Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૧૦. ઉત્તિયત્થેરગાથાવણ્ણના

    10. Uttiyattheragāthāvaṇṇanā

    આબાધે મે સમુપ્પન્નેતિ આયસ્મતો ઉત્તિયત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? સો કિર પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ વિવટ્ટૂપનિસ્સયં પુઞ્ઞં ઉપચિનન્તો ઇતો ચતુનવુતે કપ્પે સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે ચન્દભાગાય નદિયા મહારૂપો સુસુમારો હુત્વા નિબ્બત્તો. સો પારં ગન્તું નદિયા તીરં ઉપગતં ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નચિત્તો પારં નેતુકામો તીરસમીપે નિપજ્જિ. ભગવા તસ્સ અનુકમ્પાય પિટ્ઠિયં પાદે ઠપેસિ. સો હટ્ઠો ઉદગ્ગો પીતિવેગેન દિગુણુસ્સાહો હુત્વા સોતં છિન્દન્તો સીઘેન જવેન ભગવન્તં પરતીરં નેસિ. ભગવા તસ્સ ચિત્તપ્પસાદં ઓલોકેત્વા ‘‘અયં ઇતો ચુતો દેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા તતો પટ્ઠાય સુગતીસુયેવ સંસરન્તો ઇતો ચતુનવુતે કપ્પે અમતં પાપુણિસ્સતી’’તિ બ્યાકરિત્વા પક્કામિ.

    Ābādhe me samuppanneti āyasmato uttiyattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito catunavute kappe siddhatthassa bhagavato kāle candabhāgāya nadiyā mahārūpo susumāro hutvā nibbatto. So pāraṃ gantuṃ nadiyā tīraṃ upagataṃ bhagavantaṃ disvā pasannacitto pāraṃ netukāmo tīrasamīpe nipajji. Bhagavā tassa anukampāya piṭṭhiyaṃ pāde ṭhapesi. So haṭṭho udaggo pītivegena diguṇussāho hutvā sotaṃ chindanto sīghena javena bhagavantaṃ paratīraṃ nesi. Bhagavā tassa cittappasādaṃ oloketvā ‘‘ayaṃ ito cuto devaloke nibbattitvā tato paṭṭhāya sugatīsuyeva saṃsaranto ito catunavute kappe amataṃ pāpuṇissatī’’ti byākaritvā pakkāmi.

    સો તથા સુગતીસુયેવ પરિબ્ભમન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં અઞ્ઞતરસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ ઉત્તિયો નામ નામેન. સો વયપ્પત્તો ‘‘અમતં પરિયેસિસ્સામી’’તિ પરિબ્બાજકો હુત્વા વિચરન્તો એકદિવસં ભગવન્તં ઉપસઙ્કમિત્વા ધમ્મં સુત્વા સાસને પબ્બજિત્વાપિ સીલાદીનં અવિસોધિતત્તા વિસેસં નિબ્બત્તેતું અસક્કોન્તો અઞ્ઞે ભિક્ખૂ વિસેસં નિબ્બત્તેત્વા અઞ્ઞં બ્યાકરોન્તે દિસ્વા સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા સઙ્ખેપેનેવ ઓવાદં યાચિ. સત્થાપિ તસ્સ ‘‘તસ્માતિહ ત્વં, ઉત્તિય, આદિમેવ વિસોધેહી’’તિઆદિના (સં॰ નિ॰ ૫.૩૬૯) સઙ્ખેપેનેવ ઓવાદં અદાસિ. સો તસ્સ ઓવાદે ઠત્વા વિપસ્સનં આરભિ. તસ્સ આરદ્ધવિપસ્સનસ્સ આબાધો ઉપ્પજ્જિ. ઉપ્પન્ને પન આબાધે સઞ્જાતસંવેગો વીરિયારમ્ભવત્થું કત્વા વિપસ્સનાય કમ્મં કરોન્તો વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૧.૩.૧૬૯-૧૭૯) –

    So tathā sugatīsuyeva paribbhamanto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti uttiyo nāma nāmena. So vayappatto ‘‘amataṃ pariyesissāmī’’ti paribbājako hutvā vicaranto ekadivasaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā sāsane pabbajitvāpi sīlādīnaṃ avisodhitattā visesaṃ nibbattetuṃ asakkonto aññe bhikkhū visesaṃ nibbattetvā aññaṃ byākaronte disvā satthāraṃ upasaṅkamitvā saṅkhepeneva ovādaṃ yāci. Satthāpi tassa ‘‘tasmātiha tvaṃ, uttiya, ādimeva visodhehī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.369) saṅkhepeneva ovādaṃ adāsi. So tassa ovāde ṭhatvā vipassanaṃ ārabhi. Tassa āraddhavipassanassa ābādho uppajji. Uppanne pana ābādhe sañjātasaṃvego vīriyārambhavatthuṃ katvā vipassanāya kammaṃ karonto vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.3.169-179) –

    ‘‘ચન્દભાગાનદીતીરે, સુસુમારો અહં તદા;

    ‘‘Candabhāgānadītīre, susumāro ahaṃ tadā;

    સગોચરપસુતોહં, નદિતિત્થં અગચ્છહં.

    Sagocarapasutohaṃ, nadititthaṃ agacchahaṃ.

    ‘‘સિદ્ધત્થો તમ્હિ સમયે, સયમ્ભૂ અગ્ગપુગ્ગલો;

    ‘‘Siddhattho tamhi samaye, sayambhū aggapuggalo;

    નદિં તરિતુકામો સો, નદિતિત્થં ઉપાગમિ.

    Nadiṃ taritukāmo so, nadititthaṃ upāgami.

    ‘‘ઉપગતે ચ સમ્બુદ્ધે, અહમ્પિ તત્થુપાગમિં;

    ‘‘Upagate ca sambuddhe, ahampi tatthupāgamiṃ;

    ઉપગન્ત્વાન સમ્બુદ્ધં, ઇમં વાચં ઉદીરયિં.

    Upagantvāna sambuddhaṃ, imaṃ vācaṃ udīrayiṃ.

    ‘‘અભિરૂહ મહાવીર, તારેસ્સામિ અહં તુવં;

    ‘‘Abhirūha mahāvīra, tāressāmi ahaṃ tuvaṃ;

    પેત્તિકં વિસયં મય્હં, અનુકમ્પ મહામુનિ.

    Pettikaṃ visayaṃ mayhaṃ, anukampa mahāmuni.

    ‘‘મમ ઉગ્ગજ્જનં સુત્વા, અભિરૂહિ મહામુનિ;

    ‘‘Mama uggajjanaṃ sutvā, abhirūhi mahāmuni;

    હટ્ઠો હટ્ઠેન ચિત્તેન, તારેસિં લોકનાયકં.

    Haṭṭho haṭṭhena cittena, tāresiṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘નદિયા પારિમે તીરે, સિદ્ધત્થો લોકનાયકો;

    ‘‘Nadiyā pārime tīre, siddhattho lokanāyako;

    અસ્સાસેસિ મમં તત્થ, અમતં પાપુણિસ્સતિ.

    Assāsesi mamaṃ tattha, amataṃ pāpuṇissati.

    ‘‘તમ્હા કાયા ચવિત્વાન, દેવલોકં અગચ્છહં;

    ‘‘Tamhā kāyā cavitvāna, devalokaṃ agacchahaṃ;

    દિબ્બસુખં અનુભવિં, અચ્છરાહિ પુરક્ખતો.

    Dibbasukhaṃ anubhaviṃ, accharāhi purakkhato.

    ‘‘સત્તક્ખત્તુઞ્ચ દેવિન્દો, દેવરજ્જમકાસહં;

    ‘‘Sattakkhattuñca devindo, devarajjamakāsahaṃ;

    તીણિક્ખત્તું ચક્કવત્તી, મહિયા ઇસ્સરો અહું.

    Tīṇikkhattuṃ cakkavattī, mahiyā issaro ahuṃ.

    ‘‘વિવેકમનુયુત્તોહં , નિપકો ચ સુસંવુતો;

    ‘‘Vivekamanuyuttohaṃ , nipako ca susaṃvuto;

    ધારેમિ અન્તિમં દેહં, સમ્માસમ્બુદ્ધસાસને.

    Dhāremi antimaṃ dehaṃ, sammāsambuddhasāsane.

    ‘‘ચતુન્નવુતિતો કપ્પે, તારેસિં યં નરાસભં;

    ‘‘Catunnavutito kappe, tāresiṃ yaṃ narāsabhaṃ;

    દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, તરણાય ઇદં ફલં.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, taraṇāya idaṃ phalaṃ.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    અરહત્તં પન પત્વા અત્તનો સમ્મા પટિપત્તિયા પરિપુણ્ણાકારવિભાવનમુખેન અઞ્ઞં બ્યાકરોન્તો ‘‘આબાધે મે સમુપ્પન્ને’’તિ ગાથં અભાસિ.

    Arahattaṃ pana patvā attano sammā paṭipattiyā paripuṇṇākāravibhāvanamukhena aññaṃ byākaronto ‘‘ābādhe me samuppanne’’ti gāthaṃ abhāsi.

    ૩૦. તત્થ આબાધે મે સમુપ્પન્નેતિ સરીરસ્સ આબાધનતો ‘‘આબાધો’’તિ લદ્ધનામે વિસભાગધાતુક્ખોભહેતુકે રોગે મય્હં સઞ્જાતે. સતિ મે ઉદપજ્જથાતિ ‘‘ઉપ્પન્નો ખો મે આબાધો, ઠાનં ખો પનેતં વિજ્જતિ, યદિદં આબાધો વડ્ઢેય્ય. યાવ પનાયં આબાધો ન વડ્ઢતિ, હન્દાહં વીરિયં આરભામિ ‘અપ્પત્તસ્સ પત્તિયા અનધિગતસ્સ અધિગમાય અસચ્છિકતસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’’’તિ વીરિયારમ્ભવત્થુભૂતા સતિ તસ્સેવ આબાધસ્સ વસેન દુક્ખાય વેદનાય પીળિયમાનસ્સ મય્હં ઉદપાદિ. તેનાહ ‘‘આબોધો મે સમુપ્પન્નો, કાલો મે નપ્પમજ્જિતુ’’ન્તિ. એવં ઉપ્પન્નઞ્હિ સતિં અઙ્કુસં કત્વા અયં થેરો અરહત્તં પત્તોતિ.

    30. Tattha ābādhe me samuppanneti sarīrassa ābādhanato ‘‘ābādho’’ti laddhanāme visabhāgadhātukkhobhahetuke roge mayhaṃ sañjāte. Sati me udapajjathāti ‘‘uppanno kho me ābādho, ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yadidaṃ ābādho vaḍḍheyya. Yāva panāyaṃ ābādho na vaḍḍhati, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi ‘appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā’’’ti vīriyārambhavatthubhūtā sati tasseva ābādhassa vasena dukkhāya vedanāya pīḷiyamānassa mayhaṃ udapādi. Tenāha ‘‘ābodho me samuppanno, kālo me nappamajjitu’’nti. Evaṃ uppannañhi satiṃ aṅkusaṃ katvā ayaṃ thero arahattaṃ pattoti.

    ઉત્તિયત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Uttiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    તતિયવગ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૧૦. ઉત્તિયત્થેરગાથા • 10. Uttiyattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact