Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિનયસઙ્ગહ-અટ્ઠકથા • Vinayasaṅgaha-aṭṭhakathā

    ૨૫. ઉપોસથપવારણાવિનિચ્છયકથા

    25. Uposathapavāraṇāvinicchayakathā

    ૧૬૮. ઉપોસથપવારણાતિ એત્થ (કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ નિદાનવણ્ણના) દિવસવસેન તયો ઉપોસથા ચાતુદ્દસિકો પન્નરસિકો સામગ્ગીઉપોસથોતિ. તત્થ હેમન્તગિમ્હવસ્સાનાનં તિણ્ણં ઉતૂનં તતિયસત્તમપક્ખેસુ દ્વે દ્વે કત્વા છ ચાતુદ્દસિકા, સેસા પન્નરસિકાતિ એવં એકસંવચ્છરે ચતુવીસતિ ઉપોસથા. ઇદં તાવ પકતિચારિત્તં. તથારૂપપચ્ચયે સતિ અઞ્ઞસ્મિમ્પિ ચાતુદ્દસે ઉપોસથં કાતું વટ્ટતિ. પુરિમવસ્સંવુટ્ઠાનં પન પુબ્બકત્તિકપુણ્ણમા, તેસંયેવ સચે ભણ્ડનકારકેહિ ઉપદ્દુતા પવારણં પચ્ચુક્કડ્ઢન્તિ, અથ કત્તિકમાસસ્સ કાળપક્ખચાતુદ્દસો વા પચ્છિમકત્તિકપુણ્ણમા વા પચ્છિમવસ્સંવુટ્ઠાનઞ્ચ પચ્છિમકત્તિકપુણ્ણમા એવ વાતિ ઇમે તયો પવારણાદિવસાપિ હોન્તિ. ઇદમ્પિ પકતિચારિત્તમેવ. તથારૂપપચ્ચયે સતિ દ્વિન્નં કત્તિકપુણ્ણમાનં પુરિમેસુ ચાતુદ્દસેસુપિ પવારણં કાતું વટ્ટતિ. યદા પન કોસમ્બકક્ખન્ધકે (મહાવ॰ ૪૫૧ આદયો) આગતનયેન ભિન્ને ભિક્ખુસઙ્ઘે ઓસારિતે તસ્મિં ભિક્ખુસ્મિં સઙ્ઘો તસ્સ વત્થુસ્સ વૂપસમાય સઙ્ઘસામગ્ગિં કરોતિ, તદા તાવદેવ ઉપોસથો કાતબ્બો. ‘‘પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિતબ્બ’’ન્તિ વચનતો ઠપેત્વા ચાતુદ્દસપન્નરસે અઞ્ઞોપિ યો કોચિ દિવસો ઉપોસથદિવસો નામ હોતિ, વસ્સંવુટ્ઠાનં પન કત્તિકમાસબ્ભન્તરે અયમેવ સામગ્ગીપવારણાદિવસો નામ હોતિ. ઇતિ ઇમેસુ તીસુ દિવસેસુ ઉપોસથો કાતબ્બો. કરોન્તેન પન સચે ચાતુદ્દસિકો હોતિ, ‘‘અજ્જુપોસથો ચાતુદ્દસો’’તિ વત્તબ્બં. સચે સામગ્ગીઉપોસથો હોતિ, ‘‘અજ્જુપોસથો સામગ્ગી’’તિ વત્તબ્બં. પન્નરસિયં પન પાળિયં આગતનયેનેવ ‘‘અજ્જુપોસથો પન્નરસો’’તિ વત્તબ્બં.

    168.Uposathapavāraṇāti ettha (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) divasavasena tayo uposathā cātuddasiko pannarasiko sāmaggīuposathoti. Tattha hemantagimhavassānānaṃ tiṇṇaṃ utūnaṃ tatiyasattamapakkhesu dve dve katvā cha cātuddasikā, sesā pannarasikāti evaṃ ekasaṃvacchare catuvīsati uposathā. Idaṃ tāva pakaticārittaṃ. Tathārūpapaccaye sati aññasmimpi cātuddase uposathaṃ kātuṃ vaṭṭati. Purimavassaṃvuṭṭhānaṃ pana pubbakattikapuṇṇamā, tesaṃyeva sace bhaṇḍanakārakehi upaddutā pavāraṇaṃ paccukkaḍḍhanti, atha kattikamāsassa kāḷapakkhacātuddaso vā pacchimakattikapuṇṇamā vā pacchimavassaṃvuṭṭhānañca pacchimakattikapuṇṇamā eva vāti ime tayo pavāraṇādivasāpi honti. Idampi pakaticārittameva. Tathārūpapaccaye sati dvinnaṃ kattikapuṇṇamānaṃ purimesu cātuddasesupi pavāraṇaṃ kātuṃ vaṭṭati. Yadā pana kosambakakkhandhake (mahāva. 451 ādayo) āgatanayena bhinne bhikkhusaṅghe osārite tasmiṃ bhikkhusmiṃ saṅgho tassa vatthussa vūpasamāya saṅghasāmaggiṃ karoti, tadā tāvadeva uposatho kātabbo. ‘‘Pātimokkhaṃ uddisitabba’’nti vacanato ṭhapetvā cātuddasapannarase aññopi yo koci divaso uposathadivaso nāma hoti, vassaṃvuṭṭhānaṃ pana kattikamāsabbhantare ayameva sāmaggīpavāraṇādivaso nāma hoti. Iti imesu tīsu divasesu uposatho kātabbo. Karontena pana sace cātuddasiko hoti, ‘‘ajjuposatho cātuddaso’’ti vattabbaṃ. Sace sāmaggīuposatho hoti, ‘‘ajjuposatho sāmaggī’’ti vattabbaṃ. Pannarasiyaṃ pana pāḷiyaṃ āgatanayeneva ‘‘ajjuposatho pannaraso’’ti vattabbaṃ.

    ૧૬૯. સઙ્ઘે ઉપોસથો (કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ નિદાનવણ્ણના), ગણે ઉપોસથો, પુગ્ગલે ઉપોસથોતિ એવં કારકવસેન અપરેપિ તયો ઉપોસથા વુત્તા, કત્તબ્બાકારવસેન પન સુત્તુદ્દેસો પારિસુદ્ધિઉપોસથો અધિટ્ઠાનુપોસથોતિ અપરેપિ તયો ઉપોસથા. તત્થ સુત્તુદ્દેસો નામ ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો’’તિઆદિના નયેન વુત્તો પાતિમોક્ખુદ્દેસો. યે પનિતરે દ્વે ઉપોસથા, તેસુ પારિસુદ્ધિઉપોસથો તાવ અઞ્ઞેસઞ્ચ સન્તિકે અઞ્ઞમઞ્ઞઞ્ચ આરોચનવસેન દુવિધો. તત્થ ય્વાયં અઞ્ઞેસં સન્તિકે કરીયતિ, સોપિ પવારિતાનઞ્ચ અપ્પવારિતાનઞ્ચ સન્તિકે કરણવસેન દુવિધો. તત્થ મહાપવારણાય પવારિતાનં સન્તિકે પચ્છિમિકાય ઉપગતેન વા અનુપગતેન વા છિન્નવસ્સેન વા ચાતુમાસિનિયં પન પવારિતાનં સન્તિકે અનુપગતેન વા છિન્નવસ્સેન વા કાયસામગ્ગિં દત્વા ‘‘પરિસુદ્ધો અહં ભન્તે, પરિસુદ્ધોતિ મં ધારેથા’’તિ તિક્ખત્તું વત્વા કાતબ્બો. ઠપેત્વા પન પવારણાદિવસં અઞ્ઞસ્મિં કાલે આવાસિકેહિ ઉદ્દિટ્ઠમત્તે પાતિમોક્ખે અવુટ્ઠિતાય વા એકચ્ચાય વુટ્ઠિતાય વા સબ્બાય વા વુટ્ઠિતાય પરિસાય યે અઞ્ઞે સમસમા વા થોકતરા વા આગચ્છન્તિ, તેહિ તેસં સન્તિકે વુત્તનયેનેવ પારિસુદ્ધિ આરોચેતબ્બા.

    169. Saṅghe uposatho (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā), gaṇe uposatho, puggale uposathoti evaṃ kārakavasena aparepi tayo uposathā vuttā, kattabbākāravasena pana suttuddeso pārisuddhiuposatho adhiṭṭhānuposathoti aparepi tayo uposathā. Tattha suttuddeso nāma ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho’’tiādinā nayena vutto pātimokkhuddeso. Ye panitare dve uposathā, tesu pārisuddhiuposatho tāva aññesañca santike aññamaññañca ārocanavasena duvidho. Tattha yvāyaṃ aññesaṃ santike karīyati, sopi pavāritānañca appavāritānañca santike karaṇavasena duvidho. Tattha mahāpavāraṇāya pavāritānaṃ santike pacchimikāya upagatena vā anupagatena vā chinnavassena vā cātumāsiniyaṃ pana pavāritānaṃ santike anupagatena vā chinnavassena vā kāyasāmaggiṃ datvā ‘‘parisuddho ahaṃ bhante, parisuddhoti maṃ dhārethā’’ti tikkhattuṃ vatvā kātabbo. Ṭhapetvā pana pavāraṇādivasaṃ aññasmiṃ kāle āvāsikehi uddiṭṭhamatte pātimokkhe avuṭṭhitāya vā ekaccāya vuṭṭhitāya vā sabbāya vā vuṭṭhitāya parisāya ye aññe samasamā vā thokatarā vā āgacchanti, tehi tesaṃ santike vuttanayeneva pārisuddhi ārocetabbā.

    યો પનાયં અઞ્ઞમઞ્ઞં આરોચનવસેન કરીયતિ, સો ઞત્તિં ઠપેત્વા કરણવસેન ચ અટ્ઠપેત્વા કરણવસેન ચ દુવિધો. તત્થ યસ્મિં આવાસે તયો ભિક્ખૂ વિહરન્તિ, તેસુ ઉપોસથદિવસે સન્નિપતિતેસુ એકેન ભિક્ખુના ‘‘સુણન્તુ મે આયસ્મન્તા, અજ્જુપોસથો ચાતુદ્દસો’’તિ વા ‘‘પન્નરસો’’તિ વા વત્વા ‘‘યદાયસ્મન્તાનં પત્તકલ્લં, મયં અઞ્ઞમઞ્ઞં પારિસુદ્ધિઉપોસથં કરેય્યામા’’તિ ઞત્તિયા ઠપિતાય થેરેન ભિક્ખુના એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા ‘‘પરિસુદ્ધો અહં, આવુસો, પરિસુદ્ધોતિ મં ધારેથા’’તિ તિક્ખત્તું વત્તબ્બં. ઇતરેહિ ‘‘ભન્તે’’તિ વત્વા એવમેવ વત્તબ્બં. એવં ઞત્તિં ઠપેત્વા કાતબ્બો. યત્ર પન દ્વે ભિક્ખૂ વિહરન્તિ, તત્ર ઞત્તિં અટ્ઠપેત્વા વુત્તનયેનેવ પારિસુદ્ધિ આરોચેતબ્બાતિ અયં પારિસુદ્ધિઉપોસથો.

    Yo panāyaṃ aññamaññaṃ ārocanavasena karīyati, so ñattiṃ ṭhapetvā karaṇavasena ca aṭṭhapetvā karaṇavasena ca duvidho. Tattha yasmiṃ āvāse tayo bhikkhū viharanti, tesu uposathadivase sannipatitesu ekena bhikkhunā ‘‘suṇantu me āyasmantā, ajjuposatho cātuddaso’’ti vā ‘‘pannaraso’’ti vā vatvā ‘‘yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, mayaṃ aññamaññaṃ pārisuddhiuposathaṃ kareyyāmā’’ti ñattiyā ṭhapitāya therena bhikkhunā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā ‘‘parisuddho ahaṃ, āvuso, parisuddhoti maṃ dhārethā’’ti tikkhattuṃ vattabbaṃ. Itarehi ‘‘bhante’’ti vatvā evameva vattabbaṃ. Evaṃ ñattiṃ ṭhapetvā kātabbo. Yatra pana dve bhikkhū viharanti, tatra ñattiṃ aṭṭhapetvā vuttanayeneva pārisuddhi ārocetabbāti ayaṃ pārisuddhiuposatho.

    સચે પન એકોવ ભિક્ખુ હોતિ, સબ્બં પુબ્બકરણીયં કત્વા અઞ્ઞેસં અનાગમનં ઞત્વા ‘‘અજ્જ મે ઉપોસથો ચાતુદ્દસો’’તિ વા ‘‘પન્નરસો’’તિ વા વત્વા ‘‘અધિટ્ઠામી’’તિ વત્તબ્બં. અયં અધિટ્ઠાનુપોસથોતિ એવં કત્તબ્બાકારવસેન તયો ઉપોસથા વેદિતબ્બા. એત્તાવતા નવ ઉપોસથા દીપિતા હોન્તિ. તેસુ દિવસવસેન પન્નરસિકો, કારકવસેન સઙ્ઘુપોસથો, કત્તબ્બાકારવસેન સુત્તુદ્દેસોતિ એવં તિલક્ખણસમ્પન્ને ઉપોસથે પવત્તમાને ઉપોસથં અકત્વા તદહુપોસથે અઞ્ઞં અભિક્ખુકં નાનાસંવાસકેહિ વા સભિક્ખુકં આવાસં વા અનાવાસં વા વાસત્થાય અઞ્ઞત્ર સઙ્ઘેન અઞ્ઞત્ર અન્તરાયા ગચ્છન્તસ્સ દુક્કટં હોતિ.

    Sace pana ekova bhikkhu hoti, sabbaṃ pubbakaraṇīyaṃ katvā aññesaṃ anāgamanaṃ ñatvā ‘‘ajja me uposatho cātuddaso’’ti vā ‘‘pannaraso’’ti vā vatvā ‘‘adhiṭṭhāmī’’ti vattabbaṃ. Ayaṃ adhiṭṭhānuposathoti evaṃ kattabbākāravasena tayo uposathā veditabbā. Ettāvatā nava uposathā dīpitā honti. Tesu divasavasena pannarasiko, kārakavasena saṅghuposatho, kattabbākāravasena suttuddesoti evaṃ tilakkhaṇasampanne uposathe pavattamāne uposathaṃ akatvā tadahuposathe aññaṃ abhikkhukaṃ nānāsaṃvāsakehi vā sabhikkhukaṃ āvāsaṃ vā anāvāsaṃ vā vāsatthāya aññatra saṅghena aññatra antarāyā gacchantassa dukkaṭaṃ hoti.

    ૧૭૦. ઉપોસથકરણત્થં સન્નિપતિતે સઙ્ઘે બહિ ઉપોસથં કત્વા આગતેન સન્નિપાતટ્ઠાનં ગન્ત્વા કાયસામગ્ગિં અદેન્તેન છન્દો દાતબ્બો. યોપિ ગિલાનો વા હોતિ કિચ્ચપસુતો વા, તેનપિ પારિસુદ્ધિં દેન્તેન છન્દોપિ દાતબ્બો. કથં? એકસ્સ ભિક્ખુનો સન્તિકે ‘‘છન્દં દમ્મિ, છન્દં મે હર, છન્દં મે આરોચેહી’’તિ અયમત્થો કાયેન વા વાચાય વા ઉભયેન વા વિઞ્ઞાપેતબ્બો, એવં દિન્નો હોતિ છન્દો. અકતુપોસથેન ગિલાનેન વા કિચ્ચપસુતેન વા પારિસુદ્ધિ દાતબ્બા. કથં? એકસ્સ ભિક્ખુનો સન્તિકે ‘‘પારિસુદ્ધિં દમ્મિ, પારિસુદ્ધિં મે હર , પારિસુદ્ધિં મે આરોચેહી’’તિ અયમત્થો કાયેન વા વાચાય વા ઉભયેન વા વિઞ્ઞાપેતબ્બો, એવં દિન્ના હોતિ પારિસુદ્ધિ. તં પન દેન્તેન છન્દોપિ દાતબ્બો. વુત્તઞ્હેતં ભગવતા ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, તદહુપોસથે પારિસુદ્ધિં દેન્તેન છન્દમ્પિ દાતું, સન્તિ સઙ્ઘસ્સ કરણીય’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૬૫). તત્થ પારિસુદ્ધિદાનં સઙ્ઘસ્સપિ અત્તનોપિ ઉપોસથકરણં સમ્પાદેતિ, ન અવસેસં સઙ્ઘકિચ્ચં, છન્દદાનં સઙ્ઘસ્સેવ ઉપોસથકરણઞ્ચ સેસકિચ્ચઞ્ચ સમ્પાદેતિ, અત્તનો પનસ્સ ઉપોસથો અકતોયેવ હોતિ, તસ્મા પારિસુદ્ધિં દેન્તેન છન્દોપિ દાતબ્બો. પુબ્બે વુત્તં પન સુદ્ધિકચ્છન્દં વા પારિસુદ્ધિં વા ઇમં વા છન્દપારિસુદ્ધિં એકેન બહૂનમ્પિ આહરિતું વટ્ટતિ. સચે પન સો અન્તરામગ્ગે અઞ્ઞં ભિક્ખું પસ્સિત્વા યેસં તેન છન્દો વા પારિસુદ્ધિ વા ગહિતા, તેસઞ્ચ અત્તનો ચ છન્દપારિસુદ્ધિં દેતિ, તસ્સેવ આગચ્છતિ. ઇતરા પન બિળાલસઙ્ખલિકા છન્દપારિસુદ્ધિ નામ હોતિ, સા ન આગચ્છતિ, તસ્મા સયમેવ સન્નિપાતટ્ઠાનં ગન્ત્વા આરોચેતબ્બં. સચે પન સઞ્ચિચ્ચ નારોચેતિ, દુક્કટં આપજ્જતિ, છન્દપારિસુદ્ધિ પન તસ્મિં હત્થપાસં ઉપગતમત્તેયેવ આગતા હોતિ.

    170. Uposathakaraṇatthaṃ sannipatite saṅghe bahi uposathaṃ katvā āgatena sannipātaṭṭhānaṃ gantvā kāyasāmaggiṃ adentena chando dātabbo. Yopi gilāno vā hoti kiccapasuto vā, tenapi pārisuddhiṃ dentena chandopi dātabbo. Kathaṃ? Ekassa bhikkhuno santike ‘‘chandaṃ dammi, chandaṃ me hara, chandaṃ me ārocehī’’ti ayamattho kāyena vā vācāya vā ubhayena vā viññāpetabbo, evaṃ dinno hoti chando. Akatuposathena gilānena vā kiccapasutena vā pārisuddhi dātabbā. Kathaṃ? Ekassa bhikkhuno santike ‘‘pārisuddhiṃ dammi, pārisuddhiṃ me hara , pārisuddhiṃ me ārocehī’’ti ayamattho kāyena vā vācāya vā ubhayena vā viññāpetabbo, evaṃ dinnā hoti pārisuddhi. Taṃ pana dentena chandopi dātabbo. Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tadahuposathe pārisuddhiṃ dentena chandampi dātuṃ, santi saṅghassa karaṇīya’’nti (mahāva. 165). Tattha pārisuddhidānaṃ saṅghassapi attanopi uposathakaraṇaṃ sampādeti, na avasesaṃ saṅghakiccaṃ, chandadānaṃ saṅghasseva uposathakaraṇañca sesakiccañca sampādeti, attano panassa uposatho akatoyeva hoti, tasmā pārisuddhiṃ dentena chandopi dātabbo. Pubbe vuttaṃ pana suddhikacchandaṃ vā pārisuddhiṃ vā imaṃ vā chandapārisuddhiṃ ekena bahūnampi āharituṃ vaṭṭati. Sace pana so antarāmagge aññaṃ bhikkhuṃ passitvā yesaṃ tena chando vā pārisuddhi vā gahitā, tesañca attano ca chandapārisuddhiṃ deti, tasseva āgacchati. Itarā pana biḷālasaṅkhalikā chandapārisuddhi nāma hoti, sā na āgacchati, tasmā sayameva sannipātaṭṭhānaṃ gantvā ārocetabbaṃ. Sace pana sañcicca nāroceti, dukkaṭaṃ āpajjati, chandapārisuddhi pana tasmiṃ hatthapāsaṃ upagatamatteyeva āgatā hoti.

    ૧૭૧. પારિવાસિયેન પન છન્દદાનેન યં કિઞ્ચિ સઙ્ઘકમ્મં કાતું ન વટ્ટતિ. તત્થ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૬૭) ચતુબ્બિધં પારિવાસિયં પરિસપારિવાસિયં રત્તિપારિવાસિયં છન્દપારિવાસિયં અજ્ઝાસયપારિવાસિયન્તિ. તેસુ પરિસપારિવાસિયં નામ ભિક્ખૂ કેનચિદેવ કરણીયેન સન્નિપતિતા હોન્તિ, અથ મેઘો વા ઉટ્ઠેતિ, ઉસ્સારણા વા કરીયતિ, મનુસ્સા વા અજ્ઝોત્થરન્તા આગચ્છન્તિ, ભિક્ખૂ ‘‘અનોકાસા મયં, અઞ્ઞત્થ ગચ્છામા’’તિ છન્દં અવિસ્સજ્જેત્વાવ ઉટ્ઠહન્તિ. ઇદં પરિસપારિવાસિયં. કિઞ્ચાપિ પરિસપારિવાસિયં, છન્દસ્સ પન અવિસ્સટ્ઠત્તા કમ્મં કાતું વટ્ટતિ.

    171. Pārivāsiyena pana chandadānena yaṃ kiñci saṅghakammaṃ kātuṃ na vaṭṭati. Tattha (pāci. aṭṭha. 1167) catubbidhaṃ pārivāsiyaṃ parisapārivāsiyaṃ rattipārivāsiyaṃ chandapārivāsiyaṃ ajjhāsayapārivāsiyanti. Tesu parisapārivāsiyaṃ nāma bhikkhū kenacideva karaṇīyena sannipatitā honti, atha megho vā uṭṭheti, ussāraṇā vā karīyati, manussā vā ajjhottharantā āgacchanti, bhikkhū ‘‘anokāsā mayaṃ, aññattha gacchāmā’’ti chandaṃ avissajjetvāva uṭṭhahanti. Idaṃ parisapārivāsiyaṃ. Kiñcāpi parisapārivāsiyaṃ, chandassa pana avissaṭṭhattā kammaṃ kātuṃ vaṭṭati.

    પુન ભિક્ખૂ ‘‘ઉપોસથાદીનિ કરિસ્સામા’’તિ રત્તિં સન્નિપતિત્વા ‘‘યાવ સબ્બે સન્નિપતન્તિ, તાવ ધમ્મં સુણિસ્સામા’’તિ એકં અજ્ઝેસન્તિ, તસ્મિં ધમ્મકથં કથેન્તેયેવ અરુણો ઉગ્ગચ્છતિ. સચે ‘‘ચાતુદ્દસિકં ઉપોસથં કરિસ્સામા’’તિ નિસિન્ના, પન્નરસોતિ કાતું વટ્ટતિ. સચે પન્નરસિકં કાતું નિસિન્ના, પાટિપદે અનુપોસથે ઉપોસથં કાતું ન વટ્ટતિ, અઞ્ઞં પન સઙ્ઘકિચ્ચં કાતું વટ્ટતિ. ઇદં રત્તિપારિવાસિયં નામ.

    Puna bhikkhū ‘‘uposathādīni karissāmā’’ti rattiṃ sannipatitvā ‘‘yāva sabbe sannipatanti, tāva dhammaṃ suṇissāmā’’ti ekaṃ ajjhesanti, tasmiṃ dhammakathaṃ kathenteyeva aruṇo uggacchati. Sace ‘‘cātuddasikaṃ uposathaṃ karissāmā’’ti nisinnā, pannarasoti kātuṃ vaṭṭati. Sace pannarasikaṃ kātuṃ nisinnā, pāṭipade anuposathe uposathaṃ kātuṃ na vaṭṭati, aññaṃ pana saṅghakiccaṃ kātuṃ vaṭṭati. Idaṃ rattipārivāsiyaṃ nāma.

    પુન ભિક્ખૂ ‘‘કિઞ્ચિદેવ અબ્ભાનાદિસઙ્ઘકમ્મં કરિસ્સામા’’તિ નિસિન્ના હોન્તિ, તત્રેકો નક્ખત્તપાઠકો ભિક્ખુ એવં વદતિ ‘‘અજ્જ નક્ખત્તં દારુણં, મા ઇમં કરોથા’’તિ. તે તસ્સ વચનેન છન્દં વિસ્સજ્જેત્વા તત્થેવ નિસિન્ના હોન્તિ. અથઞ્ઞો આગન્ત્વા ‘‘નક્ખત્તં પતિમાનેન્તં, અત્થો બાલં ઉપચ્ચગા’’તિ (જા॰ ૧.૧.૪૯) વત્વા ‘‘કિં નક્ખત્તેન, કરોથા’’તિ વદતિ. ઇદં છન્દપારિવાસિયઞ્ચેવ અજ્ઝાસયપારિવાસિયઞ્ચ. એતસ્મિં પારિવાસિયે પુન છન્દપારિસુદ્ધિં અનાનેત્વા કમ્મં કાતું ન વટ્ટતિ.

    Puna bhikkhū ‘‘kiñcideva abbhānādisaṅghakammaṃ karissāmā’’ti nisinnā honti, tatreko nakkhattapāṭhako bhikkhu evaṃ vadati ‘‘ajja nakkhattaṃ dāruṇaṃ, mā imaṃ karothā’’ti. Te tassa vacanena chandaṃ vissajjetvā tattheva nisinnā honti. Athañño āgantvā ‘‘nakkhattaṃ patimānentaṃ, attho bālaṃ upaccagā’’ti (jā. 1.1.49) vatvā ‘‘kiṃ nakkhattena, karothā’’ti vadati. Idaṃ chandapārivāsiyañceva ajjhāsayapārivāsiyañca. Etasmiṃ pārivāsiye puna chandapārisuddhiṃ anānetvā kammaṃ kātuṃ na vaṭṭati.

    ૧૭૨. સચે કોચિ ભિક્ખુ ગિલાનો ન સક્કોતિ છન્દપારિસુદ્ધિં દાતું, સો મઞ્ચેન વા પીઠેન વા સઙ્ઘમજ્ઝં આનેતબ્બો. સચે ગિલાનુપટ્ઠાકાનં ભિક્ખૂનં એવં હોતિ ‘‘સચે ખો મયં ગિલાનં ઠાના ચાવેસ્સામ, આબાધો વા અભિવડ્ઢિસ્સતિ, કાલકિરિયા વા ભવિસ્સતી’’તિ, ન સો ભિક્ખુ ઠાના ચાવેતબ્બો, સઙ્ઘેન તત્થ ગન્ત્વા ઉપોસથો કાતબ્બો. સચે બહૂ તાદિસા ગિલાના હોન્તિ, સઙ્ઘેન પટિપાટિયા ઠત્વા સબ્બે હત્થપાસે કાતબ્બા. સચે દૂરે હોન્તિ, સઙ્ઘો નપ્પહોતિ, તં દિવસં ઉપોસથો ન કાતબ્બો. ન ત્વેવ વગ્ગેન સઙ્ઘેન ઉપોસથો કાતબ્બો, કરેય્ય ચે, દુક્કટં.

    172. Sace koci bhikkhu gilāno na sakkoti chandapārisuddhiṃ dātuṃ, so mañcena vā pīṭhena vā saṅghamajjhaṃ ānetabbo. Sace gilānupaṭṭhākānaṃ bhikkhūnaṃ evaṃ hoti ‘‘sace kho mayaṃ gilānaṃ ṭhānā cāvessāma, ābādho vā abhivaḍḍhissati, kālakiriyā vā bhavissatī’’ti, na so bhikkhu ṭhānā cāvetabbo, saṅghena tattha gantvā uposatho kātabbo. Sace bahū tādisā gilānā honti, saṅghena paṭipāṭiyā ṭhatvā sabbe hatthapāse kātabbā. Sace dūre honti, saṅgho nappahoti, taṃ divasaṃ uposatho na kātabbo. Na tveva vaggena saṅghena uposatho kātabbo, kareyya ce, dukkaṭaṃ.

    સચે (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૪૯) એકસ્મિં વિહારે ચતૂસુ ભિક્ખૂસુ વસન્તેસુ એકસ્સ છન્દપારિસુદ્ધિં આહરિત્વા તયો પારિસુદ્ધિઉપોસથં કરોન્તિ, તીસુ વા વસન્તેસુ એકસ્સ છન્દપારિસુદ્ધિં આહરિત્વા દ્વે પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસન્તિ, અધમ્મેન વગ્ગં ઉપોસથકમ્મં હોતિ. સચે પન ચત્તારોપિ સન્નિપતિત્વા પારિસુદ્ધિઉપોસથં કરોન્તિ, તયો વા દ્વે વા પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસન્તિ, અધમ્મેન સમગ્ગં નામ હોતિ. સચે ચતૂસુ જનેસુ એકસ્સ પારિસુદ્ધિં આહરિત્વા તયો પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસન્તિ, તીસુ વા જનેસુ એકસ્સ પારિસુદ્ધિં આહરિત્વા દ્વે પારિસુદ્ધિઉપોસથં કરોન્તિ, ધમ્મેન વગ્ગં નામ હોતિ. સચે પન ચત્તારો એકત્થ વસન્તા સબ્બે સન્નિપતિત્વા પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસન્તિ, તયો પારિસુદ્ધિઉપોસથં કરોન્તિ, દ્વે અઞ્ઞમઞ્ઞં પારિસુદ્ધિઉપોસથં કરોન્તિ, ધમ્મેન સમગ્ગં નામ હોતિ.

    Sace (mahāva. aṭṭha. 149) ekasmiṃ vihāre catūsu bhikkhūsu vasantesu ekassa chandapārisuddhiṃ āharitvā tayo pārisuddhiuposathaṃ karonti, tīsu vā vasantesu ekassa chandapārisuddhiṃ āharitvā dve pātimokkhaṃ uddisanti, adhammena vaggaṃ uposathakammaṃ hoti. Sace pana cattāropi sannipatitvā pārisuddhiuposathaṃ karonti, tayo vā dve vā pātimokkhaṃ uddisanti, adhammena samaggaṃ nāma hoti. Sace catūsu janesu ekassa pārisuddhiṃ āharitvā tayo pātimokkhaṃ uddisanti, tīsu vā janesu ekassa pārisuddhiṃ āharitvā dve pārisuddhiuposathaṃ karonti, dhammena vaggaṃ nāma hoti. Sace pana cattāro ekattha vasantā sabbe sannipatitvā pātimokkhaṃ uddisanti, tayo pārisuddhiuposathaṃ karonti, dve aññamaññaṃ pārisuddhiuposathaṃ karonti, dhammena samaggaṃ nāma hoti.

    ૧૭૩. પવારણાકમ્મેસુ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૧૨) પન સચે એકસ્મિં વિહારે પઞ્ચસુ ભિક્ખૂસુ વસન્તેસુ એકસ્સ પવારણં આહરિત્વા ચત્તારો ગણઞત્તિં ઠપેત્વા પવારેન્તિ, ચતૂસુ વા તીસુ વા વસન્તેસુ એકસ્સ પવારણં આહરિત્વા તયો વા દ્વે વા સઙ્ઘઞત્તિં ઠપેત્વા પવારેન્તિ, સબ્બમેતં અધમ્મેન વગ્ગં પવારણાકમ્મં. સચે પન સબ્બેપિ પઞ્ચ જના એકતો સન્નિપતિત્વા ગણઞત્તિં ઠપેત્વા પવારેન્તિ, ચત્તારો વા તયો વા દ્વે વા વસન્તા એકતો સન્નિપતિત્વા સઙ્ઘઞત્તિં ઠપેત્વા પવારેન્તિ, સબ્બમેતં અધમ્મેન સમગ્ગં પવારણાકમ્મં. સચે પઞ્ચસુ જનેસુ એકસ્સ પવારણં આહરિત્વા ચત્તારો સઙ્ઘઞત્તિં ઠપેત્વા પવારેન્તિ, ચતૂસુ વા તીસુ વા એકસ્સ પવારણં આહરિત્વા તયો વા દ્વે વા ગણઞત્તિં ઠપેત્વા પવારેન્તિ, સબ્બમેતં ધમ્મેન વગ્ગં પવારણાકમ્મં. સચે પન સબ્બેપિ પઞ્ચ જના એકતો સન્નિપતિત્વા સઙ્ઘઞત્તિં ઠપેત્વા પવારેન્તિ, ચત્તારો વા તયો વા એકતો સન્નિપતિત્વા ગણઞત્તિં ઠપેત્વા પવારેન્તિ, દ્વે અઞ્ઞમઞ્ઞં પવારેન્તિ, એકકો વસન્તો અધિટ્ઠાનપવારણં કરોતિ, સબ્બમેતં ધમ્મેન સમગ્ગં નામ પવારણાકમ્મન્તિ.

    173. Pavāraṇākammesu (mahāva. aṭṭha. 212) pana sace ekasmiṃ vihāre pañcasu bhikkhūsu vasantesu ekassa pavāraṇaṃ āharitvā cattāro gaṇañattiṃ ṭhapetvā pavārenti, catūsu vā tīsu vā vasantesu ekassa pavāraṇaṃ āharitvā tayo vā dve vā saṅghañattiṃ ṭhapetvā pavārenti, sabbametaṃ adhammena vaggaṃ pavāraṇākammaṃ. Sace pana sabbepi pañca janā ekato sannipatitvā gaṇañattiṃ ṭhapetvā pavārenti, cattāro vā tayo vā dve vā vasantā ekato sannipatitvā saṅghañattiṃ ṭhapetvā pavārenti, sabbametaṃ adhammena samaggaṃ pavāraṇākammaṃ. Sace pañcasu janesu ekassa pavāraṇaṃ āharitvā cattāro saṅghañattiṃ ṭhapetvā pavārenti, catūsu vā tīsu vā ekassa pavāraṇaṃ āharitvā tayo vā dve vā gaṇañattiṃ ṭhapetvā pavārenti, sabbametaṃ dhammena vaggaṃ pavāraṇākammaṃ. Sace pana sabbepi pañca janā ekato sannipatitvā saṅghañattiṃ ṭhapetvā pavārenti, cattāro vā tayo vā ekato sannipatitvā gaṇañattiṃ ṭhapetvā pavārenti, dve aññamaññaṃ pavārenti, ekako vasanto adhiṭṭhānapavāraṇaṃ karoti, sabbametaṃ dhammena samaggaṃ nāma pavāraṇākammanti.

    એત્થ સચે ચાતુદ્દસિકા હોતિ, ‘‘અજ્જ મે પવારણા ચાતુદ્દસી’’તિ, સચે પન્નરસિકા, ‘‘અજ્જ મે પવારણા પન્નરસી’’તિ એવં અધિટ્ઠાતબ્બં. પવારણં દેન્તેન પન ‘‘પવારણં દમ્મિ, પવારણં મે હર, મમત્થાય પવારેહી’’તિ કાયેન વા વાચાય વા કાયવાચાહિ વા અયમત્થો વિઞ્ઞાપેતબ્બો. એવં દિન્નાય (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૧૩) પવારણાય પવારણાહારકેન સઙ્ઘં ઉપસઙ્કમિત્વા એવં પવારેતબ્બં ‘‘તિસ્સો, ભન્તે, ભિક્ખુ સઙ્ઘં પવારેતિ દિટ્ઠેન વા સુતેન વા પરિસઙ્કાય વા, વદતુ તં, ભન્તે, સઙ્ઘો અનુકમ્પં ઉપાદાય, પસ્સન્તો પટિકરિસ્સતિ. દુતિયમ્પિ, ભન્તે…પે॰… તતિયમ્પિ, ભન્તે, તિસ્સો ભિક્ખુ સઙ્ઘં પવારેતિ…પે॰… પટિકરિસ્સતી’’તિ. સચે પન વુડ્ઢતરો હોતિ, ‘‘આયસ્મા, ભન્તે, તિસ્સો’’તિ વત્તબ્બં. એવઞ્હિ તેન તસ્સત્થાય પવારિતં હોતિ. પવારણં દેન્તેન પન છન્દોપિ દાતબ્બો, છન્દદાનં હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં. ઇધાપિ છન્દદાનં અવસેસકમ્મત્થાય. તસ્મા સચે પવારણં દેન્તો છન્દં દેતિ, વુત્તનયેન આહટાય પવારણાય તેન ચ ભિક્ખુના સઙ્ઘેન ચ પવારિતમેવ હોતિ. અથ પવારણમેવ દેતિ, ન છન્દં, તસ્સ ચ પવારણાય આરોચિતાય સઙ્ઘેન ચ પવારિતે સબ્બેસં સુપ્પવારિતં હોતિ, અઞ્ઞં પન કમ્મં કુપ્પતિ. સચે છન્દમેવ દેતિ, ન પવારણં, સઙ્ઘસ્સ પવારણા ચ સેસકમ્માનિ ચ ન કુપ્પન્તિ, તેન પન ભિક્ખુના અપ્પવારિતં હોતિ, પવારણાદિવસે પન બહિસીમાય પવારણં અધિટ્ઠહિત્વા આગતેનપિ છન્દો દાતબ્બો તેન સઙ્ઘસ્સ પવારણાકમ્મં ન કુપ્પતિ.

    Ettha sace cātuddasikā hoti, ‘‘ajja me pavāraṇā cātuddasī’’ti, sace pannarasikā, ‘‘ajja me pavāraṇā pannarasī’’ti evaṃ adhiṭṭhātabbaṃ. Pavāraṇaṃ dentena pana ‘‘pavāraṇaṃ dammi, pavāraṇaṃ me hara, mamatthāya pavārehī’’ti kāyena vā vācāya vā kāyavācāhi vā ayamattho viññāpetabbo. Evaṃ dinnāya (mahāva. aṭṭha. 213) pavāraṇāya pavāraṇāhārakena saṅghaṃ upasaṅkamitvā evaṃ pavāretabbaṃ ‘‘tisso, bhante, bhikkhu saṅghaṃ pavāreti diṭṭhena vā sutena vā parisaṅkāya vā, vadatu taṃ, bhante, saṅgho anukampaṃ upādāya, passanto paṭikarissati. Dutiyampi, bhante…pe… tatiyampi, bhante, tisso bhikkhu saṅghaṃ pavāreti…pe… paṭikarissatī’’ti. Sace pana vuḍḍhataro hoti, ‘‘āyasmā, bhante, tisso’’ti vattabbaṃ. Evañhi tena tassatthāya pavāritaṃ hoti. Pavāraṇaṃ dentena pana chandopi dātabbo, chandadānaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ. Idhāpi chandadānaṃ avasesakammatthāya. Tasmā sace pavāraṇaṃ dento chandaṃ deti, vuttanayena āhaṭāya pavāraṇāya tena ca bhikkhunā saṅghena ca pavāritameva hoti. Atha pavāraṇameva deti, na chandaṃ, tassa ca pavāraṇāya ārocitāya saṅghena ca pavārite sabbesaṃ suppavāritaṃ hoti, aññaṃ pana kammaṃ kuppati. Sace chandameva deti, na pavāraṇaṃ, saṅghassa pavāraṇā ca sesakammāni ca na kuppanti, tena pana bhikkhunā appavāritaṃ hoti, pavāraṇādivase pana bahisīmāya pavāraṇaṃ adhiṭṭhahitvā āgatenapi chando dātabbo tena saṅghassa pavāraṇākammaṃ na kuppati.

    સચે પુરિમિકાય પઞ્ચ ભિક્ખૂ વસ્સં ઉપગતા, પચ્છિમિકાયપિ પઞ્ચ, પુરિમેહિ ઞત્તિં ઠપેત્વા પવારિતે પચ્છિમેહિ તેસં સન્તિકે પારિસુદ્ધિઉપોસથો કાતબ્બો, ન એકસ્મિં ઉપોસથગ્ગે દ્વે ઞત્તિયો ઠપેતબ્બા. સચેપિ પચ્છિમિકાય ઉપગતા ચત્તારો તયો દ્વે એકો વા હોતિ, એસેવ નયો. અથ પુરિમિકાય ચત્તારો, પચ્છિમિકાયપિ ચત્તારો તયો દ્વે એકો વા, એસેવ નયો. અથાપિ પુરિમિકાય તયો, પચ્છિમિકાયપિ તયો દ્વે એકો વા, એસેવ નયો. ઇદઞ્હેત્થ લક્ખણં.

    Sace purimikāya pañca bhikkhū vassaṃ upagatā, pacchimikāyapi pañca, purimehi ñattiṃ ṭhapetvā pavārite pacchimehi tesaṃ santike pārisuddhiuposatho kātabbo, na ekasmiṃ uposathagge dve ñattiyo ṭhapetabbā. Sacepi pacchimikāya upagatā cattāro tayo dve eko vā hoti, eseva nayo. Atha purimikāya cattāro, pacchimikāyapi cattāro tayo dve eko vā, eseva nayo. Athāpi purimikāya tayo, pacchimikāyapi tayo dve eko vā, eseva nayo. Idañhettha lakkhaṇaṃ.

    સચે પુરિમિકાય ઉપગતેહિ પચ્છિમિકાય ઉપગતા થોકતરા ચેવ હોન્તિ સમસમા ચ, સઙ્ઘપવારણાય ચ ગણં પૂરેન્તિ, સઙ્ઘપવારણાવસેન ઞત્તિ ઠપેતબ્બા. સચે પન પચ્છિમિકાય એકો હોતિ, તેન સદ્ધિં તે ચત્તારો હોન્તિ, ચતુન્નં સઙ્ઘઞત્તિં ઠપેત્વા પવારેતું ન વટ્ટતિ. ગણઞત્તિયા પન સો ગણપૂરકો હોતિ, તસ્મા ગણવસેન ઞત્તિં ઠપેત્વા પુરિમેહિ પવારેતબ્બં, ઇતરેન તેસં સન્તિકે પારિસુદ્ધિઉપોસથો કાતબ્બોતિ. પુરિમિકાય દ્વે, પચ્છિમિકાય દ્વે વા એકો વા એસેવ નયો. પુરિમિકાય એકો પચ્છિમિકાય એકોતિ એકેન એકસ્સ સન્તિકે પવારેતબ્બં, એકેન પારિસુદ્ધિઉપોસથો કાતબ્બો. સચે પુરિમેહિ વસ્સૂપગતેહિ પચ્છા વસ્સૂપગતા એકેનપિ અધિકતરા હોન્તિ, પઠમં પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિત્વા પચ્છા થોકતરેહિ તેસં સન્તિકે પવારેતબ્બં.

    Sace purimikāya upagatehi pacchimikāya upagatā thokatarā ceva honti samasamā ca, saṅghapavāraṇāya ca gaṇaṃ pūrenti, saṅghapavāraṇāvasena ñatti ṭhapetabbā. Sace pana pacchimikāya eko hoti, tena saddhiṃ te cattāro honti, catunnaṃ saṅghañattiṃ ṭhapetvā pavāretuṃ na vaṭṭati. Gaṇañattiyā pana so gaṇapūrako hoti, tasmā gaṇavasena ñattiṃ ṭhapetvā purimehi pavāretabbaṃ, itarena tesaṃ santike pārisuddhiuposatho kātabboti. Purimikāya dve, pacchimikāya dve vā eko vā eseva nayo. Purimikāya eko pacchimikāya ekoti ekena ekassa santike pavāretabbaṃ, ekena pārisuddhiuposatho kātabbo. Sace purimehi vassūpagatehi pacchā vassūpagatā ekenapi adhikatarā honti, paṭhamaṃ pātimokkhaṃ uddisitvā pacchā thokatarehi tesaṃ santike pavāretabbaṃ.

    કત્તિકાય ચાતુમાસિનિપવારણાય પન સચે પઠમવસ્સૂપગતેહિ મહાપવારણાય પવારિતેહિ પચ્છા ઉપગતા અધિકતરા વા સમસમા વા હોન્તિ, પવારણાઞત્તિં ઠપેત્વા પવારેતબ્બં. તેહિ પવારિતે પચ્છા ઇતરેહિ પારિસુદ્ધિઉપોસથો કાતબ્બો. અથ મહાપવારણાયં પવારિતા બહૂ હોન્તિ, પચ્છા વસ્સૂપગતા થોકા વા એકો વા, પાતિમોક્ખે ઉદ્દિટ્ઠે પચ્છા તેસં સન્તિકે તેન પવારેતબ્બં. કિં પનેતં પાતિમોક્ખં સકલમેવ ઉદ્દિસિતબ્બં, ઉદાહુ એકદેસમ્પીતિ? એકદેસમ્પિ ઉદ્દિસિતું વટ્ટતિ. વુત્તઞ્હેતં ભગવતા –

    Kattikāya cātumāsinipavāraṇāya pana sace paṭhamavassūpagatehi mahāpavāraṇāya pavāritehi pacchā upagatā adhikatarā vā samasamā vā honti, pavāraṇāñattiṃ ṭhapetvā pavāretabbaṃ. Tehi pavārite pacchā itarehi pārisuddhiuposatho kātabbo. Atha mahāpavāraṇāyaṃ pavāritā bahū honti, pacchā vassūpagatā thokā vā eko vā, pātimokkhe uddiṭṭhe pacchā tesaṃ santike tena pavāretabbaṃ. Kiṃ panetaṃ pātimokkhaṃ sakalameva uddisitabbaṃ, udāhu ekadesampīti? Ekadesampi uddisituṃ vaṭṭati. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, પાતિમોક્ખુદ્દેસા, નિદાનં ઉદ્દિસિત્વા અવસેસં સુતેન સાવેતબ્બં, અયં પઠમો પાતિમોક્ખુદ્દેસો. નિદાનં ઉદ્દિસિત્વા ચત્તારિ પારાજિકાનિ ઉદ્દિસિત્વા અવસેસં સુતેન સાવેતબ્બં, અયં દુતિયો પાતિમોક્ખુદ્દેસો. નિદાનં ઉદ્દિસિત્વા ચત્તારિ પારાજિકાનિ ઉદ્દિસિત્વા તેરસ સઙ્ઘાદિસેસે ઉદ્દિસિત્વા અવસેસં સુતેન સાવેતબ્બં, અયં તતિયો પાતિમોક્ખુદ્દેસો. નિદાનં ઉદ્દિસિત્વા ચત્તારિ પારાજિકાનિ ઉદ્દિસિત્વા તેરસ સઙ્ઘાદિસેસે ઉદ્દિસિત્વા દ્વે અનિયતે ઉદ્દિસિત્વા અવસેસં ભુતેન સાવેતબ્બં, અયં ચતુત્થો પાતિમોક્ખુદ્દેસો. વિત્થારેનેવ પઞ્ચમો’’તિ (માહાવ॰ ૧૫૦).

    ‘‘Pañcime, bhikkhave, pātimokkhuddesā, nidānaṃ uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ, ayaṃ paṭhamo pātimokkhuddeso. Nidānaṃ uddisitvā cattāri pārājikāni uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ, ayaṃ dutiyo pātimokkhuddeso. Nidānaṃ uddisitvā cattāri pārājikāni uddisitvā terasa saṅghādisese uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ, ayaṃ tatiyo pātimokkhuddeso. Nidānaṃ uddisitvā cattāri pārājikāni uddisitvā terasa saṅghādisese uddisitvā dve aniyate uddisitvā avasesaṃ bhutena sāvetabbaṃ, ayaṃ catuttho pātimokkhuddeso. Vitthāreneva pañcamo’’ti (māhāva. 150).

    તત્થ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૫૦) નિદાનં ઉદ્દિસિત્વા અવસેસં સુતેન સાવેતબ્બન્તિ ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો…પે॰… આવિકતા હિસ્સ ફાસુ હોતી’’તિ ઇમં નિદાનં ઉદ્દિસિત્વા ‘‘ઉદ્દિટ્ઠં ખો આયસ્મન્તો નિદાનં, તત્થાયસ્મન્તે પુચ્છામિ કચ્ચિત્થ પરિસુદ્ધા. દુતિયમ્પિ પુચ્છામિ…પે॰… એવમેતં ધારયામિ. સુતા ખો પનાયસ્મન્તેહિ ચત્તારો પારાજિકા ધમ્મા …પે॰… અવિવદમાનેહિ સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ એવં અવસેસં સુતેન સાવેતબ્બં. એતેન નયેન સેસાપિ ચત્તારો પાતિમોક્ખુદ્દેસા વેદિતબ્બા.

    Tattha (mahāva. aṭṭha. 150) nidānaṃ uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbanti ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho…pe… āvikatā hissa phāsu hotī’’ti imaṃ nidānaṃ uddisitvā ‘‘uddiṭṭhaṃ kho āyasmanto nidānaṃ, tatthāyasmante pucchāmi kaccittha parisuddhā. Dutiyampi pucchāmi…pe… evametaṃ dhārayāmi. Sutā kho panāyasmantehi cattāro pārājikā dhammā …pe… avivadamānehi sikkhitabba’’nti evaṃ avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ. Etena nayena sesāpi cattāro pātimokkhuddesā veditabbā.

    ૧૭૪. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સતિ અન્તરાયે સંખિત્તેન પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિતું. ન, ભિક્ખવે, અસતિ અન્તરાયે સંખિત્તેન પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિતબ્બં, યો ઉદ્દિસેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૧૫૦) વચનતો પન વિના અન્તરાયા સંખિત્તેન પાતિમોક્ખં ન ઉદ્દિસિતબ્બં. તત્રિમે અન્તરાયા – રાજન્તરાયો ચોરન્તરાયો અગ્યન્તરાયો ઉદકન્તરાયો મનુસ્સન્તરાયો અમનુસ્સન્તરાયો વાળન્તરાયો સરીસપન્તરાયો જીવિતન્તરાયો બ્રહ્મચરિયન્તરાયોતિ.

    174. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sati antarāye saṃkhittena pātimokkhaṃ uddisituṃ. Na, bhikkhave, asati antarāye saṃkhittena pātimokkhaṃ uddisitabbaṃ, yo uddiseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 150) vacanato pana vinā antarāyā saṃkhittena pātimokkhaṃ na uddisitabbaṃ. Tatrime antarāyā – rājantarāyo corantarāyo agyantarāyo udakantarāyo manussantarāyo amanussantarāyo vāḷantarāyo sarīsapantarāyo jīvitantarāyo brahmacariyantarāyoti.

    તત્થ સચે ભિક્ખૂસુ ઉપોસથં કરિસ્સામાતિ નિસિન્નેસુ રાજા આગચ્છતિ, અયં રાજન્તરાયો. ચોરા આગચ્છન્તિ, અયં ચોરન્તરાયો. દવડાહો આગચ્છતિ, આવાસે વા અગ્ગિ ઉટ્ઠાતિ, અયં અગ્યન્તરાયો. મેઘો વા ઉટ્ઠેતિ, ઓઘો વા આગચ્છતિ, અયં ઉદકન્તરાયો. બહૂ મનુસ્સા આગચ્છન્તિ, અયં મનુસ્સન્તરાયો. ભિક્ખું યક્ખો ગણ્હાતિ, અયં અમનુસ્સન્તરાયો. બ્યગ્ઘાદયો ચણ્ડમિગા આગચ્છન્તિ, અયં વાળન્તરાયો. ભિક્ખું સપ્પાદયો ડંસન્તિ, અયં સરીસપન્તરાયો. ભિક્ખુ ગિલાનો વા હોતિ, કાલં વા કરોતિ, વેરિનો વા તં મારેતુકામા ગણ્હન્તિ, અયં જીવિતન્તરાયો. મનુસ્સા એકં વા બહૂ વા ભિક્ખૂ બ્રહ્મચરિયા ચાવેતુકામા ગણ્હન્તિ, અયં બ્રહ્મચરિયન્તરાયો. એવરૂપેસુ અન્તરાયેસુ સંખિત્તેન પાતિમોક્ખો ઉદ્દિસિતબ્બો, પઠમો વા ઉદ્દેસો ઉદ્દિસિતબ્બો. આદિમ્હિ દ્વે તયો ચત્તારો વા. એત્થ દુતિયાદીસુ ઉદ્દેસેસુ યસ્મિં અપરિયોસિતે અન્તરાયો હોતિ, સોપિ સુતેનેવ સાવેતબ્બો. નિદાનુદ્દેસે પન અનિટ્ઠિતે સુતેન સાવેતબ્બં નામ નત્થિ.

    Tattha sace bhikkhūsu uposathaṃ karissāmāti nisinnesu rājā āgacchati, ayaṃ rājantarāyo. Corā āgacchanti, ayaṃ corantarāyo. Davaḍāho āgacchati, āvāse vā aggi uṭṭhāti, ayaṃ agyantarāyo. Megho vā uṭṭheti, ogho vā āgacchati, ayaṃ udakantarāyo. Bahū manussā āgacchanti, ayaṃ manussantarāyo. Bhikkhuṃ yakkho gaṇhāti, ayaṃ amanussantarāyo. Byagghādayo caṇḍamigā āgacchanti, ayaṃ vāḷantarāyo. Bhikkhuṃ sappādayo ḍaṃsanti, ayaṃ sarīsapantarāyo. Bhikkhu gilāno vā hoti, kālaṃ vā karoti, verino vā taṃ māretukāmā gaṇhanti, ayaṃ jīvitantarāyo. Manussā ekaṃ vā bahū vā bhikkhū brahmacariyā cāvetukāmā gaṇhanti, ayaṃ brahmacariyantarāyo. Evarūpesu antarāyesu saṃkhittena pātimokkho uddisitabbo, paṭhamo vā uddeso uddisitabbo. Ādimhi dve tayo cattāro vā. Ettha dutiyādīsu uddesesu yasmiṃ apariyosite antarāyo hoti, sopi suteneva sāvetabbo. Nidānuddese pana aniṭṭhite sutena sāvetabbaṃ nāma natthi.

    પવારણાકમ્મેપિ સતિ અન્તરાયે દ્વેવાચિકં એકવાચિકં સમાનવસ્સિકં વા પવારેતું વટ્ટતિ. એત્થ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૨૩૪) ઞત્તિં ઠપેન્તેનપિ ‘‘યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો દ્વેવાચિકં પવારેય્યા’’તિ વત્તબ્બં. એકવાચિકે ‘‘એકવાચિકં પવારેય્યા’’તિ, સમાનવસ્સિકેપિ ‘‘સમાનવસ્સિકં પવારેય્યા’’તિ વત્તબ્બં. એત્થ ચ બહૂપિ સમાનવસ્સા એકતો પવારેતું લભન્તિ. ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો, અજ્જ પવારણા પન્નરસી, યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો પવારેય્યા’’તિ ઇમાય પન સબ્બસઙ્ગાહિકાય ઞત્તિયા ઠપિતાય તેવાચિકં દ્વેવાચિકં એકવાચિકઞ્ચ પવારેતું વટ્ટતિ, સમાનવસ્સિકં ન વટ્ટતિ. ‘‘તેવાચિકં પવારેય્યા’’તિ વુત્તે પન તેવાચિકમેવ વટ્ટતિ, અઞ્ઞં ન વટ્ટતિ. ‘‘દ્વેવાચિકં પવારેય્યા’’તિ વુત્તે દ્વેવાચિકં તેવાચિકઞ્ચ વટ્ટતિ, એકવાચિકઞ્ચ સમાનવસ્સિકઞ્ચ ન વટ્ટતિ. ‘‘એકવાચિકં પવારેય્યા’’તિ વુત્તે પન એકવાચિકદ્વેવાચિકતેવાચિકાનિ વટ્ટન્તિ, સમાનવસ્સિકમેવ ન વટ્ટતિ. ‘‘સમાનવસ્સિક’’ન્તિ વુત્તે સબ્બં વટ્ટતિ.

    Pavāraṇākammepi sati antarāye dvevācikaṃ ekavācikaṃ samānavassikaṃ vā pavāretuṃ vaṭṭati. Ettha (mahāva. aṭṭha. 234) ñattiṃ ṭhapentenapi ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho dvevācikaṃ pavāreyyā’’ti vattabbaṃ. Ekavācike ‘‘ekavācikaṃ pavāreyyā’’ti, samānavassikepi ‘‘samānavassikaṃ pavāreyyā’’ti vattabbaṃ. Ettha ca bahūpi samānavassā ekato pavāretuṃ labhanti. ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, ajja pavāraṇā pannarasī, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho pavāreyyā’’ti imāya pana sabbasaṅgāhikāya ñattiyā ṭhapitāya tevācikaṃ dvevācikaṃ ekavācikañca pavāretuṃ vaṭṭati, samānavassikaṃ na vaṭṭati. ‘‘Tevācikaṃ pavāreyyā’’ti vutte pana tevācikameva vaṭṭati, aññaṃ na vaṭṭati. ‘‘Dvevācikaṃ pavāreyyā’’ti vutte dvevācikaṃ tevācikañca vaṭṭati, ekavācikañca samānavassikañca na vaṭṭati. ‘‘Ekavācikaṃ pavāreyyā’’ti vutte pana ekavācikadvevācikatevācikāni vaṭṭanti, samānavassikameva na vaṭṭati. ‘‘Samānavassika’’nti vutte sabbaṃ vaṭṭati.

    ૧૭૫. કેન પન પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિતબ્બન્તિ? ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, થેરાધિકં પાતિમોક્ખ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૫૪) વચનતો થેરેન વા પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિતબ્બં, ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, યો તત્થ ભિક્ખુ બ્યત્તો પટિબલો, તસ્સાધેય્યં પાતિમોક્ખ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૫૫) વચનતો નવકતરેન વા. એત્થ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૫૫) ચ કિઞ્ચાપિ નવકતરસ્સપિ બ્યત્તસ્સ પાતિમોક્ખં અનુઞ્ઞાતં, અથ ખો એત્થ અયં અધિપ્પાયો – સચે થેરસ્સ પઞ્ચ વા ચત્તારો વા તયો વા પાતિમોક્ખુદ્દેસા નાગચ્છન્તિ, દ્વે પન અખણ્ડા સુવિસદા વાચુગ્ગતા હોન્તિ, થેરાયત્તંવ પાતિમોક્ખં. સચે પન એત્તકમ્પિ વિસદં કાતું ન સક્કોતિ, બ્યત્તસ્સ ભિક્ખુનો આયત્થં હોતિ, તસ્મા સયં વા ઉદ્દિસિતબ્બં, અઞ્ઞો વા અજ્ઝેસિતબ્બો. ‘‘ન, ભિક્ખવે, સઙ્ઘમજ્ઝે અનજ્ઝિટ્ઠેન પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિતબ્બં, યો ઉદ્દિસેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૧૫૪) વચનતો અનજ્ઝિટ્ઠેન પાતિમોક્ખં ન ઉદ્દિસિતબ્બં. ન કેવલં પાતિમોક્ખંયેવ, ધમ્મોપિ ન ભાસિતબ્બો ‘‘ન, ભિક્ખવે, સઙ્ઘમજ્ઝે અનજ્ઝિટ્ઠેન ધમ્મો ભાસિતબ્બો, યો ભાસેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૧૫૦) વચનતો.

    175. Kena pana pātimokkhaṃ uddisitabbanti? ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, therādhikaṃ pātimokkha’’nti (mahāva. 154) vacanato therena vā pātimokkhaṃ uddisitabbaṃ, ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yo tattha bhikkhu byatto paṭibalo, tassādheyyaṃ pātimokkha’’nti (mahāva. 155) vacanato navakatarena vā. Ettha (mahāva. aṭṭha. 155) ca kiñcāpi navakatarassapi byattassa pātimokkhaṃ anuññātaṃ, atha kho ettha ayaṃ adhippāyo – sace therassa pañca vā cattāro vā tayo vā pātimokkhuddesā nāgacchanti, dve pana akhaṇḍā suvisadā vācuggatā honti, therāyattaṃva pātimokkhaṃ. Sace pana ettakampi visadaṃ kātuṃ na sakkoti, byattassa bhikkhuno āyatthaṃ hoti, tasmā sayaṃ vā uddisitabbaṃ, añño vā ajjhesitabbo. ‘‘Na, bhikkhave, saṅghamajjhe anajjhiṭṭhena pātimokkhaṃ uddisitabbaṃ, yo uddiseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 154) vacanato anajjhiṭṭhena pātimokkhaṃ na uddisitabbaṃ. Na kevalaṃ pātimokkhaṃyeva, dhammopi na bhāsitabbo ‘‘na, bhikkhave, saṅghamajjhe anajjhiṭṭhena dhammo bhāsitabbo, yo bhāseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 150) vacanato.

    અજ્ઝેસના ચેત્થ સઙ્ઘેન સમ્મતધમ્મજ્ઝેસકાયત્તા વા સઙ્ઘત્થે રાયત્તા વા, તસ્મા ધમ્મજ્ઝેસકે અસતિ સઙ્ઘત્થેરં આપુચ્છિત્વા વા તેન યાચિતો વા ભાસિતું લભતિ. સઙ્ઘત્થેરેનપિ સચે વિહારે બહૂ ધમ્મકથિકા હોન્તિ, વારપટિપાટિયા વત્તબ્બો. ‘‘ત્વં ધમ્મં ભણ, ધમ્મદાનં દેહી’’તિ વા વુત્તેન તીહિપિ વિધીહિ ધમ્મો ભાસિતબ્બો, ‘‘ઓસારેહી’’તિ વુત્તો પન ઓસારેતુમેવ લભતિ, ‘‘કથેહી’’તિ વુત્તો કથેતુમેવ, ‘‘સરભઞ્ઞં ભણાહી’’તિ વુત્તો સરભઞ્ઞમેવ. સઙ્ઘત્થેરોપિ ચ ઉચ્ચતરે આસને નિસિન્નો યાચિતું ન લભતિ. સચે ઉપજ્ઝાયો ચેવ સદ્ધિવિહારિકો ચ હોતિ, ઉપજ્ઝાયો ચ નં ઉચ્ચાસને નિસિન્નો ‘‘ભણા’’તિ વદતિ, સજ્ઝાયં અધિટ્ઠહિત્વા ભણિતબ્બં. સચે પનેત્થ દહરભિક્ખૂ હોન્તિ, ‘‘તેસં ભણામી’’તિ ભણિતબ્બં. સચે વિહારે સઙ્ઘત્થેરો અત્તનોયેવ નિસ્સિતકે ભણાપેતિ, અઞ્ઞે મધુરભાણકેપિ નાજ્ઝેસતિ, સો અઞ્ઞેહિ વત્તબ્બો – ‘‘ભન્તે, અસુકં નામ ભણાપેમા’’તિ. સચે ‘‘ભણાપેથા’’તિ વદતિ, તુણ્હી વા હોતિ, ભણાપેતું વટ્ટતિ. સચે પન પટિબાહતિ, ન ભણાપેતબ્બં. યદિ પન અનાગતેયેવ સઙ્ઘત્થેરે ધમ્મસ્સવનં આરદ્ધં, પુન આગતે ઠપેત્વા આપુચ્છનકિચ્ચં નત્થિ. ઓસારેત્વા પન કથેન્તેન આપુચ્છિત્વા અટ્ઠપેત્વાયેવ વા કથેતબ્બં. કથેન્તસ્સ પુન આગતેપિ એસેવ નયો.

    Ajjhesanā cettha saṅghena sammatadhammajjhesakāyattā vā saṅghatthe rāyattā vā, tasmā dhammajjhesake asati saṅghattheraṃ āpucchitvā vā tena yācito vā bhāsituṃ labhati. Saṅghattherenapi sace vihāre bahū dhammakathikā honti, vārapaṭipāṭiyā vattabbo. ‘‘Tvaṃ dhammaṃ bhaṇa, dhammadānaṃ dehī’’ti vā vuttena tīhipi vidhīhi dhammo bhāsitabbo, ‘‘osārehī’’ti vutto pana osāretumeva labhati, ‘‘kathehī’’ti vutto kathetumeva, ‘‘sarabhaññaṃ bhaṇāhī’’ti vutto sarabhaññameva. Saṅghattheropi ca uccatare āsane nisinno yācituṃ na labhati. Sace upajjhāyo ceva saddhivihāriko ca hoti, upajjhāyo ca naṃ uccāsane nisinno ‘‘bhaṇā’’ti vadati, sajjhāyaṃ adhiṭṭhahitvā bhaṇitabbaṃ. Sace panettha daharabhikkhū honti, ‘‘tesaṃ bhaṇāmī’’ti bhaṇitabbaṃ. Sace vihāre saṅghatthero attanoyeva nissitake bhaṇāpeti, aññe madhurabhāṇakepi nājjhesati, so aññehi vattabbo – ‘‘bhante, asukaṃ nāma bhaṇāpemā’’ti. Sace ‘‘bhaṇāpethā’’ti vadati, tuṇhī vā hoti, bhaṇāpetuṃ vaṭṭati. Sace pana paṭibāhati, na bhaṇāpetabbaṃ. Yadi pana anāgateyeva saṅghatthere dhammassavanaṃ āraddhaṃ, puna āgate ṭhapetvā āpucchanakiccaṃ natthi. Osāretvā pana kathentena āpucchitvā aṭṭhapetvāyeva vā kathetabbaṃ. Kathentassa puna āgatepi eseva nayo.

    ઉપનિસિન્નકથાયમ્પિ સઙ્ઘત્થેરોવ સામી, તસ્મા તેન સયં વા કથેતબ્બં, અઞ્ઞો વા ભિક્ખુ ‘‘કથેહી’’તિ વત્તબ્બો, નો ચ ખો ઉચ્ચતરે આસન્ને નિસિન્નેન, મનુસ્સાનં પન ‘‘ભણાહી’’તિ વત્તું વટ્ટતિ. મનુસ્સા અત્તનો જાનનકં ભિક્ખું પુચ્છન્તિ, તેન થેરં આપુચ્છિત્વાપિ કથેતબ્બં. સચે સઙ્ઘત્થેરો ‘‘ભન્તે, ઇમે પઞ્હં પુચ્છન્તી’’તિ પુટ્ઠો ‘‘કથેહી’’તિ વા ભણતિ, તુણ્હી વા હોતિ, કથેતું વટ્ટતિ. અન્તરઘરે અનુમોદનાદીસુપિ એસેવ નયો. સચે સઙ્ઘત્થેરો ‘‘વિહારે વા અન્તરઘરે વા મં અનાપુચ્છિત્વાપિ કથેય્યાસી’’તિ અનુજાનાતિ, લદ્ધકપ્પિયં હોતિ, સબ્બત્થ વત્તું વટ્ટતિ. સજ્ઝાયં કરોન્તેનાપિ થેરો આપુચ્છિતબ્બોયેવ. એકં આપુચ્છિત્વા સજ્ઝાયન્તસ્સ અપરો આગચ્છતિ, પુન આપુચ્છનકિચ્ચં નત્થિ. સચેપિ ‘‘વિસ્સમિસ્સામી’’તિ ઠપિતસ્સ આગચ્છતિ, પુન આરભન્તેન આપુચ્છિતબ્બં. સઙ્ઘત્થેરે અનાગતેયેવ આરદ્ધં સજ્ઝાયન્તસ્સાપિ એસેવ નયો. એકેન સઙ્ઘત્થેરેન ‘‘મં અનાપુચ્છાપિ યથાસુખં સજ્ઝાયાહી’’તિ અનુઞ્ઞાતે યથાસુખં સજ્ઝાયિતું વટ્ટતિ, અઞ્ઞસ્મિં પન આગતે તં આપુચ્છિત્વાવ સજ્ઝાયિતબ્બં.

    Upanisinnakathāyampi saṅghattherova sāmī, tasmā tena sayaṃ vā kathetabbaṃ, añño vā bhikkhu ‘‘kathehī’’ti vattabbo, no ca kho uccatare āsanne nisinnena, manussānaṃ pana ‘‘bhaṇāhī’’ti vattuṃ vaṭṭati. Manussā attano jānanakaṃ bhikkhuṃ pucchanti, tena theraṃ āpucchitvāpi kathetabbaṃ. Sace saṅghatthero ‘‘bhante, ime pañhaṃ pucchantī’’ti puṭṭho ‘‘kathehī’’ti vā bhaṇati, tuṇhī vā hoti, kathetuṃ vaṭṭati. Antaraghare anumodanādīsupi eseva nayo. Sace saṅghatthero ‘‘vihāre vā antaraghare vā maṃ anāpucchitvāpi katheyyāsī’’ti anujānāti, laddhakappiyaṃ hoti, sabbattha vattuṃ vaṭṭati. Sajjhāyaṃ karontenāpi thero āpucchitabboyeva. Ekaṃ āpucchitvā sajjhāyantassa aparo āgacchati, puna āpucchanakiccaṃ natthi. Sacepi ‘‘vissamissāmī’’ti ṭhapitassa āgacchati, puna ārabhantena āpucchitabbaṃ. Saṅghatthere anāgateyeva āraddhaṃ sajjhāyantassāpi eseva nayo. Ekena saṅghattherena ‘‘maṃ anāpucchāpi yathāsukhaṃ sajjhāyāhī’’ti anuññāte yathāsukhaṃ sajjhāyituṃ vaṭṭati, aññasmiṃ pana āgate taṃ āpucchitvāva sajjhāyitabbaṃ.

    યસ્મિં પન વિહારે સબ્બેવ ભિક્ખૂ બાલા હોન્તિ અબ્યત્તા ન જાનન્તિ પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિતું, તત્થ કિં કાતબ્બન્તિ? તેહિ ભિક્ખૂહિ એકો ભિક્ખુ સામન્તા આવાસા સજ્જુકં પાહેતબ્બો ‘‘ગચ્છાવુસો, સંખિત્તેન વા વિત્થારેન વા પાતિમોક્ખં પરિયાપુણિત્વા આગચ્છાહી’’તિ. એવઞ્ચેતં લભેથ, ઇચ્ચેતં કુસલં. નો ચે લભેથ, તેહિ ભિક્ખૂહિ સબ્બેહેવ યત્થ તાદિસા ભિક્ખૂ હોન્તિ, સો આવાસો ઉપોસથકરણત્થાય અન્વડ્ઢમાસં ગન્તબ્બો, અગચ્છન્તાનં દુક્કટં. ઇદઞ્ચ ઉતુવસ્સેયેવ, વસ્સાને પન પુરિમિકાય પાતિમોક્ખુદ્દેસકેન વિના ન વસ્સં ઉપગચ્છિતબ્બં. સચે સો વસ્સૂપગતાનં પક્કમતિ વા વિબ્ભમતિ વા કાલં વા કરોતિ, અઞ્ઞસ્મિં સતિયેવ પચ્છિમિકાય વસિતું વટ્ટતિ, અસતિ અઞ્ઞત્થ ગન્તબ્બં, અગચ્છન્તાનં દુક્કટં. સચે પન પચ્છિમિકાય પક્કમતિ વા વિબ્ભમતિ વા કાલં વા કરોતિ, માસદ્વયં વસિતબ્બં.

    Yasmiṃ pana vihāre sabbeva bhikkhū bālā honti abyattā na jānanti pātimokkhaṃ uddisituṃ, tattha kiṃ kātabbanti? Tehi bhikkhūhi eko bhikkhu sāmantā āvāsā sajjukaṃ pāhetabbo ‘‘gacchāvuso, saṃkhittena vā vitthārena vā pātimokkhaṃ pariyāpuṇitvā āgacchāhī’’ti. Evañcetaṃ labhetha, iccetaṃ kusalaṃ. No ce labhetha, tehi bhikkhūhi sabbeheva yattha tādisā bhikkhū honti, so āvāso uposathakaraṇatthāya anvaḍḍhamāsaṃ gantabbo, agacchantānaṃ dukkaṭaṃ. Idañca utuvasseyeva, vassāne pana purimikāya pātimokkhuddesakena vinā na vassaṃ upagacchitabbaṃ. Sace so vassūpagatānaṃ pakkamati vā vibbhamati vā kālaṃ vā karoti, aññasmiṃ satiyeva pacchimikāya vasituṃ vaṭṭati, asati aññattha gantabbaṃ, agacchantānaṃ dukkaṭaṃ. Sace pana pacchimikāya pakkamati vā vibbhamati vā kālaṃ vā karoti, māsadvayaṃ vasitabbaṃ.

    યત્થ પન તે બાલા ભિક્ખૂ વિહરન્તિ અબ્યત્તા, સચે તત્થ કોચિ ભિક્ખુ આગચ્છતિ બહુસ્સુતો આગતાગમો ધમ્મધરો વિનયધરો માતિકાધરો પણ્ડિતો બ્યત્તો મેધાવી લજ્જી કુક્કુચ્ચકો સિક્ખાકામો, તેહિ ભિક્ખૂહિ સો ભિક્ખુ સઙ્ગહેતબ્બો અનુગ્ગહેતબ્બો ઉપલાપેતબ્બો , ઉપટ્ઠાપેતબ્બો ચુણ્ણેન મત્તિકાય દન્તકટ્ઠેન મુખોદકેન. નો ચે સઙ્ગહેય્યું અનુગ્ગહેય્યું ઉપલાપેય્યું, ઉપટ્ઠાપેય્યું ચુણ્ણેન મત્તિકાય દન્તકટ્ઠેન મુખોદકેન, સબ્બેસં દુક્કટં. ઇધ નેવ થેરા, ન દહરા મુચ્ચન્તિ, સબ્બેહિ વારેન ઉપટ્ઠાપેતબ્બો. અત્તનો વારે અનુપટ્ઠહન્તસ્સ આપત્તિ. તેન પન મહાથેરાનં પરિવેણસમ્મજ્જનદન્તકટ્ઠદાનાદીનિ ન સાદિતબ્બાનિ, એવમ્પિ સતિ મહાથેરેહિ સાયંપાતં ઉપટ્ઠાનં આગન્તબ્બં, તેન પન તેસં આગમનં ઞત્વા પઠમતરં મહાથેરાનં ઉપટ્ઠાનં ગન્તબ્બં. સચસ્સ સદ્ધિઞ્ચરા ભિક્ખૂ ઉપટ્ઠાકા અત્થિ, ‘‘મય્હં ઉપટ્ઠાકા અત્થિ, તુમ્હે અપ્પોસ્સુક્કા વિહરથા’’તિ વત્તબ્બં. અથાપિસ્સ સદ્ધિઞ્ચરા નત્થિ, તસ્મિંયેવ વિહારે એકો વા દ્વે વા વત્તસમ્પન્ના વદન્તિ ‘‘મયં થેરસ્સ કત્તબ્બં કરિસ્સામ, અવસેસા ફાસુ વિહરન્તૂ’’તિ, સબ્બેસં અનાપત્તિ.

    Yattha pana te bālā bhikkhū viharanti abyattā, sace tattha koci bhikkhu āgacchati bahussuto āgatāgamo dhammadharo vinayadharo mātikādharo paṇḍito byatto medhāvī lajjī kukkuccako sikkhākāmo, tehi bhikkhūhi so bhikkhu saṅgahetabbo anuggahetabbo upalāpetabbo , upaṭṭhāpetabbo cuṇṇena mattikāya dantakaṭṭhena mukhodakena. No ce saṅgaheyyuṃ anuggaheyyuṃ upalāpeyyuṃ, upaṭṭhāpeyyuṃ cuṇṇena mattikāya dantakaṭṭhena mukhodakena, sabbesaṃ dukkaṭaṃ. Idha neva therā, na daharā muccanti, sabbehi vārena upaṭṭhāpetabbo. Attano vāre anupaṭṭhahantassa āpatti. Tena pana mahātherānaṃ pariveṇasammajjanadantakaṭṭhadānādīni na sāditabbāni, evampi sati mahātherehi sāyaṃpātaṃ upaṭṭhānaṃ āgantabbaṃ, tena pana tesaṃ āgamanaṃ ñatvā paṭhamataraṃ mahātherānaṃ upaṭṭhānaṃ gantabbaṃ. Sacassa saddhiñcarā bhikkhū upaṭṭhākā atthi, ‘‘mayhaṃ upaṭṭhākā atthi, tumhe appossukkā viharathā’’ti vattabbaṃ. Athāpissa saddhiñcarā natthi, tasmiṃyeva vihāre eko vā dve vā vattasampannā vadanti ‘‘mayaṃ therassa kattabbaṃ karissāma, avasesā phāsu viharantū’’ti, sabbesaṃ anāpatti.

    ૧૭૬. ‘‘યસ્સ સિયા આપત્તિ, સો આવિકરેય્યા’’તિ(મહાવ॰ ૧૩૪) આદિવચનતો ન સાપત્તિકેન ઉપોસથો કાતબ્બો, તસ્મા તદહુપોસથે આપત્તિં સરન્તેન દેસેતબ્બા. દેસેન્તેન ચ એકં ભિક્ખું ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવં વત્તબ્બો ‘‘અહં, આવુસો, ઇત્થન્નામં આપત્તિં આપન્નો, તં પટિદેસેમી’’તિ. સચે નવકતરો હોતિ, ‘‘અહં, ભન્તે’’તિ વત્તબ્બં. ‘‘તં પટિદેસેમી’’તિ ઇદં પન અત્તનો અત્તનો અનુરૂપવસેન ‘‘તં તુય્હમૂલે, તં તુમ્હમૂલે પટિદેસેમી’’તિ વુત્તેપિ સુવુત્તમેવ હોતિ. પટિગ્ગાહકેનપિ અત્તનો અત્તનો અનુરૂપવસેન ‘‘પસ્સથ, ભન્તે, તં આપત્તિં, પસ્સસિ, આવુસો, તં આપત્તિ’’ન્તિ વા વત્તબ્બં, પુન દેસકેન ‘‘આમ, આવુસો, પસ્સામિ, આમ, ભન્તે, પસ્સામી’’તિ વા વત્તબ્બં. પુન પટિગ્ગાહકેન ‘‘આયતિં, ભન્તે, સંવરેય્યાથ, આયતિં, આવુસો, સંવરેય્યાસી’’તિ વા વત્તબ્બં. એવં વુત્તે દેસકેન ‘‘સાધુ સુટ્ઠુ આવુસો સંવરિસ્સામિ, સાધુ સુટ્ઠુ, ભન્તે, સંવરિસ્સામી’’તિ વા વત્તબ્બં. સચે આપત્તિયા વેમતિકો હોતિ, એકં ભિક્ખું ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવં વત્તબ્બો ‘‘અહં, આવુસો, ઇત્થન્નામાય આપત્તિયા વેમતિકો, યદા નિબ્બેમતિકો ભવિસ્સામિ, તદા તં આપત્તિં પટિકરિસ્સામી’’તિ વત્વા ઉપોસથો કાતબ્બો, પાતિમોક્ખં સોતબ્બં, ન ત્વેવ તપ્પચ્ચયા ઉપોસથસ્સ અન્તરાયો કાતબ્બો. ‘‘ન, ભિક્ખવે, સભાગા આપત્તિ દેસેતબ્બા, યો દેસેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ન, ભિક્ખવે, સભાગા આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા, યો પટિગ્ગણ્હેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૧૬૯) વચનતો યં દ્વેપિ જના વિકાલભોજનાદિના સભાગવત્થુના આપત્તિં આપજ્જન્તિ, એવરૂપા વત્થુસભાગા આપત્તિ નેવ દેસેતબ્બા, ન ચ પટિગ્ગહેતબ્બા. વિકાલભોજનપચ્ચયા આપન્નં પન આપત્તિસભાગં અનતિરિત્તભોજનપચ્ચયા આપન્નસ્સ સન્તિકે દેસેતું વટ્ટતિ.

    176. ‘‘Yassa siyā āpatti, so āvikareyyā’’ti(mahāva. 134) ādivacanato na sāpattikena uposatho kātabbo, tasmā tadahuposathe āpattiṃ sarantena desetabbā. Desentena ca ekaṃ bhikkhuṃ upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā evaṃ vattabbo ‘‘ahaṃ, āvuso, itthannāmaṃ āpattiṃ āpanno, taṃ paṭidesemī’’ti. Sace navakataro hoti, ‘‘ahaṃ, bhante’’ti vattabbaṃ. ‘‘Taṃ paṭidesemī’’ti idaṃ pana attano attano anurūpavasena ‘‘taṃ tuyhamūle, taṃ tumhamūle paṭidesemī’’ti vuttepi suvuttameva hoti. Paṭiggāhakenapi attano attano anurūpavasena ‘‘passatha, bhante, taṃ āpattiṃ, passasi, āvuso, taṃ āpatti’’nti vā vattabbaṃ, puna desakena ‘‘āma, āvuso, passāmi, āma, bhante, passāmī’’ti vā vattabbaṃ. Puna paṭiggāhakena ‘‘āyatiṃ, bhante, saṃvareyyātha, āyatiṃ, āvuso, saṃvareyyāsī’’ti vā vattabbaṃ. Evaṃ vutte desakena ‘‘sādhu suṭṭhu āvuso saṃvarissāmi, sādhu suṭṭhu, bhante, saṃvarissāmī’’ti vā vattabbaṃ. Sace āpattiyā vematiko hoti, ekaṃ bhikkhuṃ upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā evaṃ vattabbo ‘‘ahaṃ, āvuso, itthannāmāya āpattiyā vematiko, yadā nibbematiko bhavissāmi, tadā taṃ āpattiṃ paṭikarissāmī’’ti vatvā uposatho kātabbo, pātimokkhaṃ sotabbaṃ, na tveva tappaccayā uposathassa antarāyo kātabbo. ‘‘Na, bhikkhave, sabhāgā āpatti desetabbā, yo deseyya, āpatti dukkaṭassa. Na, bhikkhave, sabhāgā āpatti paṭiggahetabbā, yo paṭiggaṇheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 169) vacanato yaṃ dvepi janā vikālabhojanādinā sabhāgavatthunā āpattiṃ āpajjanti, evarūpā vatthusabhāgā āpatti neva desetabbā, na ca paṭiggahetabbā. Vikālabhojanapaccayā āpannaṃ pana āpattisabhāgaṃ anatirittabhojanapaccayā āpannassa santike desetuṃ vaṭṭati.

    સચે પન સબ્બો સઙ્ઘો વિકાલભોજનાદિના સભાગવત્થુના લહુકાપત્તિં આપજ્જતિ, તત્થ કિં કાતબ્બન્તિ? તેહિ ભિક્ખૂહિ એકો ભિક્ખુ સામન્તા આવાસા સજ્જુકં પાહેતબ્બો ‘‘ગચ્છાવુસો, તં આપત્તિં પટિકરિત્વા આગચ્છ, મયં તે સન્તિકે આપત્તિં પટિકરિસ્સામા’’તિ. એવઞ્ચેતં લભેથ, ઇચ્ચેતં કુસલં. નો ચે લભેથ, બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન સઙ્ઘો ઞાપેતબ્બો – ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો, અયં સબ્બો સઙ્ઘો સભાગં આપત્તિં આપન્નો, યદા અઞ્ઞં ભિક્ખું સુદ્ધં અનાપત્તિકં પસ્સિસ્સતિ, તદા તસ્સ સન્તિકે તં આપત્તિં પટિકરિસ્સતી’’તિ (મહાવ॰ ૧૭૧) વત્વા ઉપોસથો કાતબ્બો. સચે પન વેમતિકો હોતિ, ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો, અયં સબ્બો સઙ્ઘો સભાગાય આપત્તિયા વેમતિકો, યદા નિબ્બેમતિકો ભવિસ્સતિ, તદા તં આપત્તિં પટિકરિસ્સતી’’તિ (મહાવ॰ ૧૭૧) વત્વા ઉપોસથો કાતબ્બો. સચે પનેત્થ કોચિ ‘‘તં સભાગં આપત્તિં દેસેતું વટ્ટતી’’તિ મઞ્ઞમાનો એકસ્સ સન્તિકે દેસેતિ, દેસિતા સુદેસિતાવ. અઞ્ઞં પન દેસનાપચ્ચયા દેસકો પટિગ્ગહણપચ્ચયા પટિગ્ગાહકો ચાતિ ઉભોપિ દુક્કટં આપજ્જન્તિ, તં નાનાવત્થુકં હોતિ, તસ્મા અઞ્ઞમઞ્ઞં દેસેતબ્બં. એત્તાવતા તે નિરાપત્તિકા હોન્તિ, તેસં સન્તિકે સેસેહિ સભાગાપત્તિયો દેસેતબ્બા વા આરોચેતબ્બા વા. સચે તે એવં અકત્વા ઉપોસથં કરોન્તિ, ‘‘પારિસુદ્ધિં આયસ્મન્તો આરોચેથા’’તિઆદિના નયેન સાપત્તિકસ્સ ઉપોસથકરણે પઞ્ઞત્તં દુક્કટં આપજ્જન્તિ.

    Sace pana sabbo saṅgho vikālabhojanādinā sabhāgavatthunā lahukāpattiṃ āpajjati, tattha kiṃ kātabbanti? Tehi bhikkhūhi eko bhikkhu sāmantā āvāsā sajjukaṃ pāhetabbo ‘‘gacchāvuso, taṃ āpattiṃ paṭikaritvā āgaccha, mayaṃ te santike āpattiṃ paṭikarissāmā’’ti. Evañcetaṃ labhetha, iccetaṃ kusalaṃ. No ce labhetha, byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo – ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ sabbo saṅgho sabhāgaṃ āpattiṃ āpanno, yadā aññaṃ bhikkhuṃ suddhaṃ anāpattikaṃ passissati, tadā tassa santike taṃ āpattiṃ paṭikarissatī’’ti (mahāva. 171) vatvā uposatho kātabbo. Sace pana vematiko hoti, ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ sabbo saṅgho sabhāgāya āpattiyā vematiko, yadā nibbematiko bhavissati, tadā taṃ āpattiṃ paṭikarissatī’’ti (mahāva. 171) vatvā uposatho kātabbo. Sace panettha koci ‘‘taṃ sabhāgaṃ āpattiṃ desetuṃ vaṭṭatī’’ti maññamāno ekassa santike deseti, desitā sudesitāva. Aññaṃ pana desanāpaccayā desako paṭiggahaṇapaccayā paṭiggāhako cāti ubhopi dukkaṭaṃ āpajjanti, taṃ nānāvatthukaṃ hoti, tasmā aññamaññaṃ desetabbaṃ. Ettāvatā te nirāpattikā honti, tesaṃ santike sesehi sabhāgāpattiyo desetabbā vā ārocetabbā vā. Sace te evaṃ akatvā uposathaṃ karonti, ‘‘pārisuddhiṃ āyasmanto ārocethā’’tiādinā nayena sāpattikassa uposathakaraṇe paññattaṃ dukkaṭaṃ āpajjanti.

    સચે કોચિ ભિક્ખુ પાતિમોક્ખે ઉદ્દિસ્સમાને આપત્તિં સરતિ, તેન ભિક્ખુના સામન્તો ભિક્ખુ એવં વત્તબ્બો ‘‘અહં, આવુસો, ઇત્થન્નામં આપત્તિં આપન્નો, ઇતો વુટ્ઠહિત્વા તં આપત્તિં પટિકરિસ્સામી’’તિ. સામન્તો ચ ભિક્ખુ સભાગોયેવ વત્તબ્બો. વિસભાગસ્સ હિ વુચ્ચમાને ભણ્ડનકલહસઙ્ઘભેદાદીનિપિ હોન્તિ, તસ્મા તસ્સ અવત્વા ‘‘ઇતો વુટ્ઠહિત્વા પટિકરિસ્સામી’’તિ આભોગં કત્વા ઉપોસથો કાતબ્બો. સચે પન કોચિ પાતિમોક્ખે ઉદ્દિસ્સમાને આપત્તિયા વેમતિકો હોતિ, તેનપિ સભાગોયેવ સામન્તો ભિક્ખુ એવં વત્તબ્બો ‘‘અહં, આવુસો, ઇત્થન્નામાય આપત્તિયા વેમતિકો, યદા નિબ્બેમતિકો ભવિસ્સામિ, તદા તં આપત્તિં પટિકરિસ્સામી’’તિ. એવઞ્ચ વત્વા ઉપોસથો કાતબ્બો, પાતિમોક્ખં સોતબ્બં, ન ત્વેવ તપ્પચ્ચયા ઉપોસથસ્સ અન્તરાયો કાતબ્બો.

    Sace koci bhikkhu pātimokkhe uddissamāne āpattiṃ sarati, tena bhikkhunā sāmanto bhikkhu evaṃ vattabbo ‘‘ahaṃ, āvuso, itthannāmaṃ āpattiṃ āpanno, ito vuṭṭhahitvā taṃ āpattiṃ paṭikarissāmī’’ti. Sāmanto ca bhikkhu sabhāgoyeva vattabbo. Visabhāgassa hi vuccamāne bhaṇḍanakalahasaṅghabhedādīnipi honti, tasmā tassa avatvā ‘‘ito vuṭṭhahitvā paṭikarissāmī’’ti ābhogaṃ katvā uposatho kātabbo. Sace pana koci pātimokkhe uddissamāne āpattiyā vematiko hoti, tenapi sabhāgoyeva sāmanto bhikkhu evaṃ vattabbo ‘‘ahaṃ, āvuso, itthannāmāya āpattiyā vematiko, yadā nibbematiko bhavissāmi, tadā taṃ āpattiṃ paṭikarissāmī’’ti. Evañca vatvā uposatho kātabbo, pātimokkhaṃ sotabbaṃ, na tveva tappaccayā uposathassa antarāyo kātabbo.

    ૧૭૭. ‘‘અનુજાનામિ , ભિક્ખવે, ઉપોસથાગારં સમ્મજ્જિતુ’’ન્તિ(મહાવ॰ ૧૫૯) આદિવચનતો –

    177. ‘‘Anujānāmi , bhikkhave, uposathāgāraṃ sammajjitu’’nti(mahāva. 159) ādivacanato –

    ‘‘સમ્મજ્જની પદીપો ચ, ઉદકં આસનેન ચ;

    ‘‘Sammajjanī padīpo ca, udakaṃ āsanena ca;

    ઉપોસથસ્સ એતાનિ, પુબ્બકરણન્તિ વુચ્ચતી’’તિ. (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૬૮) –

    Uposathassa etāni, pubbakaraṇanti vuccatī’’ti. (mahāva. aṭṭha. 168) –

    એવં વુત્તં ચતુબ્બિધં પુબ્બકરણં કત્વાવ ઉપોસથો કાતબ્બો. કેન પન તં કાતબ્બન્તિ? ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, થેરેન ભિક્ખુના નવં ભિક્ખું આણાપેતું, ન, ભિક્ખવે, થેરેન આણત્તેન અગિલાનેન ન સમ્મજ્જિતબ્બં, યો ન સમ્મજ્જેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિઆદિવચનતો યો થેરેન આણત્તો, તેન કાતબ્બં. આણાપેન્તેન ચ કિઞ્ચિ કમ્મં કરોન્તો વા સદાકાલમેવ એકો વા ભારનિત્થરણકો વા સરભાણકધમ્મકથિકાદીસુ અઞ્ઞતરો વા ન ઉપોસથાગારસમ્મજ્જનત્થં આણાપેતબ્બો, અવસેસા પન વારેન આણાપેતબ્બા. સચે આણત્તો સમ્મુઞ્જનિં તાવકાલિકમ્પિ ન લભતિ, સાખાભઙ્ગં કપ્પિયં કારેત્વા સમ્મજ્જિતબ્બં, તમ્પિ અલભન્તસ્સ લદ્ધકપ્પિયં હોતિ.

    Evaṃ vuttaṃ catubbidhaṃ pubbakaraṇaṃ katvāva uposatho kātabbo. Kena pana taṃ kātabbanti? ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, therena bhikkhunā navaṃ bhikkhuṃ āṇāpetuṃ, na, bhikkhave, therena āṇattena agilānena na sammajjitabbaṃ, yo na sammajjeyya, āpatti dukkaṭassā’’tiādivacanato yo therena āṇatto, tena kātabbaṃ. Āṇāpentena ca kiñci kammaṃ karonto vā sadākālameva eko vā bhāranittharaṇako vā sarabhāṇakadhammakathikādīsu aññataro vā na uposathāgārasammajjanatthaṃ āṇāpetabbo, avasesā pana vārena āṇāpetabbā. Sace āṇatto sammuñjaniṃ tāvakālikampi na labhati, sākhābhaṅgaṃ kappiyaṃ kāretvā sammajjitabbaṃ, tampi alabhantassa laddhakappiyaṃ hoti.

    આસનપઞ્ઞાપનત્થં આણત્તેન ચ સચે ઉપોસથાગારે આસનાનિ નત્થિ, સઙ્ઘિકાવાસતો આહરિત્વા પઞ્ઞપેત્વા પુન આહરિતબ્બાનિ, આસનેસુ અસતિ કટસારકેપિ તટ્ટિકાયોપિ પઞ્ઞાપેતું વટ્ટતિ, તટ્ટિકાસુપિ અસતિ સાખાભઙ્ગાનિ કપ્પિયં કારેત્વા પઞ્ઞપેતબ્બાનિ, કપ્પિયકારકં અલભન્તસ્સ લદ્ધકપ્પિયં હોતિ.

    Āsanapaññāpanatthaṃ āṇattena ca sace uposathāgāre āsanāni natthi, saṅghikāvāsato āharitvā paññapetvā puna āharitabbāni, āsanesu asati kaṭasārakepi taṭṭikāyopi paññāpetuṃ vaṭṭati, taṭṭikāsupi asati sākhābhaṅgāni kappiyaṃ kāretvā paññapetabbāni, kappiyakārakaṃ alabhantassa laddhakappiyaṃ hoti.

    પદીપકરણત્થં આણાપેન્તેન પન ‘‘અસુકસ્મિં નામ ઓકાસે તેલં વા વટ્ટિ વા કપલ્લિકા વા અત્થિ, તં ગહેત્વા કરોહી’’તિ વત્તબ્બો. સચે તેલાદીનિ નત્થિ, પરિયેસિતબ્બાનિ, પરિયેસિત્વા અલભન્તસ્સ લદ્ધકપ્પિયં હોતિ. અપિચ કપાલે અગ્ગિપિ જાલેતબ્બો.

    Padīpakaraṇatthaṃ āṇāpentena pana ‘‘asukasmiṃ nāma okāse telaṃ vā vaṭṭi vā kapallikā vā atthi, taṃ gahetvā karohī’’ti vattabbo. Sace telādīni natthi, pariyesitabbāni, pariyesitvā alabhantassa laddhakappiyaṃ hoti. Apica kapāle aggipi jāletabbo.

    ‘‘છન્દપારિસુદ્ધિઉતુક્ખાનં, ભિક્ખુગણનાચ ઓવાદો;

    ‘‘Chandapārisuddhiutukkhānaṃ, bhikkhugaṇanāca ovādo;

    ઉપોસથસ્સ એતાનિ, પુબ્બકિચ્ચન્તિ વુચ્ચતી’’તિ. (મહાવ॰ ૧૬૮) –

    Uposathassa etāni, pubbakiccanti vuccatī’’ti. (mahāva. 168) –

    એવં વુત્તં પન ચતુબ્બિધમ્પિ પુબ્બકિચ્ચં પુબ્બકરણતો પચ્છા કાતબ્બં. તમ્પિ હિ અકત્વા ઉપોસથો ન કાતબ્બો.

    Evaṃ vuttaṃ pana catubbidhampi pubbakiccaṃ pubbakaraṇato pacchā kātabbaṃ. Tampi hi akatvā uposatho na kātabbo.

    ૧૭૮. યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો ઉપોસથં કરેય્યા’’તિ (મહાવ॰ ૧૪૩) વચનતો યદા સઙ્ઘસ્સ ઉપોસથકમ્મં પત્તકલ્લં હોતિ, તદા તં કાતબ્બં, પત્તકલ્લઞ્ચ નામેતં ચતૂહિ અઙ્ગેહિ સઙ્ગહિતં. તેનાહુ અટ્ઠકથાચરિયા –

    178. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho uposathaṃ kareyyā’’ti (mahāva. 143) vacanato yadā saṅghassa uposathakammaṃ pattakallaṃ hoti, tadā taṃ kātabbaṃ, pattakallañca nāmetaṃ catūhi aṅgehi saṅgahitaṃ. Tenāhu aṭṭhakathācariyā –

    ‘‘ઉપોસથો યાવતિકા ચ ભિક્ખૂ કમ્મપ્પત્તા,

    ‘‘Uposatho yāvatikā ca bhikkhū kammappattā,

    સભાગાપત્તિયો ચ ન વિજ્જન્તિ;

    Sabhāgāpattiyo ca na vijjanti;

    વજ્જનીયા ચ પુગ્ગલા તસ્મિં ન હોન્તિ,

    Vajjanīyā ca puggalā tasmiṃ na honti,

    પત્તકલ્લન્તિ વુચ્ચતી’’તિ. (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૬૮);

    Pattakallanti vuccatī’’ti. (mahāva. aṭṭha. 168);

    તત્થ ઉપોસથોતિ તીસુ ઉપોસથદિવસેસુ અઞ્ઞતરદિવસો. તસ્મિઞ્હિ સતિ ઇદં સઙ્ઘસ્સ ઉપોસથકમ્મં પત્તકલ્લં નામ હોતિ, નાસતિ. યથાહ ‘‘ન ચ, ભિક્ખવે, અનુપોસથે ઉપોસથો કાતબ્બો’’તિ (મહાવ॰ ૧૮૩).

    Tattha uposathoti tīsu uposathadivasesu aññataradivaso. Tasmiñhi sati idaṃ saṅghassa uposathakammaṃ pattakallaṃ nāma hoti, nāsati. Yathāha ‘‘na ca, bhikkhave, anuposathe uposatho kātabbo’’ti (mahāva. 183).

    યાવતિકા ચ ભિક્ખૂ કમ્મપ્પત્તાતિ યત્તકા ભિક્ખૂ તસ્સ ઉપોસથકમ્મસ્સ પત્તા યુત્તા અનુરૂપા સબ્બન્તિમેન પરિચ્છેદેન ચત્તારો પકતત્તા, તે ચ ખો હત્થપાસં અવિજહિત્વા એકસીમાયં ઠિતા. તેસુ હિ ચતૂસુ ભિક્ખૂસુ એકસીમાયં હત્થપાસં અવિજહિત્વા ઠિતેસ્વેવ તં સઙ્ઘસ્સ ઉપોસથકમ્મં પત્તકલ્લં નામ હોતિ, ન ઇતરથા. યથાહ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ચતુન્નં પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૬૮).

    Yāvatikā ca bhikkhū kammappattāti yattakā bhikkhū tassa uposathakammassa pattā yuttā anurūpā sabbantimena paricchedena cattāro pakatattā, te ca kho hatthapāsaṃ avijahitvā ekasīmāyaṃ ṭhitā. Tesu hi catūsu bhikkhūsu ekasīmāyaṃ hatthapāsaṃ avijahitvā ṭhitesveva taṃ saṅghassa uposathakammaṃ pattakallaṃ nāma hoti, na itarathā. Yathāha ‘‘anujānāmi, bhikkhave, catunnaṃ pātimokkhaṃ uddisitu’’nti (mahāva. 168).

    સભાગાપત્તિયો ચ ન વિજ્જન્તીતિ એત્થ યં સબ્બો સઙ્ઘો વિકાલભોજનાદિના સભાગવત્થુના લહુકાપત્તિં આપજ્જતિ, એવરૂપા વત્થુસભાગા સભાગાતિ વુચ્ચતિ. એતાસુ અવિજ્જમાનાસુપિ સભાગાસુ વિજ્જમાનાસુપિ પત્તકલ્લં હોતિયેવ.

    Sabhāgāpattiyo ca na vijjantīti ettha yaṃ sabbo saṅgho vikālabhojanādinā sabhāgavatthunā lahukāpattiṃ āpajjati, evarūpā vatthusabhāgā sabhāgāti vuccati. Etāsu avijjamānāsupi sabhāgāsu vijjamānāsupi pattakallaṃ hotiyeva.

    વજ્જનીયા ચ પુગ્ગલા તસ્મિં ન હોન્તીતિ ‘‘ન, ભિક્ખવે, સગહટ્ઠાય પરિસાય પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિતબ્બ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૫૪) વચનતો ગહટ્ઠો ચ, ‘‘ન, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનિયા નિસિન્નપરિસાય પાતિમોક્ખં ઉદ્દિસિતબ્બ’’ન્તિઆદિના (મહાવ॰ ૧૮૩) નયેન વુત્તા ભિક્ખુની, સિક્ખમાના, સામણેરો, સામણેરી, સિક્ખાપચ્ચક્ખાતકો, અન્તિમવત્થુઅજ્ઝાપન્નકો , આપત્તિયા અદસ્સને ઉક્ખિત્તકો, આપત્તિયા અપ્પટિકમ્મે ઉક્ખિત્તકો, પાપિકાય દિટ્ઠિયા અપ્પટિનિસ્સગ્ગે ઉક્ખિત્તકો, પણ્ડકો, થેય્યસંવાસકો, તિત્થિયપક્કન્તકો, તિરચ્છાનગતો, માતુઘાતકો , પિતુઘાતકો, અરહન્તઘાતકો, ભિક્ખુનીદૂસકો, સઙ્ઘભેદકો, લોહિતુપ્પાદકો, ઉભતોબ્યઞ્જનકોતિ ઇમે વીસતિ ચાતિ એકવીસતિ પુગ્ગલા વજ્જનીયા નામ. તે હત્થપાસતો બહિકરણવસેન વજ્જેતબ્બા. એતેસુ હિ તિવિધે ઉક્ખિત્તકે સતિ ઉપોસથં કરોન્તો સઙ્ઘો પાચિત્તિયં આપજ્જતિ, સેસેસુ દુક્કટં, એત્થ ચ તિરચ્છાનગતોતિ યસ્સ ઉપસમ્પદા પટિક્ખિત્તા. તિત્થિયા ગહટ્ઠેનેવ સઙ્ગહિતા. એતેપિ હિ વજ્જનીયા. એવં પત્તકલ્લં ઇમેહિ ચતૂહિ અઙ્ગેહિ સઙ્ગહિતન્તિ વેદિતબ્બં. ઇદઞ્ચ સબ્બં પવારણાકમ્મેપિ યોજેત્વા દસ્સેતબ્બં. ‘‘ન, ભિક્ખવે, પાતિમોક્ખુદ્દેસકેન સઞ્ચિચ્ચ ન સાવેતબ્બં, યો ન સાવેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પાતિમોક્ખુદ્દેસકેન વાયમિતું ‘કથં સાવેય્ય’ન્તિ, વાયમન્તસ્સ અનાપત્તી’’તિ (મહાવ॰ ૧૫૪) વચનતો પાતિમોક્ખુદ્દેસકેન પરિસં સાવેતું વાયમિતબ્બન્તિ.

    Vajjanīyā ca puggalā tasmiṃ na hontīti ‘‘na, bhikkhave, sagahaṭṭhāya parisāya pātimokkhaṃ uddisitabba’’nti (mahāva. 154) vacanato gahaṭṭho ca, ‘‘na, bhikkhave, bhikkhuniyā nisinnaparisāya pātimokkhaṃ uddisitabba’’ntiādinā (mahāva. 183) nayena vuttā bhikkhunī, sikkhamānā, sāmaṇero, sāmaṇerī, sikkhāpaccakkhātako, antimavatthuajjhāpannako , āpattiyā adassane ukkhittako, āpattiyā appaṭikamme ukkhittako, pāpikāya diṭṭhiyā appaṭinissagge ukkhittako, paṇḍako, theyyasaṃvāsako, titthiyapakkantako, tiracchānagato, mātughātako , pitughātako, arahantaghātako, bhikkhunīdūsako, saṅghabhedako, lohituppādako, ubhatobyañjanakoti ime vīsati cāti ekavīsati puggalā vajjanīyā nāma. Te hatthapāsato bahikaraṇavasena vajjetabbā. Etesu hi tividhe ukkhittake sati uposathaṃ karonto saṅgho pācittiyaṃ āpajjati, sesesu dukkaṭaṃ, ettha ca tiracchānagatoti yassa upasampadā paṭikkhittā. Titthiyā gahaṭṭheneva saṅgahitā. Etepi hi vajjanīyā. Evaṃ pattakallaṃ imehi catūhi aṅgehi saṅgahitanti veditabbaṃ. Idañca sabbaṃ pavāraṇākammepi yojetvā dassetabbaṃ. ‘‘Na, bhikkhave, pātimokkhuddesakena sañcicca na sāvetabbaṃ, yo na sāveyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, pātimokkhuddesakena vāyamituṃ ‘kathaṃ sāveyya’nti, vāyamantassa anāpattī’’ti (mahāva. 154) vacanato pātimokkhuddesakena parisaṃ sāvetuṃ vāyamitabbanti.

    ઇતિ પાળિમુત્તકવિનયવિનિચ્છયસઙ્ગહે

    Iti pāḷimuttakavinayavinicchayasaṅgahe

    ઉપોસથપવારણાવિનિચ્છયકથા સમત્તા.

    Uposathapavāraṇāvinicchayakathā samattā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact