Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ઉપજ્ઝાયવત્તકથાવણ્ણના
Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā
૬૪. બુદ્ધુપજ્ઝાયકાનં ઇતરેસં એહિભિક્ખૂનં નિવાસનપારુપનકપ્પતો નેસં વિસું વિસું સદિસત્તા ‘‘દુન્નિવત્થા દુપ્પારુતા અનાકપ્પસમ્પન્ના’’તિ વુત્તા. ન કેવલઞ્ચ ઇત્થમ્ભૂતા પિણ્ડાય ચરન્તિ, અપિચ મનુસ્સાનં ભુઞ્જમાનાનં ઉપરીતિઆદિ. મનુસ્સા ઉજ્ઝાયન્તિ પિપાસાસહનતો, ઇતરેસં આકપ્પસમ્પત્તિયા પસન્નત્તા ચ.
64. Buddhupajjhāyakānaṃ itaresaṃ ehibhikkhūnaṃ nivāsanapārupanakappato nesaṃ visuṃ visuṃ sadisattā ‘‘dunnivatthā duppārutā anākappasampannā’’ti vuttā. Na kevalañca itthambhūtā piṇḍāya caranti, apica manussānaṃ bhuñjamānānaṃ uparītiādi. Manussā ujjhāyanti pipāsāsahanato, itaresaṃ ākappasampattiyā pasannattā ca.
૬૫. કેન કો ઉપજ્ઝાયો ગહેતબ્બોતિ? ‘‘તદા સો યસ્સ સન્તિકે પબ્બાજિતો, એતરહિ યસ્સ સન્તિકે ઉપસમ્પદાપેક્ખો હોતિ. ઉપજ્ઝાયેન ચ સાધૂતિ સમ્પટિચ્છનં સન્ધાયા’’તિ કેહિચિ લિખિતં. તં તે એવં જાનન્તિ ‘‘ઉપજ્ઝાયેન ‘સાહૂ’તિઆદિના સમ્પટિચ્છિતે સદ્ધિવિહારિકસ્સ ‘સાધુ સુટ્ઠુ સમ્પટિચ્છામી’તિ વચનં કેવલં ભિક્ખૂહિ આચિણ્ણમેવ, ન કત્થચિ દિસ્સતિ, તસ્મા વિનાપિ તેન ઉપજ્ઝાયો ગહિતોવ હોતી’’તિ. તત્થ સાહૂતિ સાધૂતિ વુત્તં હોતિ. લહૂતિ લહુ, ત્વં મમ ન ભારિયોસીતિ વુત્તં હોતિ. ઓપાયિકન્તિ ઉપાયપટિસંયુત્તં, ઇમિના ઉપાયેન ત્વં મે ઇતો પટ્ઠાય ભારો જાતોસીતિ અત્થો. પતિરૂપન્તિ અનુરૂપં તે ઉપજ્ઝાયગ્ગહણન્તિ અત્થો.
65. Kena ko upajjhāyo gahetabboti? ‘‘Tadā so yassa santike pabbājito, etarahi yassa santike upasampadāpekkho hoti. Upajjhāyena ca sādhūti sampaṭicchanaṃ sandhāyā’’ti kehici likhitaṃ. Taṃ te evaṃ jānanti ‘‘upajjhāyena ‘sāhū’tiādinā sampaṭicchite saddhivihārikassa ‘sādhu suṭṭhu sampaṭicchāmī’ti vacanaṃ kevalaṃ bhikkhūhi āciṇṇameva, na katthaci dissati, tasmā vināpi tena upajjhāyo gahitova hotī’’ti. Tattha sāhūti sādhūti vuttaṃ hoti. Lahūti lahu, tvaṃ mama na bhāriyosīti vuttaṃ hoti. Opāyikanti upāyapaṭisaṃyuttaṃ, iminā upāyena tvaṃ me ito paṭṭhāya bhāro jātosīti attho. Patirūpanti anurūpaṃ te upajjhāyaggahaṇanti attho.
૬૬. તાદિસમેવ મુખધોવનોદકં ઉતુમ્હિ એકસભાગેતિ. ઇતો પટ્ઠાયાતિ ‘‘ન ઉપજ્ઝાયસ્સ ભણમાનસ્સા’’તિ એત્થ વુત્તન-કારતો પટ્ઠાય. તેન ‘‘નાતિદૂરે ગન્તબ્બં, નાચ્ચાસન્ને ગન્તબ્બ’’ન્તિ એત્થ વુત્તન-કારેન અનાપત્તીતિ દીપેતીતિ એકે. સચિત્તકા અયં આપત્તિ, ઉદાહુ અચિત્તકાતિ? અનાદરિયપચ્ચયત્તા સચિત્તકા. અનાદરિયપચ્ચયતા કથં પઞ્ઞાયતીતિ ચે? અનાદરિયપચ્ચયેહિ સઙ્ગહિતન્તિ. પાતિમોક્ખુદ્દેસે સેખિયાનં ગણપરિચ્છેદાકરણઞ્હિ ખન્ધકપરિયાપન્નાપત્તિયા સઙ્ગણ્હનત્થં. ઇદં પન લક્ખણં ચારિત્તેયેવ વેદિતબ્બં, ન વારિત્તે અકપ્પિયમંસખાદનાદિઆપત્તીનં અચિત્તકત્તા. ખન્ધકવારિત્તાનં તેહિ સઙ્ગહો, સેખિયવારિત્તેયેવ અચિત્તકેહિ સૂપોદનવિઞ્ઞત્તિપચ્ચયાદીહીતિ આચરિયો. યત્થ યત્થ ન-કારેન પટિસેધો કરીયતિ, કિં સબ્બત્થ દુક્કટાપત્તીતિ? આમ. યત્થ અટ્ઠકથાય નયો ન દસ્સિતો, તત્થ સબ્બત્થ. પરતો હિ અટ્ઠકથાયં ‘‘સચે પન કાળવણ્ણકતા વા સુધાબદ્ધા વા હોતિ નિરજમત્તિકા, તથારૂપાય ભૂમિયા ઠપેતું વટ્ટતી’’તિઆદિના નયેન નયો દસ્સિતો.
66.Tādisameva mukhadhovanodakaṃ utumhi ekasabhāgeti. Ito paṭṭhāyāti ‘‘na upajjhāyassa bhaṇamānassā’’ti ettha vuttana-kārato paṭṭhāya. Tena ‘‘nātidūre gantabbaṃ, nāccāsanne gantabba’’nti ettha vuttana-kārena anāpattīti dīpetīti eke. Sacittakā ayaṃ āpatti, udāhu acittakāti? Anādariyapaccayattā sacittakā. Anādariyapaccayatā kathaṃ paññāyatīti ce? Anādariyapaccayehi saṅgahitanti. Pātimokkhuddese sekhiyānaṃ gaṇaparicchedākaraṇañhi khandhakapariyāpannāpattiyā saṅgaṇhanatthaṃ. Idaṃ pana lakkhaṇaṃ cāritteyeva veditabbaṃ, na vāritte akappiyamaṃsakhādanādiāpattīnaṃ acittakattā. Khandhakavārittānaṃ tehi saṅgaho, sekhiyavāritteyeva acittakehi sūpodanaviññattipaccayādīhīti ācariyo. Yattha yattha na-kārena paṭisedho karīyati, kiṃ sabbattha dukkaṭāpattīti? Āma. Yattha aṭṭhakathāya nayo na dassito, tattha sabbattha. Parato hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sace pana kāḷavaṇṇakatā vā sudhābaddhā vā hoti nirajamattikā, tathārūpāya bhūmiyā ṭhapetuṃ vaṭṭatī’’tiādinā nayena nayo dassito.
એત્થાહ – યસ્મા પાળિયંયેવ ‘‘સચે ઉપજ્ઝાયસ્સ અનભિરતિ ઉપ્પન્ના હોતિ, દિટ્ઠિગતં ઉપ્પન્નં હોતી’’તિ (મહાવ॰ ૬૬) ભગવતો વચનવસેન અટ્ઠકથાયં વુત્તનયો યુત્તોતિ દસ્સેતું ‘‘નાતિદૂરે નાચ્ચાસન્ને’’તિ એત્થ કો ભગવતો વચનલેસોતિ? વુચ્ચતે – ‘‘પઠમતરં આગન્ત્વા આસનં પઞ્ઞાપેતબ્બ’’ન્તિઆદીનિ વદન્તિ દેસનિયમનતો. ઉપજ્ઝાયેન અનુમતંયેવ પઠમગમનન્તિ ચે? ન, અસિદ્ધત્તા, સિદ્ધેપિ યથાવુત્તનયસિદ્ધિતો ચ . ન હિ વારિત્તસ્સ અનુમતિ અનાપત્તિકરા હોતિ, એવં સન્તેપિ વિચારેત્વા ગહેતબ્બં. કોટ્ઠકન્તિ દ્વારકોટ્ઠકં. ન નિસ્સજ્જિતબ્બં, ન નિદહિતબ્બં વા.
Etthāha – yasmā pāḷiyaṃyeva ‘‘sace upajjhāyassa anabhirati uppannā hoti, diṭṭhigataṃ uppannaṃ hotī’’ti (mahāva. 66) bhagavato vacanavasena aṭṭhakathāyaṃ vuttanayo yuttoti dassetuṃ ‘‘nātidūre nāccāsanne’’ti ettha ko bhagavato vacanalesoti? Vuccate – ‘‘paṭhamataraṃ āgantvā āsanaṃ paññāpetabba’’ntiādīni vadanti desaniyamanato. Upajjhāyena anumataṃyeva paṭhamagamananti ce? Na, asiddhattā, siddhepi yathāvuttanayasiddhito ca . Na hi vārittassa anumati anāpattikarā hoti, evaṃ santepi vicāretvā gahetabbaṃ. Koṭṭhakanti dvārakoṭṭhakaṃ. Na nissajjitabbaṃ, na nidahitabbaṃ vā.
ઉપજ્ઝાયવત્તકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi / ૧૫. ઉપજ્ઝાયવત્તકથા • 15. Upajjhāyavattakathā
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ઉપજ્ઝાયવત્તકથા • Upajjhāyavattakathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ઉપજ્ઝાયવત્તકથાવણ્ણના • Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / ઉપજ્ઝાયવત્તકથાવણ્ણના • Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૧૫. ઉપજ્ઝાયવત્તકથા • 15. Upajjhāyavattakathā