Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૯. ઉસભત્થેરગાથાવણ્ણના

    9. Usabhattheragāthāvaṇṇanā

    અમ્બપલ્લવસઙ્કાસન્તિ આયસ્મતો ઉસભત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે પુઞ્ઞાનિ કરોન્તો સિખિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો એકદિવસં સત્થારં પિણ્ડાય ચરન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો કોસમ્બફલં અદાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કપિલવત્થુસ્મિં સાકિયરાજકુલે નિબ્બત્તિત્વા ઉસભોતિ લદ્ધનામો વયપ્પત્તો સત્થુ ઞાતિસમાગમે બુદ્ધાનુભાવં દિસ્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિ. સો પબ્બજિતકાલતો પટ્ઠાય સમણધમ્મં અકત્વા દિવા સઙ્ગણિકારામો સકલરત્તિં નિદ્દાયમાનો વીતિનામેતિ. સો એકદિવસં મુટ્ઠસ્સતિ અસમ્પજાનો નિદ્દં ઓક્કન્તો સુપિને કેસમસ્સું ઓહારેત્વા અમ્બપલ્લવવણ્ણં ચીવરં પારુપિત્વા હત્થિગીવાયં નિસીદિત્વા નગરં પિણ્ડાય પવિટ્ઠં તત્થેવ મનુસ્સે સમ્પત્તે દિસ્વા લજ્જાય હત્થિક્ખન્ધતો ઓરુય્હ અત્તાનં દિસ્વા પટિબુદ્ધો, ‘‘ઈદિસં નામ સુપિનં મુટ્ઠસ્સતિના અસમ્પજાનેન નિદ્દાયમાનેન મયા દિટ્ઠ’’ન્તિ ઉપ્પન્નસંવેગો વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૨.૫૨.૧૨-૧૬) –

    Ambapallavasaṅkāsanti āyasmato usabhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso kosambaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sākiyarājakule nibbattitvā usabhoti laddhanāmo vayappatto satthu ñātisamāgame buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbaji. So pabbajitakālato paṭṭhāya samaṇadhammaṃ akatvā divā saṅgaṇikārāmo sakalarattiṃ niddāyamāno vītināmeti. So ekadivasaṃ muṭṭhassati asampajāno niddaṃ okkanto supine kesamassuṃ ohāretvā ambapallavavaṇṇaṃ cīvaraṃ pārupitvā hatthigīvāyaṃ nisīditvā nagaraṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ tattheva manusse sampatte disvā lajjāya hatthikkhandhato oruyha attānaṃ disvā paṭibuddho, ‘‘īdisaṃ nāma supinaṃ muṭṭhassatinā asampajānena niddāyamānena mayā diṭṭha’’nti uppannasaṃvego vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.12-16) –

    ‘‘કકુધં વિલસન્તંવ, દેવદેવં નરાસભં;

    ‘‘Kakudhaṃ vilasantaṃva, devadevaṃ narāsabhaṃ;

    રથિયં પટિપજ્જન્તં, કોસમ્બં અદદિં તદા.

    Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, kosambaṃ adadiṃ tadā.

    ‘‘એકતિંસે ઇતો કપ્પે, યં ફલં અદદિં તદા;

    ‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;

    દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, ફલદાનસ્સિદં ફલં.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    અથ થેરો યથાદિટ્ઠં સુપિનં અઙ્કુસં કત્વા અરહત્તસ્સ અધિગતત્તા તસ્સેવ સુપિનસ્સ કિત્તનવસેન અઞ્ઞં બ્યાકરોન્તો –

    Atha thero yathādiṭṭhaṃ supinaṃ aṅkusaṃ katvā arahattassa adhigatattā tasseva supinassa kittanavasena aññaṃ byākaronto –

    ૧૯૭.

    197.

    ‘‘અમ્બપલ્લવસઙ્કાસં, અંસે કત્વાન ચીવરં;

    ‘‘Ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaraṃ;

    નિસિન્નો હત્થિગીવાયં, ગામં પિણ્ડાય પાવિસિં.

    Nisinno hatthigīvāyaṃ, gāmaṃ piṇḍāya pāvisiṃ.

    ૧૯૮.

    198.

    ‘‘હત્થિક્ખન્ધતો ઓરુય્હ, સંવેગં અલભિં તદા;

    ‘‘Hatthikkhandhato oruyha, saṃvegaṃ alabhiṃ tadā;

    સોહં દિત્તો તદા સન્તો, પત્તો મે આસવક્ખયો’’તિ. – ગાથાદ્વયમાહ;

    Sohaṃ ditto tadā santo, patto me āsavakkhayo’’ti. – gāthādvayamāha;

    તત્થ અમ્બપલ્લવસઙ્કાસં, અંસે કત્વાન ચીવરન્તિ અમ્બપલ્લવાકારં પવાળવણ્ણં ચીવરં ખન્ધે કરિત્વા ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા. ગામન્તિ અત્તનો રાજધાનિં હત્થિક્ખન્ધે નિસિન્નો પિણ્ડાય પાવિસિં, પવિટ્ઠમત્તોવ મહાજનેન ઓલોકિયમાનો હત્થિક્ખન્ધતો ઓરુય્હ ઠિતો પટિબુજ્ઝિં, પબુદ્ધોવ સંવેગં અલભિં તદા ‘‘મુટ્ઠસ્સતિ અસમ્પજાનો હુત્વા નિદ્દાયોક્કમનેન એતં જાત’’ન્તિ. અપરે પન ‘‘રાજાવ હુત્વા રત્તિભાગે એવરૂપં સુપિનં દિસ્વા વિભાતાય રત્તિયા હત્થિક્ખન્ધં આરુય્હ નગરવીથિયં ચરન્તો તં સુપિનં સરિત્વા હત્થિક્ખન્ધતો ઓરુય્હ સંવેગં લભિત્વા સત્થુ સન્તિકે પબ્બજિત્વા અરહત્તં પત્વા ઉદાનં ઉદાનેન્તો ઇમા ગાથા અભાસી’’તિ વદન્તિ. દિત્તોતિ તસ્મિં રાજકાલે જાતિમદભોગમદાદિપરિદપ્પિતો સમાનો સંવેગમલભિન્તિ યોજના.

    Tattha ambapallavasaṅkāsaṃ, aṃse katvāna cīvaranti ambapallavākāraṃ pavāḷavaṇṇaṃ cīvaraṃ khandhe karitvā uttarāsaṅgaṃ karitvā. Gāmanti attano rājadhāniṃ hatthikkhandhe nisinno piṇḍāya pāvisiṃ, paviṭṭhamattova mahājanena olokiyamāno hatthikkhandhato oruyha ṭhito paṭibujjhiṃ, pabuddhova saṃvegaṃ alabhiṃ tadā ‘‘muṭṭhassati asampajāno hutvā niddāyokkamanena etaṃ jāta’’nti. Apare pana ‘‘rājāva hutvā rattibhāge evarūpaṃ supinaṃ disvā vibhātāya rattiyā hatthikkhandhaṃ āruyha nagaravīthiyaṃ caranto taṃ supinaṃ saritvā hatthikkhandhato oruyha saṃvegaṃ labhitvā satthu santike pabbajitvā arahattaṃ patvā udānaṃ udānento imā gāthā abhāsī’’ti vadanti. Dittoti tasmiṃ rājakāle jātimadabhogamadādiparidappito samāno saṃvegamalabhinti yojanā.

    ઉસભત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Usabhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૯. ઉસભત્થેરગાથા • 9. Usabhattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact