| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
૪. વેપચિત્તિસુત્તવણ્ણના
4. Vepacittisuttavaṇṇanā
૨૫૦. ‘‘મહાનુભાવતાય અસુરાનં ચિત્તવેપનેન વેપચિત્તી’’તિ વદન્તિ. ઇસીહિ પન અભયં યાચિતે ‘‘ભયમેવ દદામી’’તિ વત્વા તેહિ ‘‘અક્ખયં હોતુ તે ભય’’ન્તિ અભિસપવસેન વુત્તકાલતો પટ્ઠાય વેપનચિત્તતાય ‘‘વેપચિત્તી’’તિ વુચ્ચતિ, યં લોકિયા ‘‘પુલોમો’’તિ ચ વદન્તિ. નિપાતપદાનિપિ કાનિચિ અત્થવિસેસજોતકાનિ હોન્તીતિ આહ ‘‘નિપાતમત્ત’’ન્તિ હેતુઅત્થાદીનમેત્થ અસમ્ભવતો. તન્તિ સક્કં દેવાનમિન્દં. કણ્ઠે પઞ્ચમેહીતિ કણ્ઠબન્ધનપઞ્ચમેહિ, વિભત્તિઅલોપેન નિદ્દેસો. ચિત્તેનેવાતિ ‘‘ઇમં બન્ધામિ, અયં બજ્ઝતૂ’’તિ ઉપ્પન્નચિત્તેનેવ. બજ્ઝતિ બદ્ધો હોતિ, અયં દેવાનુભાવો. મુચ્ચતીતિ એત્થાપિ એસેવ નયો. દસહીતિ ‘‘ચોરોસી’’તિઆદિના ઇધ વુત્તેહિ દસહિ. તેનાહ ‘‘ઇમેહી’’તિ. નિબ્બત્તિત્વા ચિરકાલતં ઉપાદાય ખુંસનવસેન વદતિ ‘‘જરસક્કા’’તિ. ન તં અક્કોસં મનસિ કરોતિ દીઘરત્તં ખન્તિસોરચ્ચેસુ નિરુળ્હઅજ્ઝાસયત્તા. મહાપટિગ્ગહણન્તિ મહન્તં ઉપસમબ્યઞ્જનં. અસ્સાતિ વેપચિત્તસ્સ.
250. ‘‘Mahānubhāvatāya asurānaṃ cittavepanena vepacittī’’ti vadanti. Isīhi pana abhayaṃ yācite ‘‘bhayameva dadāmī’’ti vatvā tehi ‘‘akkhayaṃ hotu te bhaya’’nti abhisapavasena vuttakālato paṭṭhāya vepanacittatāya ‘‘vepacittī’’ti vuccati, yaṃ lokiyā ‘‘pulomo’’ti ca vadanti. Nipātapadānipi kānici atthavisesajotakāni hontīti āha ‘‘nipātamatta’’nti hetuatthādīnamettha asambhavato. Tanti sakkaṃ devānamindaṃ. Kaṇṭhe pañcamehīti kaṇṭhabandhanapañcamehi, vibhattialopena niddeso. Cittenevāti ‘‘imaṃ bandhāmi, ayaṃ bajjhatū’’ti uppannacitteneva. Bajjhati baddho hoti, ayaṃ devānubhāvo. Muccatīti etthāpi eseva nayo. Dasahīti ‘‘corosī’’tiādinā idha vuttehi dasahi. Tenāha ‘‘imehī’’ti. Nibbattitvā cirakālataṃ upādāya khuṃsanavasena vadati ‘‘jarasakkā’’ti. Na taṃ akkosaṃ manasi karoti dīgharattaṃ khantisoraccesu niruḷhaajjhāsayattā. Mahāpaṭiggahaṇanti mahantaṃ upasamabyañjanaṃ. Assāti vepacittassa.
પટિસંયુજેતિ પટિસત્તુ હુત્વા સંયુદ્ધં કરેય્ય. તેનાહ ‘‘પટિપ્ફરેય્યા’’તિ. ઉપસમં…પે॰… મઞ્ઞે ઉપસમેનેવ પચ્ચત્થિકસ્સ નાયકભૂતસ્સ કોધસ્સ પટિસેધનતો. તાદિસે હિ કોધો પટિકિરિયં અલભન્તો અનુપાદાનો વિય જાતવેદો વૂપસમ્મતિ. યદા-સદ્દો હેતુઅત્થો, ન કાલત્થોતિ આહ ‘‘યસ્મા તં મઞ્ઞતી’’તિ. તાવદેવ દ્વે ગાવો યુજ્ઝન્તેતિ તસ્મિંયેવ ખણે દ્વીસુ ગોણેસુ યુજ્ઝન્તેસુ.
Paṭisaṃyujeti paṭisattu hutvā saṃyuddhaṃ kareyya. Tenāha ‘‘paṭipphareyyā’’ti. Upasamaṃ…pe… maññe upasameneva paccatthikassa nāyakabhūtassa kodhassa paṭisedhanato. Tādise hi kodho paṭikiriyaṃ alabhanto anupādāno viya jātavedo vūpasammati. Yadā-saddo hetuattho, na kālatthoti āha ‘‘yasmā taṃ maññatī’’ti. Tāvadeva dve gāvo yujjhanteti tasmiṃyeva khaṇe dvīsu goṇesu yujjhantesu.
ખન્તિતો ઉત્તરિતરો અઞ્ઞો અત્થો ન વિજ્જતિ અનન્તરેવ અસ્સ વિરોધં અનત્થં પટિબાહિત્વા દિટ્ઠધમ્મિકસ્સ ચેવ સમ્પરાયિકસ્સ ચ સંવિધાનતો. તં ખન્તિં પરમં આહુ સેટ્ઠબલં વિરોધપચ્ચયં અભિભુય્ય પવત્તનતો. બાલયોગતો બાલો, તસ્સ બલં બાલબલં, અઞ્ઞાણન્તિ આહ ‘‘બાલબલં નામ અઞ્ઞાણબલ’’ન્તિ. તં યસ્સ બલન્તિ તં અઞ્ઞાણબલં યસ્સ પુગ્ગલસ્સ બલં, અબલમેવ તં પઞ્ઞાબલેન વિદ્ધંસેતબ્બતો. પટિવત્તા ન વિજ્જતીતિ ધમ્મટ્ઠં પટિપ્ફરિત્વા અભિભવિત્વા પવત્તા નત્થિ. પટિવચનમત્તં પન કોચિ વદેય્યાપિ, તં અકારણન્તિ દસ્સેન્તો ‘‘પટિપ્ફરિત્વા વા’’તિઆદિમાહ. બાલબલન્તિ ‘‘પટિપ્ફરિત્વા’’તિ વચનસ્સ કારણવચનં. તસ્સેવ પુગ્ગલસ્સ પટિકુજ્ઝનકસ્સ. નાનત્તાવિતક્કનતો ઉભિન્નં અત્થં. તિકિચ્છન્તન્તિ અનત્થપટિબાહનમુખેન પણ્ડિતકિચ્ચકરણેન પટિસેધેન્તં. ‘‘બાલો અય’’ન્તિ એવં પઞ્ઞપેતું હેતુફલાનં અનવબોધતો ચતુસચ્ચધમ્મે અછેકાતિ.
Khantito uttaritaro añño attho na vijjati anantareva assa virodhaṃ anatthaṃ paṭibāhitvā diṭṭhadhammikassa ceva samparāyikassa ca saṃvidhānato. Taṃ khantiṃ paramaṃ āhu seṭṭhabalaṃ virodhapaccayaṃ abhibhuyya pavattanato. Bālayogato bālo, tassa balaṃ bālabalaṃ, aññāṇanti āha ‘‘bālabalaṃ nāma aññāṇabala’’nti. Taṃ yassa balanti taṃ aññāṇabalaṃ yassa puggalassa balaṃ, abalameva taṃ paññābalena viddhaṃsetabbato. Paṭivattā na vijjatīti dhammaṭṭhaṃ paṭippharitvā abhibhavitvā pavattā natthi. Paṭivacanamattaṃ pana koci vadeyyāpi, taṃ akāraṇanti dassento ‘‘paṭippharitvā vā’’tiādimāha. Bālabalanti ‘‘paṭippharitvā’’ti vacanassa kāraṇavacanaṃ. Tasseva puggalassa paṭikujjhanakassa. Nānattāvitakkanato ubhinnaṃ atthaṃ. Tikicchantanti anatthapaṭibāhanamukhena paṇḍitakiccakaraṇena paṭisedhentaṃ. ‘‘Bālo aya’’nti evaṃ paññapetuṃ hetuphalānaṃ anavabodhato catusaccadhamme achekāti.
વેપચિત્તિસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Vepacittisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૪. વેપચિત્તિસુત્તં • 4. Vepacittisuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૪. વેપચિત્તિસુત્તવણ્ણના • 4. Vepacittisuttavaṇṇanā
