Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરીગાથા-અટ્ઠકથા • Therīgāthā-aṭṭhakathā

    ૨. ઉત્તમાથેરીગાથાવણ્ણના

    2. Uttamātherīgāthāvaṇṇanā

    ચતુક્ખત્તું પઞ્ચક્ખત્તુન્તિઆદિકા ઉત્તમાય થેરિયા ગાથા. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારા તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયં કુસલં ઉપચિનન્તી વિપસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે બન્ધુમતીનગરે અઞ્ઞતરસ્સ કુટુમ્બિકસ્સ ગેહે ઘરદાસી હુત્વા નિબ્બત્તિ. સા વયપ્પત્તા અત્તનો અય્યકાનં વેય્યાવચ્ચં કરોન્તી જીવતિ. તેન ચ સમયેન બન્ધુમરાજા પુણ્ણમીદિવસે ઉપોસથિકો હુત્વા પુરેભત્તં દાનાનિ દત્વા પચ્છાભત્તં ગન્ત્વા ધમ્મં સુણાતિ. અથ મહાજના યથા રાજા પટિપજ્જતિ, તથેવ પુણ્ણમીદિવસે ઉપોસથઙ્ગાનિ સમાદાય વત્તન્તિ. અથસ્સા દાસિયા એતદહોસિ – ‘‘એતરહિ ખો મહારાજા મહાજના ચ ઉપોસથઙ્ગાનિ સમાદાય વત્તન્તિ, યંનૂનાહં ઉપોસથદિવસેસુ ઉપોસથસીલં સમાદાય વત્તેય્ય’’ન્તિ. સા તથા કરોન્તી સુપરિસુદ્ધં ઉપોસથસીલં રક્ખિત્વા તાવતિંસેસુ નિબ્બત્તા અપરાપરં સુગતીસુયેવ સંસરન્તી ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં સેટ્ઠિકુલે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્વા પટાચારાય થેરિયા સન્તિકે ધમ્મં સુત્વા પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા તં મત્થકં પાપેતું નાસક્ખિ. પટાચારા થેરી તસ્સા ચિત્તાચારં ઞત્વા ઓવાદમદાસિ. સા તસ્સા ઓવાદે ઠત્વા સહ પટિસમ્ભિદાહિ અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેરી ૨.૨.૧-૨૧) –

    Catukkhattuṃ pañcakkhattuntiādikā uttamāya theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagare aññatarassa kuṭumbikassa gehe gharadāsī hutvā nibbatti. Sā vayappattā attano ayyakānaṃ veyyāvaccaṃ karontī jīvati. Tena ca samayena bandhumarājā puṇṇamīdivase uposathiko hutvā purebhattaṃ dānāni datvā pacchābhattaṃ gantvā dhammaṃ suṇāti. Atha mahājanā yathā rājā paṭipajjati, tatheva puṇṇamīdivase uposathaṅgāni samādāya vattanti. Athassā dāsiyā etadahosi – ‘‘etarahi kho mahārājā mahājanā ca uposathaṅgāni samādāya vattanti, yaṃnūnāhaṃ uposathadivasesu uposathasīlaṃ samādāya vatteyya’’nti. Sā tathā karontī suparisuddhaṃ uposathasīlaṃ rakkhitvā tāvatiṃsesu nibbattā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhikule nibbattitvā viññutaṃ patvā paṭācārāya theriyā santike dhammaṃ sutvā pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā taṃ matthakaṃ pāpetuṃ nāsakkhi. Paṭācārā therī tassā cittācāraṃ ñatvā ovādamadāsi. Sā tassā ovāde ṭhatvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.2.1-21) –

    ‘‘નગરે બન્ધુમતિયા, બન્ધુમા નામ ખત્તિયો;

    ‘‘Nagare bandhumatiyā, bandhumā nāma khattiyo;

    દિવસે પુણ્ણમાય સો, ઉપવસિ ઉપોસથં.

    Divase puṇṇamāya so, upavasi uposathaṃ.

    ‘‘અહં તેન સમયેન, કુમ્ભદાસી અહં તહિં;

    ‘‘Ahaṃ tena samayena, kumbhadāsī ahaṃ tahiṃ;

    દિસ્વા સરાજકં સેનં, એવાહં ચિન્તયિં તદા.

    Disvā sarājakaṃ senaṃ, evāhaṃ cintayiṃ tadā.

    ‘‘રાજાપિ રજ્જં છડ્ડેત્વા, ઉપવસિ ઉપોસથં;

    ‘‘Rājāpi rajjaṃ chaḍḍetvā, upavasi uposathaṃ;

    સફલં નૂન તં કમ્મં, જનકાયો પમોદિતો.

    Saphalaṃ nūna taṃ kammaṃ, janakāyo pamodito.

    ‘‘યોનિસો પચ્ચવેક્ખિત્વા, દુગ્ગચ્ચઞ્ચ દલિદ્દતં;

    ‘‘Yoniso paccavekkhitvā, duggaccañca daliddataṃ;

    માનસં સમ્પહંસિત્વા, ઉપવસિં ઉપોસથં.

    Mānasaṃ sampahaṃsitvā, upavasiṃ uposathaṃ.

    ‘‘અહં ઉપોસથં કત્વા, સમ્માસમ્બુદ્ધસાસને;

    ‘‘Ahaṃ uposathaṃ katvā, sammāsambuddhasāsane;

    તેન કમ્મેન સુકતેન, તાવતિંસમગચ્છહં.

    Tena kammena sukatena, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘તત્થ મે સુકતં બ્યમ્હં, ઉબ્ભયોજનમુગ્ગતં;

    ‘‘Tattha me sukataṃ byamhaṃ, ubbhayojanamuggataṃ;

    કૂટાગારવરૂપેતં, મહાસનસુભૂસિતં.

    Kūṭāgāravarūpetaṃ, mahāsanasubhūsitaṃ.

    ‘‘અચ્છરા સતસહસ્સા, ઉપતિટ્ઠન્તિ મં સદા;

    ‘‘Accharā satasahassā, upatiṭṭhanti maṃ sadā;

    અઞ્ઞે દેવે અતિક્કમ્મ, અતિરોચામિ સબ્બદા.

    Aññe deve atikkamma, atirocāmi sabbadā.

    ‘‘ચતુસટ્ઠિદેવરાજૂનં, મહેસિત્તમકારયિં;

    ‘‘Catusaṭṭhidevarājūnaṃ, mahesittamakārayiṃ;

    તેસટ્ઠિચક્કવત્તીનં, મહેસિત્તમકારયિં.

    Tesaṭṭhicakkavattīnaṃ, mahesittamakārayiṃ.

    ‘‘સુવણ્ણવણ્ણા હુત્વાન, ભવેસુ સંસરામહં;

    ‘‘Suvaṇṇavaṇṇā hutvāna, bhavesu saṃsarāmahaṃ;

    સબ્બત્થ પવરા હોમિ, ઉપોસથસ્સિદં ફલં.

    Sabbattha pavarā homi, uposathassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘હત્થિયાનં અસ્સયાનં, રથયાનઞ્ચ સીવિકં;

    ‘‘Hatthiyānaṃ assayānaṃ, rathayānañca sīvikaṃ;

    લભામિ સબ્બમેવેતં, ઉપોસથસ્સિદં ફલં.

    Labhāmi sabbamevetaṃ, uposathassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘સોણ્ણમયં રૂપિમયં, અથોપિ ફલિકામયં;

    ‘‘Soṇṇamayaṃ rūpimayaṃ, athopi phalikāmayaṃ;

    લોહિતઙ્ગમયઞ્ચેવ, સબ્બં પટિલભામહં.

    Lohitaṅgamayañceva, sabbaṃ paṭilabhāmahaṃ.

    ‘‘કોસેય્યકમ્બલિયાનિ, ખોમકપ્પાસિકાનિ ચ;

    ‘‘Koseyyakambaliyāni, khomakappāsikāni ca;

    મહગ્ઘાનિ ચ વત્થાનિ, સબ્બં પટિલભામહં.

    Mahagghāni ca vatthāni, sabbaṃ paṭilabhāmahaṃ.

    ‘‘અન્નં પાનં ખાદનીયં, વત્થસેનાસનાનિ ચ;

    ‘‘Annaṃ pānaṃ khādanīyaṃ, vatthasenāsanāni ca;

    સબ્બમેતં પટિલભે, ઉપોસથસ્સિદં ફલં.

    Sabbametaṃ paṭilabhe, uposathassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘વરગન્ધઞ્ચ માલઞ્ચ, ચુણ્ણકઞ્ચ વિલેપનં;

    ‘‘Varagandhañca mālañca, cuṇṇakañca vilepanaṃ;

    સબ્બમેતં પટિલભે, ઉપોસથસ્સિદં ફલં.

    Sabbametaṃ paṭilabhe, uposathassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘કૂટાગારઞ્ચ પાસાદં, મણ્ડપં હમ્મિયં ગુહં;

    ‘‘Kūṭāgārañca pāsādaṃ, maṇḍapaṃ hammiyaṃ guhaṃ;

    સબ્બમેતં પટિલભે, ઉપોસથસ્સિદં ફલં.

    Sabbametaṃ paṭilabhe, uposathassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘જાતિયા સત્તવસ્સાહં, પબ્બજિં અનગારિયં;

    ‘‘Jātiyā sattavassāhaṃ, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

    અડ્ઢમાસે અસમ્પત્તે, અરહત્તમપાપુણિં.

    Aḍḍhamāse asampatte, arahattamapāpuṇiṃ.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં, ભવા સબ્બે સમૂહતા;

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    સબ્બાસવપરિક્ખીણા, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો.

    Sabbāsavaparikkhīṇā, natthi dāni punabbhavo.

    ‘‘એકનવુતિતો કપ્પે, યં કમ્મમકરિં તદા;

    ‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;

    દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, ઉપોસથસ્સિદં ફલં.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, uposathassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    અરહત્તં પન પત્વા અત્તનો પટિપત્તિં પચ્ચવેક્ખિત્વા ઉદાનવસેન –

    Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –

    ૪૨.

    42.

    ‘‘ચતુક્ખત્તું પઞ્ચક્ખત્તું, વિહારા ઉપનિક્ખમિં;

    ‘‘Catukkhattuṃ pañcakkhattuṃ, vihārā upanikkhamiṃ;

    અલદ્ધા ચેતસો સન્તિં, ચિત્તે અવસવત્તિની.

    Aladdhā cetaso santiṃ, citte avasavattinī.

    ૪૩.

    43.

    ‘‘સા ભિક્ખુનિં ઉપાગચ્છિં, યા મે સદ્ધાયિકા અહુ;

    ‘‘Sā bhikkhuniṃ upāgacchiṃ, yā me saddhāyikā ahu;

    સા મે ધમ્મમદેસેસિ, ખન્ધાયતનધાતુયો.

    Sā me dhammamadesesi, khandhāyatanadhātuyo.

    ૪૪.

    44.

    ‘‘તસ્સા ધમ્મં સુણિત્વાન, યથા મં અનુસાસિ સા;

    ‘‘Tassā dhammaṃ suṇitvāna, yathā maṃ anusāsi sā;

    સત્તાહં એકપલ્લઙ્કેન, નિસીદિં પીતિસુખસમપ્પિતા;

    Sattāhaṃ ekapallaṅkena, nisīdiṃ pītisukhasamappitā;

    અટ્ઠમિયા પાદે પસારેસિં, તમોખન્ધં પદાલિયા’’તિ. –

    Aṭṭhamiyā pāde pasāresiṃ, tamokhandhaṃ padāliyā’’ti. –

    ઇમા ગાથા અભાસિ.

    Imā gāthā abhāsi.

    તત્થ સા ભિક્ખુનિં ઉપાગચ્છિં , યા મે સદ્ધાયિકા અહૂતિ યા મયા સદ્ધાતબ્બા સદ્ધેય્યવચના અહોસિ, તં ભિક્ખુનિં સાહં ઉપગચ્છિં ઉપસઙ્કમિં, પટાચારાથેરિં સદ્ધાય વદતિ. ‘‘સા ભિક્ખુની ઉપગચ્છિ, યા મે સાધયિકા’’તિપિ પાઠો. સા પટાચારા ભિક્ખુની અનુકમ્પાય મં ઉપગચ્છિ, યા મય્હં સદત્થસ્સ સાધિકાતિ અત્થો. સા મે ધમ્મમદેસેસિ, ખન્ધાયતનધાતુયોતિ સા પટાચારા થેરી ‘‘ઇમે પઞ્ચક્ખન્ધા, ઇમાનિ દ્વાદસાયતનાનિ, ઇમા અટ્ઠારસ ધાતુયો’’તિ ખન્ધાદિકે વિભજિત્વા દસ્સેન્તી મય્હં ધમ્મં દેસેસિ.

    Tattha sā bhikkhuniṃ upāgacchiṃ, yā me saddhāyikā ahūti yā mayā saddhātabbā saddheyyavacanā ahosi, taṃ bhikkhuniṃ sāhaṃ upagacchiṃ upasaṅkamiṃ, paṭācārātheriṃ saddhāya vadati. ‘‘Sā bhikkhunī upagacchi, yā me sādhayikā’’tipi pāṭho. Sā paṭācārā bhikkhunī anukampāya maṃ upagacchi, yā mayhaṃ sadatthassa sādhikāti attho. Sā me dhammamadesesi, khandhāyatanadhātuyoti sā paṭācārā therī ‘‘ime pañcakkhandhā, imāni dvādasāyatanāni, imā aṭṭhārasa dhātuyo’’ti khandhādike vibhajitvā dassentī mayhaṃ dhammaṃ desesi.

    તસ્સા ધમ્મં સુણિત્વાનાતિ તસ્સા પટિસમ્ભિદાપ્પત્તાય થેરિયા સન્તિકે ખન્ધાદિવિભાગપુબ્બઙ્ગમં અરિયમગ્ગં પાપેત્વા દેસિતસણ્હસુખુમવિપસ્સનાધમ્મં સુત્વા. યથા મં અનુસાસિ સાતિ સા થેરી યથા મં અનુસાસિ ઓવદિ, તથા પટિપજ્જન્તી પટિપત્તિં મત્થકં પાપેત્વાપિ સત્તાહં એકપલ્લઙ્કેન નિસીદિં. કથં? પીતિસુખસમપ્પિતાતિ ઝાનમયેન પીતિસુખેન સમઙ્ગીભૂતા. અટ્ઠમિયા પાદે પસારેસિં, તમોખન્ધં પદાલિયાતિ અનવસેસં મોહક્ખન્ધં અગ્ગમગ્ગેન પદાલેત્વા અટ્ઠમે દિવસે પલ્લઙ્કં ભિન્દન્તી પાદે પસારેસિં. ઇદમેવ ચસ્સા અઞ્ઞાબ્યાકરણં અહોસિ.

    Tassādhammaṃ suṇitvānāti tassā paṭisambhidāppattāya theriyā santike khandhādivibhāgapubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ pāpetvā desitasaṇhasukhumavipassanādhammaṃ sutvā. Yathā maṃ anusāsi sāti sā therī yathā maṃ anusāsi ovadi, tathā paṭipajjantī paṭipattiṃ matthakaṃ pāpetvāpi sattāhaṃ ekapallaṅkena nisīdiṃ. Kathaṃ? Pītisukhasamappitāti jhānamayena pītisukhena samaṅgībhūtā. Aṭṭhamiyā pāde pasāresiṃ, tamokhandhaṃ padāliyāti anavasesaṃ mohakkhandhaṃ aggamaggena padāletvā aṭṭhame divase pallaṅkaṃ bhindantī pāde pasāresiṃ. Idameva cassā aññābyākaraṇaṃ ahosi.

    ઉત્તમાથેરીગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Uttamātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરીગાથાપાળિ • Therīgāthāpāḷi / ૨. ઉત્તમાથેરીગાથા • 2. Uttamātherīgāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact