| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
૨. વેદનાત્તિકવણ્ણના
2. Vedanāttikavaṇṇanā
૧. વેદનાત્તિકે તિસ્સો વેદના રૂપં નિબ્બાનન્તિ ઇમે ધમ્મા ન લબ્ભન્તિ, તસ્મા એકં ખન્ધં પટિચ્ચ દ્વે ખન્ધાતિઆદિ વુત્તં. પટિસન્ધિક્ખણે સુખાય વેદનાયાતિ સહેતુકપટિસન્ધિવસેન વુત્તં. દુક્ખવેદના પટિસન્ધિયં ન લબ્ભતીતિ દુતિયવારે પટિસન્ધિગ્ગહણં ન કતં. તતિયવારે પટિસન્ધિક્ખણેતિ સહેતુકપટિસન્ધિવસેન વુત્તં. સેસમેત્થ ઇતો પરેસુ ચ પચ્ચયેસુ યથાપાળિમેવ નિય્યાતિ. સબ્બત્થ તયો તયો વારા વુત્તા. તેન વુત્તં હેતુયા તીણિ…પે॰… અવિગતે તીણીતિ.
1. Vedanāttike tisso vedanā rūpaṃ nibbānanti ime dhammā na labbhanti, tasmā ekaṃ khandhaṃ paṭicca dve khandhātiādi vuttaṃ. Paṭisandhikkhaṇe sukhāya vedanāyāti sahetukapaṭisandhivasena vuttaṃ. Dukkhavedanā paṭisandhiyaṃ na labbhatīti dutiyavāre paṭisandhiggahaṇaṃ na kataṃ. Tatiyavāre paṭisandhikkhaṇeti sahetukapaṭisandhivasena vuttaṃ. Sesamettha ito paresu ca paccayesu yathāpāḷimeva niyyāti. Sabbattha tayo tayo vārā vuttā. Tena vuttaṃ hetuyā tīṇi…pe… avigate tīṇīti.
૬. પચ્ચયસંસન્દને પન સહેતુકાય વિપાકદુક્ખવેદનાય અભાવતો હેતુમૂલકનયે વિપાકે દ્વેતિ વુત્તં. અધિપતિઆદીહિ સદ્ધિં સંસન્દનેસુપિ વિપાકે દ્વેયેવ. કસ્મા? વિપાકે દુક્ખવેદનાય અધિપતિઝાનમગ્ગાનં અભાવતો. યેહિ ચ સદ્ધિં સંસન્દને વિપાકે દ્વે વારા લબ્ભન્તિ, વિપાકેન સદ્ધિં સંસન્દને તેસુપિ દ્વેયેવ.
6. Paccayasaṃsandane pana sahetukāya vipākadukkhavedanāya abhāvato hetumūlakanaye vipāke dveti vuttaṃ. Adhipatiādīhi saddhiṃ saṃsandanesupi vipāke dveyeva. Kasmā? Vipāke dukkhavedanāya adhipatijhānamaggānaṃ abhāvato. Yehi ca saddhiṃ saṃsandane vipāke dve vārā labbhanti, vipākena saddhiṃ saṃsandane tesupi dveyeva.
૧૦. પચ્ચનીયે નપુરેજાતે આરુપ્પે ચ પટિસન્ધિયઞ્ચ દુક્ખવેદનાય અભાવતો દ્વે વારા આગતા. નવિપ્પયુત્તેપિ આરુપ્પે દુક્ખાભાવતો દ્વેયેવ. સબ્બઅરૂપધમ્મપરિગ્ગાહકા પન સહજાતાદયો પચ્ચયા ઇમસ્મિં પચ્ચનીયવારે પરિહાયન્તિ. કસ્મા? વેદનાસમ્પયુત્તસ્સ ધમ્મસ્સ વેદનાસમ્પયુત્તં પટિચ્ચ સહજાતાદીહિ વિના અનુપ્પત્તિતો પચ્છાજાતપચ્ચયઞ્ચ વિનાવ ઉપ્પત્તિતો.
10. Paccanīye napurejāte āruppe ca paṭisandhiyañca dukkhavedanāya abhāvato dve vārā āgatā. Navippayuttepi āruppe dukkhābhāvato dveyeva. Sabbaarūpadhammapariggāhakā pana sahajātādayo paccayā imasmiṃ paccanīyavāre parihāyanti. Kasmā? Vedanāsampayuttassa dhammassa vedanāsampayuttaṃ paṭicca sahajātādīhi vinā anuppattito pacchājātapaccayañca vināva uppattito.
૧૭. પચ્ચયસંસન્દને પન નપુરેજાતે એકન્તિ આરુપ્પે પટિસન્ધિયઞ્ચ અહેતુકાદુક્ખમસુખવેદનાસમ્પયુત્તં સન્ધાય વુત્તં. નકમ્મે દ્વેતિ અહેતુકકિરિયસમ્પયુત્તચેતનાવસેન વુત્તં. સુખાય હિ અદુક્ખમસુખાય ચ વેદનાય સમ્પયુત્તે ધમ્મે પટિચ્ચ તાહિ વેદનાહિ સમ્પયુત્તા અહેતુકકિરિયચેતના ઉપ્પજ્જન્તિ. નહેતુપચ્ચયા નવિપાકેપિ એસેવ નયો. નવિપ્પયુત્તે એકન્તિ આરુપ્પે આવજ્જનવસેન વુત્તં. ઇમિના ઉપાયેન સબ્બસંસન્દનેસુ ગણના વેદિતબ્બા.
17. Paccayasaṃsandane pana napurejāte ekanti āruppe paṭisandhiyañca ahetukādukkhamasukhavedanāsampayuttaṃ sandhāya vuttaṃ. Nakamme dveti ahetukakiriyasampayuttacetanāvasena vuttaṃ. Sukhāya hi adukkhamasukhāya ca vedanāya sampayutte dhamme paṭicca tāhi vedanāhi sampayuttā ahetukakiriyacetanā uppajjanti. Nahetupaccayā navipākepi eseva nayo. Navippayutte ekanti āruppe āvajjanavasena vuttaṃ. Iminā upāyena sabbasaṃsandanesu gaṇanā veditabbā.
૨૫-૩૭. અનુલોમપચ્ચનીયે પચ્ચનીયે લદ્ધપચ્ચયા એવ પચ્ચનીયતો તિટ્ઠન્તિ. પચ્ચનીયાનુલોમે સબ્બા રૂપધમ્મપરિગ્ગાહકા સહજાતાદયો અનુલોમતોવ તિટ્ઠન્તિ, ન પચ્ચનીયતો. અહેતુકસ્સ પન ચિત્તુપ્પાદસ્સ અધિપતિ નત્થીતિ અધિપતિપચ્ચયો અનુલોમતો ન તિટ્ઠતિ. પટિચ્ચવારાદીસુ પન પચ્છાજાતો અનુલોમતો ન લબ્ભતિયેવાતિ પરિહીનો. યે ચેત્થ અનુલોમતો લબ્ભન્તિ, તે પચ્ચનીયતો લબ્ભમાનેહિ સદ્ધિં પરિવત્તેત્વાપિ યોજિતાયેવ. તેસુ તીણિ દ્વે એકન્તિ તયોવ વારપરિચ્છેદા, તે સબ્બત્થ યથાનુરૂપં સલ્લક્ખેતબ્બા. યો ચાયં પટિચ્ચવારે વુત્તો, સહજાતવારાદીસુપિ અયમેવ વણ્ણનાનયો.
25-37. Anulomapaccanīye paccanīye laddhapaccayā eva paccanīyato tiṭṭhanti. Paccanīyānulome sabbā rūpadhammapariggāhakā sahajātādayo anulomatova tiṭṭhanti, na paccanīyato. Ahetukassa pana cittuppādassa adhipati natthīti adhipatipaccayo anulomato na tiṭṭhati. Paṭiccavārādīsu pana pacchājāto anulomato na labbhatiyevāti parihīno. Ye cettha anulomato labbhanti, te paccanīyato labbhamānehi saddhiṃ parivattetvāpi yojitāyeva. Tesu tīṇi dve ekanti tayova vāraparicchedā, te sabbattha yathānurūpaṃ sallakkhetabbā. Yo cāyaṃ paṭiccavāre vutto, sahajātavārādīsupi ayameva vaṇṇanānayo.
