Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā

    ૪. વસ્સિકસાટિકસિક્ખાપદવણ્ણના

    4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā

    ૬૨૭. ‘‘એકમેવ કત્વા’’તિ વચનેન વસ્સિકસાટિકલક્ખણેન ઞાતકાનમ્પિ સતુપ્પાદં કરોન્તેન એકમેવ ગહેતબ્બન્તિ ધમ્મસિરિત્થેરો. ચતુબ્બિધં ખેત્તન્તિ એત્થ કિઞ્ચાપિ તિવિધં દિસ્સતિ, તં પન એવં ગહેતબ્બં, યસ્મિં ખેત્તે પરિયેસિતું લભતિ, તં પરિયેસનખેત્તં નામ, ‘‘એવં કરણનિવાસનાધિટ્ઠાનખેત્તાનિપી’’તિ વુત્તં. એત્થ પચ્છિમેન પુરિમગ્ગાહો વેદિતબ્બો, ન પુરિમેન પચ્છિમગ્ગાહો, યથાલાભન્તિ આચરિયો. તસ્સત્થો – અધિટ્ઠાનખેત્તેન પચ્છિમેન પુરિમાનં તિણ્ણં ગાહો હોતિ, તથા નિવાસનખેત્તેન દ્વિન્નં પુરિમાનં. કરણખેત્તેન પન એકસ્સેવ પુરિમસ્સ ગાહો હોતીતિ. એત્થ પન કિઞ્ચાપિ કરણખેત્તનિવાસનખેત્તાનં કાલતો નાનત્તં નત્થિ, કિરિયતો પન ‘‘અટ્ઠિં કત્વા નિવાસેતબ્બ’’ન્તિ પાળિવચનતો, તસ્મા દ્વિધા કત્વા વુત્તં અઞ્ઞતરાભાવેન, તદત્થસિદ્ધિતો ચ, કથં પનેત્થ નાનત્તં નત્થીતિ પઞ્ઞાયતીતિ ચે? પાળિતો, ‘‘અડ્ઢમાસો સેસો ગિમ્હાનન્તિ કત્વા નિવાસેતબ્બ’’ન્તિ હિ પાળિ, તથા માતિકાટ્ઠકથાતો (કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ વસ્સિકસાટિકસિક્ખાપદવણ્ણના) ચ.

    627. ‘‘Ekameva katvā’’ti vacanena vassikasāṭikalakkhaṇena ñātakānampi satuppādaṃ karontena ekameva gahetabbanti dhammasiritthero. Catubbidhaṃ khettanti ettha kiñcāpi tividhaṃ dissati, taṃ pana evaṃ gahetabbaṃ, yasmiṃ khette pariyesituṃ labhati, taṃ pariyesanakhettaṃ nāma, ‘‘evaṃ karaṇanivāsanādhiṭṭhānakhettānipī’’ti vuttaṃ. Ettha pacchimena purimaggāho veditabbo, na purimena pacchimaggāho, yathālābhanti ācariyo. Tassattho – adhiṭṭhānakhettena pacchimena purimānaṃ tiṇṇaṃ gāho hoti, tathā nivāsanakhettena dvinnaṃ purimānaṃ. Karaṇakhettena pana ekasseva purimassa gāho hotīti. Ettha pana kiñcāpi karaṇakhettanivāsanakhettānaṃ kālato nānattaṃ natthi, kiriyato pana ‘‘aṭṭhiṃ katvā nivāsetabba’’nti pāḷivacanato, tasmā dvidhā katvā vuttaṃ aññatarābhāvena, tadatthasiddhito ca, kathaṃ panettha nānattaṃ natthīti paññāyatīti ce? Pāḷito, ‘‘aḍḍhamāso seso gimhānanti katvā nivāsetabba’’nti hi pāḷi, tathā mātikāṭṭhakathāto (kaṅkhā. aṭṭha. vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā) ca.

    તથાહ ‘‘પચ્છિમો અડ્ઢમાસો કરણનિવાસનખેત્તમ્પી’’તિ, ઇમિના નયેન તિવિધમેવ ખેત્તન્તિપિ સિદ્ધં. સમન્તપાસાદિકાયં પન કત્થચિ પોત્થકે ‘‘જેટ્ઠમૂલપુણ્ણમાસિયા પચ્છિમપાટિપદદિવસતો પટ્ઠાય યાવ કાળપક્ખુપોસથો, અયમેકો અદ્ધમાસો પરિયેસનખેત્તઞ્ચેવ કરણખેત્તઞ્ચ. એતસ્મિઞ્હિ અન્તરે વસ્સિકસાટિકં અલદ્ધં પરિયેસિતું, લદ્ધં કાતુઞ્ચ વટ્ટતિ, નિવાસેતું, અધિટ્ઠાતુઞ્ચ ન વટ્ટતી’’તિ પાઠો દિસ્સતિ, સો અપાઠો યથાવુત્તપાળિમાતિકાટ્ઠકથાવિરોધતો, તસ્મા તત્થ ‘‘અલદ્ધં પરિયેસિતું વટ્ટતિ, કાતું, નિવાસેતું, અધિટ્ઠાતુઞ્ચ ન વટ્ટતી’’તિ પાઠો વેદિતબ્બો. એવં તાવ પચ્છિમેન પુરિમગ્ગાહસિદ્ધિ વેદિતબ્બા, ન પુરિમેન કરણખેત્તાદીનં ગાહો સમ્ભવતિ. ‘‘માસો સેસો ગિમ્હાનન્તિ વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસિતબ્બ’’ન્તિ એત્તકમેવ હિ વુત્તં, ન, અટ્ઠકથાયં ‘‘અયમેકો અદ્ધમાસો પરિયેસનખેત્તઞ્ચેવ કરણખેત્તઞ્ચા’’તિ વુત્તત્તાતિ ચે? ન, તસ્સ લેખનદોસત્તા , તથા સાધિતં. કરણખેત્તેન પન નિવાસનખેત્તગ્ગાહો અત્થિ કાલનાનત્તાભાવતો, તેનેવ પુબ્બે યથાલાભગ્ગહણં કતં, તથા ચ સાધિતમેવ, ન ભેદો પનત્થિ, પયોજનં વુત્તમેવ. નિવાસનક્ખેત્તેન અધિટ્ઠાનક્ખેત્તગ્ગાહો નત્થિ એવ, ન હિ પુરિમેન પચ્છિમગ્ગાહો વેદિતબ્બો. ન પાળિવિરોધતોતિ ચે? ન, તદત્થાજાનનતો. ‘‘માસો સેસો ગિમ્હાનન્તિ અદ્ધમાસો સેસો ગિમ્હાન’’ન્તિ એત્થ ઇતિ-સદ્દસ્સ હિ ઇતો પટ્ઠાયાતિ અત્થો. પરતો આપત્તિખેત્તદસ્સનતો ઇતરસ્સ અનાપત્તિખેત્તભાવો દસ્સિતોવ હોતિ. દિન્નપુબ્બતોપિ ઞાતકપવારિતટ્ઠાનતો નિપ્ફાદેન્તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં પિટ્ઠિસમયત્તા, પકતિયા વસ્સિકસાટિકદાયકા નામ સઙ્ઘસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા અપવારેત્વા અનુસંવચ્છરં દેન્તા, તત્થ સતુપ્પાદોવ વટ્ટતિ. વત્તભેદે દુક્કટન્તિ તદઞ્ઞેસુ.

    Tathāha ‘‘pacchimo aḍḍhamāso karaṇanivāsanakhettampī’’ti, iminā nayena tividhameva khettantipi siddhaṃ. Samantapāsādikāyaṃ pana katthaci potthake ‘‘jeṭṭhamūlapuṇṇamāsiyā pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva kāḷapakkhuposatho, ayameko addhamāso pariyesanakhettañceva karaṇakhettañca. Etasmiñhi antare vassikasāṭikaṃ aladdhaṃ pariyesituṃ, laddhaṃ kātuñca vaṭṭati, nivāsetuṃ, adhiṭṭhātuñca na vaṭṭatī’’ti pāṭho dissati, so apāṭho yathāvuttapāḷimātikāṭṭhakathāvirodhato, tasmā tattha ‘‘aladdhaṃ pariyesituṃ vaṭṭati, kātuṃ, nivāsetuṃ, adhiṭṭhātuñca na vaṭṭatī’’ti pāṭho veditabbo. Evaṃ tāva pacchimena purimaggāhasiddhi veditabbā, na purimena karaṇakhettādīnaṃ gāho sambhavati. ‘‘Māso seso gimhānanti vassikasāṭikacīvaraṃ pariyesitabba’’nti ettakameva hi vuttaṃ, na, aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ayameko addhamāso pariyesanakhettañceva karaṇakhettañcā’’ti vuttattāti ce? Na, tassa lekhanadosattā , tathā sādhitaṃ. Karaṇakhettena pana nivāsanakhettaggāho atthi kālanānattābhāvato, teneva pubbe yathālābhaggahaṇaṃ kataṃ, tathā ca sādhitameva, na bhedo panatthi, payojanaṃ vuttameva. Nivāsanakkhettena adhiṭṭhānakkhettaggāho natthi eva, na hi purimena pacchimaggāho veditabbo. Na pāḷivirodhatoti ce? Na, tadatthājānanato. ‘‘Māso seso gimhānanti addhamāso seso gimhāna’’nti ettha iti-saddassa hi ito paṭṭhāyāti attho. Parato āpattikhettadassanato itarassa anāpattikhettabhāvo dassitova hoti. Dinnapubbatopi ñātakapavāritaṭṭhānato nipphādentassa nissaggiyaṃ piṭṭhisamayattā, pakatiyā vassikasāṭikadāyakā nāma saṅghassa vā puggalassa vā apavāretvā anusaṃvaccharaṃ dentā, tattha satuppādova vaṭṭati. Vattabhede dukkaṭanti tadaññesu.

    ‘‘સચે કત…પે॰… વસ્સૂપનાયિકદિવસે અધિટ્ઠાતબ્બા…પે॰… છ માસે પરિહારં લભતી’’તિ વચનતો અન્તોવસ્સેપિ યાવ વસ્સાનસ્સ પચ્છિમદિવસા અકતા પરિહારં લભતીતિ દીપિતં હોતિ. કસ્મા ન વિચારિતન્તિ ચે? અત્થાપત્તિસિદ્ધત્તા. ‘‘છ માસે પરિહારં લભતી’’તિ વચનેન અકતા લભતીતિ સિદ્ધમેવ, તં કિઞ્ચાપિ સિદ્ધં, સરૂપેન પન અનાગતત્તા સરૂપેન દસ્સેતું, દુસ્સદ્ધાપયત્તા ઉપપત્તિતો દસ્સેતુઞ્ચ ઇદમારદ્ધં આચરિયેન, ‘‘યથા ચેત્થ, એવં કથિનબ્ભન્તરે ઉપ્પન્નચીવરમ્પિ હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ પટિપજ્જિતબ્બ’’ન્તિ અનુગણ્ઠિપદે વુત્તં, તં દુવુત્તં તત્થેવ પુબ્બાપરવિરોધતો. યઞ્ચેત્થ અટ્ઠકથાવચનં સાધકત્તેન વુત્તં, તં તમત્થં ન સાધેતિ. ‘‘યદિ નપ્પહોતિ યાવ કત્તિકપુણ્ણમા પરિહારં લભતી’’તિ વચનં અપ્પહોન્તસ્સ યાવ કત્તિકપુણ્ણમા તાવ પરિહારખેત્તં, તતો પરં એકદિવસોપિ ન હોતીતિ દીપેતિ, તસ્મા અપ્પહોનકભાવેન અકતાવ યાવ કત્તિકપુણ્ણમા પરિહારં લભતિ, તતો પરં ન લભતીતિ સિદ્ધં. તથા તદેવ વચનં કતપરિહારં ન લભતીતિ દીપેતિ, તસ્મા કત્તિકપુણ્ણમદિવસેયેવ અધિટ્ઠાતબ્બા. ‘‘અપ્પહોન્તે દસાહે અન્તોવસ્સે કરણપરિયોસાનંયેવ પમાણ’’ન્તિ લિખિતં.

    ‘‘Sace kata…pe… vassūpanāyikadivase adhiṭṭhātabbā…pe… cha māse parihāraṃ labhatī’’ti vacanato antovassepi yāva vassānassa pacchimadivasā akatā parihāraṃ labhatīti dīpitaṃ hoti. Kasmā na vicāritanti ce? Atthāpattisiddhattā. ‘‘Cha māse parihāraṃ labhatī’’ti vacanena akatā labhatīti siddhameva, taṃ kiñcāpi siddhaṃ, sarūpena pana anāgatattā sarūpena dassetuṃ, dussaddhāpayattā upapattito dassetuñca idamāraddhaṃ ācariyena, ‘‘yathā cettha, evaṃ kathinabbhantare uppannacīvarampi heṭṭhā vuttanayeneva paṭipajjitabba’’nti anugaṇṭhipade vuttaṃ, taṃ duvuttaṃ tattheva pubbāparavirodhato. Yañcettha aṭṭhakathāvacanaṃ sādhakattena vuttaṃ, taṃ tamatthaṃ na sādheti. ‘‘Yadi nappahoti yāva kattikapuṇṇamā parihāraṃ labhatī’’ti vacanaṃ appahontassa yāva kattikapuṇṇamā tāva parihārakhettaṃ, tato paraṃ ekadivasopi na hotīti dīpeti, tasmā appahonakabhāvena akatāva yāva kattikapuṇṇamā parihāraṃ labhati, tato paraṃ na labhatīti siddhaṃ. Tathā tadeva vacanaṃ kataparihāraṃ na labhatīti dīpeti, tasmā kattikapuṇṇamadivaseyeva adhiṭṭhātabbā. ‘‘Appahonte dasāhe antovasse karaṇapariyosānaṃyeva pamāṇa’’nti likhitaṃ.

    એત્થાહ – ‘‘એકાહદ્વીહાદિવસેના’’તિઆદિ ન વત્તબ્બં. કસ્મા? ગિમ્હદિવસાનં અનધિટ્ઠાનકાલત્તા, તસ્મા એવ ‘‘અન્તોદસાહે વા તદહેયેવ વા અધિટ્ઠાતબ્બા’તિ ચ સામઞ્ઞતો ન વત્તબ્બં ગિમ્હદિવસાનં અધિટ્ઠાનખેત્તભાવપ્પસઙ્ગતો’’તિ. એત્થ વુચ્ચતિ – ન, તદત્થાજાનનતો. દસાહાનાગતાય વસ્સૂપનાયિકાય ગિમ્હદિવસા દસાહા હોન્તિ, પઠમદિવસે ચ લદ્ધા નિટ્ઠિતા વસ્સિકસાટિકા દસાહાતિક્કન્તાપિ વસ્સૂપનાયિકદિવસં અધિટ્ઠાનખેત્તં અપ્પત્તત્તા ન ચ તાવ નિસ્સગ્ગિયં હોતિ, વુત્તઞ્ચેતં ‘‘વસ્સૂપનાયિકતો પુબ્બે દસાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તી’’તિ.

    Etthāha – ‘‘ekāhadvīhādivasenā’’tiādi na vattabbaṃ. Kasmā? Gimhadivasānaṃ anadhiṭṭhānakālattā, tasmā eva ‘‘antodasāhe vā tadaheyeva vā adhiṭṭhātabbā’ti ca sāmaññato na vattabbaṃ gimhadivasānaṃ adhiṭṭhānakhettabhāvappasaṅgato’’ti. Ettha vuccati – na, tadatthājānanato. Dasāhānāgatāya vassūpanāyikāya gimhadivasā dasāhā honti, paṭhamadivase ca laddhā niṭṭhitā vassikasāṭikā dasāhātikkantāpi vassūpanāyikadivasaṃ adhiṭṭhānakhettaṃ appattattā na ca tāva nissaggiyaṃ hoti, vuttañcetaṃ ‘‘vassūpanāyikato pubbe dasāhātikkamepi anāpattī’’ti.

    અન્તોદસાહે અધિટ્ઠાતબ્બાતિ ઇદં ન અવિસેસેન એતસ્મિં અન્તરે ગિમ્હદિવસેપિ અધિટ્ઠાતબ્બન્તિ ઇમમત્થં દીપેતું વુત્તં, કિન્તુ ગિમ્હદિવસે ચે ઉપ્પન્ના, અધિટ્ઠાનખેત્તે ચ અન્તોદસાહં હોતિ, અન્તોદસાહે ખેત્તેયેવ અધિટ્ઠાતબ્બા, ન ખેત્તન્તિ કત્વા દસાહં અતિક્કમિતબ્બન્તિ દીપેતું વુત્તં. કસ્મા? ગિમ્હદિવસાનમ્પિ ગણનૂપગત્તા, તસ્મા અખેત્તદિવસેપિ ગણેત્વા ખેત્તે એવ ‘‘અન્તોદસાહે અધિટ્ઠાતબ્બા’’તિ વુત્તં હોતીતિ.

    Antodasāhe adhiṭṭhātabbāti idaṃ na avisesena etasmiṃ antare gimhadivasepi adhiṭṭhātabbanti imamatthaṃ dīpetuṃ vuttaṃ, kintu gimhadivase ce uppannā, adhiṭṭhānakhette ca antodasāhaṃ hoti, antodasāhe khetteyeva adhiṭṭhātabbā, na khettanti katvā dasāhaṃ atikkamitabbanti dīpetuṃ vuttaṃ. Kasmā? Gimhadivasānampi gaṇanūpagattā, tasmā akhettadivasepi gaṇetvā khette eva ‘‘antodasāhe adhiṭṭhātabbā’’ti vuttaṃ hotīti.

    વસ્સિકસાટિકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૪. વસ્સિકસાટિકસિક્ખાપદં • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadaṃ

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૪. વસ્સિકસાટિકસિક્ખાપદવણ્ણના • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ૪. વસ્સિકસાટિકસિક્ખાપદવણ્ણના • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact