮. તત્થ કિસ્સાતિ કીદિસસ્સ, કમ્મસ્સાતિ અધિપ્પાયો. હઞ્ઞામીતિ વિહઞ્ઞામિ વિઘાતં આપજ્જામિ. વિહઞ્ઞામીતિ વા વિબાધિયામિ, વિસેસતો પીળિયામીતિ અત્થો. ખજ્જામીતિ ખાદિયામિ, અસિપત્તસદિસેહિ નિસિતેહિ ખાદન્તેહિ વિય ઉચ્છુપત્તેહિ કન્તિયામીતિ અત્થો. વાયમામીતિ ઉચ્છું ખાદિતું વાયામં કરોમિ. પરિસક્કામીતિ પયોગં કરોમિ. પરિભુઞ્જિતુન્તિ ઉચ્છુરસં પરિભુઞ્જિતું, ઉચ્છું ખાદિતુન્તિ અત્થો. છિન્નથામોતિ છિન્નસહો ઉપચ્છિન્નથામો, પરિક્ખીણબલોતિ અત્થો. કપણોતિ દીનો. લાલપામીતિ દુક્ખેન અટ્ટિતો અતિવિય વિલપામિ.
737-8. Tattha kissāti kīdisassa, kammassāti adhippāyo. Haññāmīti vihaññāmi vighātaṃ āpajjāmi. Vihaññāmīti vā vibādhiyāmi, visesato pīḷiyāmīti attho. Khajjāmīti khādiyāmi, asipattasadisehi nisitehi khādantehi viya ucchupattehi kantiyāmīti attho. Vāyamāmīti ucchuṃ khādituṃ vāyāmaṃ karomi. Parisakkāmīti payogaṃ karomi. Paribhuñjitunti ucchurasaṃ paribhuñjituṃ, ucchuṃ khāditunti attho. Chinnathāmoti chinnasaho upacchinnathāmo, parikkhīṇabaloti attho. Kapaṇoti dīno. Lālapāmīti dukkhena aṭṭito ativiya vilapāmi.
૭૩૯. વિઘાતોતિ વિઘાતવા, વિહતબલો વા. પરિપતામિ છમાયન્તિ ઠાતું અસક્કોન્તો ભૂમિયં પપતામિ. પરિવત્તામીતિ પરિબ્ભમામિ. વારિચરોવાતિ મચ્છો વિય. ઘમ્મેતિ ઘમ્મસન્તત્તે થલે.
739.Vighātoti vighātavā, vihatabalo vā. Paripatāmi chamāyanti ṭhātuṃ asakkonto bhūmiyaṃ papatāmi. Parivattāmīti paribbhamāmi. Vāricarovāti maccho viya. Ghammeti ghammasantatte thale.
૭૪૦-૪. સન્તસ્સિતોતિ ઓટ્ઠકણ્ઠતાલૂનં સોસપ્પત્તિયા સુટ્ઠુ તસિતો. સાતસુખન્તિ સાતભૂતં સુખં. ન વિન્દેતિ ન લભામિ. તન્તિ તુવં. વિજાનાતિ વિજાનાહિ. પયાતોતિ ગન્તું આરદ્ધો. અન્વગચ્છીતિ અનુબન્ધિ. પચ્ચાસન્તોતિ પચ્ચાસીસમાનો. તસ્સેતં કમ્મસ્સાતિ એત્થ એતન્તિ નિપાતમત્તં, તસ્સ કમ્મસ્સાતિ અત્થો. પિટ્ઠિતો ગણ્હેય્યાસીતિ અત્તનો પિટ્ઠિપસ્સેનેવ ઉચ્છું ગણ્હેય્યાસિ. પમોદિતોતિ પમુદિતો.
740-4.Santassitoti oṭṭhakaṇṭhatālūnaṃ sosappattiyā suṭṭhu tasito. Sātasukhanti sātabhūtaṃ sukhaṃ. Na vindeti na labhāmi. Tanti tuvaṃ. Vijānāti vijānāhi. Payātoti gantuṃ āraddho. Anvagacchīti anubandhi. Paccāsantoti paccāsīsamāno. Tassetaṃ kammassāti ettha etanti nipātamattaṃ, tassa kammassāti attho. Piṭṭhito gaṇheyyāsīti attano piṭṭhipasseneva ucchuṃ gaṇheyyāsi. Pamoditoti pamudito.
૭૪૫. ગહેત્વાન તં ખાદિ યાવદત્થન્તિ થેરેન આણત્તિનિયામેન ઉચ્છું ગહેત્વા યથારુચિ ખાદિત્વા મહન્તં ઉચ્છુકલાપં ગહેત્વા થેરસ્સ ઉપનેસિ, થેરો તં અનુગ્ગણ્હન્તો તેનેવ તં ઉચ્છુકલાપં ગાહાપેત્વા વેળુવનં ગન્ત્વા ભગવતો અદાસિ, ભગવા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં તં પરિભુઞ્જિત્વા અનુમોદનં અકાસિ, પેતો પસન્નચિત્તો વન્દિત્વા ગતો, તતો પટ્ઠાય યથાસુખં ઉચ્છું પરિભુઞ્જિ.
745.Gahetvāna taṃ khādi yāvadatthanti therena āṇattiniyāmena ucchuṃ gahetvā yathāruci khāditvā mahantaṃ ucchukalāpaṃ gahetvā therassa upanesi, thero taṃ anuggaṇhanto teneva taṃ ucchukalāpaṃ gāhāpetvā veḷuvanaṃ gantvā bhagavato adāsi, bhagavā bhikkhusaṅghena saddhiṃ taṃ paribhuñjitvā anumodanaṃ akāsi, peto pasannacitto vanditvā gato, tato paṭṭhāya yathāsukhaṃ ucchuṃ paribhuñji.
સો અપરેન સમયેન કાલં કત્વા તાવતિંસેસુ ઉપ્પજ્જિ. સા પનેસા પેતસ્સ પવત્તિ મનુસ્સલોકે પાકટા અહોસિ. અથ મનુસ્સા સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા તં પવત્તિં પુચ્છિંસુ. સત્થા તેસં તમત્થં વિત્થારતો કથેત્વા ધમ્મં દેસેસિ, તં સુત્વા મનુસ્સા મચ્છેરમલતો પટિવિરતા અહેસુન્તિ.
So aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsesu uppajji. Sā panesā petassa pavatti manussaloke pākaṭā ahosi. Atha manussā satthāraṃ upasaṅkamitvā taṃ pavattiṃ pucchiṃsu. Satthā tesaṃ tamatthaṃ vitthārato kathetvā dhammaṃ desesi, taṃ sutvā manussā maccheramalato paṭiviratā ahesunti.
ઉચ્છુપેતવત્થુવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Ucchupetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / પેતવત્થુપાળિ • Petavatthupāḷi / ૫. ઉચ્છુપેતવત્થુ • 5. Ucchupetavatthu