Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā)

    ૩. ઉપનીયસુત્તવણ્ણના

    3. Upanīyasuttavaṇṇanā

    . તતિયે ઉપનીયતીતિ પરિક્ખીયતિ નિરુજ્ઝતિ, ઉપગચ્છતિ વા, અનુપુબ્બેન મરણં ઉપેતીતિ અત્થો. યથા વા ગોપાલેન ગોગણો નીયતિ, એવં જરાય મરણસન્તિકં ઉપનીયતીતિ અત્થો. જીવિતન્તિ જીવિતિન્દ્રિયં. અપ્પન્તિ પરિત્તં થોકં. તસ્સ દ્વીહાકારેહિ પરિત્તતા વેદિતબ્બા સરસપરિત્તતાય ચ ખણપરિત્તતાય ચ. સરસપરિત્તતાયપિ હિ ‘‘યો, ભિક્ખવે, ચિરં જીવતિ, સો વસ્સસતં અપ્પં વા ભિય્યો’’તિ (દી॰ નિ॰ ૨.૭; સં॰ નિ॰ ૨.૧૪૩) વચનતો પરિત્તં. ખણપરિત્તતાયપિ. પરમત્થતો હિ અતિપરિત્તો સત્તાનં જીવિતક્ખણો એકચિત્તપ્પવત્તિમત્તોયેવ . યથા નામ રથચક્કં પવત્તમાનમ્પિ એકેનેવ નેમિપ્પદેસેન પવત્તતિ, તિટ્ઠમાનમ્પિ એકેનેવ તિટ્ઠતિ, એવમેવં એકચિત્તક્ખણિકં સત્તાનં જીવિતં, તસ્મિં ચિત્તે નિરુદ્ધમત્તે સત્તો નિરુદ્ધોતિ વુચ્ચતિ. યથાહ – અતીતે ચિત્તક્ખણે જીવિત્થ ન જીવતિ ન જીવિસ્સતિ, અનાગતે ચિત્તક્ખણે જીવિસ્સતિ ન જીવતિ ન જીવિત્થ, પચ્ચુપ્પન્ને ચિત્તક્ખણે જીવતિ ન જીવિત્થ ન જીવિસ્સતિ.

    3. Tatiye upanīyatīti parikkhīyati nirujjhati, upagacchati vā, anupubbena maraṇaṃ upetīti attho. Yathā vā gopālena gogaṇo nīyati, evaṃ jarāya maraṇasantikaṃ upanīyatīti attho. Jīvitanti jīvitindriyaṃ. Appanti parittaṃ thokaṃ. Tassa dvīhākārehi parittatā veditabbā sarasaparittatāya ca khaṇaparittatāya ca. Sarasaparittatāyapi hi ‘‘yo, bhikkhave, ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.7; saṃ. ni. 2.143) vacanato parittaṃ. Khaṇaparittatāyapi. Paramatthato hi atiparitto sattānaṃ jīvitakkhaṇo ekacittappavattimattoyeva . Yathā nāma rathacakkaṃ pavattamānampi ekeneva nemippadesena pavattati, tiṭṭhamānampi ekeneva tiṭṭhati, evamevaṃ ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitaṃ, tasmiṃ citte niruddhamatte satto niruddhoti vuccati. Yathāha – atīte cittakkhaṇe jīvittha na jīvati na jīvissati, anāgate cittakkhaṇe jīvissati na jīvati na jīvittha, paccuppanne cittakkhaṇe jīvati na jīvittha na jīvissati.

    ‘‘જીવિતં અત્તભાવો ચ, સુખદુક્ખા ચ કેવલા;

    ‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;

    એકચિત્તસમાયુત્તા, લહુસો વત્તતે ખણો.

    Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo.

    ‘‘યે નિરુદ્ધા મરન્તસ્સ, તિટ્ઠમાનસ્સ વા ઇધ;

    ‘‘Ye niruddhā marantassa, tiṭṭhamānassa vā idha;

    સબ્બેપિ સદિસા ખન્ધા, ગતા અપ્પટિસન્ધિકા.

    Sabbepi sadisā khandhā, gatā appaṭisandhikā.

    ‘‘અનિબ્બત્તેન ન જાતો, પચ્ચુપ્પન્નેન જીવતિ;

    ‘‘Anibbattena na jāto, paccuppannena jīvati;

    ચિત્તભઙ્ગા મતો લોકો, પઞ્ઞત્તિ પરમત્થિયા’’તિ. (મહાનિ॰ ૧૦);

    Cittabhaṅgā mato loko, paññatti paramatthiyā’’ti. (mahāni. 10);

    જરૂપનીતસ્સાતિ જરં ઉપગતસ્સ, જરાય વા મરણસન્તિકં ઉપનીતસ્સ. ન સન્તિ તાણાતિ તાણં લેણં સરણં ભવિતું સમત્થા નામ કેચિ નત્થિ. એતં ભયન્તિ એતં જીવિતિન્દ્રિયસ્સ મરણૂપગમનં, આયુપરિત્તતા, જરૂપનીતસ્સ તાણાભાવોતિ તિવિધં ભયં ભયવત્થુ ભયકારણન્તિ અત્થો. પુઞ્ઞાનિ કયિરાથ સુખાવહાનીતિ વિઞ્ઞૂ પુરિસો સુખાવહાનિ સુખદાયકાનિ પુઞ્ઞાનિ કરેય્ય. ઇતિ દેવતા રૂપાવચરજ્ઝાનં સન્ધાય પુબ્બચેતનં અપરચેતનં મુઞ્ચચેતનઞ્ચ ગહેત્વા બહુવચનવસેન ‘‘પુઞ્ઞાની’’તિ આહ. ઝાનસ્સાદં ઝાનનિકન્તિં ઝાનસુખઞ્ચ ગહેત્વા ‘‘સુખાવહાની’’તિ આહ. તસ્સા કિર દેવતાય સયં દીઘાયુકટ્ઠાને બ્રહ્મલોકે નિબ્બત્તત્તા હેટ્ઠા કામાવચરદેવેસુ પરિત્તાયુકટ્ઠાને ચવમાને ઉપપજ્જમાને ચ થુલ્લફુસિતકે વુટ્ઠિપાતસદિસે સત્તે દિસ્વા એતદહોસિ ‘‘અહોવતિમે સત્તા ઝાનં ભાવેત્વા અપરિહીનજ્ઝાના કાલં કત્વા બ્રહ્મલોકે એકકપ્પ-દ્વેકપ્પ-ચતુકપ્પ-અટ્ઠકપ્પ-સોળસકપ્પ-દ્વત્તિંસકપ્પ-ચતુસટ્ઠિકપ્પપ્પમાણં અદ્ધાનં તિટ્ઠેય્યુ’’ન્તિ. તસ્મા એવમાહ.

    Jarūpanītassāti jaraṃ upagatassa, jarāya vā maraṇasantikaṃ upanītassa. Na santi tāṇāti tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ bhavituṃ samatthā nāma keci natthi. Etaṃ bhayanti etaṃ jīvitindriyassa maraṇūpagamanaṃ, āyuparittatā, jarūpanītassa tāṇābhāvoti tividhaṃ bhayaṃ bhayavatthu bhayakāraṇanti attho. Puññāni kayirātha sukhāvahānīti viññū puriso sukhāvahāni sukhadāyakāni puññāni kareyya. Iti devatā rūpāvacarajjhānaṃ sandhāya pubbacetanaṃ aparacetanaṃ muñcacetanañca gahetvā bahuvacanavasena ‘‘puññānī’’ti āha. Jhānassādaṃ jhānanikantiṃ jhānasukhañca gahetvā ‘‘sukhāvahānī’’ti āha. Tassā kira devatāya sayaṃ dīghāyukaṭṭhāne brahmaloke nibbattattā heṭṭhā kāmāvacaradevesu parittāyukaṭṭhāne cavamāne upapajjamāne ca thullaphusitake vuṭṭhipātasadise satte disvā etadahosi ‘‘ahovatime sattā jhānaṃ bhāvetvā aparihīnajjhānā kālaṃ katvā brahmaloke ekakappa-dvekappa-catukappa-aṭṭhakappa-soḷasakappa-dvattiṃsakappa-catusaṭṭhikappappamāṇaṃ addhānaṃ tiṭṭheyyu’’nti. Tasmā evamāha.

    અથ ભગવા – ‘‘અયં દેવતા અનિય્યાનિકં વટ્ટકથં કથેતી’’તિ વિવટ્ટમસ્સા દસ્સેન્તો દુતિયં ગાથમાહ. તત્થ લોકામિસન્તિ દ્વે લોકામિસા પરિયાયેન ચ નિપ્પરિયાયેન ચ. પરિયાયેન તેભૂમકવટ્ટં લોકામિસં, નિપ્પરિયાયેન ચત્તારો પચ્ચયા. ઇધ પરિયાયલોકામિસં અધિપ્પેતં. નિપ્પરિયાયલોકામિસમ્પિ વટ્ટતિયેવ. સન્તિપેક્ખોતિ નિબ્બાનસઙ્ખાતં અચ્ચન્તસન્તિં પેક્ખન્તો ઇચ્છન્તો પત્થયન્તોતિ.

    Atha bhagavā – ‘‘ayaṃ devatā aniyyānikaṃ vaṭṭakathaṃ kathetī’’ti vivaṭṭamassā dassento dutiyaṃ gāthamāha. Tattha lokāmisanti dve lokāmisā pariyāyena ca nippariyāyena ca. Pariyāyena tebhūmakavaṭṭaṃ lokāmisaṃ, nippariyāyena cattāro paccayā. Idha pariyāyalokāmisaṃ adhippetaṃ. Nippariyāyalokāmisampi vaṭṭatiyeva. Santipekkhoti nibbānasaṅkhātaṃ accantasantiṃ pekkhanto icchanto patthayantoti.

    ઉપનીયસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Upanīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૩. ઉપનીયસુત્તં • 3. Upanīyasuttaṃ

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૩. ઉપનીયસુત્તવણ્ણના • 3. Upanīyasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact