Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā

    ઉરુવેલપાટિહારિયકથાવણ્ણના

    Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā

    ૩૭-૮. વસેય્યામાતિ ‘‘ત્વઞ્ચ અહઞ્ચ વસેય્યામા’’તિ પિયવચનેન તસ્સ સઙ્ગણ્હનત્થં વુત્તં કિર. તેજસા તેજન્તિ આનુભાવેન આનુભાવં. તેજોધાતુયા વા તેજોધાતું. ઉભિન્નં સજોતિભૂતાનન્તિ અનાદરત્થે સામિવચનં, ભાવસત્તમીઅત્થે વા. અગ્યાગારમેવ આદિત્તં, ન તત્થ વસનકો સત્તજાતિકો. અચિન્તેય્યો હિ ઇદ્ધિવિસયો. કસ્મા પન ભગવા અગ્યાગારમ્પિ અનાદિત્તં નાધિટ્ઠાસીતિ? અત્તનો દુક્ખુપ્પાદાભાવસ્સ અનતિવિમ્હાદિભાવપ્પસઙ્ગતો. કિમત્થં પરસન્તકં મહાસમ્ભારપવત્તં તં વિનાસેતીતિ? પુન યથાપોરાણં ઇદ્ધાનુભાવેન કત્તુકામતાધિપ્પાયતો. પરિયાદિન્નોતિ ખયં નીતો. તેજસા તેજન્તિ આનુભાવેન આનુભાવં. અગ્યાગારસ્સ પરિત્તત્તા ઇતરો અત્થો ન સમ્ભવતિ. અયમત્થો ‘‘મક્ખં અસહમાનો’’તિ ઇમિના અતિવિય સમેતિ. ઇદ્ધાનુભાવમક્ખનઞ્હિ તત્થ મક્ખો નામ. પત્તેનાતિ પદુમપત્તેનાતિપિ પોરાણા. પદુમિનિસણ્ડે ઠિતો હિ ભગવા તત્થ અહોસીતિ તેસં મતિ.

    37-8.Vaseyyāmāti ‘‘tvañca ahañca vaseyyāmā’’ti piyavacanena tassa saṅgaṇhanatthaṃ vuttaṃ kira. Tejasā tejanti ānubhāvena ānubhāvaṃ. Tejodhātuyā vā tejodhātuṃ. Ubhinnaṃ sajotibhūtānanti anādaratthe sāmivacanaṃ, bhāvasattamīatthe vā. Agyāgārameva ādittaṃ, na tattha vasanako sattajātiko. Acinteyyo hi iddhivisayo. Kasmā pana bhagavā agyāgārampi anādittaṃ nādhiṭṭhāsīti? Attano dukkhuppādābhāvassa anativimhādibhāvappasaṅgato. Kimatthaṃ parasantakaṃ mahāsambhārapavattaṃ taṃ vināsetīti? Puna yathāporāṇaṃ iddhānubhāvena kattukāmatādhippāyato. Pariyādinnoti khayaṃ nīto. Tejasā tejanti ānubhāvena ānubhāvaṃ. Agyāgārassa parittattā itaro attho na sambhavati. Ayamattho ‘‘makkhaṃ asahamāno’’ti iminā ativiya sameti. Iddhānubhāvamakkhanañhi tattha makkho nāma. Pattenāti padumapattenātipi porāṇā. Paduminisaṇḍe ṭhito hi bhagavā tattha ahosīti tesaṃ mati.

    ૩૯. દિન્નન્તિ અનુમતિન્તિ અત્થો. અભીતો નિબ્ભયો. કસ્મા? યતો સો મગ્ગેન ભયમતીતો. ‘‘સુમનમનસોતિ સુન્દરચિત્તસઙ્ખાતમનો. સુમનો એવ વા’’તિ લિખિતં. તેજોવાતિ અગ્ગિ વિય. ધાતુકુસલોતિ તેજોધાતુમ્હિ કુસલો. ‘‘બ્યવહિતા ચે’’તિ સદ્દલક્ખણત્તા ચ ઉપસગ્ગો. તેજોધાતુસમાપત્તીસુ કુસલો ઇચ્ચેવત્થો. ઉદિચ્છરેતિ ઉલ્લોકેસું. ‘‘સંપરિવારેસુ’’ન્તિ ચ લિખિતં. ઇતિ એવં ભણન્તીતિ અત્થો. હતાતિ સમાતિ અત્થો, કાળકાવ હોન્તીતિ કિરેત્થ અધિપ્પાયો. ઈસકમ્પિ બ્યાપારં અકત્વા ઉપસમાનુરૂપં તિટ્ઠન્તિ. યે ચ અનેકવણ્ણા અચ્ચિયો હોન્તીતિ તં દસ્સેતું ‘‘નીલા અથ લોહિતિકા’’તિઆદિમાહ.

    39.Dinnanti anumatinti attho. Abhīto nibbhayo. Kasmā? Yato so maggena bhayamatīto. ‘‘Sumanamanasoti sundaracittasaṅkhātamano. Sumano eva vā’’ti likhitaṃ. Tejovāti aggi viya. Dhātukusaloti tejodhātumhi kusalo. ‘‘Byavahitā ce’’ti saddalakkhaṇattā ca upasaggo. Tejodhātusamāpattīsu kusalo iccevattho. Udicchareti ullokesuṃ. ‘‘Saṃparivāresu’’nti ca likhitaṃ. Iti evaṃ bhaṇantīti attho. Hatāti samāti attho, kāḷakāva hontīti kirettha adhippāyo. Īsakampi byāpāraṃ akatvā upasamānurūpaṃ tiṭṭhanti. Ye ca anekavaṇṇā acciyo hontīti taṃ dassetuṃ ‘‘nīlā atha lohitikā’’tiādimāha.

    ૪૦. ચતુદ્દિસાતિ ચતૂસુ દિસાસુ.

    40.Catuddisāti catūsu disāsu.

    ૪૪. પંસુકૂલં ઉપ્પન્નન્તિ પરિયેસમાનસ્સ પટિલાભવસેન ઉપ્પન્નં હોતિ. ચિત્તવિચિત્તપાટિહીરદસ્સનત્થાય ચ સા પરિયેસના. સા અયં સાયં . તા ઇમા તયિમા. દ્વે એકતો ગહેત્વા વદતિ. આયામિ અહં આયમહં. એતન્તિ એતસ્સ. યથા મયન્તિ યસ્મા મયં.

    44.Paṃsukūlaṃ uppannanti pariyesamānassa paṭilābhavasena uppannaṃ hoti. Cittavicittapāṭihīradassanatthāya ca sā pariyesanā. Sā ayaṃ sāyaṃ. Tā imā tayimā. Dve ekato gahetvā vadati. Āyāmi ahaṃ āyamahaṃ. Etanti etassa. Yathā mayanti yasmā mayaṃ.

    ૫૦-૫૧. ઉદકવાહકોતિ ઉદકોઘો. ઉદકસોતોતિ પોરાણા. ‘‘યાય ત્વ’’ન્તિ પુબ્બભાગવિપસ્સનાપટિપદં સન્ધાય વુત્તં. ચિરપટિકાતિ ચિરપભુતિ, નાગદમનતો પટ્ઠાય ચિરપટિકા. ‘‘ચિરપટિસઙ્ખા’’તિપિ વદન્તિ. કેસમિસ્સન્તિઆદિમ્હિ અબ્બોકિણ્ણં વિસું વિસું બન્ધિત્વા પક્ખિત્તત્તા કેસાદયોવ કેસમિસ્સાતિ પોરાણા. ખારિકાજમિસ્સન્તિ એત્થ ખારી વુચ્ચતિ તાપસપરિક્ખારો. જટિલે પાહેસીતિ દ્વે તયો તાપસે પાહેસિ. ‘‘સોળસાતિરેકઅડ્ઢઉડ્ઢાનિ પાટિહારિયસહસ્સાની’’તિ વુત્તં.

    50-51.Udakavāhakoti udakogho. Udakasototi porāṇā. ‘‘Yāya tva’’nti pubbabhāgavipassanāpaṭipadaṃ sandhāya vuttaṃ. Cirapaṭikāti cirapabhuti, nāgadamanato paṭṭhāya cirapaṭikā. ‘‘Cirapaṭisaṅkhā’’tipi vadanti. Kesamissantiādimhi abbokiṇṇaṃ visuṃ visuṃ bandhitvā pakkhittattā kesādayova kesamissāti porāṇā. Khārikājamissanti ettha khārī vuccati tāpasaparikkhāro. Jaṭile pāhesīti dve tayo tāpase pāhesi. ‘‘Soḷasātirekaaḍḍhauḍḍhāni pāṭihāriyasahassānī’’ti vuttaṃ.

    ૫૪. અગ્ગિહુત્તે કતપરિચયત્તા ભગવા તેસં આદિત્તપરિયાય-મભાસિ (સં॰ નિ॰ ૪.૨૮). તત્થ એકચ્ચં આરમ્મણવસેન આદિત્તં ચક્ખાદિ રાગગ્ગિના, એકચ્ચં સમ્પયોગવસેન ચક્ખુસમ્ફસ્સપચ્ચયા વેદયિતાદિકેનેવ, એકચ્ચં અભિભૂતત્થેન ચક્ખાદિ એવ જાતિઆદિના , એકચ્ચં પચ્ચયત્થેન, તદેવ સોકાદિનાતિ યથાસમ્ભવમેત્થ આદિત્તતા વેદિતબ્બા. એત્થ કિઞ્ચાપિ દુક્ખલક્ખણમેવેકં પાકટં, તદનુસારેન પન ઇતરં લક્ખણદ્વયમ્પિ તેહિ દિટ્ઠન્તિ વેદિતબ્બં દુક્ખાકારસ્સ ઇતરાકારદીપનતો. સન્તસુખતણ્હાભિનિવિટ્ઠત્તા પનેસં દુક્ખલક્ખણપુબ્બઙ્ગમા દેસના કતાતિ વેદિતબ્બા.

    54. Aggihutte kataparicayattā bhagavā tesaṃ ādittapariyāya-mabhāsi (saṃ. ni. 4.28). Tattha ekaccaṃ ārammaṇavasena ādittaṃ cakkhādi rāgagginā, ekaccaṃ sampayogavasena cakkhusamphassapaccayā vedayitādikeneva, ekaccaṃ abhibhūtatthena cakkhādi eva jātiādinā , ekaccaṃ paccayatthena, tadeva sokādināti yathāsambhavamettha ādittatā veditabbā. Ettha kiñcāpi dukkhalakkhaṇamevekaṃ pākaṭaṃ, tadanusārena pana itaraṃ lakkhaṇadvayampi tehi diṭṭhanti veditabbaṃ dukkhākārassa itarākāradīpanato. Santasukhataṇhābhiniviṭṭhattā panesaṃ dukkhalakkhaṇapubbaṅgamā desanā katāti veditabbā.

    ઉરુવેલપાટિહારિયકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi / ૧૨. ઉરુવેલપાટિહારિયકથા • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ઉરુવેલપાટિહારિયકથા • Uruvelapāṭihāriyakathā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā
    ઉરુવેલપાટિહારિયકથાવણ્ણના • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
    આદિત્તપરિયાયસુત્તવણ્ણના • Ādittapariyāyasuttavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / ઉરુવેલપાટિહારિયકથાવણ્ણના • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૧૨. ઉરુવેલપાટિહારિયકથા • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact