Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૨૭૦] ૧૦. ઉલૂકજાતકવણ્ણના

    [270] 10. Ulūkajātakavaṇṇanā

    સબ્બેહિ કિર ઞાતીહીતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો કાકોલૂકકલહં આરબ્ભ કથેસિ. તસ્મિઞ્હિ કાલે કાકા દિવા ઉલૂકે ખાદન્તિ, ઉલૂકા સૂરિયત્થઙ્ગમનતો પટ્ઠાય તત્થ તત્થ સયિતાનં કાકાનં સીસાનિ છિન્દિત્વા તે જીવિતક્ખયં પાપેન્તિ. અથેકસ્સ ભિક્ખુનો જેતવનપચ્ચન્તે એકસ્મિં પરિવેણે વસન્તસ્સ સમ્મજ્જનકાલે રુક્ખતો પતિતાનિ સત્તટ્ઠનાળિમત્તાનિપિ બહુતરાનિપિ કાકસીસાનિ છડ્ડેતબ્બાનિ હોન્તિ. સો તમત્થં ભિક્ખૂનં આરોચેસિ. ભિક્ખૂ ધમ્મસભાયં કથં સમુટ્ઠાપેસું – ‘‘આવુસો, અમુકસ્સ કિર ભિક્ખુનો વસનટ્ઠાને દિવસે દિવસે એત્તકાનિ નામ કાકસીસાનિ છડ્ડેતબ્બાનિ હોન્તી’’તિ. સત્થા આગન્ત્વા ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિ, ભિક્ખૂ ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વત્વા ‘‘કદા પટ્ઠાય પન, ભન્તે, કાકાનઞ્ચ ઉલૂકાનઞ્ચ અઞ્ઞમઞ્ઞં વેરં ઉપ્પન્ન’’ન્તિ પુચ્છિંસુ, સત્થા ‘‘પઠમકપ્પિકકાલતો પટ્ઠાયા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.

    Sabbehi kira ñātīhīti idaṃ satthā jetavane viharanto kākolūkakalahaṃ ārabbha kathesi. Tasmiñhi kāle kākā divā ulūke khādanti, ulūkā sūriyatthaṅgamanato paṭṭhāya tattha tattha sayitānaṃ kākānaṃ sīsāni chinditvā te jīvitakkhayaṃ pāpenti. Athekassa bhikkhuno jetavanapaccante ekasmiṃ pariveṇe vasantassa sammajjanakāle rukkhato patitāni sattaṭṭhanāḷimattānipi bahutarānipi kākasīsāni chaḍḍetabbāni honti. So tamatthaṃ bhikkhūnaṃ ārocesi. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, amukassa kira bhikkhuno vasanaṭṭhāne divase divase ettakāni nāma kākasīsāni chaḍḍetabbāni hontī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchi, bhikkhū ‘‘imāya nāmā’’ti vatvā ‘‘kadā paṭṭhāya pana, bhante, kākānañca ulūkānañca aññamaññaṃ veraṃ uppanna’’nti pucchiṃsu, satthā ‘‘paṭhamakappikakālato paṭṭhāyā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    અતીતે પઠમકપ્પિકા મનુસ્સા સન્નિપતિત્વા એકં અભિરૂપં સોભગ્ગપ્પત્તં આચારસમ્પન્નં સબ્બાકારપરિપુણ્ણં પુરિસં ગહેત્વા રાજાનં કરિંસુ, ચતુપ્પદાપિ સન્નિપતિત્વા એકં સીહં રાજાનં અકંસુ, મહાસમુદ્દે મચ્છા આનન્દં નામ મચ્છં રાજાનં અકંસુ. તતો સકુણગણા હિમવન્તપદેસે એકસ્મિં પિટ્ઠિપાસાણે સન્નિપતિત્વા ‘‘મનુસ્સેસુ રાજા પઞ્ઞાયતિ, તથા ચતુપ્પદેસુ ચેવ મચ્છેસુ ચ. અમ્હાકં પનન્તરે રાજા નામ નત્થિ, અપ્પતિસ્સવાસો નામ ન વટ્ટતિ, અમ્હાકમ્પિ રાજાનં લદ્ધું વટ્ટતિ, એકં રાજટ્ઠાને ઠપેતબ્બયુત્તકં જાનાથા’’તિ. તે તાદિસં સકુણં ઓલોકયમાના એકં ઉલૂકં રોચેત્વા ‘‘અયં નો રુચ્ચતી’’તિ આહંસુ. અથેકો સકુણો સબ્બેસં અજ્ઝાસયગ્ગહણત્થં તિક્ખત્તું સાવેસિ. તસ્સ સાવેન્તસ્સ દ્વે સાવના અધિવાસેત્વા તતિયસાવનાય એકો કાકો ઉટ્ઠાય ‘‘તિટ્ઠ તાવેતસ્સ ઇમસ્મિં રાજાભિસેકકાલે એવરૂપં મુખં ભવતિ, કુદ્ધસ્સ કીદિસં ભવિસ્સતિ, ઇમિના હિ કુદ્ધેન ઓલોકિતા મયં તત્તકપાલે પક્ખિત્તલોણં વિય તત્થ તત્થેવ ભિજ્જિસ્સામ, ઇમં રાજાનં કાતું મય્હં ન રુચ્ચતી’’તિ ઇમમત્થં પકાસેતું પઠમં ગાથમાહ –

    Atīte paṭhamakappikā manussā sannipatitvā ekaṃ abhirūpaṃ sobhaggappattaṃ ācārasampannaṃ sabbākāraparipuṇṇaṃ purisaṃ gahetvā rājānaṃ kariṃsu, catuppadāpi sannipatitvā ekaṃ sīhaṃ rājānaṃ akaṃsu, mahāsamudde macchā ānandaṃ nāma macchaṃ rājānaṃ akaṃsu. Tato sakuṇagaṇā himavantapadese ekasmiṃ piṭṭhipāsāṇe sannipatitvā ‘‘manussesu rājā paññāyati, tathā catuppadesu ceva macchesu ca. Amhākaṃ panantare rājā nāma natthi, appatissavāso nāma na vaṭṭati, amhākampi rājānaṃ laddhuṃ vaṭṭati, ekaṃ rājaṭṭhāne ṭhapetabbayuttakaṃ jānāthā’’ti. Te tādisaṃ sakuṇaṃ olokayamānā ekaṃ ulūkaṃ rocetvā ‘‘ayaṃ no ruccatī’’ti āhaṃsu. Atheko sakuṇo sabbesaṃ ajjhāsayaggahaṇatthaṃ tikkhattuṃ sāvesi. Tassa sāventassa dve sāvanā adhivāsetvā tatiyasāvanāya eko kāko uṭṭhāya ‘‘tiṭṭha tāvetassa imasmiṃ rājābhisekakāle evarūpaṃ mukhaṃ bhavati, kuddhassa kīdisaṃ bhavissati, iminā hi kuddhena olokitā mayaṃ tattakapāle pakkhittaloṇaṃ viya tattha tattheva bhijjissāma, imaṃ rājānaṃ kātuṃ mayhaṃ na ruccatī’’ti imamatthaṃ pakāsetuṃ paṭhamaṃ gāthamāha –

    ૫૮.

    58.

    ‘‘સબ્બેહિ કિર ઞાતીહિ, કોસિયો ઇસ્સરો કતો;

    ‘‘Sabbehi kira ñātīhi, kosiyo issaro kato;

    સચે ઞાતીહનુઞ્ઞાતો, ભણેય્યાહં એકવાચિક’’ન્તિ.

    Sace ñātīhanuññāto, bhaṇeyyāhaṃ ekavācika’’nti.

    તસ્સત્થો – યા એસા સાવના વત્તતિ, તં સુત્વા વદામિ. સબ્બેહિ કિર ઇમેહિ સમાગતેહિ ઞાતીહિ અયં કોસિયો રાજા કતો. સચે પનાહં ઞાતીહિ અનુઞ્ઞાતો ભવેય્યં, એત્થ વત્તબ્બં એકવાચિકં કિઞ્ચિ ભણેય્યન્તિ.

    Tassattho – yā esā sāvanā vattati, taṃ sutvā vadāmi. Sabbehi kira imehi samāgatehi ñātīhi ayaṃ kosiyo rājā kato. Sace panāhaṃ ñātīhi anuññāto bhaveyyaṃ, ettha vattabbaṃ ekavācikaṃ kiñci bhaṇeyyanti.

    અથ નં અનુજાનન્તા સકુણા દુતિયં ગાથમાહંસુ –

    Atha naṃ anujānantā sakuṇā dutiyaṃ gāthamāhaṃsu –

    ૫૯.

    59.

    ‘‘ભણ સમ્મ અનુઞ્ઞાતો, અત્થં ધમ્મઞ્ચ કેવલં;

    ‘‘Bhaṇa samma anuññāto, atthaṃ dhammañca kevalaṃ;

    સન્તિ હિ દહરા પક્ખી, પઞ્ઞવન્તો જુતિન્ધરા’’તિ.

    Santi hi daharā pakkhī, paññavanto jutindharā’’ti.

    તત્થ ભણ, સમ્મ, અનુઞ્ઞાતોતિ, સમ્મ, વાયસ ત્વં અમ્હેહિ સબ્બેહિ અનુઞ્ઞાતો, યં તે ભણિતબ્બં, તં ભણ. અત્થં ધમ્મઞ્ચ કેવલન્તિ ભણન્તો ચ કારણઞ્ચેવ પવેણિઆગતઞ્ચ વચનં અમુઞ્ચિત્વા ભણ. પઞ્ઞવન્તો જુતિન્ધરાતિ પઞ્ઞાસમ્પન્ના ચેવ ઞાણોભાસધરા ચ દહરાપિ પક્ખિનો અત્થિયેવ.

    Tattha bhaṇa, samma, anuññātoti, samma, vāyasa tvaṃ amhehi sabbehi anuññāto, yaṃ te bhaṇitabbaṃ, taṃ bhaṇa. Atthaṃ dhammañca kevalanti bhaṇanto ca kāraṇañceva paveṇiāgatañca vacanaṃ amuñcitvā bhaṇa. Paññavanto jutindharāti paññāsampannā ceva ñāṇobhāsadharā ca daharāpi pakkhino atthiyeva.

    સો એવં અનુઞ્ઞાતો તતિયં ગાથમાહ –

    So evaṃ anuññāto tatiyaṃ gāthamāha –

    ૬૦.

    60.

    ‘‘ન મે રુચ્ચતિ ભદ્દં વો, ઉલૂકસ્સાભિસેચનં;

    ‘‘Na me ruccati bhaddaṃ vo, ulūkassābhisecanaṃ;

    અક્કુદ્ધસ્સ મુખં પસ્સ, કથં કુદ્ધો કરિસ્સતી’’તિ.

    Akkuddhassa mukhaṃ passa, kathaṃ kuddho karissatī’’ti.

    તસ્સત્થો – ભદ્દં તુમ્હાકં હોતુ, યં પનેતં તિક્ખત્તું સાવનવાચાય ઉલૂકસ્સ અભિસેચનં કરીયતિ, એતં મય્હં ન રુચ્ચતિ. એતસ્સ હિ ઇદાનિ તુટ્ઠચિત્તસ્સ અક્કુદ્ધસ્સ મુખં પસ્સથ, કુદ્ધો પનાયં કથં કરિસ્સતીતિ ન જાનામિ, સબ્બથાપિ એતં મય્હં ન રુચ્ચતીતિ.

    Tassattho – bhaddaṃ tumhākaṃ hotu, yaṃ panetaṃ tikkhattuṃ sāvanavācāya ulūkassa abhisecanaṃ karīyati, etaṃ mayhaṃ na ruccati. Etassa hi idāni tuṭṭhacittassa akkuddhassa mukhaṃ passatha, kuddho panāyaṃ kathaṃ karissatīti na jānāmi, sabbathāpi etaṃ mayhaṃ na ruccatīti.

    સો એવં વત્વા ‘‘મય્હં ન રુચ્ચતિ, મય્હં ન રુચ્ચતી’’તિ વિરવન્તો આકાસે ઉપ્પતિ, ઉલૂકોપિ નં ઉટ્ઠાય અનુબન્ધિ. તતો પટ્ઠાય તે અઞ્ઞમઞ્ઞં વેરં બન્ધિંસુ. સકુણા સુવણ્ણહંસં રાજાનં કત્વા પક્કમિંસુ.

    So evaṃ vatvā ‘‘mayhaṃ na ruccati, mayhaṃ na ruccatī’’ti viravanto ākāse uppati, ulūkopi naṃ uṭṭhāya anubandhi. Tato paṭṭhāya te aññamaññaṃ veraṃ bandhiṃsu. Sakuṇā suvaṇṇahaṃsaṃ rājānaṃ katvā pakkamiṃsu.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ, સચ્ચપરિયોસાને બહૂ સોતાપન્નાદયો અહેસું. ‘‘તદા રજ્જે અભિસિત્તહંસપોતો અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne bahū sotāpannādayo ahesuṃ. ‘‘Tadā rajje abhisittahaṃsapoto ahameva ahosi’’nti.

    ઉલૂકજાતકવણ્ણના દસમા.

    Ulūkajātakavaṇṇanā dasamā.

    પદુમવગ્ગો દુતિયો.

    Padumavaggo dutiyo.

    તસ્સુદ્દાનં –

    Tassuddānaṃ –

    પદુમં મુદુપાણી ચ, પલોભનં પનાદકં;

    Padumaṃ mudupāṇī ca, palobhanaṃ panādakaṃ;

    ખુરપ્પં સિન્ધવઞ્ચેવ, કક્કટા, રામદૂસકં;

    Khurappaṃ sindhavañceva, kakkaṭā, rāmadūsakaṃ;

    સુજાતં ઉલૂકં દસ.

    Sujātaṃ ulūkaṃ dasa.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૨૭૦. ઉલૂકજાતકં • 270. Ulūkajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact