| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
૧૦. ઉપ્પટિપાટિકસુત્તવણ્ણના
10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā
૫૧૦. રસનં ભઞ્જનં નિરુજ્ઝનં રસો. યો યો ધમ્માનં રસો યથાધમ્મરસો, તેન યથાધમ્મરસેન. પટિપાટિયાતિ કમેન, ઉભયેનપિ ધમ્માનં પહાનક્કમેનાતિ વુત્તં હોતિ. ઇમસ્મિં ઇન્દ્રિયવિભઙ્ગેતિ ઇમસ્મિં ઇન્દ્રિયસંયુત્તસઞ્ઞિતે ઇન્દ્રિયવિભઙ્ગે. અદેસિતત્તાતિ સેસસુત્તાનિ વિય ‘‘સુખિન્દ્રિય’’ન્તિઆદિના અદેસિતત્તા ઇદં ઉપ્પટિપાટિકસુત્તં નામ. વલિયા ખરસમ્ફસ્સાય ફુટ્ઠસ્સ. તન્તિ કણ્ટકવેદનાદિં. એતસ્સ દુક્ખિન્દ્રિયસ્સ.
510. Rasanaṃ bhañjanaṃ nirujjhanaṃ raso. Yo yo dhammānaṃ raso yathādhammaraso, tena yathādhammarasena. Paṭipāṭiyāti kamena, ubhayenapi dhammānaṃ pahānakkamenāti vuttaṃ hoti. Imasmiṃ indriyavibhaṅgeti imasmiṃ indriyasaṃyuttasaññite indriyavibhaṅge. Adesitattāti sesasuttāni viya ‘‘sukhindriya’’ntiādinā adesitattā idaṃ uppaṭipāṭikasuttaṃ nāma. Valiyā kharasamphassāya phuṭṭhassa. Tanti kaṇṭakavedanādiṃ. Etassa dukkhindriyassa.
તેસં તેસન્તિ દોમનસ્સિન્દ્રિયાદીનં. કારણવસેનેવાતિ તંતંઅસાધારણકારણવસેન. તેસઞ્હિ વિસેસકારણં દસ્સેન્તો ‘‘પત્તચીવરાદીનં વા’’તિ આહ.
Tesaṃtesanti domanassindriyādīnaṃ. Kāraṇavasenevāti taṃtaṃasādhāraṇakāraṇavasena. Tesañhi visesakāraṇaṃ dassento ‘‘pattacīvarādīnaṃ vā’’ti āha.
એકતોવાતિ પુનપ્પુનં પદુદ્ધારણં અકત્વા એકજ્ઝમેવ. દુતિયજ્ઝાનાદીનં ઉપચારક્ખણે એવ નિરુજ્ઝન્તીતિ આનેત્વા સમ્બન્ધો. તેસં દુક્ખિન્દ્રિયદોમનસ્સાદીનં. અતિસયનિરોધોતિ સુટ્ઠુ પહાનં ઉજુપ્પટિપક્ખેન વૂપસમો. નિરોધોયેવાતિ નિરોધમત્તમેવ. નાનાવજ્જનેતિ યેન આવજ્જનેન અપ્પનાવીથિ હોતિ, તતો ભિજ્જાવજ્જને, અનેકાવજ્જને વા. અપ્પનાવીથિયઞ્હિ ઉપચારો એકાવજ્જનો, ઇતરો અનેકાવજ્જનો અનેકક્ખત્તું પવત્તનતો. વિસમનિસજ્જાય ઉપ્પન્નકિલમથો વિસમાસનુપતાપો . પીતિફરણેનાતિ પીતિયા ફરણરસત્તા. પીતિસમુટ્ઠાનાનં વા પણીતરૂપાનં કાયસ્સ બ્યાપનતો વુત્તં. તેનાહ ‘‘સબ્બો કાયો સુખોક્કન્તો હોતી’’તિ. વિતક્કવિચારપચ્ચયેપીતિ પિ-સદ્દો અટ્ઠાનપયુત્તો, સો ‘‘પહીનસ્સા’’તિ એત્થ આનેત્વા સમ્બન્ધિતબ્બો ‘‘પહીનસ્સપિ દોમનસ્સિન્દ્રિયસ્સા’’તિ. એતં દોમનસ્સિન્દ્રિયં ઉપ્પજ્જતીતિ સમ્બન્ધો. ‘‘તસ્સ મય્હં અતિચિરં વિતક્કયતો વિચારયતો કાયોપિ કિલમિ, ચિત્તમ્પિ વિહઞ્ઞી’’તિ ચ વચનતો કાયચિત્તખેદાનં વિતક્કવિચારપચ્ચયતા વેદિતબ્બા. વિતક્કવિચારભાવે ઉપ્પજ્જતિ દોમનસ્સિન્દ્રિયન્તિ આનેત્વા સમ્બન્ધિતબ્બં. તત્થસ્સ સિયા ઉપ્પત્તીતિ તત્થ દુતિયજ્ઝાનુપચારે અસ્સ દોમનસ્સસ્સ ઉપ્પત્તિ ભવેય્ય. ‘‘તત્થસ્સ સિયા ઉપ્પત્તી’’તિ ઇદં પરિકપ્પવચનં ઉપચારક્ખણે દોમનસ્સસ્સ સુપ્પહીનભાવદસ્સનત્થં. તથા હિ વુત્તં ‘‘ન ત્વેવ દુતિયજ્ઝાને પહીનપચ્ચયત્તા’’તિ. પહીનમ્પિ સોમનસ્સિન્દ્રિયં પીતિ વિય ન દૂરેતિ કત્વા ‘‘આસન્નત્તા’’તિ વુત્તં. નાનાવજ્જનુપચારે પહીનમ્પિ પહાનઙ્ગં પટિપક્ખેન અવિહતત્તા અન્તરન્તરા ઉપ્પજ્જેય્યાતિ ઇમમત્થં દસ્સેન્તો ‘‘અપ્પનાપ્પત્તાયા’’તિઆદિમાહ. ‘‘તાદિસાય આસેવનાય ઇચ્છિતબ્બત્તા યથા મગ્ગવીથિતો પુબ્બે દ્વે તયો જવનવારા સદિસાનુપસ્સનાવ પવત્તન્તિ, એવમિધાપિ અપ્પનાવારતો પુબ્બે દ્વે તયો જવનવારા ઉપેક્ખાસહગતાવ પવત્તન્તી’’તિ વદન્તિ. અપરિસેસન્તિ સુવિક્ખમ્ભિતન્તિ કત્વા વિક્ખમ્ભનેન અનવસેસં.
Ekatovāti punappunaṃ paduddhāraṇaṃ akatvā ekajjhameva. Dutiyajjhānādīnaṃ upacārakkhaṇe eva nirujjhantīti ānetvā sambandho. Tesaṃ dukkhindriyadomanassādīnaṃ. Atisayanirodhoti suṭṭhu pahānaṃ ujuppaṭipakkhena vūpasamo. Nirodhoyevāti nirodhamattameva. Nānāvajjaneti yena āvajjanena appanāvīthi hoti, tato bhijjāvajjane, anekāvajjane vā. Appanāvīthiyañhi upacāro ekāvajjano, itaro anekāvajjano anekakkhattuṃ pavattanato. Visamanisajjāya uppannakilamatho visamāsanupatāpo. Pītipharaṇenāti pītiyā pharaṇarasattā. Pītisamuṭṭhānānaṃ vā paṇītarūpānaṃ kāyassa byāpanato vuttaṃ. Tenāha ‘‘sabbo kāyo sukhokkanto hotī’’ti. Vitakkavicārapaccayepīti pi-saddo aṭṭhānapayutto, so ‘‘pahīnassā’’ti ettha ānetvā sambandhitabbo ‘‘pahīnassapi domanassindriyassā’’ti. Etaṃ domanassindriyaṃ uppajjatīti sambandho. ‘‘Tassa mayhaṃ aticiraṃ vitakkayato vicārayato kāyopi kilami, cittampi vihaññī’’ti ca vacanato kāyacittakhedānaṃ vitakkavicārapaccayatā veditabbā. Vitakkavicārabhāve uppajjati domanassindriyanti ānetvā sambandhitabbaṃ. Tatthassa siyā uppattīti tattha dutiyajjhānupacāre assa domanassassa uppatti bhaveyya. ‘‘Tatthassa siyā uppattī’’ti idaṃ parikappavacanaṃ upacārakkhaṇe domanassassa suppahīnabhāvadassanatthaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘na tveva dutiyajjhāne pahīnapaccayattā’’ti. Pahīnampi somanassindriyaṃ pīti viya na dūreti katvā ‘‘āsannattā’’ti vuttaṃ. Nānāvajjanupacāre pahīnampi pahānaṅgaṃ paṭipakkhena avihatattā antarantarā uppajjeyyāti imamatthaṃ dassento ‘‘appanāppattāyā’’tiādimāha. ‘‘Tādisāya āsevanāya icchitabbattā yathā maggavīthito pubbe dve tayo javanavārā sadisānupassanāva pavattanti, evamidhāpi appanāvārato pubbe dve tayo javanavārā upekkhāsahagatāva pavattantī’’ti vadanti. Aparisesanti suvikkhambhitanti katvā vikkhambhanena anavasesaṃ.
તથત્તાયાતિ તથભાવાય પઠમજ્ઝાનસમઙ્ગિતાય. સા પનસ્સ ઉપ્પાદનેન વા ઉપ્પન્નસ્સ સમાપજ્જનેન વા હોતીતિ વુત્તં ‘‘ઉપ્પાદનત્થાય સમાપજ્જનત્થાયા’’તિ. દ્વીસૂતિ નવમદસમેસુ સુત્તન્તેસુ.
Tathattāyāti tathabhāvāya paṭhamajjhānasamaṅgitāya. Sā panassa uppādanena vā uppannassa samāpajjanena vā hotīti vuttaṃ ‘‘uppādanatthāya samāpajjanatthāyā’’ti. Dvīsūti navamadasamesu suttantesu.
સુખિન્દ્રિયવગ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Sukhindriyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૧૦. ઉપ્પટિપાટિકસુત્તં • 10. Uppaṭipāṭikasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૧૦. ઉપ્પટિપાટિકસુત્તવણ્ણના • 10. Uppaṭipāṭikasuttavaṇṇanā