૩૮. પઞ્હાવારે પન સમ્પયુત્તકાનં ખન્ધાનન્તિ તેન સદ્ધિં સમ્પયુત્તકાનં ખન્ધાનં તેહિયેવ વા હેતૂહિ સુખવેદનાદીહિ વા.
38. Pañhāvāre pana sampayuttakānaṃ khandhānanti tena saddhiṃ sampayuttakānaṃ khandhānaṃ tehiyeva vā hetūhi sukhavedanādīhi vā.
૩૯. વિપ્પટિસારિસ્સાતિ દાનાદીસુ તાવ ‘‘કસ્મા મયા ઇદં કતં, દુટ્ઠુ મે કતં, અકતં સેય્યો સિયા’’તિ એવં વિપ્પટિસારિસ્સ. ઝાનપરિહાનિયં પન ‘‘પરિહીનં મે ઝાનં, મહાજાનિયો વતમ્હી’’તિ એવં વિપ્પટિસારિસ્સ. મોહો ઉપ્પજ્જતીતિ દોસસમ્પયુત્તમોહો. તથા મોહં અરબ્ભાતિ દોસસમ્પયુત્તમોહમેવ.
39. Vippaṭisārissāti dānādīsu tāva ‘‘kasmā mayā idaṃ kataṃ, duṭṭhu me kataṃ, akataṃ seyyo siyā’’ti evaṃ vippaṭisārissa. Jhānaparihāniyaṃ pana ‘‘parihīnaṃ me jhānaṃ, mahājāniyo vatamhī’’ti evaṃ vippaṭisārissa. Moho uppajjatīti dosasampayuttamoho. Tathā mohaṃ arabbhāti dosasampayuttamohameva.
૪૫. સુખાય વેદનાય સમ્પયુત્તં ભવઙ્ગં અદુક્ખમસુખાય વેદનાય સમ્પયુત્તસ્સ ભવઙ્ગસ્સાતિ તદારમ્મણસઙ્ખાતં પિટ્ઠિભવઙ્ગં મૂલભવઙ્ગસ્સ. વુટ્ઠાનસ્સાતિ તદારમ્મણસ્સ ભવઙ્ગસ્સ વા. ઉભયમ્પિ હેતં કુસલાકુસલજવનતો વુટ્ઠિતત્તા વુટ્ઠાનન્તિ વુચ્ચતિ. કિરિયં વુટ્ઠાનસ્સાતિ એત્થાપિ એસેવ નયો. ફલં વુટ્ઠાનસ્સાતિ ફલચિત્તં ભવઙ્ગસ્સ. ભવઙ્ગેન હિ ફલતો વુટ્ઠિતો નામ હોતિ. પરતો ‘‘વુટ્ઠાન’’ન્તિ આગતટ્ઠાનેસુપિ એસેવ નયો.
45. Sukhāya vedanāya sampayuttaṃ bhavaṅgaṃ adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttassa bhavaṅgassāti tadārammaṇasaṅkhātaṃ piṭṭhibhavaṅgaṃ mūlabhavaṅgassa. Vuṭṭhānassāti tadārammaṇassa bhavaṅgassa vā. Ubhayampi hetaṃ kusalākusalajavanato vuṭṭhitattā vuṭṭhānanti vuccati. Kiriyaṃ vuṭṭhānassāti etthāpi eseva nayo. Phalaṃ vuṭṭhānassāti phalacittaṃ bhavaṅgassa. Bhavaṅgena hi phalato vuṭṭhito nāma hoti. Parato ‘‘vuṭṭhāna’’nti āgataṭṭhānesupi eseva nayo.
૪૬. દુક્ખાય વેદનાય સમ્પયુત્તા ખન્ધાતિ દોમનસ્સસમ્પયુત્તા અકુસલા ખન્ધા. અદુક્ખમસુખાય વેદનાય સમ્પયુત્તસ્સ વુટ્ઠાનસ્સાતિ તદારમ્મણસઙ્ખાતસ્સ આગન્તુકભવઙ્ગસ્સ વા ઉપેક્ખાસમ્પયુત્તમૂલભવઙ્ગસ્સ વા. સચે પન સોમનસ્સસહગતં મૂલભવઙ્ગં હોતિ, તદારમ્મણસ્સ ચ ઉપ્પત્તિકારણં ન હોતિ, જવનસ્સ આરમ્મણતો અઞ્ઞસ્મિમ્પિ આરમ્મણે અદુક્ખમસુખવેદનં અકુસલવિપાકં ઉપ્પજ્જતેવ. તમ્પિ હિ જવનતો વુટ્ઠિતત્તા વુટ્ઠાનન્તિ વુચ્ચતિ. સહજાતપચ્ચયાદિનિદ્દેસા ઉત્તાનત્થાયેવ. નહેત્થ કિઞ્ચિ અત્થિ, યં ન સક્કા સિયા હેટ્ઠા વુત્તનયેન વેદેતું, તસ્મા સાધુકં ઉપલક્ખેતબ્બં.
46. Dukkhāya vedanāya sampayuttā khandhāti domanassasampayuttā akusalā khandhā. Adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttassa vuṭṭhānassāti tadārammaṇasaṅkhātassa āgantukabhavaṅgassa vā upekkhāsampayuttamūlabhavaṅgassa vā. Sace pana somanassasahagataṃ mūlabhavaṅgaṃ hoti, tadārammaṇassa ca uppattikāraṇaṃ na hoti, javanassa ārammaṇato aññasmimpi ārammaṇe adukkhamasukhavedanaṃ akusalavipākaṃ uppajjateva. Tampi hi javanato vuṭṭhitattā vuṭṭhānanti vuccati. Sahajātapaccayādiniddesā uttānatthāyeva. Nahettha kiñci atthi, yaṃ na sakkā siyā heṭṭhā vuttanayena vedetuṃ, tasmā sādhukaṃ upalakkhetabbaṃ.
૬૨. ઇદાનિ યસ્મિં યસ્મિં પચ્ચયે યે યે વારા લદ્ધા, સબ્બે તે સઙ્ખિપિત્વા ગણનાય દસ્સેતું હેતુયા તીણીતિઆદિ વુત્તં. તત્થ સબ્બાનિ તીણિ સુદ્ધાનં તિણ્ણં પદાનં વસેન વેદિતબ્બાનિ. આરમ્મણે નવ એકમૂલકેકાવસાનાનિ. અધિપતિયા પઞ્ચ સહજાતાધિપતિવસેન અમિસ્સાનિ તીણિ, આરમ્મણાધિપતિવસેન ચ ‘‘સુખાય સમ્પયુત્તો સુખાય સમ્પયુત્તસ્સ, અદુક્ખમસુખાય સમ્પયુત્તો અદુક્ખમસુખાય સમ્પયુત્તસ્સા’’તિ દ્વે, તાનિ ન ગણેતબ્બાનિ. સુખાય પન સમ્પયુત્તો અદુક્ખમસુખાય, અદુક્ખમસુખાય સમ્પયુત્તો સુખાયાતિ ઇમાનિ દ્વે ગણેતબ્બાનીતિ એવં પઞ્ચ. અનન્તરસમનન્તરેસુ સત્તાતિ સુખા દ્વિન્નં, તથા દુક્ખા, અદુક્ખમસુખા તિણ્ણમ્પીતિ એવં સત્ત. ઉપનિસ્સયે નવાતિ સુખસમ્પયુત્તો સુખસમ્પયુત્તસ્સ તીહિપિ ઉપનિસ્સયેહિ, દુક્ખસમ્પયુત્તસ્સ પકતૂપનિસ્સયેનેવ, ઉપેક્ખાસમ્પયુત્તસ્સ તીહિપિ, દુક્ખસમ્પયુત્તો દુક્ખસમ્પયુત્તસ્સ અનન્તરપકતૂપનિસ્સયેહિ, સુખસમ્પયુત્તસ્સ પકતૂપનિસ્સયેન, અદુક્ખમસુખસમ્પયુત્તસ્સ દ્વિધા, અદુક્ખમસુખસમ્પયુત્તો અદુક્ખમસુખસમ્પયુત્તસ્સ તિધાપિ, તથા સુખસમ્પયુત્તસ્સ, દુક્ખસમ્પયુત્તસ્સ અનન્તરપકતૂપનિસ્સયેહીતિ એવં નવ. પચ્ચયભેદતો પનેત્થ પકતૂપનિસ્સયા નવ, અનન્તરૂપનિસ્સયા સત્ત, આરમ્મણૂપનિસ્સયા ચત્તારોતિ વીસતિ ઉપનિસ્સયા. પુરેજાતપચ્છાજાતા પનેત્થ છિજ્જન્તિ. ન હિ પુરેજાતા પચ્છાજાતા વા અરૂપધમ્મા અરૂપધમ્માનં પચ્ચયા હોન્તિ.
62. Idāni yasmiṃ yasmiṃ paccaye ye ye vārā laddhā, sabbe te saṅkhipitvā gaṇanāya dassetuṃ hetuyā tīṇītiādi vuttaṃ. Tattha sabbāni tīṇi suddhānaṃ tiṇṇaṃ padānaṃ vasena veditabbāni. Ārammaṇe nava ekamūlakekāvasānāni. Adhipatiyā pañca sahajātādhipativasena amissāni tīṇi, ārammaṇādhipativasena ca ‘‘sukhāya sampayutto sukhāya sampayuttassa, adukkhamasukhāya sampayutto adukkhamasukhāya sampayuttassā’’ti dve, tāni na gaṇetabbāni. Sukhāya pana sampayutto adukkhamasukhāya, adukkhamasukhāya sampayutto sukhāyāti imāni dve gaṇetabbānīti evaṃ pañca. Anantarasamanantaresu sattāti sukhā dvinnaṃ, tathā dukkhā, adukkhamasukhā tiṇṇampīti evaṃ satta. Upanissaye navāti sukhasampayutto sukhasampayuttassa tīhipi upanissayehi, dukkhasampayuttassa pakatūpanissayeneva, upekkhāsampayuttassa tīhipi, dukkhasampayutto dukkhasampayuttassa anantarapakatūpanissayehi, sukhasampayuttassa pakatūpanissayena, adukkhamasukhasampayuttassa dvidhā, adukkhamasukhasampayutto adukkhamasukhasampayuttassa tidhāpi, tathā sukhasampayuttassa, dukkhasampayuttassa anantarapakatūpanissayehīti evaṃ nava. Paccayabhedato panettha pakatūpanissayā nava, anantarūpanissayā satta, ārammaṇūpanissayā cattāroti vīsati upanissayā. Purejātapacchājātā panettha chijjanti. Na hi purejātā pacchājātā vā arūpadhammā arūpadhammānaṃ paccayā honti.
કમ્મે અટ્ઠાતિ સુખસમ્પયુત્તો સુખસમ્પયુત્તસ્સ દ્વિધાપિ, દુક્ખસમ્પયુત્તસ્સ નાનાક્ખણિકતોવ તથા ઇતરસ્સ. દુક્ખસમ્પયુત્તો દુક્ખસમ્પયુત્તસ્સ દ્વિધાપિ, સુખસમ્પયુત્તસ્સ નત્થિ, ઇતરસ્સ નાનાક્ખણિકતોવ અદુક્ખમસુખસમ્પયુત્તો અદુક્ખમસુખસમ્પયુત્તસ્સ દ્વિધાપિ, ઇતરેસં નાનાક્ખણિકતોતિ એવં અટ્ઠ. પચ્ચયભેદતો પનેત્થ નાનાક્ખણિકા અટ્ઠ, સહજાતા તીણીતિ એકાદસ કમ્મપચ્ચયા. યથા ચ પુરેજાતપચ્છાજાતા, એવં વિપ્પયુત્તપચ્ચયોપેત્થ છિજ્જતિ. અરૂપધમ્મા હિ અરૂપધમ્માનં વિપ્પયુત્તપચ્ચયો ન હોન્તિ. નત્થિવિગતેસુ સત્ત અનન્તરસદિસાવ. એવમેત્થ તીણિ પઞ્ચ સત્ત અટ્ઠ નવાતિ પઞ્ચ ગણનપરિચ્છેદા. તેસં વસેન પચ્ચયસંસન્દને ઊનતરગણનેન સદ્ધિં સંસન્દનેસુ અતિરેકઞ્ચ અલબ્ભમાનઞ્ચ અપનેત્વા ગણના વેદિતબ્બા.
Kammeaṭṭhāti sukhasampayutto sukhasampayuttassa dvidhāpi, dukkhasampayuttassa nānākkhaṇikatova tathā itarassa. Dukkhasampayutto dukkhasampayuttassa dvidhāpi, sukhasampayuttassa natthi, itarassa nānākkhaṇikatova adukkhamasukhasampayutto adukkhamasukhasampayuttassa dvidhāpi, itaresaṃ nānākkhaṇikatoti evaṃ aṭṭha. Paccayabhedato panettha nānākkhaṇikā aṭṭha, sahajātā tīṇīti ekādasa kammapaccayā. Yathā ca purejātapacchājātā, evaṃ vippayuttapaccayopettha chijjati. Arūpadhammā hi arūpadhammānaṃ vippayuttapaccayo na honti. Natthivigatesu satta anantarasadisāva. Evamettha tīṇi pañca satta aṭṭha navāti pañca gaṇanaparicchedā. Tesaṃ vasena paccayasaṃsandane ūnataragaṇanena saddhiṃ saṃsandanesu atirekañca alabbhamānañca apanetvā gaṇanā veditabbā.
૬૩-૬૪. હેતુયા સદ્ધિં આરમ્મણં ન લબ્ભતિ, તથા અનન્તરાદયો. અધિપતિયા દ્વેતિ દુક્ખપદં ઠપેત્વા સેસાનિ દ્વે. દુક્ખસમ્પયુત્તો હિ હેતુ અધિપતિ નામ નત્થિ, તસ્મા સો ન લબ્ભતીતિ અપનીતો. સેસદ્વયેસુપિ એસેવ નયો. ઇતિ હેતુમૂલકે દ્વેયેવ ગણનપરિચ્છેદા, તેસં વસેન છ ઘટનાનિ વુત્તાનિ. તેસુ પઠમં અવિપાકભૂતાનં ઞાણવિપ્પયુત્તનિરાધિપતિધમ્માનં વસેન વુત્તં, દુતિયં તેસઞ્ઞેવ વિપાકભૂતાનં, તતિયચતુત્થાનિ તેસઞ્ઞેવ ઞાણસમ્પયુત્તાનં, પઞ્ચમં અવિપાકભૂતસાધિપતિઅમોહવસેન, છટ્ઠં વિપાકભૂતસાધિપતિઅમોહવસેન. પઠમં વા સબ્બહેતુવસેન, દુતિયં સબ્બવિપાકહેતુવસેન, તતિયં સબ્બામોહહેતુવસેન, ચતુત્થં સબ્બવિપાકામોહહેતુવસેન. પઞ્ચમં સબ્બસાધિપતિઅમોહવસેન, છટ્ઠં સબ્બસાધિપતિવિપાકામોહવસેન.
63-64. Hetuyā saddhiṃ ārammaṇaṃ na labbhati, tathā anantarādayo. Adhipatiyā dveti dukkhapadaṃ ṭhapetvā sesāni dve. Dukkhasampayutto hi hetu adhipati nāma natthi, tasmā so na labbhatīti apanīto. Sesadvayesupi eseva nayo. Iti hetumūlake dveyeva gaṇanaparicchedā, tesaṃ vasena cha ghaṭanāni vuttāni. Tesu paṭhamaṃ avipākabhūtānaṃ ñāṇavippayuttanirādhipatidhammānaṃ vasena vuttaṃ, dutiyaṃ tesaññeva vipākabhūtānaṃ, tatiyacatutthāni tesaññeva ñāṇasampayuttānaṃ, pañcamaṃ avipākabhūtasādhipatiamohavasena, chaṭṭhaṃ vipākabhūtasādhipatiamohavasena. Paṭhamaṃ vā sabbahetuvasena, dutiyaṃ sabbavipākahetuvasena, tatiyaṃ sabbāmohahetuvasena, catutthaṃ sabbavipākāmohahetuvasena. Pañcamaṃ sabbasādhipatiamohavasena, chaṭṭhaṃ sabbasādhipativipākāmohavasena.
૬૬. આરમ્મણમૂલકે અધિપતિયા ચત્તારીતિ આરમ્મણાધિપતિવસેન સુખં સુખસ્સ, અદુક્ખમસુખસ્સ, અદુક્ખમસુખં અદુક્ખમસુખસ્સ, સુખસ્સાતિ એવં ચત્તારિ. ઉપનિસ્સયેપિ આરમ્મણૂપનિસ્સયવસેન ચત્તારો વુત્તા. ઘટનાનિ પનેત્થ એકમેવ. અધિપતિમૂલકાદીસુપિ હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ યં લબ્ભતિ યઞ્ચ ન લબ્ભતિ, તં સબ્બં સાધુકં સલ્લક્ખેત્વા સંસન્દનઘટનગણના વેદિતબ્બા.
66. Ārammaṇamūlake adhipatiyā cattārīti ārammaṇādhipativasena sukhaṃ sukhassa, adukkhamasukhassa, adukkhamasukhaṃ adukkhamasukhassa, sukhassāti evaṃ cattāri. Upanissayepi ārammaṇūpanissayavasena cattāro vuttā. Ghaṭanāni panettha ekameva. Adhipatimūlakādīsupi heṭṭhā vuttanayeneva yaṃ labbhati yañca na labbhati, taṃ sabbaṃ sādhukaṃ sallakkhetvā saṃsandanaghaṭanagaṇanā veditabbā.
૮૩-૮૭. પચ્ચનીયમ્હિ કુસલત્તિકે વુત્તનયેનેવ અનુલોમતો પચ્ચયે ઉદ્ધરિત્વા તત્થ લદ્ધાનં વારાનં વસેન પચ્ચનીયતો ગણનવસેન નહેતુયા નવાતિ સબ્બપચ્ચયેસુ નવ વારા દસ્સિતા . તે એકમૂલકેકાવસાનાનં નવન્નં વિસ્સજ્જનાનં વસેન ‘‘સુખાય વેદનાય સમ્પયુત્તો ધમ્મો સુખાય વેદનાય સમ્પયુત્તસ્સ ધમ્મસ્સ નહેતુપચ્ચયેન પચ્ચયો, સુખાય વેદનાય સમ્પયુત્તેન ચિત્તેન દાનં દત્વા’’તિઆદિના નયેન પાળિં ઉદ્ધરિત્વા દસ્સેતબ્બા. પચ્ચયસંસન્દને પનેત્થ નહેતુપચ્ચયા…પે॰… નઉપનિસ્સયે અટ્ઠાતિ નાનાક્ખણિકકમ્મપચ્ચયવસેન વેદિતબ્બા. દુબ્બલકમ્મઞ્હિ વિપાકસ્સ ન ઉપનિસ્સયો હોતિ. કેવલં પન નાનાક્ખણિકકમ્મપચ્ચયેનેવ પચ્ચયો હોતિ. સેસમેત્થ અનુલોમપચ્ચનીયપચ્ચનીયાનુલોમેસુ ચ તેસં તેસં પચ્ચયાનં યોગે લદ્ધવારવસેન સક્કા હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ ગણેતું, તસ્મા ન વિત્થારિતન્તિ.
83-87. Paccanīyamhi kusalattike vuttanayeneva anulomato paccaye uddharitvā tattha laddhānaṃ vārānaṃ vasena paccanīyato gaṇanavasena nahetuyā navāti sabbapaccayesu nava vārā dassitā . Te ekamūlakekāvasānānaṃ navannaṃ vissajjanānaṃ vasena ‘‘sukhāya vedanāya sampayutto dhammo sukhāya vedanāya sampayuttassa dhammassa nahetupaccayena paccayo, sukhāya vedanāya sampayuttena cittena dānaṃ datvā’’tiādinā nayena pāḷiṃ uddharitvā dassetabbā. Paccayasaṃsandane panettha nahetupaccayā…pe… naupanissaye aṭṭhāti nānākkhaṇikakammapaccayavasena veditabbā. Dubbalakammañhi vipākassa na upanissayo hoti. Kevalaṃ pana nānākkhaṇikakammapaccayeneva paccayo hoti. Sesamettha anulomapaccanīyapaccanīyānulomesu ca tesaṃ tesaṃ paccayānaṃ yoge laddhavāravasena sakkā heṭṭhā vuttanayeneva gaṇetuṃ, tasmā na vitthāritanti.
વેદનાત્તિકવણ્ણના.
Vedanāttikavaṇṇanā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / પટ્ઠાનપાળિ • Paṭṭhānapāḷi / ૨. વેદનાત્તિકં • 2. Vedanāttikaṃ
