Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ઉપોસથાગારાદિકથાવણ્ણના
Uposathāgārādikathāvaṇṇanā
૧૪૧. ‘‘યં સઙ્ઘો આકઙ્ખતિ વિહારં વા…પે॰… ગુહં વા’’તિ વચનતો ન કેવલં પથવિયંયેવ, વિહારાદીનં ઉપરિપિ સીમા અનુઞ્ઞાતા હોતિ ઉપોસથકમ્મપધાનત્તાતિ સિદ્ધં. તપ્પધાના સીમાતિ કથં પઞ્ઞાયતીતિ ચે? તદધિકારાનુઞ્ઞાતત્તા, સમ્મુતિયં ‘‘સમાનસંવાસા’’તિ એત્તાવતા સિદ્ધે વિસું ‘‘એકૂપોસથા’’તિ વચનતો ચ. ‘‘ઉપોસથં ઠપેત્વા સેસકમ્માનિ સમાનસંવાસા નામા’’તિ લિખિતં. ‘‘એકં સમૂહનિત્વા’’તિ પાળિપાઠો.
141. ‘‘Yaṃ saṅgho ākaṅkhati vihāraṃ vā…pe… guhaṃ vā’’ti vacanato na kevalaṃ pathaviyaṃyeva, vihārādīnaṃ uparipi sīmā anuññātā hoti uposathakammapadhānattāti siddhaṃ. Tappadhānā sīmāti kathaṃ paññāyatīti ce? Tadadhikārānuññātattā, sammutiyaṃ ‘‘samānasaṃvāsā’’ti ettāvatā siddhe visuṃ ‘‘ekūposathā’’ti vacanato ca. ‘‘Uposathaṃ ṭhapetvā sesakammāni samānasaṃvāsā nāmā’’ti likhitaṃ. ‘‘Ekaṃ samūhanitvā’’ti pāḷipāṭho.
૧૪૨. કતોવસ્સાતિ એકસીમાય સમગ્ગે સન્ધાય વુત્તં. અઞ્ઞથા નાનાસીમાયં ઠિતાનં સવનં પમાણં, એકસીમાયપિ હત્થપાસં મુઞ્ચિત્વા ઠિતાનં વા સવનમેવ પમાણન્તિ અનિટ્ઠં આપજ્જતિ. તત્થ સમ્મતાય વા અસમ્મતાય વાતિ ઉપોસથાગારસમ્મુતિયા, ન સીમાસમ્મુતિયા. કથં પઞ્ઞાયતીતિ? અધિકારતો, પરતો છન્દદાનપઞ્ઞત્તિતો, પારિસુદ્ધિદાનપઞ્ઞત્તિતો ચ. તત્થ પુરિમં કારણં પુરિમં અનિટ્ઠં નિવારેતિ, પચ્છિમં પચ્છિમન્તિ વેદિતબ્બં. ઉપોસથમુખન્તિ ઉપોસથટ્ઠાનં. ‘‘ઉપોસથમુખસ્સાતિ ઉપોસથાગારટ્ઠાનસ્સા’’તિ લિખિતં. યાનિ કાનિચિ નિમિત્તાનિ કિત્તેતું વટ્ટેતીતિ ઇદં કથં પઞ્ઞાયતીતિ? ‘‘પઠમં નિમિત્તા કિત્તેતબ્બા નિમિત્તે કિત્તેત્વા’’તિ એત્તકમેવ વુત્તત્તા. પઠમં વુત્તત્તા ન વુચ્ચન્તીતિ ચે? તં પન અકારણં, ન હિ બુદ્ધાનં દેસનાય આલસિયં અત્થિ. સીમાસમૂહનનકાલે ઉપોસથાગારં સમૂહનિત્વાવ સીમાસમૂહનનં ઇજ્ઝતીતિ એકે. તં અયુત્તં અબદ્ધાય સીમાય ઉપોસથાગારસમ્મુતિસિદ્ધિતોતિ નો તક્કોતિ આચરિયો. ઉપોસથમુખન્તિ ઉપોસથાગારસ્સ મુખન્તિ આચરિયા. ઉપોસથમુખસ્સ નિમિત્તકિત્તના સીમાય વુત્તનયેન કાતબ્બા. એકેનાપિ કિત્તેતું વટ્ટતીતિ એકે. ‘‘પાસાદો વા હોતુ, મણ્ડપાદીસુ વા અઞ્ઞતરો. કમ્મવાચાય પન ‘ઉપોસથમુખ’મિચ્ચેવ વત્તબ્બ’’ન્તિ વદન્તિ. ‘‘પોરાણકો આવાસો નામ મૂલાવાસો’’તિ લિખિતં. વદતિ ઘટમત્તા ઇતિ હિ લક્ખણં.
142.Katovassāti ekasīmāya samagge sandhāya vuttaṃ. Aññathā nānāsīmāyaṃ ṭhitānaṃ savanaṃ pamāṇaṃ, ekasīmāyapi hatthapāsaṃ muñcitvā ṭhitānaṃ vā savanameva pamāṇanti aniṭṭhaṃ āpajjati. Tattha sammatāya vā asammatāya vāti uposathāgārasammutiyā, na sīmāsammutiyā. Kathaṃ paññāyatīti? Adhikārato, parato chandadānapaññattito, pārisuddhidānapaññattito ca. Tattha purimaṃ kāraṇaṃ purimaṃ aniṭṭhaṃ nivāreti, pacchimaṃ pacchimanti veditabbaṃ. Uposathamukhanti uposathaṭṭhānaṃ. ‘‘Uposathamukhassāti uposathāgāraṭṭhānassā’’ti likhitaṃ. Yāni kānici nimittāni kittetuṃ vaṭṭetīti idaṃ kathaṃ paññāyatīti? ‘‘Paṭhamaṃ nimittā kittetabbā nimitte kittetvā’’ti ettakameva vuttattā. Paṭhamaṃ vuttattā na vuccantīti ce? Taṃ pana akāraṇaṃ, na hi buddhānaṃ desanāya ālasiyaṃ atthi. Sīmāsamūhananakāle uposathāgāraṃ samūhanitvāva sīmāsamūhananaṃ ijjhatīti eke. Taṃ ayuttaṃ abaddhāya sīmāya uposathāgārasammutisiddhitoti no takkoti ācariyo. Uposathamukhanti uposathāgārassa mukhanti ācariyā. Uposathamukhassa nimittakittanā sīmāya vuttanayena kātabbā. Ekenāpi kittetuṃ vaṭṭatīti eke. ‘‘Pāsādo vā hotu, maṇḍapādīsu vā aññataro. Kammavācāya pana ‘uposathamukha’micceva vattabba’’nti vadanti. ‘‘Porāṇako āvāso nāma mūlāvāso’’ti likhitaṃ. Vadati ghaṭamattā iti hi lakkhaṇaṃ.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi
૭૨. ઉપોસથાગારકથા • 72. Uposathāgārakathā
૭૩. ઉપોસથપ્પમુખાનુજાનના • 73. Uposathappamukhānujānanā
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ઉપોસથાગારાદિકથા • Uposathāgārādikathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ઉપોસથાગારાદિકથાવણ્ણના • Uposathāgārādikathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / ઉપોસથાગારાદિકથાવણ્ણના • Uposathāgārādikathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૭૨. ઉપોસથાગારાદિકથા • 72. Uposathāgārādikathā