Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā

    [૩૫૪] ૪. ઉરગજાતકવણ્ણના

    [354] 4. Uragajātakavaṇṇanā

    ઉરગોવ તચં જિણ્ણન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો મતપુત્તકં કુટુમ્બિકં આરબ્ભ કથેસિ. વત્થુ પન મતભરિયમતપિતિકવત્થુસદિસમેવ. ઇધાપિ તથેવ સત્થા તસ્સ નિવેસનં ગન્ત્વા તં આગન્ત્વા વન્દિત્વા નિસિન્નં ‘‘કિં, આવુસો, સોચસી’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘આમ, ભન્તે , પુત્તસ્સ મે મતકાલતો પટ્ઠાય સોચામી’’તિ વુત્તે ‘‘આવુસો, ભિજ્જનધમ્મં નામ ભિજ્જતિ, નસ્સનધમ્મં નામ નસ્સતિ, તઞ્ચ ખો ન એકસ્મિંયેવ કુલે, નાપિ એકસ્મિઞ્ઞેવ ગામે, અથ ખો અપરિમાણેસુ ચક્કવાળેસુ તીસુ ભવેસુ અમરણધમ્મો નામ નત્થિ, તબ્ભાવેનેવ ઠાતું સમત્થો એકસઙ્ખારોપિ સસ્સતો નામ નત્થિ, સબ્બે સત્તા મરણધમ્મા, સબ્બે સઙ્ખારા ભિજ્જનધમ્મા, પોરાણકપણ્ડિતાપિ પુત્તે મતે ‘મરણધમ્મં મતં, નસ્સનધમ્મં નટ્ઠ’ન્તિ ન સોચિંસૂ’’તિ વત્વા તેન યાચિતો અતીતં આહરિ.

    Uragovatacaṃ jiṇṇanti idaṃ satthā jetavane viharanto mataputtakaṃ kuṭumbikaṃ ārabbha kathesi. Vatthu pana matabhariyamatapitikavatthusadisameva. Idhāpi tatheva satthā tassa nivesanaṃ gantvā taṃ āgantvā vanditvā nisinnaṃ ‘‘kiṃ, āvuso, socasī’’ti pucchitvā ‘‘āma, bhante , puttassa me matakālato paṭṭhāya socāmī’’ti vutte ‘‘āvuso, bhijjanadhammaṃ nāma bhijjati, nassanadhammaṃ nāma nassati, tañca kho na ekasmiṃyeva kule, nāpi ekasmiññeva gāme, atha kho aparimāṇesu cakkavāḷesu tīsu bhavesu amaraṇadhammo nāma natthi, tabbhāveneva ṭhātuṃ samattho ekasaṅkhāropi sassato nāma natthi, sabbe sattā maraṇadhammā, sabbe saṅkhārā bhijjanadhammā, porāṇakapaṇḍitāpi putte mate ‘maraṇadhammaṃ mataṃ, nassanadhammaṃ naṭṭha’nti na sociṃsū’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.

    અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો બારાણસિયં દ્વારગામકે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા કુટુમ્બં સણ્ઠપેત્વા કસિકમ્મેન જીવિકં કપ્પેસિ. તસ્સ પુત્તો ચ ધીતા ચાતિ દ્વે દારકા અહેસું. સો પુત્તસ્સ વયપ્પત્તસ્સ સમાનકુલતો કુમારિકં આહરિત્વા અદાસિ, ઇતિ તે દાસિયા સદ્ધિં છ જના અહેસું – બોધિસત્તો, ભરિયા, પુત્તો, ધીતા, સુણિસા, દાસીતિ. તે સમગ્ગા સમ્મોદમાના પિયસંવાસા અહેસું. બોધિસત્તો સેસાનં પઞ્ચન્નં એવં ઓવાદં દેતિ ‘‘તુમ્હે યથાલદ્ધનિયામેનેવ દાનં દેથ, સીલં રક્ખથ, ઉપોસથકમ્મં કરોથ, મરણસ્સતિં ભાવેથ, તુમ્હાકં મરણભાવં સલ્લક્ખેથ, ઇમેસઞ્હિ સત્તાનં મરણં ધુવં, જીવિતં અદ્ધુવં, સબ્બે સઙ્ખારા અનિચ્ચા ખયવયધમ્મિનોવ, રત્તિઞ્ચ દિવા ચ અપ્પમત્તા હોથા’’તિ. તે ‘‘સાધૂ’’તિ ઓવાદં સમ્પટિચ્છિત્વા અપ્પમત્તા મરણસ્સતિં ભાવેન્તિ.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto bārāṇasiyaṃ dvāragāmake brāhmaṇakule nibbattitvā kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā kasikammena jīvikaṃ kappesi. Tassa putto ca dhītā cāti dve dārakā ahesuṃ. So puttassa vayappattassa samānakulato kumārikaṃ āharitvā adāsi, iti te dāsiyā saddhiṃ cha janā ahesuṃ – bodhisatto, bhariyā, putto, dhītā, suṇisā, dāsīti. Te samaggā sammodamānā piyasaṃvāsā ahesuṃ. Bodhisatto sesānaṃ pañcannaṃ evaṃ ovādaṃ deti ‘‘tumhe yathāladdhaniyāmeneva dānaṃ detha, sīlaṃ rakkhatha, uposathakammaṃ karotha, maraṇassatiṃ bhāvetha, tumhākaṃ maraṇabhāvaṃ sallakkhetha, imesañhi sattānaṃ maraṇaṃ dhuvaṃ, jīvitaṃ addhuvaṃ, sabbe saṅkhārā aniccā khayavayadhamminova, rattiñca divā ca appamattā hothā’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti ovādaṃ sampaṭicchitvā appamattā maraṇassatiṃ bhāventi.

    અથેકદિવસં બોધિસત્તો પુત્તેન સદ્ધિં ખેત્તં ગન્ત્વા કસતિ. પુત્તો કચવરં સઙ્કડ્ઢિત્વા ઝાપેતિ. તસ્સાવિદૂરે એકસ્મિં વમ્મિકે આસીવિસો અત્થિ. ધૂમો તસ્સ અક્ખીનિ પહરિ. સો કુદ્ધો નિક્ખમિત્વા ‘‘ઇમં નિસ્સાય મય્હં ભય’’ન્તિ ચતસ્સો દાઠા નિમુજ્જાપેન્તો તં ડંસિ, સો પરિવત્તિત્વા પતિતો. બોધિસત્તો પરિવત્તિત્વા તં પતિતં દિસ્વા ગોણે ઠપેત્વા ગન્ત્વા તસ્સ મતભાવં ઞત્વા તં ઉક્ખિપિત્વા એકસ્મિં રુક્ખમૂલે નિપજ્જાપેત્વા પારુપિત્વા નેવ રોદિ ન પરિદેવિ – ‘‘ભિજ્જનધમ્મં પન ભિન્નં, મરણધમ્મં મતં, સબ્બે સઙ્ખારા અનિચ્ચા મરણનિપ્ફત્તિકા’’તિ અનિચ્ચભાવમેવ સલ્લક્ખેત્વા કસિ. સો ખેત્તસમીપેન ગચ્છન્તં એકં પટિવિસ્સકં પુરિસં દિસ્વા ‘‘તાત, ગેહં ગચ્છસી’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘આમા’’તિ વુત્તે તેન હિ અમ્હાકમ્પિ ઘરં ગન્ત્વા બ્રાહ્મણિં વદેય્યાસિ ‘‘અજ્જ કિર પુબ્બે વિય દ્વિન્નં ભત્તં અનાહરિત્વા એકસ્સેવાહારં આહરેય્યાથ, પુબ્બે ચ એકિકાવ દાસી આહારં આહરતિ, અજ્જ પન ચત્તારોપિ જના સુદ્ધવત્થનિવત્થા ગન્ધપુપ્ફહત્થા આગચ્છેય્યાથા’’તિ. સો ‘‘સાધૂ’’તિ ગન્ત્વા બ્રાહ્મણિયા તથેવ કથેસિ. કેન તે, તાત, ઇમં સાસનં દિન્નન્તિ. બ્રાહ્મણેન , અય્યેતિ. સા ‘‘પુત્તો મે મતો’’તિ અઞ્ઞાસિ, કમ્પનમત્તમ્પિસ્સા નાહોસિ. એવં સુભાવિતચિત્તા સુદ્ધવત્થનિવત્થા ગન્ધપુપ્ફહત્થા દાસિં પન આહારં આહરાપેત્વા સેસેહિ સદ્ધિં ખેત્તં અગમાસિ. એકસ્સપિ રોદિતં વા પરિદેવિતં વા નાહોસિ.

    Athekadivasaṃ bodhisatto puttena saddhiṃ khettaṃ gantvā kasati. Putto kacavaraṃ saṅkaḍḍhitvā jhāpeti. Tassāvidūre ekasmiṃ vammike āsīviso atthi. Dhūmo tassa akkhīni pahari. So kuddho nikkhamitvā ‘‘imaṃ nissāya mayhaṃ bhaya’’nti catasso dāṭhā nimujjāpento taṃ ḍaṃsi, so parivattitvā patito. Bodhisatto parivattitvā taṃ patitaṃ disvā goṇe ṭhapetvā gantvā tassa matabhāvaṃ ñatvā taṃ ukkhipitvā ekasmiṃ rukkhamūle nipajjāpetvā pārupitvā neva rodi na paridevi – ‘‘bhijjanadhammaṃ pana bhinnaṃ, maraṇadhammaṃ mataṃ, sabbe saṅkhārā aniccā maraṇanipphattikā’’ti aniccabhāvameva sallakkhetvā kasi. So khettasamīpena gacchantaṃ ekaṃ paṭivissakaṃ purisaṃ disvā ‘‘tāta, gehaṃ gacchasī’’ti pucchitvā ‘‘āmā’’ti vutte tena hi amhākampi gharaṃ gantvā brāhmaṇiṃ vadeyyāsi ‘‘ajja kira pubbe viya dvinnaṃ bhattaṃ anāharitvā ekassevāhāraṃ āhareyyātha, pubbe ca ekikāva dāsī āhāraṃ āharati, ajja pana cattāropi janā suddhavatthanivatthā gandhapupphahatthā āgaccheyyāthā’’ti. So ‘‘sādhū’’ti gantvā brāhmaṇiyā tatheva kathesi. Kena te, tāta, imaṃ sāsanaṃ dinnanti. Brāhmaṇena , ayyeti. Sā ‘‘putto me mato’’ti aññāsi, kampanamattampissā nāhosi. Evaṃ subhāvitacittā suddhavatthanivatthā gandhapupphahatthā dāsiṃ pana āhāraṃ āharāpetvā sesehi saddhiṃ khettaṃ agamāsi. Ekassapi roditaṃ vā paridevitaṃ vā nāhosi.

    બોધિસત્તો પુત્તસ્સ નિપન્નછાયાયમેવ નિસીદિત્વા ભુઞ્જિ. ભુત્તાવસાને સબ્બેપિ દારૂનિ ઉદ્ધરિત્વા તં ચિતકં આરોપેત્વા ગન્ધપુપ્ફેહિ પૂજેત્વા ઝાપેસું. એકસ્સ ચ એકબિન્દુપિ અસ્સુ નાહોસિ, સબ્બેપિ સુભાવિતમરણસ્સતિનો હોન્તિ. તેસં સીલતેજેન સક્કસ્સ આસનં ઉણ્હાકારં દસ્સેસિ. સો ‘‘કો નુ ખો મં ઠાના ચાવેતુકામો’’તિ ઉપધારેન્તો તેસં ગુણતેજેન ઉણ્હભાવં ઞત્વા પસન્નમાનસો હુત્વા ‘‘મયા એતેસં સન્તિકં ગન્ત્વા સીહનાદં નદાપેત્વા સીહનાદપરિયોસાને એતેસં નિવેસનં સત્તરતનપરિપુણ્ણં કત્વા આગન્તું વટ્ટતી’’તિ વેગેન તત્થ ગન્ત્વા આળાહનપસ્સે ઠિતો ‘‘તાત, કિં કરોથા’’તિ આહ. ‘‘એકં મનુસ્સં ઝાપેમ, સામી’’તિ. ‘‘ન તુમ્હે મનુસ્સં ઝાપેસ્સથ, એકં પન મિગં મારેત્વા પચથ મઞ્ઞે’’તિ. ‘‘નત્થેતં સામિ, મનુસ્સમેવ ઝાપેમા’’તિ. ‘‘તેન હિ વેરિમનુસ્સો વો ભવિસ્સતી’’તિ. અથ નં બોધિસત્તો ‘‘ઓરસપુત્તો નો સામિ, ન વેરિકો’’તિ આહ. ‘‘તેન હિ વો અપ્પિયપુત્તો ભવિસ્સતી’’તિ? ‘‘અતિવિય પિયપુત્તો, સામી’’તિ. ‘‘અથ કસ્મા ન રોદસી’’તિ? સો અરોદનકારણં કથેન્તો પઠમં ગાથમાહ –

    Bodhisatto puttassa nipannachāyāyameva nisīditvā bhuñji. Bhuttāvasāne sabbepi dārūni uddharitvā taṃ citakaṃ āropetvā gandhapupphehi pūjetvā jhāpesuṃ. Ekassa ca ekabindupi assu nāhosi, sabbepi subhāvitamaraṇassatino honti. Tesaṃ sīlatejena sakkassa āsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So ‘‘ko nu kho maṃ ṭhānā cāvetukāmo’’ti upadhārento tesaṃ guṇatejena uṇhabhāvaṃ ñatvā pasannamānaso hutvā ‘‘mayā etesaṃ santikaṃ gantvā sīhanādaṃ nadāpetvā sīhanādapariyosāne etesaṃ nivesanaṃ sattaratanaparipuṇṇaṃ katvā āgantuṃ vaṭṭatī’’ti vegena tattha gantvā āḷāhanapasse ṭhito ‘‘tāta, kiṃ karothā’’ti āha. ‘‘Ekaṃ manussaṃ jhāpema, sāmī’’ti. ‘‘Na tumhe manussaṃ jhāpessatha, ekaṃ pana migaṃ māretvā pacatha maññe’’ti. ‘‘Natthetaṃ sāmi, manussameva jhāpemā’’ti. ‘‘Tena hi verimanusso vo bhavissatī’’ti. Atha naṃ bodhisatto ‘‘orasaputto no sāmi, na veriko’’ti āha. ‘‘Tena hi vo appiyaputto bhavissatī’’ti? ‘‘Ativiya piyaputto, sāmī’’ti. ‘‘Atha kasmā na rodasī’’ti? So arodanakāraṇaṃ kathento paṭhamaṃ gāthamāha –

    ૧૯.

    19.

    ‘‘ઉરગોવ તચં જિણ્ણં, હિત્વા ગચ્છતિ સં તનું;

    ‘‘Uragova tacaṃ jiṇṇaṃ, hitvā gacchati saṃ tanuṃ;

    એવં સરીરે નિબ્ભોગે, પેતે કાલકતે સતિ.

    Evaṃ sarīre nibbhoge, pete kālakate sati.

    ૨૦.

    20.

    ‘‘ડય્હમાનો ન જાનાતિ, ઞાતીનં પરિદેવિતં;

    ‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;

    તસ્મા એતં ન સોચામિ, ગતો સો તસ્સ યા ગતી’’તિ.

    Tasmā etaṃ na socāmi, gato so tassa yā gatī’’ti.

    તત્થ સં તનુન્તિ અત્તનો સરીરં. નિબ્ભોગેતિ જીવિતિન્દ્રિયસ્સ અભાવેન ભોગરહિતે. પેતેતિ પરલોકં પટિગતે. કાલકતેતિ કતકાલે, મતેતિ અત્થો. ઇદં વુત્તં હોતિ – સામિ, મમ પુત્તો યથા નામ ઉરગો જિણ્ણતચં નિચ્છિન્દિત્વા અનોલોકેત્વા અનપેક્ખો છડ્ડેત્વા ગચ્છેય્ય, એવં અત્તનો સરીરં છડ્ડેત્વા ગચ્છતિ, તસ્સ જીવિતિન્દ્રિયરહિતે સરીરે એવં નિબ્ભોગે તસ્મિઞ્ચ મે પુત્તે પેતે પુન પટિગતે મરણકાલં કત્વા ઠિતે સતિ કો કારુઞ્ઞેન વા પરિદેવેન વા અત્થો. અયઞ્હિ યથા સૂલેહિ વિજ્ઝિત્વા ડય્હમાનો સુખદુક્ખં ન જાનાતિ, એવં ઞાતીનં પરિદેવિતમ્પિ ન જાનાતિ, તેન કારણેનાહં એતં ન સોચામિ. યા તસ્સ અત્તનો ગતિ, તં સો ગતોતિ.

    Tattha saṃ tanunti attano sarīraṃ. Nibbhogeti jīvitindriyassa abhāvena bhogarahite. Peteti paralokaṃ paṭigate. Kālakateti katakāle, mateti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – sāmi, mama putto yathā nāma urago jiṇṇatacaṃ nicchinditvā anoloketvā anapekkho chaḍḍetvā gaccheyya, evaṃ attano sarīraṃ chaḍḍetvā gacchati, tassa jīvitindriyarahite sarīre evaṃ nibbhoge tasmiñca me putte pete puna paṭigate maraṇakālaṃ katvā ṭhite sati ko kāruññena vā paridevena vā attho. Ayañhi yathā sūlehi vijjhitvā ḍayhamāno sukhadukkhaṃ na jānāti, evaṃ ñātīnaṃ paridevitampi na jānāti, tena kāraṇenāhaṃ etaṃ na socāmi. Yā tassa attano gati, taṃ so gatoti.

    સક્કો બોધિસત્તસ્સ વચનં સુત્વા બ્રાહ્મણિં પુચ્છિ ‘‘અમ્મ, તુય્હં સો કિં હોતી’’તિ? ‘‘દસ માસે કુચ્છિના પરિહરિત્વા થઞ્ઞં પાયેત્વા હત્થપાદે સણ્ઠપેત્વા વડ્ઢિતપુત્તો મે, સામી’’તિ. ‘‘અમ્મ, પિતા તાવ પુરિસભાવેન મા રોદતુ, માતુ હદયં પન મુદુકં હોતિ, ત્વં કસ્મા ન રોદસી’’તિ? સા અરોદનકારણં કથેન્તી –

    Sakko bodhisattassa vacanaṃ sutvā brāhmaṇiṃ pucchi ‘‘amma, tuyhaṃ so kiṃ hotī’’ti? ‘‘Dasa māse kucchinā pariharitvā thaññaṃ pāyetvā hatthapāde saṇṭhapetvā vaḍḍhitaputto me, sāmī’’ti. ‘‘Amma, pitā tāva purisabhāvena mā rodatu, mātu hadayaṃ pana mudukaṃ hoti, tvaṃ kasmā na rodasī’’ti? Sā arodanakāraṇaṃ kathentī –

    ૨૧.

    21.

    ‘‘અનવ્હિતો તતો આગા, અનનુઞ્ઞાતો ઇતો ગતો;

    ‘‘Anavhito tato āgā, ananuññāto ito gato;

    યથાગતો તથા ગતો, તત્થ કા પરિદેવના.

    Yathāgato tathā gato, tattha kā paridevanā.

    ૨૨.

    22.

    ‘‘ડય્હમાનો ન જાનાતિ, ઞાતીનં પરિદેવિતં;

    ‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;

    તસ્મા એતં ન સોચામિ, ગતો સો તસ્સ યા ગતી’’તિ. – ગાથાદ્વયમાહ –

    Tasmā etaṃ na socāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. – gāthādvayamāha –

    તત્થ અનવ્હિતોતિ અયં તાત મયા પરલોકતો અનવ્હિતો અયાચિતો. આગાતિ અમ્હાકં ગેહં આગતો. ઇતોતિ ઇતો મનુસ્સલોકતો ગચ્છન્તોપિ મયા અનનુઞ્ઞાતોવ ગતો. યથાગતોતિ આગચ્છન્તોપિ યથા અત્તનોવ રુચિયા આગતો, ગચ્છન્તોપિ તથેવ ગતો. તત્થાતિ તસ્મિં તસ્સ ઇતો ગમને કા પરિદેવના. ડય્હમાનોતિ ગાથા વુત્તનયેન વેદિતબ્બા.

    Tattha anavhitoti ayaṃ tāta mayā paralokato anavhito ayācito. Āgāti amhākaṃ gehaṃ āgato. Itoti ito manussalokato gacchantopi mayā ananuññātova gato. Yathāgatoti āgacchantopi yathā attanova ruciyā āgato, gacchantopi tatheva gato. Tatthāti tasmiṃ tassa ito gamane kā paridevanā. Ḍayhamānoti gāthā vuttanayena veditabbā.

    સક્કો બ્રાહ્મણિયા કથં સુત્વા તસ્સ ભગિનિં પુચ્છિ ‘‘અમ્મ, તુય્હં સો કિં હોતી’’તિ? ‘‘ભાતા મે, સામી’’તિ. ‘‘અમ્મ, ભગિનિયો નામ ભાતૂસુ સિનેહા હોન્તિ, ત્વં કસ્મા ન રોદસી’’તિ? સા અરોદનકારણં કથેન્તી –

    Sakko brāhmaṇiyā kathaṃ sutvā tassa bhaginiṃ pucchi ‘‘amma, tuyhaṃ so kiṃ hotī’’ti? ‘‘Bhātā me, sāmī’’ti. ‘‘Amma, bhaginiyo nāma bhātūsu sinehā honti, tvaṃ kasmā na rodasī’’ti? Sā arodanakāraṇaṃ kathentī –

    ૨૩.

    23.

    ‘‘સચે રોદે કિસા અસ્સં, તસ્સા મે કિં ફલં સિયા;

    ‘‘Sace rode kisā assaṃ, tassā me kiṃ phalaṃ siyā;

    ઞાતિમિત્તસુહજ્જાનં, ભિય્યો નો અરતી સિયા.

    Ñātimittasuhajjānaṃ, bhiyyo no aratī siyā.

    ૨૪.

    24.

    ડય્હમાનો ન જાનાતિ, ઞાતીનં પરિદેવિતં;

    Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;

    તસ્મા એતં ન સોચામિ, ગતો સો તસ્સ યા ગતી’’તિ. – ગાથાદ્વયમાહ –

    Tasmā etaṃ na socāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. – gāthādvayamāha –

    તત્થ સચેતિ યદિ અહં ભાતરિ મતે રોદેય્યં, કિસસરીરા અસ્સં. ભાતુ પન મે તપ્પચ્ચયા વુડ્ઢિ નામ નત્થીતિ દસ્સેતિ. તસ્સા મેતિ તસ્સા મય્હં રોદન્તિયા કિં ફલં કો આનિસંસો ભવેય્ય. મય્હં અવુદ્ધિ પન પઞ્ઞાયતીતિ દીપેતિ. ઞાતિમિત્તસુહજ્જાનન્તિ ઞાતિમિત્તસુહદાનં . અયમેવ વા પાઠો. ભિય્યો નોતિ યે અમ્હાકં ઞાતી ચ મિત્તા ચ સુહદયા ચ, તેસં અધિકતરા અરતિ સિયા.

    Tattha saceti yadi ahaṃ bhātari mate rodeyyaṃ, kisasarīrā assaṃ. Bhātu pana me tappaccayā vuḍḍhi nāma natthīti dasseti. Tassā meti tassā mayhaṃ rodantiyā kiṃ phalaṃ ko ānisaṃso bhaveyya. Mayhaṃ avuddhi pana paññāyatīti dīpeti. Ñātimittasuhajjānanti ñātimittasuhadānaṃ . Ayameva vā pāṭho. Bhiyyo noti ye amhākaṃ ñātī ca mittā ca suhadayā ca, tesaṃ adhikatarā arati siyā.

    સક્કો ભગિનિયા કથં સુત્વા ભરિયં પુચ્છિ ‘‘અમ્મ, તુય્હં સો કિં હોતી’’તિ? ‘‘પતિ મે, સામી’’તિ. ‘‘ઇત્થિયો નામ પતિમ્હિ મતે વિધવા હોન્તિ અનાથા, ત્વં કસ્મા ન રોદસી’’તિ. સાપિસ્સ અરોદનકારણં કથેન્તી –

    Sakko bhaginiyā kathaṃ sutvā bhariyaṃ pucchi ‘‘amma, tuyhaṃ so kiṃ hotī’’ti? ‘‘Pati me, sāmī’’ti. ‘‘Itthiyo nāma patimhi mate vidhavā honti anāthā, tvaṃ kasmā na rodasī’’ti. Sāpissa arodanakāraṇaṃ kathentī –

    ૨૫.

    25.

    ‘‘યથાપિ દારકો ચન્દં, ગચ્છન્તમનુરોદતિ;

    ‘‘Yathāpi dārako candaṃ, gacchantamanurodati;

    એવંસમ્પદમેવેતં, યો પેતમનુસોચતિ.

    Evaṃsampadamevetaṃ, yo petamanusocati.

    ૨૬.

    26.

    ‘‘ડય્હમાનો ન જાનાતિ, ઞાતીનં પરિદેવિતં;

    ‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;

    તસ્મા એતં ન સોચામિ, ગતો સો તસ્સ યા ગતી’’તિ. – ગાથાદ્વયમાહ –

    Tasmā etaṃ na socāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. – gāthādvayamāha –

    તસ્સત્થો – યથા નામ યત્થ કત્થચિ યુત્તાયુત્તં લબ્ભનીયાલબ્ભનીયં અજાનન્તો બાલદારકો માતુ ઉચ્છઙ્ગે નિસિન્નો પુણ્ણમાસિયં પુણ્ણં ચન્દં આકાસે ગચ્છન્તં દિસ્વા ‘‘અમ્મ, ચન્દં મે દેહિ, અમ્મ, ચન્દં મે દેહી’’તિ પુનપ્પુનં રોદતિ, એવંસમ્પદમેવેતં, એવંનિપ્ફત્તિકમેવ એતં તસ્સ રુણ્ણં હોતિ, યો પેતં કાલકતં અનુસોચતિ. ઇતોપિ ચ બાલતરં. કિંકારણા? સો હિ વિજ્જમાનચન્દં અનુરોદતિ, મય્હં પન પતિ મતો એતરહિ અવિજ્જમાનો સૂલેહિ વિજ્ઝિત્વા ડય્હમાનોપિ ન કિઞ્ચિ જાનાતીતિ.

    Tassattho – yathā nāma yattha katthaci yuttāyuttaṃ labbhanīyālabbhanīyaṃ ajānanto bāladārako mātu ucchaṅge nisinno puṇṇamāsiyaṃ puṇṇaṃ candaṃ ākāse gacchantaṃ disvā ‘‘amma, candaṃ me dehi, amma, candaṃ me dehī’’ti punappunaṃ rodati, evaṃsampadamevetaṃ, evaṃnipphattikameva etaṃ tassa ruṇṇaṃ hoti, yo petaṃ kālakataṃ anusocati. Itopi ca bālataraṃ. Kiṃkāraṇā? So hi vijjamānacandaṃ anurodati, mayhaṃ pana pati mato etarahi avijjamāno sūlehi vijjhitvā ḍayhamānopi na kiñci jānātīti.

    સક્કો ભરિયાય વચનં સુત્વા દાસિં પુચ્છિ ‘‘અમ્મ, તુય્હં સો કિં હોતી’’તિ? ‘‘અય્યો મે, સામી’’તિ. ‘‘નનુ ત્વં ઇમિના પીળેત્વા પોથેત્વા પરિભુત્તા ભવિસ્સસિ, તસ્મા ‘‘સુમુત્તા અહ’’ન્તિ ન રોદસી’’તિ. ‘સામિ, મા એવં અવચ, ન એતં એતસ્સ અનુચ્છવિકં, ખન્તિમેત્તાનુદ્દયસમ્પન્નો મે અય્યપુત્તો, ઉરે સંવડ્ઢિતપુત્તો વિય અહોસી’તિ. ‘‘અથ કસ્મા ન રોદસી’’તિ? સાપિસ્સ અરોદનકારણં કથેન્તી –

    Sakko bhariyāya vacanaṃ sutvā dāsiṃ pucchi ‘‘amma, tuyhaṃ so kiṃ hotī’’ti? ‘‘Ayyo me, sāmī’’ti. ‘‘Nanu tvaṃ iminā pīḷetvā pothetvā paribhuttā bhavissasi, tasmā ‘‘sumuttā aha’’nti na rodasī’’ti. ‘Sāmi, mā evaṃ avaca, na etaṃ etassa anucchavikaṃ, khantimettānuddayasampanno me ayyaputto, ure saṃvaḍḍhitaputto viya ahosī’ti. ‘‘Atha kasmā na rodasī’’ti? Sāpissa arodanakāraṇaṃ kathentī –

    ૨૭.

    27.

    ‘‘યથાપિ ઉદકકુમ્ભો, ભિન્નો અપ્પટિસન્ધિયો;

    ‘‘Yathāpi udakakumbho, bhinno appaṭisandhiyo;

    એવંસમ્પદમેવેતં, યો પેતમનુસોચતિ.

    Evaṃsampadamevetaṃ, yo petamanusocati.

    ૨૮.

    28.

    ‘‘ડય્હમાનો ન જાનાતિ, ઞાતીનં પરિદેવિતં;

    ‘‘Ḍayhamāno na jānāti, ñātīnaṃ paridevitaṃ;

    તસ્મા એતં ન સોચામિ, ગતો સો તસ્સ યા ગતી’’તિ. – ગાથાદ્વયમાહ –

    Tasmā etaṃ na socāmi, gato so tassa yā gatī’’ti. – gāthādvayamāha –

    તસ્સત્થો – યથા નામ ઉદકકુમ્ભો ઉક્ખિપિયમાનો પતિત્વા સત્તધા ભિન્નો પુન તાનિ કપાલાનિ પટિપાટિયા ઠપેત્વા સંવિદહિત્વા પટિપાકતિકં કાતું ન સક્કોતિ, યો પેતમનુસોચતિ, તસ્સપિ એતમનુસોચનં એવંનિપ્ફત્તિકમેવ હોતિ, મતસ્સ પુન જીવાપેતું અસક્કુણેય્યત્તા ઇદ્ધિમતો વા ઇદ્ધાનુભાવેન ભિન્નં કુમ્ભં સંવિદહિત્વા ઉદકસ્સ પૂરેતું સક્કા ભવેય્ય, કાલકતો પન ઇદ્ધિબલેનાપિ ન સક્કા પટિપાકતિતં કાતુન્તિ. ઇતરા ગાથા વુત્તત્થાયેવ.

    Tassattho – yathā nāma udakakumbho ukkhipiyamāno patitvā sattadhā bhinno puna tāni kapālāni paṭipāṭiyā ṭhapetvā saṃvidahitvā paṭipākatikaṃ kātuṃ na sakkoti, yo petamanusocati, tassapi etamanusocanaṃ evaṃnipphattikameva hoti, matassa puna jīvāpetuṃ asakkuṇeyyattā iddhimato vā iddhānubhāvena bhinnaṃ kumbhaṃ saṃvidahitvā udakassa pūretuṃ sakkā bhaveyya, kālakato pana iddhibalenāpi na sakkā paṭipākatitaṃ kātunti. Itarā gāthā vuttatthāyeva.

    સક્કો સબ્બેસં ધમ્મકથં સુત્વા પસીદિત્વા ‘‘તુમ્હેહિ અપ્પમત્તેહિ મરણસ્સતિ ભાવિતા, તુમ્હે ઇતો પટ્ઠાય સહત્થેન કમ્મં મા કરિત્થ, અહં, સક્કો દેવરાજા, અહં વો ગેહે સત્ત રતનાનિ અપરિમાણાનિ કરિસ્સામિ, તુમ્હે દાનં દેથ , સીલં રક્ખથ, ઉપોસથકમ્મં કરોથ, અપ્પમત્તા હોથા’’તિ તેસં ઓવાદં દત્વા ગેહં અપરિમિતધનં કત્વા પક્કામિ.

    Sakko sabbesaṃ dhammakathaṃ sutvā pasīditvā ‘‘tumhehi appamattehi maraṇassati bhāvitā, tumhe ito paṭṭhāya sahatthena kammaṃ mā karittha, ahaṃ, sakko devarājā, ahaṃ vo gehe satta ratanāni aparimāṇāni karissāmi, tumhe dānaṃ detha , sīlaṃ rakkhatha, uposathakammaṃ karotha, appamattā hothā’’ti tesaṃ ovādaṃ datvā gehaṃ aparimitadhanaṃ katvā pakkāmi.

    સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા સચ્ચાનિ પકાસેત્વા જાતકં સમોધાનેસિ, સચ્ચપરિયોસાને કુટુમ્બિકો સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિ. તદા દાસી ખુજ્જુત્તરા અહોસિ, ધીતા ઉપ્પલવણ્ણા, પુત્તો રાહુલો, માતા ખેમા, બ્રાહ્મણો પન અહમેવ અહોસિન્તિ.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne kuṭumbiko sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā dāsī khujjuttarā ahosi, dhītā uppalavaṇṇā, putto rāhulo, mātā khemā, brāhmaṇo pana ahameva ahosinti.

    ઉરગજાતકવણ્ણના ચતુત્થા.

    Uragajātakavaṇṇanā catutthā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૩૫૪. ઉરગજાતકં • 354. Uragajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact