Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરીગાથા-અટ્ઠકથા • Therīgāthā-aṭṭhakathā

    ૧૧. દ્વાદસકનિપાતો

    11. Dvādasakanipāto

    ૧. ઉપ્પલવણ્ણાથેરીગાથાવણ્ણના

    1. Uppalavaṇṇātherīgāthāvaṇṇanā

    દ્વાદસકનિપાતે ઉભો માતા ચ ધીતા ચાતિઆદિકા ઉપ્પલવણ્ણાય થેરિયા ગાથા. અયમ્પિ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્વા, મહાજનેન સદ્ધિં સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા, ધમ્મં સુણન્તી સત્થારં એકં ભિક્ખુનિં ઇદ્ધિમન્તાનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા સત્તાહં બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ મહાદાનં દત્વા તં ઠાનન્તરં પત્થેસિ. સા યાવજીવં કુસલં કત્વા દેવમનુસ્સેસું સંસરન્તી કસ્સપબુદ્ધકાલે બારાણસિનગરે કિકિસ્સ કાસિરઞ્ઞો ગેહે પટિસન્ધિં ગહેત્વા સત્તન્નં ભગિનીનં અબ્ભન્તરા હુત્વા વીસતિવસ્સસહસ્સાનિ બ્રહ્મચરિયં ચરિત્વા ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ પરિવેણં કત્વા દેવલોકે નિબ્બત્તા.

    Dvādasakanipāte ubho mātā ca dhītā cātiādikā uppalavaṇṇāya theriyā gāthā. Ayampi padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā, mahājanena saddhiṃ satthu santikaṃ gantvā, dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ iddhimantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesuṃ saṃsarantī kassapabuddhakāle bārāṇasinagare kikissa kāsirañño gehe paṭisandhiṃ gahetvā sattannaṃ bhaginīnaṃ abbhantarā hutvā vīsativassasahassāni brahmacariyaṃ caritvā bhikkhusaṅghassa pariveṇaṃ katvā devaloke nibbattā.

    તતો ચવિત્વા પુન મનુસ્સલોકં આગચ્છન્તી એકસ્મિં ગામકે સહત્થા કમ્મં કત્વા જીવનકટ્ઠાને નિબ્બત્તા. સા એકદિવસં ખેત્તકુટિં ગચ્છન્તી અન્તરામગ્ગે એકસ્મિં સરે પાતોવ પુપ્ફિતં પદુમપુપ્ફં દિસ્વા તં સરં ઓરુય્હ તઞ્ચેવ પુપ્ફં લાજપક્ખિપનત્થાય પદુમિનિપત્તઞ્ચ ગહેત્વા કેદારે સાલિસીસાનિ છિન્દિત્વા કુટિકાય નિસિન્ના લાજે ભજ્જિત્વા પઞ્ચ લાજસતાનિ કત્વા ઠપેસિ. તસ્મિં ખણે ગન્ધમાદનપબ્બતે નિરોધસમાપત્તિતો વુટ્ઠિતો એકો પચ્ચેકબુદ્ધો આગન્ત્વા તસ્સા અવિદૂરે ઠાને અટ્ઠાસિ. સા પચ્ચેકબુદ્ધં દિસ્વા લાજેહિ સદ્ધિં પદુમપુપ્ફં ગહેત્વા, કુટિતો ઓરુય્હ લાજે પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ પત્તે પક્ખિપિત્વા પદુમપુપ્ફેન પત્તં પિધાય અદાસિ. અથસ્સા પચ્ચેકબુદ્ધે થોકં ગતે એતદહોસિ – ‘‘પબ્બજિતા નામ પુપ્ફેન અનત્થિકા, અહં પુપ્ફં ગહેત્વા પિળન્ધિસ્સામી’’તિ ગન્ત્વા પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ હત્થતો પુપ્ફં ગહેત્વા પુન ચિન્તેસિ – ‘‘સચે, અય્યો, પુપ્ફેન અનત્થિકો અભવિસ્સા, પત્તમત્થકે ઠપેતું નાદસ્સ, અદ્ધા અય્યસ્સ અત્થો ભવિસ્સતી’’તિ પુન ગન્ત્વા પત્તમત્થકે ઠપેત્વા પચ્ચેકબુદ્ધં ખમાપેત્વા, ‘‘ભન્તે, ઇમેસં મે લાજાનં નિસ્સન્દેન લાજગણનાય પુત્તા અસ્સુ, પદુમપુપ્ફસ્સ નિસ્સન્દેન નિબ્બત્તનિબ્બત્તટ્ઠાને પદે પદે પદુમપુપ્ફં ઉટ્ઠહતૂ’’તિ પત્થનં અકાસિ. પચ્ચેકુબુદ્ધો તસ્સા પસ્સન્તિયાવ આકાસેન ગન્ધમાદનપબ્બતં ગન્ત્વા તં પદુમં નન્દમૂલકપબ્ભારે પચ્ચેકબુદ્ધાનં અક્કમનસોપાનસમીપે પાદપુઞ્છનં કત્વા ઠપેસિ.

    Tato cavitvā puna manussalokaṃ āgacchantī ekasmiṃ gāmake sahatthā kammaṃ katvā jīvanakaṭṭhāne nibbattā. Sā ekadivasaṃ khettakuṭiṃ gacchantī antarāmagge ekasmiṃ sare pātova pupphitaṃ padumapupphaṃ disvā taṃ saraṃ oruyha tañceva pupphaṃ lājapakkhipanatthāya paduminipattañca gahetvā kedāre sālisīsāni chinditvā kuṭikāya nisinnā lāje bhajjitvā pañca lājasatāni katvā ṭhapesi. Tasmiṃ khaṇe gandhamādanapabbate nirodhasamāpattito vuṭṭhito eko paccekabuddho āgantvā tassā avidūre ṭhāne aṭṭhāsi. Sā paccekabuddhaṃ disvā lājehi saddhiṃ padumapupphaṃ gahetvā, kuṭito oruyha lāje paccekabuddhassa patte pakkhipitvā padumapupphena pattaṃ pidhāya adāsi. Athassā paccekabuddhe thokaṃ gate etadahosi – ‘‘pabbajitā nāma pupphena anatthikā, ahaṃ pupphaṃ gahetvā piḷandhissāmī’’ti gantvā paccekabuddhassa hatthato pupphaṃ gahetvā puna cintesi – ‘‘sace, ayyo, pupphena anatthiko abhavissā, pattamatthake ṭhapetuṃ nādassa, addhā ayyassa attho bhavissatī’’ti puna gantvā pattamatthake ṭhapetvā paccekabuddhaṃ khamāpetvā, ‘‘bhante, imesaṃ me lājānaṃ nissandena lājagaṇanāya puttā assu, padumapupphassa nissandena nibbattanibbattaṭṭhāne pade pade padumapupphaṃ uṭṭhahatū’’ti patthanaṃ akāsi. Paccekubuddho tassā passantiyāva ākāsena gandhamādanapabbataṃ gantvā taṃ padumaṃ nandamūlakapabbhāre paccekabuddhānaṃ akkamanasopānasamīpe pādapuñchanaṃ katvā ṭhapesi.

    સાપિ તસ્સ કમ્મસ્સ નિસ્સન્દેન દેવલોકે પટિસન્ધિં ગણ્હિ. નિબ્બત્તકાલતો પટ્ઠાય ચસ્સા પદે પદે મહાપદુમપુપ્ફં ઉટ્ઠાસિ. સા તતો ચવિત્વા પબ્બતપાદે એકસ્મિં પદુમસરે પદુમગબ્ભે નિબ્બત્તિ. તં નિસ્સાય એકો તાપસો વસતિ. સો પાતોવ મુખધોવનત્થાય સરં ગન્ત્વા તં પુપ્ફં દિસ્વા ચિન્તેસિ – ‘‘ઇદં પુપ્ફં સેસેહિ મહન્તતરં, સેસાનિ ચ પુપ્ફિતાનિ ઇદં મકુલિતમેવ, ભવિતબ્બમેત્થ કારણેના’’તિ ઉદકં ઓતરિત્વા તં પુપ્ફં ગણ્હિ. તં તેન ગહિતમત્તમેવ પુપ્ફિતં. તાપસો અન્તોપદુમગબ્ભે નિપન્નદારિકં અદ્દસ. દિટ્ઠકાલતો પટ્ઠાય ચ ધીતુસિનેહં લભિત્વા પદુમેનેવ સદ્ધિં પણ્ણસાલં નેત્વા મઞ્ચકે નિપજ્જાપેસિ. અથસ્સા પુઞ્ઞાનુભાવેન અઙ્ગુટ્ઠકે ખીરં નિબ્બત્તિ. સો તસ્મિં પુપ્ફે મિલાતે અઞ્ઞં નવં પુપ્ફં આહરિત્વા તં નિપજ્જાપેસિ. અથસ્સા આધાવનવિધાવનેન કીળિતું સમત્થકાલતો પટ્ઠાય પદવારે પદવારે પદુમપુપ્ફં ઉટ્ઠાતિ, કુઙ્કુમરાસિસ્સ વિય અસ્સા સરીરવણ્ણો હોતિ. સા અપત્તા દેવવણ્ણં, અતિક્કન્તા માનુસવણ્ણં અહોસિ. સા પિતરિ ફલાફલત્થાય ગતે પણ્ણસાલાયં ઓહિયતિ.

    Sāpi tassa kammassa nissandena devaloke paṭisandhiṃ gaṇhi. Nibbattakālato paṭṭhāya cassā pade pade mahāpadumapupphaṃ uṭṭhāsi. Sā tato cavitvā pabbatapāde ekasmiṃ padumasare padumagabbhe nibbatti. Taṃ nissāya eko tāpaso vasati. So pātova mukhadhovanatthāya saraṃ gantvā taṃ pupphaṃ disvā cintesi – ‘‘idaṃ pupphaṃ sesehi mahantataraṃ, sesāni ca pupphitāni idaṃ makulitameva, bhavitabbamettha kāraṇenā’’ti udakaṃ otaritvā taṃ pupphaṃ gaṇhi. Taṃ tena gahitamattameva pupphitaṃ. Tāpaso antopadumagabbhe nipannadārikaṃ addasa. Diṭṭhakālato paṭṭhāya ca dhītusinehaṃ labhitvā padumeneva saddhiṃ paṇṇasālaṃ netvā mañcake nipajjāpesi. Athassā puññānubhāvena aṅguṭṭhake khīraṃ nibbatti. So tasmiṃ pupphe milāte aññaṃ navaṃ pupphaṃ āharitvā taṃ nipajjāpesi. Athassā ādhāvanavidhāvanena kīḷituṃ samatthakālato paṭṭhāya padavāre padavāre padumapupphaṃ uṭṭhāti, kuṅkumarāsissa viya assā sarīravaṇṇo hoti. Sā apattā devavaṇṇaṃ, atikkantā mānusavaṇṇaṃ ahosi. Sā pitari phalāphalatthāya gate paṇṇasālāyaṃ ohiyati.

    અથેકદિવસં તસ્સા વયપ્પત્તકાલે પિતરિ ફલાફલત્થાય ગતે એકો વનચરકો તં દિસ્વા ચિન્તેસિ – ‘‘મનુસ્સાનં નામ એવંવિધં રૂપં નત્થિ, વીમંસિસ્સામિ ન’’ન્તિ તાપસસ્સ આગમનં ઉદિક્ખન્તો નિસીદિ. સા પિતરિ આગચ્છન્તે પટિપથં ગન્ત્વા તસ્સ હત્થતો કાજકમણ્ડલું અગ્ગહેસિ, આગન્ત્વા નિસિન્નસ્સ ચસ્સ અત્તનો કરણવત્તં દસ્સેસિ. તદા સો વનચરકો મનુસ્સભાવં ઞત્વા તાપસં અભિવાદેત્વા નિસીદિ. તાપસો તં વનચરકં વનમૂલફલેહિ ચ પાનીયેન ચ નિમન્તેત્વા, ‘‘ભો પુરિસ, ઇમસ્મિંયેવ ઠાને વસિસ્સસિ, ઉદાહુ ગમિસ્સસી’’તિ પુચ્છિ. ‘‘ગમિસ્સામિ, ભન્તે, ઇધ કિં કરિસ્સામી’’તિ? ‘‘ઇદં તયા દિટ્ઠકારણં એત્તો ગન્ત્વા અકથેતું સક્ખિસ્સસી’’તિ? ‘‘સચે, અય્યો, ન ઇચ્છતિ, કિંકારણા કથેસ્સામી’’તિ તાપસં વન્દિત્વા પુન આગમનકાલે મગ્ગસઞ્જાનનત્થં સાખાસઞ્ઞઞ્ચ રુક્ખસઞ્ઞઞ્ચ કરોન્તો પક્કામિ.

    Athekadivasaṃ tassā vayappattakāle pitari phalāphalatthāya gate eko vanacarako taṃ disvā cintesi – ‘‘manussānaṃ nāma evaṃvidhaṃ rūpaṃ natthi, vīmaṃsissāmi na’’nti tāpasassa āgamanaṃ udikkhanto nisīdi. Sā pitari āgacchante paṭipathaṃ gantvā tassa hatthato kājakamaṇḍaluṃ aggahesi, āgantvā nisinnassa cassa attano karaṇavattaṃ dassesi. Tadā so vanacarako manussabhāvaṃ ñatvā tāpasaṃ abhivādetvā nisīdi. Tāpaso taṃ vanacarakaṃ vanamūlaphalehi ca pānīyena ca nimantetvā, ‘‘bho purisa, imasmiṃyeva ṭhāne vasissasi, udāhu gamissasī’’ti pucchi. ‘‘Gamissāmi, bhante, idha kiṃ karissāmī’’ti? ‘‘Idaṃ tayā diṭṭhakāraṇaṃ etto gantvā akathetuṃ sakkhissasī’’ti? ‘‘Sace, ayyo, na icchati, kiṃkāraṇā kathessāmī’’ti tāpasaṃ vanditvā puna āgamanakāle maggasañjānanatthaṃ sākhāsaññañca rukkhasaññañca karonto pakkāmi.

    સો બારાણસિં ગન્ત્વા રાજાનં અદ્દસ. રાજા ‘‘કસ્મા આગતોસી’’તિ પુચ્છિ. ‘‘અહં, દેવ, તુમ્હાકં વનચરકો પબ્બતપાદે અચ્છરિયં ઇત્થિરતનં દિસ્વા આગતોમ્હી’’તિ સબ્બં પવત્તિં કથેસિ. સો તસ્સ વચનં સુત્વા વેગેન પબ્બતપાદં ગન્ત્વા અવિદૂરે ઠાને ખન્ધાવારં નિવાસેત્વા વનચરકેન ચેવ અઞ્ઞેહિ ચ પુરિસેહિ સદ્ધિં તાપસસ્સ ભત્તકિચ્ચં કત્વા નિસિન્નવેલાય તત્થ ગન્ત્વા અભિવાદેત્વા પટિસન્થારં કત્વા એકમન્તં નિસીદિ. રાજા તાપસસ્સ પબ્બજિતપરિક્ખારભણ્ડં પાદમૂલે ઠપેત્વા, ‘‘ભન્તે, ઇમસ્મિં ઠાને કિં કરોમ, ગમિસ્સામા’’તિ આહ. ‘‘ગચ્છ, મહારાજા’’તિ. ‘‘આમ, ગચ્છામિ, ભન્તે, અય્યસ્સ પન સમીપે વિસભાગપરિસા અત્થી’’તિ અસ્સુમ્હા, અસારુપ્પા એસા પબ્બજિતાનં, મયા સદ્ધિં ગચ્છતુ, ભન્તેતિ. મનુસ્સાનં નામ ચિત્તં દુત્તોસયં, કથં બહૂનં મજ્ઝે વસિસ્સતીતિ? અમ્હાકં રુચિતકાલતો પટ્ઠાય સેસાનં જેટ્ઠકટ્ઠાને ઠપેત્વા પટિજગ્ગિસ્સામ, ભન્તેતિ.

    So bārāṇasiṃ gantvā rājānaṃ addasa. Rājā ‘‘kasmā āgatosī’’ti pucchi. ‘‘Ahaṃ, deva, tumhākaṃ vanacarako pabbatapāde acchariyaṃ itthiratanaṃ disvā āgatomhī’’ti sabbaṃ pavattiṃ kathesi. So tassa vacanaṃ sutvā vegena pabbatapādaṃ gantvā avidūre ṭhāne khandhāvāraṃ nivāsetvā vanacarakena ceva aññehi ca purisehi saddhiṃ tāpasassa bhattakiccaṃ katvā nisinnavelāya tattha gantvā abhivādetvā paṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ nisīdi. Rājā tāpasassa pabbajitaparikkhārabhaṇḍaṃ pādamūle ṭhapetvā, ‘‘bhante, imasmiṃ ṭhāne kiṃ karoma, gamissāmā’’ti āha. ‘‘Gaccha, mahārājā’’ti. ‘‘Āma, gacchāmi, bhante, ayyassa pana samīpe visabhāgaparisā atthī’’ti assumhā, asāruppā esā pabbajitānaṃ, mayā saddhiṃ gacchatu, bhanteti. Manussānaṃ nāma cittaṃ duttosayaṃ, kathaṃ bahūnaṃ majjhe vasissatīti? Amhākaṃ rucitakālato paṭṭhāya sesānaṃ jeṭṭhakaṭṭhāne ṭhapetvā paṭijaggissāma, bhanteti.

    સો રઞ્ઞો કથં સુત્વા દહરકાલે ગહિતનામવસેનેવ, ‘‘અમ્મ, પદુમવતી’’તિ ધીતરં પક્કોસિ. સા એકવચનેનેવ પણ્ણસાલતો નિક્ખમિત્વા પિતરં અભિવાદેત્વા અટ્ઠાસિ. અથ નં પિતા આહ – ‘‘ત્વં, અમ્મ, વયપ્પત્તા, ઇમસ્મિં ઠાને રઞ્ઞા દિટ્ઠકાલતો પટ્ઠાય વસિતું અયુત્તા, રઞ્ઞા સદ્ધિં ગચ્છ, અમ્મા’’તિ. સા ‘‘સાધુ, તાતા’’તિ પિતુ વચનં સમ્પટિચ્છિત્વા અભિવાદેત્વા રોદમાના અટ્ઠાસિ. રાજા ‘‘ઇમિસ્સા પિતુ ચિત્તં ગણ્હિસ્સામી’’તિ તસ્મિંયેવ ઠાને કહાપણરાસિમ્હિ ઠપેત્વા અભિસેકં અકાસિ. અથ નં ગહેત્વા અત્તનો નગરં આનેત્વા આગતકાલતો પટ્ઠાય સેસિત્થિયો અનોલોકેત્વા તાય સદ્ધિંયેવ રમતિ. તા ઇત્થિયો ઇસ્સાપકતા તં રઞ્ઞો અન્તરે પરિભિન્દિતુકામા એવમાહંસુ – ‘‘નાયં, મહારાજ, મનુસ્સજાતિકા, કહં નામ તુમ્હેહિ મનુસ્સાનં વિચરણટ્ઠાને પદુમાનિ ઉટ્ઠહન્તાનિ દિટ્ઠપુબ્બાનિ, અદ્ધા અયં યક્ખિની, નીહરથ નં, મહારાજા’’તિ. રાજા તાસં કથં સુત્વા તુણ્હી અહોસિ.

    So rañño kathaṃ sutvā daharakāle gahitanāmavaseneva, ‘‘amma, padumavatī’’ti dhītaraṃ pakkosi. Sā ekavacaneneva paṇṇasālato nikkhamitvā pitaraṃ abhivādetvā aṭṭhāsi. Atha naṃ pitā āha – ‘‘tvaṃ, amma, vayappattā, imasmiṃ ṭhāne raññā diṭṭhakālato paṭṭhāya vasituṃ ayuttā, raññā saddhiṃ gaccha, ammā’’ti. Sā ‘‘sādhu, tātā’’ti pitu vacanaṃ sampaṭicchitvā abhivādetvā rodamānā aṭṭhāsi. Rājā ‘‘imissā pitu cittaṃ gaṇhissāmī’’ti tasmiṃyeva ṭhāne kahāpaṇarāsimhi ṭhapetvā abhisekaṃ akāsi. Atha naṃ gahetvā attano nagaraṃ ānetvā āgatakālato paṭṭhāya sesitthiyo anoloketvā tāya saddhiṃyeva ramati. Tā itthiyo issāpakatā taṃ rañño antare paribhinditukāmā evamāhaṃsu – ‘‘nāyaṃ, mahārāja, manussajātikā, kahaṃ nāma tumhehi manussānaṃ vicaraṇaṭṭhāne padumāni uṭṭhahantāni diṭṭhapubbāni, addhā ayaṃ yakkhinī, nīharatha naṃ, mahārājā’’ti. Rājā tāsaṃ kathaṃ sutvā tuṇhī ahosi.

    અથસ્સાપરેન સમયેન પચ્ચન્તો કુપિતો. સો ‘‘ગરુગબ્ભા પદુમવતી’’તિ નગરે ઠપેત્વા પચ્ચન્તં અગમાસિ. અથ તા ઇત્થિયો તસ્સા ઉપટ્ઠાયિકાય લઞ્જં દત્વા ‘‘ઇમિસ્સા દારકં જાતમત્તમેવ અપનેત્વા એકં દારુઘટિકં લોહિતેન મક્ખિત્વા સન્તિકે ઠપેહી’’તિ આહંસુ. પદુમવતિયાપિ નચિરસ્સેવ ગબ્ભવુટ્ઠાનં અહોસિ. મહાપદુમકુમારો એકકોવ કુચ્છિયં પટિસન્ધિં ગણ્હિ. અવસેસા એકૂનપઞ્ચસતા દારકા મહાપદુમકુમારસ્સ માતુકુચ્છિતો નિક્ખમિત્વા નિપન્નકાલે સંસેદજા હુત્વા નિબ્બત્તિંસુ. અથસ્સા ‘‘ન તાવ અયં સતિં પટિલભતી’’તિ ઞત્વા સા ઉપટ્ઠાયિકા એકં દારુઘટિકં લોહિતેન મક્ખિત્વા સમીપે ઠપેત્વા તાસં ઇત્થીનં સઞ્ઞં અદાસિ. તાપિ પઞ્ચસતા ઇત્થિયો એકેકા એકેકં દારકં ગહેત્વા ચુન્દકારકાનં સન્તિકં પેસેત્વા કરણ્ડકે આહરાપેત્વા અત્તના અત્તના ગહિતદારકે તત્થ નિપજ્જાપેત્વા બહિ લઞ્છનં કત્વા ઠપયિંસુ.

    Athassāparena samayena paccanto kupito. So ‘‘garugabbhā padumavatī’’ti nagare ṭhapetvā paccantaṃ agamāsi. Atha tā itthiyo tassā upaṭṭhāyikāya lañjaṃ datvā ‘‘imissā dārakaṃ jātamattameva apanetvā ekaṃ dārughaṭikaṃ lohitena makkhitvā santike ṭhapehī’’ti āhaṃsu. Padumavatiyāpi nacirasseva gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Mahāpadumakumāro ekakova kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Avasesā ekūnapañcasatā dārakā mahāpadumakumārassa mātukucchito nikkhamitvā nipannakāle saṃsedajā hutvā nibbattiṃsu. Athassā ‘‘na tāva ayaṃ satiṃ paṭilabhatī’’ti ñatvā sā upaṭṭhāyikā ekaṃ dārughaṭikaṃ lohitena makkhitvā samīpe ṭhapetvā tāsaṃ itthīnaṃ saññaṃ adāsi. Tāpi pañcasatā itthiyo ekekā ekekaṃ dārakaṃ gahetvā cundakārakānaṃ santikaṃ pesetvā karaṇḍake āharāpetvā attanā attanā gahitadārake tattha nipajjāpetvā bahi lañchanaṃ katvā ṭhapayiṃsu.

    પદુમવતીપિ ખો સઞ્ઞં લભિત્વા તં ઉપટ્ઠાયિકં ‘‘કિં વિજાતમ્હિ, અમ્મા’’તિ પુચ્છિ. સા તં સન્તજ્જેત્વા ‘‘કુતો ત્વં દારકં લભિસ્સસી’’તિ વત્વા ‘‘અયં તવ કુચ્છિતો નિક્ખન્તદારકો’’તિ લોહિતમક્ખિતં દારુઘટિકં પુરતો ઠપેસિ. સા તં દિસ્વા દોમનસ્સપ્પત્તા ‘‘સીઘં તં ફાલેત્વા અપનેહિ, સચે કોચિ પસ્સેય્ય, લજ્જિતબ્બં ભવેય્યા’’તિ આહ. સા તસ્સા કથં સુત્વા અત્થકામા વિય દારુઘટિકં ફાલેત્વા ઉદ્ધને પક્ખિપિ.

    Padumavatīpi kho saññaṃ labhitvā taṃ upaṭṭhāyikaṃ ‘‘kiṃ vijātamhi, ammā’’ti pucchi. Sā taṃ santajjetvā ‘‘kuto tvaṃ dārakaṃ labhissasī’’ti vatvā ‘‘ayaṃ tava kucchito nikkhantadārako’’ti lohitamakkhitaṃ dārughaṭikaṃ purato ṭhapesi. Sā taṃ disvā domanassappattā ‘‘sīghaṃ taṃ phāletvā apanehi, sace koci passeyya, lajjitabbaṃ bhaveyyā’’ti āha. Sā tassā kathaṃ sutvā atthakāmā viya dārughaṭikaṃ phāletvā uddhane pakkhipi.

    રાજાપિ પચ્ચન્તતો આગન્ત્વા નક્ખત્તં પટિમાનેન્તો બહિનગરે ખન્ધાવારં બન્ધિત્વા નિસીદિ. અથ તા પઞ્ચસતા ઇત્થિયો રઞ્ઞો પચ્ચુગ્ગમનં આગન્ત્વા આહંસુ – ‘‘ત્વં, મહારાજ, ન અમ્હાકં સદ્દહસિ, અમ્હેહિ વુત્તં અકારણં વિય હોતિ, ત્વં મહેસિયા ઉપટ્ઠાયિકં પક્કોસાપેત્વા પટિપુચ્છ, દારુઘટિકં તે દેવી વિજાતા’’તિ. રાજા તં કારણં અનુપપરિક્ખિત્વાવ ‘‘અમનુસ્સજાતિકા ભવિસ્સતી’’તિ તં ગેહતો નિક્કડ્ઢિ. તસ્સા રાજગેહતો સહ નિક્ખમનેનેવ પદુમપુપ્ફાનિ અન્તરધાયિંસુ, સરીરચ્છવીપિ વિવણ્ણા અહોસિ. સા એકિકાવ અન્તરવીથિયા પાયાસિ. અથ નં એકા વયપ્પત્તા મહલ્લિકા ઇત્થી દિસ્વા ધીતુસિનેહં ઉપ્પાદેત્વા ‘‘કહં ગચ્છસિ, અમ્મા’’તિ આહ. ‘‘આગન્તુકમ્હિ, વસનટ્ઠાનં ઓલોકેન્તી વિચરામી’’તિ. ‘‘ઇધાગચ્છ, અમ્મા’’તિ વસનટ્ઠાનં દત્વા ભોજનં પટિયાદેસિ.

    Rājāpi paccantato āgantvā nakkhattaṃ paṭimānento bahinagare khandhāvāraṃ bandhitvā nisīdi. Atha tā pañcasatā itthiyo rañño paccuggamanaṃ āgantvā āhaṃsu – ‘‘tvaṃ, mahārāja, na amhākaṃ saddahasi, amhehi vuttaṃ akāraṇaṃ viya hoti, tvaṃ mahesiyā upaṭṭhāyikaṃ pakkosāpetvā paṭipuccha, dārughaṭikaṃ te devī vijātā’’ti. Rājā taṃ kāraṇaṃ anupaparikkhitvāva ‘‘amanussajātikā bhavissatī’’ti taṃ gehato nikkaḍḍhi. Tassā rājagehato saha nikkhamaneneva padumapupphāni antaradhāyiṃsu, sarīracchavīpi vivaṇṇā ahosi. Sā ekikāva antaravīthiyā pāyāsi. Atha naṃ ekā vayappattā mahallikā itthī disvā dhītusinehaṃ uppādetvā ‘‘kahaṃ gacchasi, ammā’’ti āha. ‘‘Āgantukamhi, vasanaṭṭhānaṃ olokentī vicarāmī’’ti. ‘‘Idhāgaccha, ammā’’ti vasanaṭṭhānaṃ datvā bhojanaṃ paṭiyādesi.

    તસ્સા ઇમિનાવ નિયામેન તત્થ વસમાનાય તા પઞ્ચસતા ઇત્થિયો એકચિત્તા હુત્વા રાજાનં આહંસુ – ‘‘મહારાજ, તુમ્હેસુ યુદ્ધં ગતેસુ અમ્હેહિ ગઙ્ગાદેવતાય ‘અમ્હાકં દેવે વિજિતસઙ્ગામે આગતે બલિકમ્મં કત્વા ઉદકકીળં કરિસ્સામા’તિ પત્થિતં અત્થિ, એતમત્થં, દેવ, જાનાપેમા’’તિ. રાજા તાસં વચનેન તુટ્ઠો ગઙ્ગાય ઉદકકીળં કાતું અગમાસિ. તાપિ અત્તના અત્તના ગહિતકરણ્ડકં પટિચ્છન્નં કત્વા આદાય નદિં ગન્ત્વા તેસં કરણ્ડકાનં પટિચ્છાદનત્થં પારુપિત્વા પારુપિત્વા ઉદકે પતિત્વા કરણ્ડકે વિસ્સજ્જેસું . તેપિ ખો કરણ્ડકા સબ્બે સહ ગન્ત્વા હેટ્ઠાસોતે પસારિતજાલમ્હિ લગ્ગિંસુ. તતો ઉદકકીળં કીળિત્વા રઞ્ઞો ઉત્તિણ્ણકાલે જાલં ઉક્ખિપન્તા તે કરણ્ડકે દિસ્વા રઞ્ઞો સન્તિકં આનયિંસુ.

    Tassā imināva niyāmena tattha vasamānāya tā pañcasatā itthiyo ekacittā hutvā rājānaṃ āhaṃsu – ‘‘mahārāja, tumhesu yuddhaṃ gatesu amhehi gaṅgādevatāya ‘amhākaṃ deve vijitasaṅgāme āgate balikammaṃ katvā udakakīḷaṃ karissāmā’ti patthitaṃ atthi, etamatthaṃ, deva, jānāpemā’’ti. Rājā tāsaṃ vacanena tuṭṭho gaṅgāya udakakīḷaṃ kātuṃ agamāsi. Tāpi attanā attanā gahitakaraṇḍakaṃ paṭicchannaṃ katvā ādāya nadiṃ gantvā tesaṃ karaṇḍakānaṃ paṭicchādanatthaṃ pārupitvā pārupitvā udake patitvā karaṇḍake vissajjesuṃ . Tepi kho karaṇḍakā sabbe saha gantvā heṭṭhāsote pasāritajālamhi laggiṃsu. Tato udakakīḷaṃ kīḷitvā rañño uttiṇṇakāle jālaṃ ukkhipantā te karaṇḍake disvā rañño santikaṃ ānayiṃsu.

    રાજા કરણ્ડકે ઓલોકેત્વા ‘‘કિં, તાતા, કરણ્ડકેસૂ’’તિ આહ. ‘‘ન જાનામ, દેવા’’તિ. સો તે કરણ્ડકે વિવરાપેત્વા ઓલોકેન્તો પઠમં મહાપદુમકુમારસ્સ કરણ્ડકં વિવરાપેસિ. તેસં પન સબ્બેસમ્પિ કરણ્ડકેસુ નિપજ્જાપિતદિવસેસુયેવ પુઞ્ઞિદ્ધિયા અઙ્ગુટ્ઠતો ખીરં નિબ્બત્તિ. સક્કો દેવરાજા તસ્સ રઞ્ઞો નિક્કઙ્ખભાવત્થં અન્તોકરણ્ડકે અક્ખરાનિ લિખાપેસિ – ‘‘ઇમે કુમારા પદુમવતિયા કુચ્છિમ્હિ નિબ્બત્તા બારાણસિરઞ્ઞો પુત્તા, અથ ને પદુમવતિયા સપત્તિયો પઞ્ચસતા ઇત્થિયો કરણ્ડકેસુ પક્ખિપિત્વા ઉદકે ખિપિંસુ, રાજા ઇમં કારણં જાનાતૂ’’તિ. કરણ્ડકે વિવટમત્તે રાજા અક્ખરાનિ વાચેત્વા દારકે દિસ્વા મહાપદુમકુમારં ઉક્ખિપિત્વા વેગેન રથે યોજેત્વા ‘‘અસ્સે કપ્પેથ, અહં અજ્જ અન્તોનગરં પવિસિત્વા એકચ્ચાનં માતુગામાનં પિયં કરિસ્સામી’’તિ પાસાદવરં આરુય્હ હત્થિગીવાય સહસ્સભણ્ડિકં ઠપેત્વા નગરે ભેરિં ચરાપેસિ – ‘‘યો પદુમવતિં પસ્સતિ, સો ઇમં સહસ્સં ગણ્હાતૂ’’તિ.

    Rājā karaṇḍake oloketvā ‘‘kiṃ, tātā, karaṇḍakesū’’ti āha. ‘‘Na jānāma, devā’’ti. So te karaṇḍake vivarāpetvā olokento paṭhamaṃ mahāpadumakumārassa karaṇḍakaṃ vivarāpesi. Tesaṃ pana sabbesampi karaṇḍakesu nipajjāpitadivasesuyeva puññiddhiyā aṅguṭṭhato khīraṃ nibbatti. Sakko devarājā tassa rañño nikkaṅkhabhāvatthaṃ antokaraṇḍake akkharāni likhāpesi – ‘‘ime kumārā padumavatiyā kucchimhi nibbattā bārāṇasirañño puttā, atha ne padumavatiyā sapattiyo pañcasatā itthiyo karaṇḍakesu pakkhipitvā udake khipiṃsu, rājā imaṃ kāraṇaṃ jānātū’’ti. Karaṇḍake vivaṭamatte rājā akkharāni vācetvā dārake disvā mahāpadumakumāraṃ ukkhipitvā vegena rathe yojetvā ‘‘asse kappetha, ahaṃ ajja antonagaraṃ pavisitvā ekaccānaṃ mātugāmānaṃ piyaṃ karissāmī’’ti pāsādavaraṃ āruyha hatthigīvāya sahassabhaṇḍikaṃ ṭhapetvā nagare bheriṃ carāpesi – ‘‘yo padumavatiṃ passati, so imaṃ sahassaṃ gaṇhātū’’ti.

    તં કથં સુત્વા પદુમવતી માતુ સઞ્ઞં અદાસિ – ‘‘હત્થિગીવતો સહસ્સં ગણ્હ, અમ્મા’’તિ. ‘‘નાહં એવરૂપં ગણ્હિતું વિસહામી’’તિ આહ. સા દુતિયમ્પિ તતિયમ્પિ વુત્તે ‘‘કિં વત્વા ગણ્હામિ, અમ્મા’’તિ આહ. ‘‘‘મમ ધીતા પદુમવતિં દેવિં પસ્સતી’તિ વત્વા ગણ્હાહી’’તિ. સા ‘‘યં વા તં વા હોતૂ’’તિ ગન્ત્વા સહસ્સચઙ્કોટકં ગણ્હિ. અથ નં મનુસ્સા પુચ્છિંસુ – ‘‘પદુમવતિં દેવિં પસ્સસિ, અમ્મા’’તિ? ‘‘અહં ન પસ્સામિ, ધીતા કિર મે પસ્સતી’’તિ આહ. તે ‘‘કહં પન સા, અમ્મા’’તિ વત્વા તાય સદ્ધિં ગન્ત્વા પદુમવતિં સઞ્જાનિત્વા પાદેસુ નિપતિંસુ. તસ્મિં કાલે સા ‘‘પદુમવતી દેવી અય’’ન્તિ ઞત્વા ‘‘ભારિયં વત ઇત્થિયા કમ્મં કતં, યા એવંવિધસ્સ રઞ્ઞો મહેસી સમાના એવરૂપે ઠાને નિરારક્ખા વસી’’તિ આહ.

    Taṃ kathaṃ sutvā padumavatī mātu saññaṃ adāsi – ‘‘hatthigīvato sahassaṃ gaṇha, ammā’’ti. ‘‘Nāhaṃ evarūpaṃ gaṇhituṃ visahāmī’’ti āha. Sā dutiyampi tatiyampi vutte ‘‘kiṃ vatvā gaṇhāmi, ammā’’ti āha. ‘‘‘Mama dhītā padumavatiṃ deviṃ passatī’ti vatvā gaṇhāhī’’ti. Sā ‘‘yaṃ vā taṃ vā hotū’’ti gantvā sahassacaṅkoṭakaṃ gaṇhi. Atha naṃ manussā pucchiṃsu – ‘‘padumavatiṃ deviṃ passasi, ammā’’ti? ‘‘Ahaṃ na passāmi, dhītā kira me passatī’’ti āha. Te ‘‘kahaṃ pana sā, ammā’’ti vatvā tāya saddhiṃ gantvā padumavatiṃ sañjānitvā pādesu nipatiṃsu. Tasmiṃ kāle sā ‘‘padumavatī devī aya’’nti ñatvā ‘‘bhāriyaṃ vata itthiyā kammaṃ kataṃ, yā evaṃvidhassa rañño mahesī samānā evarūpe ṭhāne nirārakkhā vasī’’ti āha.

    તેપિ રાજપુરિસા પદુમવતિયા નિવેસનં સેતસાણીહિ પરિક્ખિપાપેત્વા દ્વારે આરક્ખં ઠપેત્વા ગન્ત્વા રઞ્ઞો આરોચેસું. રાજા સુવણ્ણસિવિકં પેસેસિ. સા ‘‘અહં એવં ન ગમિસ્સામિ, મમ વસનટ્ઠાનતો પટ્ઠાય યાવ રાજગેહં એત્થન્તરે વરપોત્થકચિત્તત્થરણે અત્થરાપેત્વા ઉપરિ સુવણ્ણતારકવિચિત્તં ચેલવિતાનં બન્ધાપેત્વા પસાધનત્થાય સબ્બાલઙ્કારેસુ પહિતેસુ પદસાવ ગમિસ્સામિ, એવં મે નાગરા સમ્પત્તિં પસ્સિસ્સન્તી’’તિ આહ. રાજા ‘‘પદુમવતિયા યથારુચિં કરોથા’’તિ આહ. તતો પદુમવતી સબ્બપસાધનં પસાધેત્વા ‘‘રાજગેહં ગમિસ્સામી’’તિ મગ્ગં પટિપજ્જિ. અથસ્સા અક્કન્તઅક્કન્તટ્ઠાને વરપોત્થકચિત્તત્થરણાનિ ભિન્દિત્વા પદુમપુપ્ફાનિ ઉટ્ઠહિંસુ. સા મહાજનસ્સ અત્તનો સમ્પત્તિં દસ્સેત્વા રાજનિવેસનં આરુય્હ સબ્બેપિ તે ચેલચિત્તત્થરણે તસ્સા મહલ્લિકાય પોસાવનિકમૂલં કત્વા દાપેસિ.

    Tepi rājapurisā padumavatiyā nivesanaṃ setasāṇīhi parikkhipāpetvā dvāre ārakkhaṃ ṭhapetvā gantvā rañño ārocesuṃ. Rājā suvaṇṇasivikaṃ pesesi. Sā ‘‘ahaṃ evaṃ na gamissāmi, mama vasanaṭṭhānato paṭṭhāya yāva rājagehaṃ etthantare varapotthakacittattharaṇe attharāpetvā upari suvaṇṇatārakavicittaṃ celavitānaṃ bandhāpetvā pasādhanatthāya sabbālaṅkāresu pahitesu padasāva gamissāmi, evaṃ me nāgarā sampattiṃ passissantī’’ti āha. Rājā ‘‘padumavatiyā yathāruciṃ karothā’’ti āha. Tato padumavatī sabbapasādhanaṃ pasādhetvā ‘‘rājagehaṃ gamissāmī’’ti maggaṃ paṭipajji. Athassā akkantaakkantaṭṭhāne varapotthakacittattharaṇāni bhinditvā padumapupphāni uṭṭhahiṃsu. Sā mahājanassa attano sampattiṃ dassetvā rājanivesanaṃ āruyha sabbepi te celacittattharaṇe tassā mahallikāya posāvanikamūlaṃ katvā dāpesi.

    રાજાપિ ખો તા પઞ્ચસતા ઇત્થિયો પક્કોસાપેત્વા ‘‘ઇમાયો તે, દેવિ, દાસિયો કત્વા દેમી’’તિ આહ. ‘‘સાધુ, મહારાજ, એતાસં મય્હં દિન્નભાવં સકલનગરે જાનાપેહી’’તિ. રાજા નગરે ભેરિં ચરાપેસિ ‘‘પદુમવતિયા દુબ્ભિકા પઞ્ચસતા ઇત્થિયો એતિસ્સાવ દાસિયો કત્વા દિન્ના’’તિ. સા ‘‘તાસં સકલનાગરેન દાસિભાવો સલ્લક્ખિતો’’તિ ઞત્વા ‘‘અહં મમ દાસિયો ભુજિસ્સા કાતું લભામિ, દેવા’’તિ રાજાનં પુચ્છિ. ‘‘તવ ઇચ્છા, દેવી’’તિ. ‘‘એવં સન્તે તમેવ ભેરિચારિકં પક્કોસાપેત્વા – ‘પદુમવતિદેવિયા અત્તનો દાસિયો કત્વા દિન્ના પઞ્ચસતા ઇત્થિયો સબ્બાવ ભુજિસ્સા કતા’તિ પુન ભેરિં ચરાપેથા’’તિ આહ. સા તાસં ભુજિસ્સભાવે કતે એકૂનાનિ પઞ્ચપુત્તસતાનિ તાસંયેવ હત્થે પોસનત્થાય દત્વા સયં મહાપદુમકુમારંયેવ ગણ્હિ.

    Rājāpi kho tā pañcasatā itthiyo pakkosāpetvā ‘‘imāyo te, devi, dāsiyo katvā demī’’ti āha. ‘‘Sādhu, mahārāja, etāsaṃ mayhaṃ dinnabhāvaṃ sakalanagare jānāpehī’’ti. Rājā nagare bheriṃ carāpesi ‘‘padumavatiyā dubbhikā pañcasatā itthiyo etissāva dāsiyo katvā dinnā’’ti. Sā ‘‘tāsaṃ sakalanāgarena dāsibhāvo sallakkhito’’ti ñatvā ‘‘ahaṃ mama dāsiyo bhujissā kātuṃ labhāmi, devā’’ti rājānaṃ pucchi. ‘‘Tava icchā, devī’’ti. ‘‘Evaṃ sante tameva bhericārikaṃ pakkosāpetvā – ‘padumavatideviyā attano dāsiyo katvā dinnā pañcasatā itthiyo sabbāva bhujissā katā’ti puna bheriṃ carāpethā’’ti āha. Sā tāsaṃ bhujissabhāve kate ekūnāni pañcaputtasatāni tāsaṃyeva hatthe posanatthāya datvā sayaṃ mahāpadumakumāraṃyeva gaṇhi.

    અથાપરભાગે તેસં કુમારાનં કીળનવયે સમ્પત્તે રાજા ઉય્યાને નાનાવિધં કીળનટ્ઠાનં કારેસિ. તે અત્તનો સોળસવસ્સુદ્દેસિકકાલે સબ્બેવ એકતો હુત્વા ઉય્યાને પદુમસઞ્છન્નાય મઙ્ગલપોક્ખરણિયા કીળન્તા નવપદુમાનિ પુપ્ફિતાનિ પુરાણપદુમાનિ ચ વણ્ટતો પતન્તાનિ દિસ્વા ‘‘ઇમસ્સ તાવ અનુપાદિન્નકસ્સ એવરૂપા જરા પાપુણાતિ, કિમઙ્ગં પન અમ્હાકં સરીરસ્સ. ઇદમ્પિ હિ એવંગતિકમેવ ભવિસ્સતી’’તિ આરમ્મણં ગહેત્વા સબ્બેવ પચ્ચેકબોધિઞાણં નિબ્બત્તેત્વા ઉટ્ઠાયુટ્ઠાય પદુમકણ્ણિકાસુ પલ્લઙ્કેન નિસીદિંસુ.

    Athāparabhāge tesaṃ kumārānaṃ kīḷanavaye sampatte rājā uyyāne nānāvidhaṃ kīḷanaṭṭhānaṃ kāresi. Te attano soḷasavassuddesikakāle sabbeva ekato hutvā uyyāne padumasañchannāya maṅgalapokkharaṇiyā kīḷantā navapadumāni pupphitāni purāṇapadumāni ca vaṇṭato patantāni disvā ‘‘imassa tāva anupādinnakassa evarūpā jarā pāpuṇāti, kimaṅgaṃ pana amhākaṃ sarīrassa. Idampi hi evaṃgatikameva bhavissatī’’ti ārammaṇaṃ gahetvā sabbeva paccekabodhiñāṇaṃ nibbattetvā uṭṭhāyuṭṭhāya padumakaṇṇikāsu pallaṅkena nisīdiṃsu.

    અથ તેહિ સદ્ધિં ગતરાજપુરિસા બહુગતં દિવસં ઞત્વા ‘‘અય્યપુત્તા, તુમ્હાકં વેલં જાનાથા’’તિ આહંસુ. તે તુણ્હી અહેસું. પુરિસા ગન્ત્વા રઞ્ઞો આરોચેસું – ‘‘કુમારા, દેવ, પદુમકણ્ણિકાસુ નિસિન્ના, અમ્હેસુ કથેન્તેસુપિ વચીભેદં ન કરોન્તી’’તિ. ‘‘યથારુચિયા નેસં નિસીદિતું દેથા’’તિ. તે સબ્બરત્તિં ગહિતારક્ખા પદુમકણ્ણિકાસુ નિસિન્નનિયામેનેવ અરુણં ઉટ્ઠાપેસું. પુરિસા પુનદિવસે ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘દેવા, વેલં જાનાથા’’તિ આહંસુ. ‘‘ન મયં દેવા, પચ્ચેકબુદ્ધા નામ મયં અમ્હા’’તિ. ‘‘અય્યા, તુમ્હે ભારિયં કથં કથેથ, પચ્ચેકબુદ્ધા નામ તુમ્હાદિસા ન હોન્તિ, દ્વઙ્ગુલકેસમસ્સુધરા કાયે પટિમુક્કઅટ્ઠપરિક્ખારા હોન્તી’’તિ. તે દક્ખિણહત્થેન સીસં પરામસિંસુ, તાવદેવ ગિહિલિઙ્ગં અન્તરધાયિ. અટ્ઠ પરિક્ખારા કાયે પટિમુક્કા ચ અહેસું. તતો પસ્સન્તસ્સેવ મહાજનસ્સ આકાસેન નન્દમૂલકપબ્ભારં અગમંસુ.

    Atha tehi saddhiṃ gatarājapurisā bahugataṃ divasaṃ ñatvā ‘‘ayyaputtā, tumhākaṃ velaṃ jānāthā’’ti āhaṃsu. Te tuṇhī ahesuṃ. Purisā gantvā rañño ārocesuṃ – ‘‘kumārā, deva, padumakaṇṇikāsu nisinnā, amhesu kathentesupi vacībhedaṃ na karontī’’ti. ‘‘Yathāruciyā nesaṃ nisīdituṃ dethā’’ti. Te sabbarattiṃ gahitārakkhā padumakaṇṇikāsu nisinnaniyāmeneva aruṇaṃ uṭṭhāpesuṃ. Purisā punadivase upasaṅkamitvā ‘‘devā, velaṃ jānāthā’’ti āhaṃsu. ‘‘Na mayaṃ devā, paccekabuddhā nāma mayaṃ amhā’’ti. ‘‘Ayyā, tumhe bhāriyaṃ kathaṃ kathetha, paccekabuddhā nāma tumhādisā na honti, dvaṅgulakesamassudharā kāye paṭimukkaaṭṭhaparikkhārā hontī’’ti. Te dakkhiṇahatthena sīsaṃ parāmasiṃsu, tāvadeva gihiliṅgaṃ antaradhāyi. Aṭṭha parikkhārā kāye paṭimukkā ca ahesuṃ. Tato passantasseva mahājanassa ākāsena nandamūlakapabbhāraṃ agamaṃsu.

    સાપિ ખો પદુમવતી દેવી ‘‘અહં બહુપુત્તા હુત્વા નિપુત્તા જાતા’’તિ હદયસોકં પત્વા તેનેવ સોકેન કાલઙ્કત્વા રાજગહનગરે દ્વારગામકે સહત્થેન કમ્મં કત્વા જીવનટ્ઠાને નિબ્બત્તિ. અથાપરભાગે કુલઘરં ગતા એકદિવસં સામિકસ્સ ખેત્તં યાગું હરમાના તેસં અત્તનો પુત્તાનં અન્તરે અટ્ઠ પચ્ચેકબુદ્ધે ભિક્ખાચારવેલાય આકાસેન ગચ્છન્તે દિસ્વા સીઘં સીઘં ગન્ત્વા સામિકસ્સ આરોચેસિ – ‘‘પસ્સ, અય્ય, પચ્ચેકબુદ્ધે, એતે નિમન્તેત્વા ભોજેસ્સામા’’તિ . સો આહ – ‘‘સમણસકુણા નામેતે અઞ્ઞત્થાપિ એવં ચરન્તિ, ન એતે પચ્ચેકબુદ્ધા’’તિ તે તેસં કથેન્તાનંયેવ અવિદૂરે ઠાને ઓતરિંસુ. સા ઇત્થી તં દિવસં અત્તનો ભત્તખજ્જભોજનં તેસં દત્વા ‘‘સ્વેપિ અટ્ઠ જના મય્હં ભિક્ખં ગણ્હથા’’તિ આહ. ‘‘સાધુ, ઉપાસિકે, તવ સક્કારો એત્તકોવ હોતુ, આસનાનિ ચ અટ્ઠેવ હોન્તુ, અઞ્ઞેપિ બહૂ પચ્ચેકબુદ્ધે દિસ્વા તવ ચિત્તં પસીદેય્યાસી’’તિ. સા પુનદિવસે અટ્ઠ આસનાનિ પઞ્ઞાપેત્વા અટ્ઠન્નં સક્કારસમ્માનં પટિયાદેત્વા નિસીદિ.

    Sāpi kho padumavatī devī ‘‘ahaṃ bahuputtā hutvā niputtā jātā’’ti hadayasokaṃ patvā teneva sokena kālaṅkatvā rājagahanagare dvāragāmake sahatthena kammaṃ katvā jīvanaṭṭhāne nibbatti. Athāparabhāge kulagharaṃ gatā ekadivasaṃ sāmikassa khettaṃ yāguṃ haramānā tesaṃ attano puttānaṃ antare aṭṭha paccekabuddhe bhikkhācāravelāya ākāsena gacchante disvā sīghaṃ sīghaṃ gantvā sāmikassa ārocesi – ‘‘passa, ayya, paccekabuddhe, ete nimantetvā bhojessāmā’’ti . So āha – ‘‘samaṇasakuṇā nāmete aññatthāpi evaṃ caranti, na ete paccekabuddhā’’ti te tesaṃ kathentānaṃyeva avidūre ṭhāne otariṃsu. Sā itthī taṃ divasaṃ attano bhattakhajjabhojanaṃ tesaṃ datvā ‘‘svepi aṭṭha janā mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti āha. ‘‘Sādhu, upāsike, tava sakkāro ettakova hotu, āsanāni ca aṭṭheva hontu, aññepi bahū paccekabuddhe disvā tava cittaṃ pasīdeyyāsī’’ti. Sā punadivase aṭṭha āsanāni paññāpetvā aṭṭhannaṃ sakkārasammānaṃ paṭiyādetvā nisīdi.

    નિમન્તિતપચ્ચેકબુદ્ધા સેસાનં સઞ્ઞં અદંસુ – ‘‘મારિસા અજ્જ અઞ્ઞત્થ અગન્ત્વા સબ્બેવ તુમ્હાકં માતુ સઙ્ગહં કરોથા’’તિ. તે તેસં વચનં સુત્વા સબ્બેવ એકતો આકાસેન આગન્ત્વા માતુઘરદ્વારે પાતુરહેસું. સાપિ પઠમં લદ્ધસઞ્ઞતાય બહૂપિ દિસ્વા ન કમ્પિત્થ. સબ્બેપિ તે ગેહં પવેસેત્વા આસનેસુ નિસીદાપેસિ. તેસુ પટિપાટિયા નિસીદન્તેસુ નવમો અઞ્ઞાનિ અટ્ઠ આસનાનિ માપેત્વા સયં ધુરાસને નિસીદતિ, યાવ આસનાનિ વડ્ઢન્તિ, તાવ ગેહં વડ્ઢતિ. એવં તેસુ સબ્બેસુપિ નિસિન્નેસુ સા ઇત્થી અટ્ઠન્નં પચ્ચેકબુદ્ધાનં પટિયાદિતં સક્કારં પઞ્ચસતાનમ્પિ યાવદત્થં દત્વા અટ્ઠ નીલુપ્પલહત્થકે આહરિત્વા નિમન્તિતપચ્ચેકબુદ્ધાનંયેવ પાદમૂલે ઠપેત્વા આહ – ‘‘મય્હં, ભન્તે, નિબ્બત્તનિબ્બત્તટ્ઠાને સરીરવણ્ણો ઇમેસં નીલુપ્પલાનં અન્તોગબ્ભવણ્ણો વિય હોતૂ’’તિ પત્થનં અકાસિ. પચ્ચેકબુદ્ધા માતુ અનુમોદનં કત્વા ગન્ધમાદનંયેવ અગમંસુ.

    Nimantitapaccekabuddhā sesānaṃ saññaṃ adaṃsu – ‘‘mārisā ajja aññattha agantvā sabbeva tumhākaṃ mātu saṅgahaṃ karothā’’ti. Te tesaṃ vacanaṃ sutvā sabbeva ekato ākāsena āgantvā mātugharadvāre pāturahesuṃ. Sāpi paṭhamaṃ laddhasaññatāya bahūpi disvā na kampittha. Sabbepi te gehaṃ pavesetvā āsanesu nisīdāpesi. Tesu paṭipāṭiyā nisīdantesu navamo aññāni aṭṭha āsanāni māpetvā sayaṃ dhurāsane nisīdati, yāva āsanāni vaḍḍhanti, tāva gehaṃ vaḍḍhati. Evaṃ tesu sabbesupi nisinnesu sā itthī aṭṭhannaṃ paccekabuddhānaṃ paṭiyāditaṃ sakkāraṃ pañcasatānampi yāvadatthaṃ datvā aṭṭha nīluppalahatthake āharitvā nimantitapaccekabuddhānaṃyeva pādamūle ṭhapetvā āha – ‘‘mayhaṃ, bhante, nibbattanibbattaṭṭhāne sarīravaṇṇo imesaṃ nīluppalānaṃ antogabbhavaṇṇo viya hotū’’ti patthanaṃ akāsi. Paccekabuddhā mātu anumodanaṃ katvā gandhamādanaṃyeva agamaṃsu.

    સાપિ યાવજીવં કુસલં કત્વા તતો ચુતા દેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં સેટ્ઠિકુલે પટિસન્ધિં ગણ્હિ. નીલુપ્પલગબ્ભસમાનવણ્ણતાય ચસ્સા ઉપ્પલવણ્ણાત્વેવ નામં અકંસુ. અથસ્સા વયપ્પત્તકાલે સકલજમ્બુદીપે રાજાનો ચ સેટ્ઠિનો ચ સેટ્ઠિસ્સ સન્તિકં દૂતં પહિણિંસુ ‘‘ધીતરં અમ્હાકં દેતૂ’’તિ. અપહિણન્તો નામ નાહોસિ. તતો સેટ્ઠિ ચિન્તેસિ – ‘‘અહં સબ્બેસં મનં ગહેતું ન સક્ખિસ્સામિ, ઉપાયં પનેકં કરિસ્સામી’’તિ ધીતરં પક્કોસાપેત્વા ‘‘પબ્બજિતું, અમ્મ, સક્ખિસ્સસી’’તિ આહ. તસ્સા પચ્છિમભવિકત્તા પિતુ વચનં સીસે આસિત્તસતપાકતેલં વિય અહોસિ. તસ્મા પિતરં ‘‘પબ્બજિસ્સામિ, તાતા’’તિ આહ. સો તસ્સા સક્કારં કત્વા ભિક્ખુનુપસ્સયં નેત્વા પબ્બાજેસિ. તસ્સા અચિરપબ્બજિતાય એવ ઉપોસથાગારે કાલવારો પાપુણિ. સા પદીપં જાલેત્વા ઉપોસથાગારં સમ્મજ્જિત્વા દીપસિખાય નિમિત્તં ગણ્હિત્વા ઠિતાવ પુનપ્પુનં ઓલોકયમાના તેજોકસિણારમ્મણં ઝાનં નિબ્બત્તેત્વા તદેવ પાદકં કત્વા અરહત્તં પાપુણિ. અરહત્તફલેન સદ્ધિંયેવ ચ અભિઞ્ઞાપટિસમ્ભિદાપિ ઇજ્ઝિંસુ. વિસેસતો પન ઇદ્ધિવિકુબ્બને ચિણ્ણવસી અહોસિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેરી ૨.૨.ઉપ્પલવણ્ણાથેરીઅપદાન, અઞ્ઞમઞ્ઞવિસદિસં) –

    Sāpi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā tato cutā devaloke nibbattitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhikule paṭisandhiṃ gaṇhi. Nīluppalagabbhasamānavaṇṇatāya cassā uppalavaṇṇātveva nāmaṃ akaṃsu. Athassā vayappattakāle sakalajambudīpe rājāno ca seṭṭhino ca seṭṭhissa santikaṃ dūtaṃ pahiṇiṃsu ‘‘dhītaraṃ amhākaṃ detū’’ti. Apahiṇanto nāma nāhosi. Tato seṭṭhi cintesi – ‘‘ahaṃ sabbesaṃ manaṃ gahetuṃ na sakkhissāmi, upāyaṃ panekaṃ karissāmī’’ti dhītaraṃ pakkosāpetvā ‘‘pabbajituṃ, amma, sakkhissasī’’ti āha. Tassā pacchimabhavikattā pitu vacanaṃ sīse āsittasatapākatelaṃ viya ahosi. Tasmā pitaraṃ ‘‘pabbajissāmi, tātā’’ti āha. So tassā sakkāraṃ katvā bhikkhunupassayaṃ netvā pabbājesi. Tassā acirapabbajitāya eva uposathāgāre kālavāro pāpuṇi. Sā padīpaṃ jāletvā uposathāgāraṃ sammajjitvā dīpasikhāya nimittaṃ gaṇhitvā ṭhitāva punappunaṃ olokayamānā tejokasiṇārammaṇaṃ jhānaṃ nibbattetvā tadeva pādakaṃ katvā arahattaṃ pāpuṇi. Arahattaphalena saddhiṃyeva ca abhiññāpaṭisambhidāpi ijjhiṃsu. Visesato pana iddhivikubbane ciṇṇavasī ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.2.uppalavaṇṇātherīapadāna, aññamaññavisadisaṃ) –

    ‘‘પદુમુત્તરો નામ જિનો, સબ્બધમ્માન પારગૂ;

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammāna pāragū;

    ઇતો સતસહસ્સમ્હિ, કપ્પે ઉપ્પજ્જિ નાયકો.

    Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.

    ‘‘તદાહં હંસવતિયં, જાતા સેટ્ઠિકુલે અહું;

    ‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, jātā seṭṭhikule ahuṃ;

    નાનારતનપજ્જોતે, મહાસુખસમપ્પિતા.

    Nānāratanapajjote, mahāsukhasamappitā.

    ‘‘ઉપેત્વા તં મહાવીરં, અસ્સોસિં ધમ્મદેસનં;

    ‘‘Upetvā taṃ mahāvīraṃ, assosiṃ dhammadesanaṃ;

    તતો જાતપ્પસાદાહં, ઉપેમિ સરણં જિનં.

    Tato jātappasādāhaṃ, upemi saraṇaṃ jinaṃ.

    ‘‘ભગવા ઇદ્ધિમન્તીનં, અગ્ગં વણ્ણેસિ નાયકો;

    ‘‘Bhagavā iddhimantīnaṃ, aggaṃ vaṇṇesi nāyako;

    ભિક્ખુનિં લજ્જિનિં તાદિં, સમાધિઝાનકોવિદં.

    Bhikkhuniṃ lajjiniṃ tādiṃ, samādhijhānakovidaṃ.

    ‘‘તદા મુદિતચિત્તાહં, તં ઠાનં અભિકઙ્ખિની;

    ‘‘Tadā muditacittāhaṃ, taṃ ṭhānaṃ abhikaṅkhinī;

    નિમન્તિત્વા દસબલં, સસઙ્ઘં લોકનાયકં.

    Nimantitvā dasabalaṃ, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘ભોજયિત્વાન સત્તાહં, દત્વાન ચ તિચીવરં;

    ‘‘Bhojayitvāna sattāhaṃ, datvāna ca ticīvaraṃ;

    સત્તમાલં ગહેત્વાન, ઉપ્પલાદેવગન્ધિકં.

    Sattamālaṃ gahetvāna, uppalādevagandhikaṃ.

    ‘‘સત્થુ પાદે ઠપેત્વાન, ઞાણમ્હિ અભિપૂજયિં;

    ‘‘Satthu pāde ṭhapetvāna, ñāṇamhi abhipūjayiṃ;

    નિપચ્ચ સિરસા પાદે, ઇદં વચનમબ્રવિં.

    Nipacca sirasā pāde, idaṃ vacanamabraviṃ.

    ‘‘યાદિસા વણ્ણિતા વીર, ઇતો અટ્ઠમકે મુનિ;

    ‘‘Yādisā vaṇṇitā vīra, ito aṭṭhamake muni;

    તાદિસાહં ભવિસ્સામિ, યદિ સિજ્ઝતિ નાયક.

    Tādisāhaṃ bhavissāmi, yadi sijjhati nāyaka.

    ‘‘તદા અવોચ મં સત્થા, વિસ્સટ્ઠા હોતિ દારિકે;

    ‘‘Tadā avoca maṃ satthā, vissaṭṭhā hoti dārike;

    અનાગતમ્હિ અદ્ધાને, લચ્છસે તં મનોરથં.

    Anāgatamhi addhāne, lacchase taṃ manorathaṃ.

    ‘‘સતસહસ્સિતો કપ્પે, ઓક્કાકકુલસમ્ભવો;

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    ગોતમો નામ ગોત્તેન, સત્થા લોકે ભવિસ્સતિ.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘તસ્સ ધમ્મેસુ દાયાદા, ઓરસા ધમ્મનિમ્મિતા;

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādā, orasā dhammanimmitā;

    નામેનુપ્પલવણ્ણાતિ, રૂપેન ચ યસસ્સિની.

    Nāmenuppalavaṇṇāti, rūpena ca yasassinī.

    ‘‘અભિઞ્ઞાસુ વસિપ્પત્તા, સત્થુસાસનકારિકા;

    ‘‘Abhiññāsu vasippattā, satthusāsanakārikā;

    સબ્બાસવપરિક્ખીણા, હેસ્સસી સત્થુ સાવિકા.

    Sabbāsavaparikkhīṇā, hessasī satthu sāvikā.

    ‘‘તદાહં મુદિતા હુત્વા, યાવજીવં તદા જિનં;

    ‘‘Tadāhaṃ muditā hutvā, yāvajīvaṃ tadā jinaṃ;

    મેત્તચિત્તા પરિચરિં, સસઙ્ઘં લોકનાયકં.

    Mettacittā paricariṃ, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘તેન કમ્મેન સુકતેન, ચેતનાપણિધીહિ ચ;

    ‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    જહિત્વા માનુસં દેહં, તાવતિંસમગચ્છહં.

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘તતો ચુતાહં મનુજે, ઉપપન્ના સયમ્ભુનો;

    ‘‘Tato cutāhaṃ manuje, upapannā sayambhuno;

    ઉપ્પલેહિ પટિચ્છન્નં, પિણ્ડપાતમદાસહં.

    Uppalehi paṭicchannaṃ, piṇḍapātamadāsahaṃ.

    ‘‘એકનવુતિતો કપ્પે, વિપસ્સી નામ નાયકો;

    ‘‘Ekanavutito kappe, vipassī nāma nāyako;

    ઉપ્પજ્જિ ચારુદસ્સનો, સબ્બધમ્મેસુ ચક્ખુમા.

    Uppajji cārudassano, sabbadhammesu cakkhumā.

    ‘‘સેટ્ઠિધીતા તદા હુત્વા, બારાણસિપુરુત્તમે;

    ‘‘Seṭṭhidhītā tadā hutvā, bārāṇasipuruttame;

    નિમન્તેત્વાન સમ્બુદ્ધં, સસઙ્ઘં લોકનાયકં.

    Nimantetvāna sambuddhaṃ, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘મહાદાનં દદિત્વાન, ઉપ્પલેહિ વિનાયકં;

    ‘‘Mahādānaṃ daditvāna, uppalehi vināyakaṃ;

    પૂજયિત્વા ચેતસાવ, વણ્ણસોભં અપત્થયિં.

    Pūjayitvā cetasāva, vaṇṇasobhaṃ apatthayiṃ.

    ‘‘ઇમમ્હિ ભદ્દકે કપ્પે, બ્રહ્મબન્ધુ મહાયસો;

    ‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;

    કસ્સપો નામ ગોત્તેન, ઉપ્પજ્જિ વદતં વરો.

    Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.

    ‘‘ઉપટ્ઠાકો મહેસિસ્સ, તદા આસિ નરિસ્સરો;

    ‘‘Upaṭṭhāko mahesissa, tadā āsi narissaro;

    કાસિરાજા કિકી નામ, બારાણસિપુરુત્તમે.

    Kāsirājā kikī nāma, bārāṇasipuruttame.

    ‘‘તસ્સાસિં દુતિયા ધીતા, સમણગુત્તસવ્હયા;

    ‘‘Tassāsiṃ dutiyā dhītā, samaṇaguttasavhayā;

    ધમ્મં સુત્વા જિનગ્ગસ્સ, પબ્બજ્જં સમરોચયિં.

    Dhammaṃ sutvā jinaggassa, pabbajjaṃ samarocayiṃ.

    ‘‘અનુજાનિ ન નો તાતો, અગારેવ તદા મયં;

    ‘‘Anujāni na no tāto, agāreva tadā mayaṃ;

    વીસવસ્સસહસ્સાનિ, વિચરિમ્હ અતન્દિતા.

    Vīsavassasahassāni, vicarimha atanditā.

    ‘‘કોમારિબ્રહ્મચરિયં, રાજકઞ્ઞા સુખેધિતા;

    ‘‘Komāribrahmacariyaṃ, rājakaññā sukhedhitā;

    બુદ્ધોપટ્ઠાનનિરતા, મુદિતા સત્તધીતરો.

    Buddhopaṭṭhānaniratā, muditā sattadhītaro.

    ‘‘સમણી સમણગુત્તા ચ, ભિક્ખુની ભિક્ખુદાયિકા;

    ‘‘Samaṇī samaṇaguttā ca, bhikkhunī bhikkhudāyikā;

    ધમ્મા ચેવ સુધમ્મા ચ, સત્તમી સઙ્ઘદાયિકા.

    Dhammā ceva sudhammā ca, sattamī saṅghadāyikā.

    ‘‘અહં ખેમા ચ સપ્પઞ્ઞા, પટાચારા ચ કુણ્ડલા;

    ‘‘Ahaṃ khemā ca sappaññā, paṭācārā ca kuṇḍalā;

    કિસાગોતમી ધમ્મદિન્ના, વિસાખા હોતિ સત્તમી.

    Kisāgotamī dhammadinnā, visākhā hoti sattamī.

    ‘‘તેહિ કમ્મેહિ સુકતેહિ, ચેતનાપણિધીહિ ચ;

    ‘‘Tehi kammehi sukatehi, cetanāpaṇidhīhi ca;

    જહિત્વા માનુસં દેહં, તાવતિંસમગચ્છહં.

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘તતો ચુતા મનુસ્સેસુ, ઉપપન્ના મહાકુલે;

    ‘‘Tato cutā manussesu, upapannā mahākule;

    પીતં મટ્ઠં વરં દુસ્સં, અદં અરહતો અહં.

    Pītaṃ maṭṭhaṃ varaṃ dussaṃ, adaṃ arahato ahaṃ.

    ‘‘તતો ચુતારિટ્ઠપુરે, જાતા વિપ્પકુલે અહં;

    ‘‘Tato cutāriṭṭhapure, jātā vippakule ahaṃ;

    ધીતા તિરિટિવચ્છસ્સ, ઉમ્માદન્તી મનોહરા.

    Dhītā tiriṭivacchassa, ummādantī manoharā.

    ‘‘તતો ચુતા જનપદે, કુલે અઞ્ઞતરે અહં;

    ‘‘Tato cutā janapade, kule aññatare ahaṃ;

    પસૂતા નાતિફીતમ્હિ, સાલિં ગોપેમહં તદા.

    Pasūtā nātiphītamhi, sāliṃ gopemahaṃ tadā.

    ‘‘દિસ્વા પચ્ચેકસમ્બુદ્ધં, પઞ્ચલાજસતાનિહં;

    ‘‘Disvā paccekasambuddhaṃ, pañcalājasatānihaṃ;

    દત્વા પદુમચ્છન્નાનિ, પઞ્ચ પુત્તસતાનિહં.

    Datvā padumacchannāni, pañca puttasatānihaṃ.

    ‘‘પત્થયિં તેપિ પત્થેસું, મધું દત્વા સયમ્ભુનો;

    ‘‘Patthayiṃ tepi patthesuṃ, madhuṃ datvā sayambhuno;

    તતો ચુતા અરઞ્ઞેહં, અજાયિં પદુમોદરે.

    Tato cutā araññehaṃ, ajāyiṃ padumodare.

    ‘‘કાસિરઞ્ઞો મહેસીહં, હુત્વા સક્કતપૂજિતા;

    ‘‘Kāsirañño mahesīhaṃ, hutvā sakkatapūjitā;

    અજનિં રાજપુત્તાનં, અનૂનં સતપઞ્ચકં.

    Ajaniṃ rājaputtānaṃ, anūnaṃ satapañcakaṃ.

    ‘‘યદા તે યોબ્બનપ્પત્તા, કીળન્તા જલકીળિતં;

    ‘‘Yadā te yobbanappattā, kīḷantā jalakīḷitaṃ;

    દિસ્વા ઓપત્તપદુમં, આસું પચ્ચેકનાયકા.

    Disvā opattapadumaṃ, āsuṃ paccekanāyakā.

    ‘‘સાહં તેહિ વિનાભૂતા, સુતવીરેહિ સોકિની;

    ‘‘Sāhaṃ tehi vinābhūtā, sutavīrehi sokinī;

    ચુતા ઇસિગિલિપસ્સે, ગામકમ્હિ અજાયિહં.

    Cutā isigilipasse, gāmakamhi ajāyihaṃ.

    ‘‘યદા બુદ્ધો સુતમતી, સુતાનં ભત્તુનોપિ ચ;

    ‘‘Yadā buddho sutamatī, sutānaṃ bhattunopi ca;

    યાગું આદાય ગચ્છન્તી, અટ્ઠ પચ્ચેકનાયકે.

    Yāguṃ ādāya gacchantī, aṭṭha paccekanāyake.

    ‘‘ભિક્ખાય ગામં ગચ્છન્તે, દિસ્વા પુત્તે અનુસ્સરિં;

    ‘‘Bhikkhāya gāmaṃ gacchante, disvā putte anussariṃ;

    ખીરધારા વિનિગ્ગચ્છિ, તદા મે પુત્તપેમસા.

    Khīradhārā viniggacchi, tadā me puttapemasā.

    ‘‘તતો તેસં અદં યાગું, પસન્ના સેહિ પાણિભિ;

    ‘‘Tato tesaṃ adaṃ yāguṃ, pasannā sehi pāṇibhi;

    તતો ચુતાહં તિદસં, નન્દનં ઉપપજ્જહં.

    Tato cutāhaṃ tidasaṃ, nandanaṃ upapajjahaṃ.

    ‘‘અનુભોત્વા સુખં દુક્ખં, સંસરિત્વા ભવાભવે;

    ‘‘Anubhotvā sukhaṃ dukkhaṃ, saṃsaritvā bhavābhave;

    તવત્થાય મહાવીર, પરિચ્ચત્તઞ્ચ જીવિતં.

    Tavatthāya mahāvīra, pariccattañca jīvitaṃ.

    ‘‘ધીતા તુય્હં મહાવીર, પઞ્ઞવન્ત જુતિન્ધર;

    ‘‘Dhītā tuyhaṃ mahāvīra, paññavanta jutindhara;

    બહુઞ્ચ દુક્કરં કમ્મં, કતં મે અતિદુક્કરં.

    Bahuñca dukkaraṃ kammaṃ, kataṃ me atidukkaraṃ.

    ‘‘રાહુલો ચ અહઞ્ચેવ, નેકજાતિસતે બહૂ;

    ‘‘Rāhulo ca ahañceva, nekajātisate bahū;

    એકસ્મિં સમ્ભવે જાતા, સમાનચ્છન્દમાનસા.

    Ekasmiṃ sambhave jātā, samānacchandamānasā.

    ‘‘નિબ્બત્તિ એકતો હોતિ, જાતિયાપિ ચ એકતો;

    ‘‘Nibbatti ekato hoti, jātiyāpi ca ekato;

    પચ્છિમે ભવે સમ્પત્તે, ઉભોપિ નાનાસમ્ભવા.

    Pacchime bhave sampatte, ubhopi nānāsambhavā.

    ‘‘પુરિમાનં જિનગ્ગાનં, સઙ્ગમં તે નિદસ્સિતં;

    ‘‘Purimānaṃ jinaggānaṃ, saṅgamaṃ te nidassitaṃ;

    અધિકારં બહું મય્હં, તુય્હત્થાય મહામુનિ.

    Adhikāraṃ bahuṃ mayhaṃ, tuyhatthāya mahāmuni.

    ‘‘યં મયા પૂરિતં કમ્મં, કુસલં સર મે મુનિ;

    ‘‘Yaṃ mayā pūritaṃ kammaṃ, kusalaṃ sara me muni;

    તવત્થાય મહાવીર, પુઞ્ઞં ઉપચિતં મયા.

    Tavatthāya mahāvīra, puññaṃ upacitaṃ mayā.

    ‘‘અભબ્બટ્ઠાને વજ્જેત્વા, વારયન્તિ અનાચારં;

    ‘‘Abhabbaṭṭhāne vajjetvā, vārayanti anācāraṃ;

    તવત્થાય મહાવીર, ચત્તં મે જીવિતં બહું.

    Tavatthāya mahāvīra, cattaṃ me jīvitaṃ bahuṃ.

    ‘‘એવં બહુવિધં દુક્ખં, સમ્પત્તિ ચ બહુબ્બિધા;

    ‘‘Evaṃ bahuvidhaṃ dukkhaṃ, sampatti ca bahubbidhā;

    પચ્છિમે ભવે સમ્પત્તે, જાતા સાવત્થિયં પુરે.

    Pacchime bhave sampatte, jātā sāvatthiyaṃ pure.

    ‘‘મહાધનસેટ્ઠિકુલે, સુખિતે સજ્જિતે તથા;

    ‘‘Mahādhanaseṭṭhikule, sukhite sajjite tathā;

    નાનારતનપજ્જોતે, સબ્બકામસમિદ્ધિને.

    Nānāratanapajjote, sabbakāmasamiddhine.

    ‘‘સક્કતા પૂજિતા ચેવ, માનિતાપચિતા તથા;

    ‘‘Sakkatā pūjitā ceva, mānitāpacitā tathā;

    રૂપસીરિમનુપ્પત્તા, કુલેસુ અભિસક્કતા.

    Rūpasīrimanuppattā, kulesu abhisakkatā.

    ‘‘અતીવ પત્થિતા ચાસિં, રૂપસોભસિરીહિ ચ;

    ‘‘Atīva patthitā cāsiṃ, rūpasobhasirīhi ca;

    પત્થિતા સેટ્ઠિપુત્તેહિ, અનેકેહિ સતેહિપિ.

    Patthitā seṭṭhiputtehi, anekehi satehipi.

    ‘‘અગારં પજહિત્વાન, પબ્બજિં અનગારિયં;

    ‘‘Agāraṃ pajahitvāna, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

    અડ્ઢમાસે અસમ્પત્તે, ચતુસચ્ચમપાપુણિં.

    Aḍḍhamāse asampatte, catusaccamapāpuṇiṃ.

    ‘‘ઇદ્ધિયા અભિનિમ્મિત્વા, ચતુરસ્સં રથં અહં;

    ‘‘Iddhiyā abhinimmitvā, caturassaṃ rathaṃ ahaṃ;

    બુદ્ધસ્સ પાદે વન્દિસ્સં, લોકનાથસ્સ તાદિનો.

    Buddhassa pāde vandissaṃ, lokanāthassa tādino.

    ‘‘ઇદ્ધીસુ ચ વસી હોમિ, દિબ્બાય સોતધાતુયા;

    ‘‘Iddhīsu ca vasī homi, dibbāya sotadhātuyā;

    ચેતોપરિયઞાણસ્સ, વસી હોમિ મહામુને.

    Cetopariyañāṇassa, vasī homi mahāmune.

    ‘‘પુબ્બેનિવાસં જાનામિ, દિબ્બચક્ખુ વિસોધિતં;

    ‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;

    સબ્બાસવપરિક્ખીણા, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો.

    Sabbāsavaparikkhīṇā, natthi dāni punabbhavo.

    ‘‘અત્થધમ્મનિરુત્તીસુ, પટિભાને તથેવ ચ;

    ‘‘Atthadhammaniruttīsu, paṭibhāne tatheva ca;

    ઞાણં મે વિમલં સુદ્ધં, પભાવેન મહેસિનો.

    Ñāṇaṃ me vimalaṃ suddhaṃ, pabhāvena mahesino.

    ‘‘ચીવરં પિણ્ડપાતઞ્ચ, પચ્ચયં સયનાસનં;

    ‘‘Cīvaraṃ piṇḍapātañca, paccayaṃ sayanāsanaṃ;

    ખણેન ઉપનામેન્તિ, સહસ્સાનિ સમન્તતો.

    Khaṇena upanāmenti, sahassāni samantato.

    ‘‘જિનો તમ્હિ ગુણે તુટ્ઠો, એતદગ્ગે ઠપેસિ મં;

    ‘‘Jino tamhi guṇe tuṭṭho, etadagge ṭhapesi maṃ;

    અગ્ગા ઇદ્ધિમતીનન્તિ , પરિસાસુ વિનાયકો.

    Aggā iddhimatīnanti , parisāsu vināyako.

    ‘‘પરિચિણ્ણો મયા સત્થા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં;

    ‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;

    ઓહિતો ગરુકો ભારો, ભવનેત્તિસમૂહતા.

    Ohito garuko bhāro, bhavanettisamūhatā.

    ‘‘યસ્સત્થાય પબ્બજિતા, અગારસ્માનગારિયં;

    ‘‘Yassatthāya pabbajitā, agārasmānagāriyaṃ;

    સો મે અત્થો અનુપ્પત્તો, સબ્બસંયોજનક્ખયો.

    So me attho anuppatto, sabbasaṃyojanakkhayo.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    અયં પન થેરી યદા ભગવા સાવત્થિનગરદ્વારે યમકપાટિહારિયં કાતું કણ્ડમ્બરુક્ખમૂલં ઉપગઞ્છિ, તદા સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા વન્દિત્વા એવમાહ – ‘‘અહં, ભન્તે, પાટિહારિયં કરિસ્સામિ, યદિ ભગવા અનુજાનાતી’’તિ સીહનાદં નદિ. સત્થા ઇદં કારણં અટ્ઠુપ્પત્તિં કત્વા જેતવનમહાવિહારે અરિયગણમજ્ઝે નિસિન્નો પટિપાટિયા ભિક્ખુનિયો ઠાનન્તરે ઠપેન્તો ઇમં થેરિં ઇદ્ધિમન્તીનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ. સા ઝાનસુખેન ફલસુખેન નિબ્બાનસુખેન ચ વીતિનામેન્તી એકદિવસં કામાનં આદીનવં ઓકારં સંકિલેસઞ્ચ પચ્ચવેક્ખમાના ગઙ્ગાતીરિયત્થેરસ્સ માતુયા ધીતાય સદ્ધિં સપત્તિવાસં ઉદ્દિસ્સ સંવેગજાતાય વુત્તગાથા પચ્ચનુભાસન્તી –

    Ayaṃ pana therī yadā bhagavā sāvatthinagaradvāre yamakapāṭihāriyaṃ kātuṃ kaṇḍambarukkhamūlaṃ upagañchi, tadā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā evamāha – ‘‘ahaṃ, bhante, pāṭihāriyaṃ karissāmi, yadi bhagavā anujānātī’’ti sīhanādaṃ nadi. Satthā idaṃ kāraṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā jetavanamahāvihāre ariyagaṇamajjhe nisinno paṭipāṭiyā bhikkhuniyo ṭhānantare ṭhapento imaṃ theriṃ iddhimantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Sā jhānasukhena phalasukhena nibbānasukhena ca vītināmentī ekadivasaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesañca paccavekkhamānā gaṅgātīriyattherassa mātuyā dhītāya saddhiṃ sapattivāsaṃ uddissa saṃvegajātāya vuttagāthā paccanubhāsantī –

    ૨૨૪.

    224.

    ‘‘ઉભો માતા ચ ધીતા ચ, મયં આસું સપત્તિયો;

    ‘‘Ubho mātā ca dhītā ca, mayaṃ āsuṃ sapattiyo;

    તસ્સા મે અહુ સંવેગો, અબ્ભુતો લોમહંસનો.

    Tassā me ahu saṃvego, abbhuto lomahaṃsano.

    ૨૨૫.

    225.

    ‘‘ધિરત્થુ કામા અસુચી, દુગ્ગન્ધા બહુકણ્ટકા;

    ‘‘Dhiratthu kāmā asucī, duggandhā bahukaṇṭakā;

    યત્થ માતા ચ ધીતા ચ, સભરિયા મયં અહું.

    Yattha mātā ca dhītā ca, sabhariyā mayaṃ ahuṃ.

    ૨૨૬.

    226.

    ‘‘કામેસ્વાદીનવં દિસ્વા, નેક્ખમ્મં દટ્ઠુ ખેમતો;

    ‘‘Kāmesvādīnavaṃ disvā, nekkhammaṃ daṭṭhu khemato;

    સા પબ્બજિં રાજગહે, અગારસ્માનગારિય’’ન્તિ. –

    Sā pabbajiṃ rājagahe, agārasmānagāriya’’nti. –

    ઇમા તિસ્સો ગાથા અભાસિ.

    Imā tisso gāthā abhāsi.

    તત્થ ઉભો માતા ચ ધીતા ચ, મયં આસું સપત્તિયોતિ માતા ચ ધીતા ચાતિ ઉભો મયં અઞ્ઞમઞ્ઞં સપત્તિયો અહુમ્હ.

    Tattha ubho mātā ca dhītā ca, mayaṃ āsuṃ sapattiyoti mātā ca dhītā cāti ubho mayaṃ aññamaññaṃ sapattiyo ahumha.

    સાવત્થિયં કિર અઞ્ઞતરસ્સ વાણિજસ્સ ભરિયાય પચ્ચૂસવેલાયં કુચ્છિયં ગબ્ભો સણ્ઠાસિ, સા તં ન અઞ્ઞાસિ. વાણિજો વિભાતાય રત્તિયા સકટેસુ ભણ્ડં આરોપેત્વા રાજગહં ઉદ્દિસ્સ ગતો. તસ્સા ગચ્છન્તે કાલે ગબ્ભો વડ્ઢેત્વા પરિપાકં અગમાસિ. અથ નં સસ્સુ એવમાહ – ‘‘મમ પુત્તો ચિરપ્પવુત્થો ત્વઞ્ચ ગબ્ભિની, પાપકં તયા કત’’ન્તિ. સા ‘‘તવ પુત્તતો અઞ્ઞં પુરિસં ન જાનામી’’તિ આહ. તં સુત્વાપિ સસ્સુ અસદ્દહન્તી તં ઘરતો નિક્કડ્ઢિ. સા સામિકં ગવેસન્તી અનુક્કમેન રાજગહં સમ્પત્તા. તાવદેવ ચસ્સા કમ્મજવાતેસુ ચલન્તેસુ મગ્ગસમીપે અઞ્ઞતરં સાલં પવિટ્ઠાય ગબ્ભવુટ્ઠાનં અહોસિ. સા સુવણ્ણબિમ્બસદિસં પુત્તં વિજાયિત્વા અનાથસાલાયં સયાપેત્વા ઉદકકિચ્ચત્થં બહિ નિક્ખન્તા. અથઞ્ઞતરો અપુત્તકો સત્થવાહો તેન મગ્ગેન ગચ્છન્તો ‘‘અસ્સામિકાય દારકો, મમ પુત્તો ભવિસ્સતી’’તિ તં ધાતિયા હત્થે અદાસિ. અથસ્સ માતા ઉદકકિચ્ચં કત્વા ઉદકં ગહેત્વા પટિનિવત્તિત્વા પુત્તં અપસ્સન્તી સોકાભિભૂતા પરિદેવિત્વા રાજગહં અપ્પવિસિત્વાવ મગ્ગં પટિપજ્જિ. તં અઞ્ઞતરો ચોરજેટ્ઠકો અન્તરામગ્ગે દિસ્વા પટિબદ્ધચિત્તો અત્તનો પજાપતિં અકાસિ. સા તસ્સ ગેહે વસન્તી એકં ધીતરં વિજાયિ. અથ સા એકદિવસં ધીતરં ગહેત્વા ઠિતા સામિકેન ભણ્ડિત્વા ધીતરં મઞ્ચકે ખિપિ. દારિકાય સીસં થોકં ભિન્દિ. તતો સાપિ સામિકં ભાયિત્વા રાજગહમેવ પચ્ચાગન્ત્વા સેરિવિચારેન વિચરતિ. તસ્સા પુત્તો પઠમયોબ્બને ઠિતો ‘‘માતા’’તિ અજાનન્તો અત્તનો પજાપતિં અકાસિ. અપરભાગે તં ચોરજેટ્ઠકધીતરં ભગિનિભાવં અજાનન્તો વિવાહં કત્વા અત્તનો ગેહં આનેસિ. એવં સો અત્તનો માતરં ભગિનિઞ્ચ પજાપતી કત્વા વાસેસિ. તેન તા ઉભોપિ સપત્તિવાસં વસિંસુ. અથેકદિવસં માતા ધીતુ કેસવટ્ટિં મોચેત્વા ઊકં ઓલોકેન્તી સીસે વણં દિસ્વા ‘‘અપ્પેવનામાયં મમ ધીતા ભવેય્યા’’તિ પુચ્છિત્વા સંવેગજાતા હુત્વા રાજગહે ભિક્ખુનુપસ્સયં ગન્ત્વા પબ્બજિત્વા કતપુબ્બકિચ્ચા વિવેકવાસં વસન્તી અત્તનો ચ પુબ્બપટિપત્તિં પચ્ચવેક્ખિત્વા ‘‘ઉભો માતા’’તિઆદિકા ગાથા અભાસિ. તા પન તાય વુત્તગાથાવ કામેસુ આદીનવદસ્સનવસેન પચ્ચનુભાસન્તી અયં થેરી ‘‘ઉભો માતા ચ ધીતા ચા’’તિઆદિમાહ. તેન વુત્તં – ‘‘સા ઝાનસુખેન ફલસુખેન નિબ્બાનસુખેન ચ વીતિનામેન્તી ઇમા તિસ્સો ગાથા અભાસી’’તિ.

    Sāvatthiyaṃ kira aññatarassa vāṇijassa bhariyāya paccūsavelāyaṃ kucchiyaṃ gabbho saṇṭhāsi, sā taṃ na aññāsi. Vāṇijo vibhātāya rattiyā sakaṭesu bhaṇḍaṃ āropetvā rājagahaṃ uddissa gato. Tassā gacchante kāle gabbho vaḍḍhetvā paripākaṃ agamāsi. Atha naṃ sassu evamāha – ‘‘mama putto cirappavuttho tvañca gabbhinī, pāpakaṃ tayā kata’’nti. Sā ‘‘tava puttato aññaṃ purisaṃ na jānāmī’’ti āha. Taṃ sutvāpi sassu asaddahantī taṃ gharato nikkaḍḍhi. Sā sāmikaṃ gavesantī anukkamena rājagahaṃ sampattā. Tāvadeva cassā kammajavātesu calantesu maggasamīpe aññataraṃ sālaṃ paviṭṭhāya gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Sā suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyitvā anāthasālāyaṃ sayāpetvā udakakiccatthaṃ bahi nikkhantā. Athaññataro aputtako satthavāho tena maggena gacchanto ‘‘assāmikāya dārako, mama putto bhavissatī’’ti taṃ dhātiyā hatthe adāsi. Athassa mātā udakakiccaṃ katvā udakaṃ gahetvā paṭinivattitvā puttaṃ apassantī sokābhibhūtā paridevitvā rājagahaṃ appavisitvāva maggaṃ paṭipajji. Taṃ aññataro corajeṭṭhako antarāmagge disvā paṭibaddhacitto attano pajāpatiṃ akāsi. Sā tassa gehe vasantī ekaṃ dhītaraṃ vijāyi. Atha sā ekadivasaṃ dhītaraṃ gahetvā ṭhitā sāmikena bhaṇḍitvā dhītaraṃ mañcake khipi. Dārikāya sīsaṃ thokaṃ bhindi. Tato sāpi sāmikaṃ bhāyitvā rājagahameva paccāgantvā serivicārena vicarati. Tassā putto paṭhamayobbane ṭhito ‘‘mātā’’ti ajānanto attano pajāpatiṃ akāsi. Aparabhāge taṃ corajeṭṭhakadhītaraṃ bhaginibhāvaṃ ajānanto vivāhaṃ katvā attano gehaṃ ānesi. Evaṃ so attano mātaraṃ bhaginiñca pajāpatī katvā vāsesi. Tena tā ubhopi sapattivāsaṃ vasiṃsu. Athekadivasaṃ mātā dhītu kesavaṭṭiṃ mocetvā ūkaṃ olokentī sīse vaṇaṃ disvā ‘‘appevanāmāyaṃ mama dhītā bhaveyyā’’ti pucchitvā saṃvegajātā hutvā rājagahe bhikkhunupassayaṃ gantvā pabbajitvā katapubbakiccā vivekavāsaṃ vasantī attano ca pubbapaṭipattiṃ paccavekkhitvā ‘‘ubho mātā’’tiādikā gāthā abhāsi. Tā pana tāya vuttagāthāva kāmesu ādīnavadassanavasena paccanubhāsantī ayaṃ therī ‘‘ubho mātā ca dhītā cā’’tiādimāha. Tena vuttaṃ – ‘‘sā jhānasukhena phalasukhena nibbānasukhena ca vītināmentī imā tisso gāthā abhāsī’’ti.

    તત્થ અસુચીતિ કિલેસાસુચિપગ્ઘરણેન અસુચી. દુગ્ગન્ધાતિ વિસગન્ધવાયનેન પૂતિગન્ધા. બહુકણ્ટકાતિ વિસૂયિકપ્પવત્તિયા સુચરિતવિનિવિજ્ઝનટ્ઠેન બહુવિધકિલેસકણ્ટકા. તથા હિ તે સત્તિસૂલૂપમા કામાતિ વુત્તા. યત્થાતિ યેસુ કામેસુ પરિભુઞ્જિતબ્બેસુ. સભરિયાતિ સમાનભરિયા, સપત્તિયોતિ અત્થો.

    Tattha asucīti kilesāsucipaggharaṇena asucī. Duggandhāti visagandhavāyanena pūtigandhā. Bahukaṇṭakāti visūyikappavattiyā sucaritavinivijjhanaṭṭhena bahuvidhakilesakaṇṭakā. Tathā hi te sattisūlūpamā kāmāti vuttā. Yatthāti yesu kāmesu paribhuñjitabbesu. Sabhariyāti samānabhariyā, sapattiyoti attho.

    ૨૨૭.

    227.

    ‘‘પુબ્બેનિવાસં જાનામિ, દિબ્બચક્ખું વિસોધિતં;

    ‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhuṃ visodhitaṃ;

    ચેતોપરિચ્ચઞાણઞ્ચ, સોતધાતુ વિસોધિતા.

    Cetopariccañāṇañca, sotadhātu visodhitā.

    ૨૨૮.

    228.

    ‘‘ઇદ્ધીપિ મે સચ્છિકતા, પત્તો મે આસવક્ખયો;

    ‘‘Iddhīpi me sacchikatā, patto me āsavakkhayo;

    છળભિઞ્ઞા સચ્છિકતા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં’’.

    Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ’’.

    ‘‘પુબ્બેનિવાસ’’ન્તિઆદિકા દ્વે ગાથા અત્તનો અધિગતવિસેસં પચ્ચવેક્ખિત્વા પીતિસોમનસ્સજાતાય થેરિયા વુત્તા. તત્થ ચેતોપરિચ્ચઞાણન્તિ ચેતોપરિયઞાણં, સચ્છિકતં, પત્તન્તિ વા સમ્બન્ધો.

    ‘‘Pubbenivāsa’’ntiādikā dve gāthā attano adhigatavisesaṃ paccavekkhitvā pītisomanassajātāya theriyā vuttā. Tattha cetopariccañāṇanti cetopariyañāṇaṃ, sacchikataṃ, pattanti vā sambandho.

    ૨૨૯.

    229.

    ‘‘ઇદ્ધિયા અભિનિમ્મિત્વા, ચતુરસ્સં રથં અહં;

    ‘‘Iddhiyā abhinimmitvā, caturassaṃ rathaṃ ahaṃ;

    બુદ્ધસ્સ પાદે વન્દિત્વા, લોકનાથસ્સ તાદિનો’’તિ. –

    Buddhassa pāde vanditvā, lokanāthassa tādino’’ti. –

    અયં ગાથા યદા ભગવા યમકપાટિહારિયં કાતું કણ્ડમ્બરુક્ખમૂલં ઉપસઙ્કમિ, તદા અયં થેરી એવરૂપં રથં નિમ્મિનિત્વા તેન સદ્ધિં સત્થુ સન્તિકં ગન્ત્વા ભગવા ‘‘અહં પાટિહારિયં કરિસ્સામિ તિત્થિયમદનિમ્મથનાય, અનુજાનાથા’’તિ વત્વા સત્થુ સન્તિકે અટ્ઠાસિ, તં સદ્ધાય વુત્તા. તત્થ ઇદ્ધિયા અભિનિમ્મિત્વા, ચતુરસ્સં રથં અહન્તિ ચતૂહિ અસ્સેહિ યોજિતં રથં ઇદ્ધિયા અભિનિમ્મિનિત્વા બુદ્ધસ્સ ભગવતો પાદે વન્દિત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિન્તિ અધિપ્પાયો.

    Ayaṃ gāthā yadā bhagavā yamakapāṭihāriyaṃ kātuṃ kaṇḍambarukkhamūlaṃ upasaṅkami, tadā ayaṃ therī evarūpaṃ rathaṃ nimminitvā tena saddhiṃ satthu santikaṃ gantvā bhagavā ‘‘ahaṃ pāṭihāriyaṃ karissāmi titthiyamadanimmathanāya, anujānāthā’’ti vatvā satthu santike aṭṭhāsi, taṃ saddhāya vuttā. Tattha iddhiyā abhinimmitvā, caturassaṃ rathaṃ ahanti catūhi assehi yojitaṃ rathaṃ iddhiyā abhinimminitvā buddhassa bhagavato pāde vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsinti adhippāyo.

    ૨૩૦.

    230.

    ‘‘સુપુપ્ફિતગ્ગં ઉપગમ્મ પાદપં, એકા તુવં તિટ્ઠસિ સાલમૂલે;

    ‘‘Supupphitaggaṃ upagamma pādapaṃ, ekā tuvaṃ tiṭṭhasi sālamūle;

    ન ચાપિ તે દુતિયો અત્થિ કોચિ, બાલે ન ત્વં ભાયસિ ધુત્તકાનં’’.

    Na cāpi te dutiyo atthi koci, bāle na tvaṃ bhāyasi dhuttakānaṃ’’.

    તત્થ સુપુપ્ફિતગ્ગન્તિ સુટ્ઠુ પુપ્ફિતઅગ્ગં, અગ્ગતો પટ્ઠાય સબ્બફાલિપુલ્લન્તી અત્થો. પાદપન્તિ રુક્ખં, ઇધ પન સાલરુક્ખો અધિપ્પેતો. એકા તુવન્તિ એકિકા ત્વં ઇધ તિટ્ઠસિ. ન ચાપિ તે દુતિયો અત્થિ કોચીતિ તવ સહાયભૂતો આરક્ખકો કોચિપિ નત્થિ, રૂપસમ્પત્તિયા વા તુય્હં દુતિયો કોચિપિ નત્થિ, અસદિસરૂપા એકિકાવ ઇમસ્મિં જનવિવિત્તે ઠાને તિટ્ઠસિ. બાલે ન ત્વં ભાયસિ ધુત્તકાનન્તિ તરુણિકે ત્વં ધુત્તપુરિસાનં કથં ન ભાયસિ, સકિઞ્ચનકારિનો ધુત્તાતિ અધિપ્પાયો. ઇમં કિર ગાથં મારો એકદિવસં થેરિં સુપુપ્ફિતે સાલવને દિવાવિહારં નિસિન્નં દિસ્વા ઉપસઙ્કમિત્વા વિવેકતો વિચ્છિન્દિતુકામો વીમંસન્તો આહ. અથ નં થેરી સન્તજ્જેન્તી અત્તનો આનુભાવવસેન –

    Tattha supupphitagganti suṭṭhu pupphitaaggaṃ, aggato paṭṭhāya sabbaphālipullantī attho. Pādapanti rukkhaṃ, idha pana sālarukkho adhippeto. Ekā tuvanti ekikā tvaṃ idha tiṭṭhasi. Na cāpi te dutiyo atthi kocīti tava sahāyabhūto ārakkhako kocipi natthi, rūpasampattiyā vā tuyhaṃ dutiyo kocipi natthi, asadisarūpā ekikāva imasmiṃ janavivitte ṭhāne tiṭṭhasi. Bāle na tvaṃ bhāyasi dhuttakānanti taruṇike tvaṃ dhuttapurisānaṃ kathaṃ na bhāyasi, sakiñcanakārino dhuttāti adhippāyo. Imaṃ kira gāthaṃ māro ekadivasaṃ theriṃ supupphite sālavane divāvihāraṃ nisinnaṃ disvā upasaṅkamitvā vivekato vicchinditukāmo vīmaṃsanto āha. Atha naṃ therī santajjentī attano ānubhāvavasena –

    ૨૩૧.

    231.

    ‘‘સતં સહસ્સાનિપિ ધુત્તકાનં, સમાગતા એદિસકા ભવેય્યું;

    ‘‘Sataṃ sahassānipi dhuttakānaṃ, samāgatā edisakā bhaveyyuṃ;

    લોમં ન ઇઞ્જે નપિ સમ્પવેધે, કિં મે તુવં માર કરિસ્સસેકો.

    Lomaṃ na iñje napi sampavedhe, kiṃ me tuvaṃ māra karissaseko.

    ૨૩૨.

    232.

    ‘‘એસા અન્તરધાયામિ, કુચ્છિં વા પવિસામિ તે;

    ‘‘Esā antaradhāyāmi, kucchiṃ vā pavisāmi te;

    ભમુકન્તરે તિટ્ઠામિ, તિટ્ઠન્તિં મં ન દક્ખસિ.

    Bhamukantare tiṭṭhāmi, tiṭṭhantiṃ maṃ na dakkhasi.

    ૨૩૩.

    233.

    ‘‘ચિત્તમ્હિ વસીભૂતાહં, ઇદ્ધિપાદા સુભાવિતા;

    ‘‘Cittamhi vasībhūtāhaṃ, iddhipādā subhāvitā;

    છળભિઞ્ઞા સચ્છિકતા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસનં.

    Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    ૨૩૪.

    234.

    ‘‘સત્તિસૂલૂપમા કામા, ખન્ધાસં અધિકુટ્ટના;

    ‘‘Sattisūlūpamā kāmā, khandhāsaṃ adhikuṭṭanā;

    યં ત્વં કામરતિં બ્રૂસિ, અરતી દાનિ સા મમ.

    Yaṃ tvaṃ kāmaratiṃ brūsi, aratī dāni sā mama.

    ૨૩૫.

    235.

    ‘‘સબ્બત્થ વિહતા નન્દી, તમોખન્ધો પદાલિતો;

    ‘‘Sabbattha vihatā nandī, tamokhandho padālito;

    એવં જાનાહિ પાપિમ, નિહતો ત્વમસિ અન્તકા’’તિ. –

    Evaṃ jānāhi pāpima, nihato tvamasi antakā’’ti. –

    ઇમા ગાથા અભાસિ.

    Imā gāthā abhāsi.

    તત્થ સતં સહસ્સાનિપિ ધુત્તકાનં , સમાગતા એદિસકા ભવેય્યુન્તિ યાદિસકો ત્વં એદિસકા એવરૂપા અનેકસતસહસ્સમત્તાપિ ધુત્તકા સમાગતા યદિ ભવેય્યું. લોમં ન ઇઞ્જે નપિ સમ્પવેધેતિ લોમમત્તમ્પિ ન ઇઞ્જેય્ય ન સમ્પવેધેય્ય. કિં મે તુવં માર કરિસ્સસેકોતિ માર, ત્વં એકકોવ મય્હં કિં કરિસ્સસિ?

    Tattha sataṃ sahassānipi dhuttakānaṃ, samāgatā edisakā bhaveyyunti yādisako tvaṃ edisakā evarūpā anekasatasahassamattāpi dhuttakā samāgatā yadi bhaveyyuṃ. Lomaṃ na iñje napi sampavedheti lomamattampi na iñjeyya na sampavedheyya. Kiṃ me tuvaṃ māra karissasekoti māra, tvaṃ ekakova mayhaṃ kiṃ karissasi?

    ઇદાનિ મારસ્સ અત્તનો કિઞ્ચિપિ કાતું અસમત્થતંયેવ વિભાવેન્તી ‘‘એસા અન્તરધાયામી’’તિ ગાથમાહ. તસ્સત્થો – માર, એસાહં તવ પુરતો ઠિતાવ અન્તરધાયામિ અદસ્સનં ગચ્છામિ, અજાનન્તસ્સેવ તે કુચ્છિં વા પવિસામિ, ભમુકન્તરે વા તિટ્ઠામિ, એવં તિટ્ઠન્તિઞ્ચ મં ત્વં ન પસ્સસિ.

    Idāni mārassa attano kiñcipi kātuṃ asamatthataṃyeva vibhāventī ‘‘esā antaradhāyāmī’’ti gāthamāha. Tassattho – māra, esāhaṃ tava purato ṭhitāva antaradhāyāmi adassanaṃ gacchāmi, ajānantasseva te kucchiṃ vā pavisāmi, bhamukantare vā tiṭṭhāmi, evaṃ tiṭṭhantiñca maṃ tvaṃ na passasi.

    કસ્માતિ ચે? ચિત્તમ્હિ વસીભૂતાહં, ઇદ્ધિપાદા સુભાવિતા, અહં ચમ્હિ માર, મય્હં ચિત્તં વસીભાવપ્પત્તં, ચત્તારોપિ ઇદ્ધિપાદા મયા સુટ્ઠુ ભાવિતા બહુલીકતા, તસ્મા અહં યથાવુત્તાય ઇદ્ધિવિસયતાય પહોમીતિ. સેસં સબ્બં હેટ્ઠા વુત્તનયત્તા ઉત્તાનમેવ.

    Kasmāti ce? Cittamhi vasībhūtāhaṃ, iddhipādā subhāvitā, ahaṃ camhi māra, mayhaṃ cittaṃ vasībhāvappattaṃ, cattāropi iddhipādā mayā suṭṭhu bhāvitā bahulīkatā, tasmā ahaṃ yathāvuttāya iddhivisayatāya pahomīti. Sesaṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānameva.

    ઉપ્પલવણ્ણાથેરીગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Uppalavaṇṇātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    દ્વાદસનિપાતવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Dvādasanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરીગાથાપાળિ • Therīgāthāpāḷi / ૧. ઉપ્પલવણ્ણાથેરીગાથા • 1. Uppalavaṇṇātherīgāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact