Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૮. વસ્સિકત્થેરગાથાવણ્ણના

    8. Vassikattheragāthāvaṇṇanā

    એકોપિ સદ્ધો મેધાવીતિ આયસ્મતો વસ્સિકત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે પુઞ્ઞાનિ કરોન્તો અત્થદસ્સિસ્સ ભગવતો કાલે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો એકદિવસં સત્થારં દિસ્વા પસન્નચિત્તો પિલક્ખફલાનિ અદાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કોસલરટ્ઠે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા વસ્સિકોતિ લદ્ધનામો વયપ્પત્તો સત્થુ યમકપાટિહારિયં દિસ્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા સમણધમ્મં કરોન્તો આબાધિકો અહોસિ. અથ નં ઞાતકા વેજ્જપરિદિટ્ઠેન ભેસજ્જવિધિના ઉપટ્ઠહિત્વા અરોગમકંસુ. સો તમ્હા આબાધા વુટ્ઠિતો સંવેગજાતો ભાવનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા છળભિઞ્ઞો અહોસિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૨.૪૭.૪૦-૪૪) –

    Ekopisaddho medhāvīti āyasmato vassikattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto atthadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannacitto pilakkhaphalāni adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā vassikoti laddhanāmo vayappatto satthu yamakapāṭihāriyaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto ābādhiko ahosi. Atha naṃ ñātakā vejjaparidiṭṭhena bhesajjavidhinā upaṭṭhahitvā arogamakaṃsu. So tamhā ābādhā vuṭṭhito saṃvegajāto bhāvanaṃ ussukkāpetvā chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.47.40-44) –

    ‘‘વનન્તરે બુદ્ધં દિસ્વા, અત્થદસ્સિં મહાયસં;

    ‘‘Vanantare buddhaṃ disvā, atthadassiṃ mahāyasaṃ;

    પસન્નચિત્તો સુમનો, પિલક્ખસ્સ ફલં અદા.

    Pasannacitto sumano, pilakkhassa phalaṃ adā.

    ‘‘અટ્ઠારસે કપ્પસતે, યં ફલં અદદિં તદા;

    ‘‘Aṭṭhārase kappasate, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;

    દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, ફલદાનસ્સિદં ફલં.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    છળભિઞ્ઞો પન હુત્વા આકાસેન ઞાતકાનં સન્તિકે ગન્ત્વા આકાસે ઠિતો ધમ્મં દેસેત્વા તે સરણેસુ સીલેસુ ચ પતિટ્ઠાપેસિ. તેસુ કેચિ કાલઙ્કતા સરણેસુ સીલેસુ ચ પતિટ્ઠિતત્તા સગ્ગે નિબ્બત્તિંસુ. અથ નં સત્થા બુદ્ધુપટ્ઠાનં ઉપગતં ‘‘કિં તે, વસ્સિક, ઞાતીનં આરોગ્ય’’ન્તિ પુચ્છિ. સો ઞાતીનં અત્તના કતં ઉપકારં સત્થુ કથેન્તો –

    Chaḷabhiñño pana hutvā ākāsena ñātakānaṃ santike gantvā ākāse ṭhito dhammaṃ desetvā te saraṇesu sīlesu ca patiṭṭhāpesi. Tesu keci kālaṅkatā saraṇesu sīlesu ca patiṭṭhitattā sagge nibbattiṃsu. Atha naṃ satthā buddhupaṭṭhānaṃ upagataṃ ‘‘kiṃ te, vassika, ñātīnaṃ ārogya’’nti pucchi. So ñātīnaṃ attanā kataṃ upakāraṃ satthu kathento –

    ૨૪૦.

    240.

    ‘‘એકોપિ સદ્ધો મેધાવી, અસ્સદ્ધાનીધ ઞાતિનં;

    ‘‘Ekopi saddho medhāvī, assaddhānīdha ñātinaṃ;

    ધમ્મટ્ઠો સીલસમ્પન્નો, હોતિ અત્થાય બન્ધુનં.

    Dhammaṭṭho sīlasampanno, hoti atthāya bandhunaṃ.

    ૨૪૧.

    241.

    ‘‘નિગ્ગય્હ અનુકમ્પાય, ચોદિતા ઞાતયો મયા;

    ‘‘Niggayha anukampāya, coditā ñātayo mayā;

    ઞાતિબન્ધવપેમેન, કારં કત્વાન ભિક્ખુસુ.

    Ñātibandhavapemena, kāraṃ katvāna bhikkhusu.

    ૨૪૨.

    242.

    ‘‘તે અબ્ભતીતા કાલઙ્કતા, પત્તા તે તિદિવં સુખં;

    ‘‘Te abbhatītā kālaṅkatā, pattā te tidivaṃ sukhaṃ;

    ભાતરો મય્હં માતા ચ, મોદન્તિ કામકામિનો’’તિ. –

    Bhātaro mayhaṃ mātā ca, modanti kāmakāmino’’ti. –

    તિસ્સો ગાથા અભાસિ.

    Tisso gāthā abhāsi.

    તત્થાયં પઠમગાથાય અત્થો – યો કમ્મફલસદ્ધાય ચ રતનત્તયસદ્ધાય ચ વસેન સદ્ધો, તતો એવ કમ્મસ્સકતઞાણાદિયોગતો મેધાવી, સત્થુ ઓવાદધમ્મે નવલોકુત્તરધમ્મે ચ ઠિતત્તા ધમ્મટ્ઠો, આચારસીલસ્સ મગ્ગસીલસ્સ ફલસીલસ્સ ચ વસેન સીલસમ્પન્નો, સો એકોપિ યથાવુત્તાય સદ્ધાય અભાવેન અસ્સદ્ધાનં ઇધ ઇમસ્મિં લોકે ‘‘અમ્હાકં ઇમે’’તિ ઞાતબ્બટ્ઠેન ઞાતીનં, તથા પેમબન્ધનેન બન્ધનટ્ઠેન ‘‘બન્ધૂ’’તિ ચ લદ્ધનામાનં બન્ધવાનં અત્થાય હિતાય હોતીતિ.

    Tatthāyaṃ paṭhamagāthāya attho – yo kammaphalasaddhāya ca ratanattayasaddhāya ca vasena saddho, tato eva kammassakatañāṇādiyogato medhāvī, satthu ovādadhamme navalokuttaradhamme ca ṭhitattā dhammaṭṭho, ācārasīlassa maggasīlassa phalasīlassa ca vasena sīlasampanno, so ekopi yathāvuttāya saddhāya abhāvena assaddhānaṃ idha imasmiṃ loke ‘‘amhākaṃ ime’’ti ñātabbaṭṭhena ñātīnaṃ, tathā pemabandhanena bandhanaṭṭhena ‘‘bandhū’’ti ca laddhanāmānaṃ bandhavānaṃ atthāya hitāya hotīti.

    એવં સાધારણતો વુત્તમત્થં અત્તૂપનાયિકં કત્વા દસ્સેતું ‘‘નિગ્ગય્હા’’તિઆદિના ઇતરગાથા વુત્તા. તત્થ નિગ્ગય્હ અનુકમ્પાય, ચોદિતા ઞાતયો મયાતિ ઇદાનિપિ દુગ્ગતા કુસલં અકત્વા આયતિં પરિક્કિલેસં પુન માનુભવિત્થાતિ નિગ્ગહેત્વા ઞાતયો મયા ઓવદિતા. ઞાતિબન્ધવપેમેન ‘‘અમ્હાકં અયં બન્ધવો’’તિ એવં પવત્તેન પેમેન મમ ઓવાદં અતિક્કમિતું અસક્કોન્તા કારં કત્વાન ભિક્ખૂસુ પસન્નચિત્તા હુત્વા ચીવરાદિપચ્ચયદાનેન ચેવ ઉપટ્ઠાનેન ચ ભિક્ખૂસુ સક્કારસમ્માનં કત્વા તે અબ્ભતીતા કાલઙ્કતા હુત્વા ઇમં લોકં અતિક્કન્તા. પુન તેતિ નિપાતમત્તં. તિદિવં સુખન્તિ દેવલોકપરિયાપન્નસુખં, સુખં વા ઇટ્ઠં તિદિવં અધિગતા. ‘‘કે પન તે’’તિ આહ. ‘‘ભાતરો મય્હં માતા ચ, મોદન્તિ કામકામિનો’’તિ. અત્તના યથાકામિતવત્થુકામસમઙ્ગિનો હુત્વા અભિરમન્તીતિ અત્થો.

    Evaṃ sādhāraṇato vuttamatthaṃ attūpanāyikaṃ katvā dassetuṃ ‘‘niggayhā’’tiādinā itaragāthā vuttā. Tattha niggayha anukampāya, coditā ñātayo mayāti idānipi duggatā kusalaṃ akatvā āyatiṃ parikkilesaṃ puna mānubhavitthāti niggahetvā ñātayo mayā ovaditā. Ñātibandhavapemena ‘‘amhākaṃ ayaṃ bandhavo’’ti evaṃ pavattena pemena mama ovādaṃ atikkamituṃ asakkontā kāraṃ katvāna bhikkhūsu pasannacittā hutvā cīvarādipaccayadānena ceva upaṭṭhānena ca bhikkhūsu sakkārasammānaṃ katvā te abbhatītā kālaṅkatā hutvā imaṃ lokaṃ atikkantā. Puna teti nipātamattaṃ. Tidivaṃ sukhanti devalokapariyāpannasukhaṃ, sukhaṃ vā iṭṭhaṃ tidivaṃ adhigatā. ‘‘Ke pana te’’ti āha. ‘‘Bhātaro mayhaṃ mātā ca, modanti kāmakāmino’’ti. Attanā yathākāmitavatthukāmasamaṅgino hutvā abhiramantīti attho.

    વસ્સિકત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Vassikattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૮. વસ્સિકત્થેરગાથા • 8. Vassikattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact