Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga |
નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
વિનયપિટકે
Vinayapiṭake
પારાજિકપાળિ
Pārājikapāḷi
વેરઞ્જકણ્ડં
Verañjakaṇḍaṃ
૧. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા વેરઞ્જાયં વિહરતિ નળેરુપુચિમન્દમૂલે મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ. અસ્સોસિ ખો વેરઞ્જો બ્રાહ્મણો – ‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો સક્યપુત્તો સક્યકુલા પબ્બજિતો વેરઞ્જાયં વિહરતિ નળેરુપુચિમન્દમૂલે મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ. તં ખો પન ભવન્તં ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા 1. સો ઇમં લોકં સદેવકં સમારકં સબ્રહ્મકં સસ્સમણબ્રાહ્મણિં પજં સદેવમનુસ્સં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેતિ. સો ધમ્મં દેસેતિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં; કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેતિ; સાધુ ખો પન તથારૂપાનં અરહતં દસ્સનં હોતી’’’તિ.
1. Tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharati naḷerupucimandamūle mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi. Assosi kho verañjo brāhmaṇo – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito verañjāyaṃ viharati naḷerupucimandamūle mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā 2. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ; kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti; sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’’ti.
૨. 3 અથ ખો વેરઞ્જો બ્રાહ્મણો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ . એકમન્તં નિસિન્નો ખો વેરઞ્જો બ્રાહ્મણો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘સુતં મેતં, ભો ગોતમ – ‘ન સમણો ગોતમો બ્રાહ્મણે જિણ્ણે વુડ્ઢે મહલ્લકે અદ્ધગતે વયોઅનુપ્પત્તે અભિવાદેતિ વા પચ્ચુટ્ઠેતિ વા આસનેન વા નિમન્તેતી’તિ. તયિદં, ભો ગોતમ, તથેવ? ન હિ ભવં ગોતમો બ્રાહ્મણે જિણ્ણે વુડ્ઢે મહલ્લકે અદ્ધગતે વયોઅનુપ્પત્તે અભિવાદેતિ વા પચ્ચુટ્ઠેતિ વા આસનેન વા નિમન્તેતિ? તયિદં, ભો ગોતમ, ન સમ્પન્નમેવા’’તિ.
2.4 Atha kho verañjo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi . Ekamantaṃ nisinno kho verañjo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bho gotama – ‘na samaṇo gotamo brāhmaṇe jiṇṇe vuḍḍhe mahallake addhagate vayoanuppatte abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimantetī’ti. Tayidaṃ, bho gotama, tatheva? Na hi bhavaṃ gotamo brāhmaṇe jiṇṇe vuḍḍhe mahallake addhagate vayoanuppatte abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimanteti? Tayidaṃ, bho gotama, na sampannamevā’’ti.
‘‘નાહં તં, બ્રાહ્મણ, પસ્સામિ સદેવકે લોકે સમારકે સબ્રહ્મકે સસ્સમણબ્રાહ્મણિયા પજાય સદેવમનુસ્સાય યમહં અભિવાદેય્યં વા પચ્ચુટ્ઠેય્યં વા આસનેન વા નિમન્તેય્યં. યઞ્હિ, બ્રાહ્મણ, તથાગતો અભિવાદેય્ય વા પચ્ચુટ્ઠેય્ય વા આસનેન વા નિમન્તેય્ય, મુદ્ધાપિ તસ્સ વિપતેય્યા’’તિ.
‘‘Nāhaṃ taṃ, brāhmaṇa, passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya yamahaṃ abhivādeyyaṃ vā paccuṭṭheyyaṃ vā āsanena vā nimanteyyaṃ. Yañhi, brāhmaṇa, tathāgato abhivādeyya vā paccuṭṭheyya vā āsanena vā nimanteyya, muddhāpi tassa vipateyyā’’ti.
૩. ‘‘અરસરૂપો ભવં ગોતમો’’તિ? ‘‘અત્થિ ખ્વેસ, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘અરસરૂપો સમણો ગોતમો’તિ. યે તે, બ્રાહ્મણ, રૂપરસા સદ્દરસા ગન્ધરસા રસરસા ફોટ્ઠબ્બરસા તે તથાગતસ્સ પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા 5 આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. અયં ખો, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘અરસરૂપો સમણો ગોતમો’તિ, નો ચ ખો યં ત્વં સન્ધાય વદેસી’’તિ.
3. ‘‘Arasarūpo bhavaṃ gotamo’’ti? ‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘arasarūpo samaṇo gotamo’ti. Ye te, brāhmaṇa, rūparasā saddarasā gandharasā rasarasā phoṭṭhabbarasā te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā 6 āyatiṃ anuppādadhammā. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘arasarūpo samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
૪. ‘‘નિબ્ભોગો ભવં ગોતમો’’તિ? ‘‘અત્થિ ખ્વેસ, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘નિબ્ભોગો સમણો ગોતમો’તિ. યે તે, બ્રાહ્મણ, રૂપભોગા સદ્દભોગા ગન્ધભોગા રસભોગા ફોટ્ઠબ્બભોગા તે તથાગતસ્સ પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. અયં ખો, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘નિબ્ભોગો સમણો ગોતમો’તિ, નો ચ ખો યં ત્વં સન્ધાય વદેસી’’તિ.
4. ‘‘Nibbhogo bhavaṃ gotamo’’ti? ‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘nibbhogo samaṇo gotamo’ti. Ye te, brāhmaṇa, rūpabhogā saddabhogā gandhabhogā rasabhogā phoṭṭhabbabhogā te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘nibbhogo samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
૫. ‘‘અકિરિયવાદો ભવં ગોતમો’’તિ? ‘‘અત્થિ ખ્વેસ, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘અકિરિયવાદો સમણો ગોતમો’તિ. અહઞ્હિ, બ્રાહ્મણ, અકિરિયં વદામિ કાયદુચ્ચરિતસ્સ વચીદુચ્ચરિતસ્સ મનોદુચ્ચરિતસ્સ. અનેકવિહિતાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં અકિરિયં વદામિ. અયં ખો, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘અકિરિયવાદો સમણો ગોતમો’તિ, નો ચ ખો યં ત્વં સન્ધાય વદેસી’’તિ.
5. ‘‘Akiriyavādo bhavaṃ gotamo’’ti? ‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘akiriyavādo samaṇo gotamo’ti. Ahañhi, brāhmaṇa, akiriyaṃ vadāmi kāyaduccaritassa vacīduccaritassa manoduccaritassa. Anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ akiriyaṃ vadāmi. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘akiriyavādo samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
૬. ‘‘ઉચ્છેદવાદો ભવં ગોતમો’’તિ? ‘‘અત્થિ ખ્વેસ, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘ઉચ્છેદવાદો સમણો ગોતમો’તિ. અહઞ્હિ, બ્રાહ્મણ, ઉચ્છેદં વદામિ રાગસ્સ દોસસ્સ મોહસ્સ. અનેકવિહિતાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં ઉચ્છેદં વદામિ. અયં ખો, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘ઉચ્છેદવાદો સમણો ગોતમો’તિ, નો ચ ખો યં ત્વં સન્ધાય વદેસી’’તિ.
6. ‘‘Ucchedavādo bhavaṃ gotamo’’ti? ‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘ucchedavādo samaṇo gotamo’ti. Ahañhi, brāhmaṇa, ucchedaṃ vadāmi rāgassa dosassa mohassa. Anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ ucchedaṃ vadāmi. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘ucchedavādo samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
૭. ‘‘જેગુચ્છી ભવં ગોતમો’’તિ? ‘‘અત્થિ ખ્વેસ, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘જેગુચ્છી સમણો ગોતમો’તિ. અહઞ્હિ, બ્રાહ્મણ, જિગુચ્છામિ કાયદુચ્ચરિતેન વચીદુચ્ચરિતેન મનોદુચ્ચરિતેન. અનેકવિહિતાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં સમાપત્તિયા જિગુચ્છામિ. અયં ખો, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘જેગુચ્છી સમણો ગોતમો’તિ, નો ચ ખો યં ત્વં સન્ધાય વદેસી’’તિ.
7. ‘‘Jegucchī bhavaṃ gotamo’’ti? ‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘jegucchī samaṇo gotamo’ti. Ahañhi, brāhmaṇa, jigucchāmi kāyaduccaritena vacīduccaritena manoduccaritena. Anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā jigucchāmi. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘jegucchī samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
૮. ‘‘વેનયિકો ભવં ગોતમો’’તિ? ‘‘અત્થિ ખ્વેસ, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘વેનયિકો સમણો ગોતમો’તિ. અહઞ્હિ, બ્રાહ્મણ, વિનયાય ધમ્મં દેસેમિ રાગસ્સ દોસસ્સ મોહસ્સ. અનેકવિહિતાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં વિનયાય ધમ્મં દેસેમિ. અયં ખો, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘વેનયિકો સમણો ગોતમો’તિ, નો ચ ખો યં ત્વં સન્ધાય વદેસી’’તિ.
8. ‘‘Venayiko bhavaṃ gotamo’’ti? ‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘venayiko samaṇo gotamo’ti. Ahañhi, brāhmaṇa, vinayāya dhammaṃ desemi rāgassa dosassa mohassa. Anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ vinayāya dhammaṃ desemi. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘venayiko samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
૯. ‘‘તપસ્સી ભવં ગોતમો’’તિ? ‘‘અત્થિ ખ્વેસ, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘તપસ્સી સમણો ગોતમો’તિ . તપનીયાહં, બ્રાહ્મણ, પાપકે અકુસલે ધમ્મે વદામિ, કાયદુચ્ચરિતં વચીદુચ્ચરિતં મનોદુચ્ચરિતં. યસ્સ ખો, બ્રાહ્મણ , તપનીયા પાપકા અકુસલા ધમ્મા પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા તમહં તપસ્સીતિ વદામિ. તથાગતસ્સ ખો, બ્રાહ્મણ, તપનીયા પાપકા અકુસલા ધમ્મા પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. અયં ખો, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘તપસ્સી સમણો ગોતમો’તિ, નો ચ ખો યં ત્વં સન્ધાય વદેસી’’તિ.
9. ‘‘Tapassī bhavaṃ gotamo’’ti? ‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘tapassī samaṇo gotamo’ti . Tapanīyāhaṃ, brāhmaṇa, pāpake akusale dhamme vadāmi, kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ. Yassa kho, brāhmaṇa , tapanīyā pāpakā akusalā dhammā pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā tamahaṃ tapassīti vadāmi. Tathāgatassa kho, brāhmaṇa, tapanīyā pāpakā akusalā dhammā pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘tapassī samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti.
૧૦. ‘‘અપગબ્ભો ભવં ગોતમો’’તિ? ‘‘અત્થિ ખ્વેસ, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘અપગબ્ભો સમણો ગોતમો’તિ. યસ્સ ખો, બ્રાહ્મણ, આયતિં ગબ્ભસેય્યા પુનબ્ભવાભિનિબ્બત્તિ પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા તમહં અપગબ્ભોતિ વદામિ. તથાગતસ્સ ખો, બ્રાહ્મણ, આયતિં ગબ્ભસેય્યા પુનબ્ભવાભિનિબ્બત્તિ પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. અયં ખો, બ્રાહ્મણ, પરિયાયો યેન મં પરિયાયેન સમ્મા વદમાનો વદેય્ય – ‘અપગબ્ભો સમણો ગોતમો’તિ, નો ચ ખો યં ત્વં સન્ધાય વદેસિ’’.
10. ‘‘Apagabbho bhavaṃ gotamo’’ti? ‘‘Atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘apagabbho samaṇo gotamo’ti. Yassa kho, brāhmaṇa, āyatiṃ gabbhaseyyā punabbhavābhinibbatti pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā tamahaṃ apagabbhoti vadāmi. Tathāgatassa kho, brāhmaṇa, āyatiṃ gabbhaseyyā punabbhavābhinibbatti pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, pariyāyo yena maṃ pariyāyena sammā vadamāno vadeyya – ‘apagabbho samaṇo gotamo’ti, no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesi’’.
૧૧. ‘‘સેય્યથાપિ, બ્રાહ્મણ, કુક્કુટિયા અણ્ડાનિ અટ્ઠ વા દસ વા દ્વાદસ વા. તાનસ્સુ કુક્કુટિયા સમ્મા અધિસયિતાનિ સમ્મા પરિસેદિતાનિ સમ્મા પરિભાવિતાનિ. યો નુ ખો તેસં કુક્કુટચ્છાપકાનં પઠમતરં પાદનખસિખાય વા મુખતુણ્ડકેન વા અણ્ડકોસં પદાલેત્વા સોત્થિના અભિનિબ્ભિજ્જેય્ય, કિન્તિ સ્વાસ્સ વચનીયો – ‘‘જેટ્ઠો વા કનિટ્ઠો વા’’તિ? ‘‘જેટ્ઠોતિસ્સ, ભો ગોતમ, વચનીયો. સો હિ નેસં જેટ્ઠો હોતી’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો અહં, બ્રાહ્મણ, અવિજ્જાગતાય પજાય અણ્ડભૂતાય પરિયોનદ્ધાય અવિજ્જણ્ડકોસં પદાલેત્વા એકોવ લોકે અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુદ્ધો. સ્વાહં, બ્રાહ્મણ, જેટ્ઠો સેટ્ઠો લોકસ્સ’’.
11. ‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā. Tānassu kukkuṭiyā sammā adhisayitāni sammā pariseditāni sammā paribhāvitāni. Yo nu kho tesaṃ kukkuṭacchāpakānaṃ paṭhamataraṃ pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā sotthinā abhinibbhijjeyya, kinti svāssa vacanīyo – ‘‘jeṭṭho vā kaniṭṭho vā’’ti? ‘‘Jeṭṭhotissa, bho gotama, vacanīyo. So hi nesaṃ jeṭṭho hotī’’ti. ‘‘Evameva kho ahaṃ, brāhmaṇa, avijjāgatāya pajāya aṇḍabhūtāya pariyonaddhāya avijjaṇḍakosaṃ padāletvā ekova loke anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho. Svāhaṃ, brāhmaṇa, jeṭṭho seṭṭho lokassa’’.
‘‘આરદ્ધં ખો પન મે, બ્રાહ્મણ, વીરિયં 7 અહોસિ અસલ્લીનં, ઉપટ્ઠિતા સતિ અસમ્મુટ્ઠા 8, પસ્સદ્ધો કાયો અસારદ્ધો, સમાહિતં ચિત્તં એકગ્ગં. સો ખો અહં, બ્રાહ્મણ, વિવિચ્ચેવ કામેહિ વિવિચ્ચ અકુસલેહિ ધમ્મેહિ સવિતક્કં સવિચારં વિવેકજં પીતિસુખં પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહાસિં. વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા અજ્ઝત્તં સમ્પસાદનં ચેતસો એકોદિભાવં અવિતક્કં અવિચારં સમાધિજં પીતિસુખં દુતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહાસિં. પીતિયા ચ વિરાગા ઉપેક્ખકો ચ વિહાસિં સતો ચ સમ્પજાનો, સુખઞ્ચ કાયેન પટિસંવેદેસિં , યં તં અરિયા આચિક્ખન્તિ – ‘ઉપેક્ખકો સતિમા સુખવિહારી’તિ તતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહાસિં. સુખસ્સ ચ પહાના દુક્ખસ્સ ચ પહાના પુબ્બેવ સોમનસ્સદોમનસ્સાનં અત્થઙ્ગમા અદુક્ખમસુખં ઉપેક્ખાસતિપારિસુદ્ધિં ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહાસિં.
‘‘Āraddhaṃ kho pana me, brāhmaṇa, vīriyaṃ 9 ahosi asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā 10, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. So kho ahaṃ, brāhmaṇa, vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ. Pītiyā ca virāgā upekkhako ca vihāsiṃ sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedesiṃ , yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ. Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ.
૧૨. ‘‘સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેસિં. સો અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરામિ , સેય્યથિદં – એકમ્પિ જાતિં દ્વેપિ જાતિયો તિસ્સોપિ જાતિયો ચતસ્સોપિ જાતિયો પઞ્ચપિ જાતિયો દસપિ જાતિયો વીસમ્પિ જાતિયો તિંસમ્પિ જાતિયો ચત્તાલીસમ્પિ જાતિયો પઞ્ઞાસમ્પિ જાતિયો જાતિસતમ્પિ, જાતિસહસ્સમ્પિ જાતિસતસહસ્સમ્પિ, અનેકેપિ સંવટ્ટકપ્પે અનેકેપિ વિવટ્ટકપ્પે અનેકેપિ સંવટ્ટવિવટ્ટકપ્પે – ‘અમુત્રાસિં એવંનામો એવંગોત્તો એવંવણ્ણો એવમાહારો એવંસુખદુક્ખપ્પટિસંવેદી એવમાયુપરિયન્તો; સો તતો ચુતો અમુત્ર ઉદપાદિં; તત્રાપાસિં એવંનામો એવંગોત્તો એવંવણ્ણો એવમાહારો એવંસુખદુક્ખપ્પટિસંવેદી એવમાયુપરિયન્તો; સો તતો ચુતો ઇધૂપપન્નોતિ. ઇતિ સાકારં સઉદ્દેસં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરામિ. અયં ખો મે, બ્રાહ્મણ, રત્તિયા પઠમે યામે પઠમા વિજ્જા અધિગતા, અવિજ્જા વિહતા, વિજ્જા ઉપ્પન્ના, તમો વિહતો, આલોકો ઉપ્પન્નો – યથા તં અપ્પમત્તસ્સ આતાપિનો પહિતત્તસ્સ વિહરતો. અયં ખો મે, બ્રાહ્મણ, પઠમાભિનિબ્ભિદા અહોસિ કુક્કુટચ્છાપકસ્સેવ અણ્ડકોસમ્હા.
12. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi , seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi, jātisahassampi jātisatasahassampi, anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto; so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto; so tato cuto idhūpapannoti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi. Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, rattiyā paṭhame yāme paṭhamā vijjā adhigatā, avijjā vihatā, vijjā uppannā, tamo vihato, āloko uppanno – yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato. Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, paṭhamābhinibbhidā ahosi kukkuṭacchāpakasseva aṇḍakosamhā.
૧૩. ‘‘સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે સત્તાનં ચુતૂપપાતઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેસિં . સો દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન 11 સત્તે પસ્સામિ ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે. સુગતે દુગ્ગતે યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનામિ – ‘ઇમે વત ભોન્તો સત્તા કાયદુચ્ચરિતેન સમન્નાગતા વચીદુચ્ચરિતેન સમન્નાગતા મનોદુચ્ચરિતેન સમન્નાગતા અરિયાનં ઉપવાદકા મિચ્છાદિટ્ઠિકા મિચ્છાદિટ્ઠિકમ્મસમાદાના; તે કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપન્ના. ઇમે વા પન ભોન્તો સત્તા કાયસુચરિતેન સમન્નાગતા વચીસુચરિતેન સમન્નાગતા મનોસુચરિતેન સમન્નાગતા અરિયાનં અનુપવાદકા સમ્માદિટ્ઠિકા સમ્માદિટ્ઠિકમ્મસમાદાના; તે કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપન્ના’તિ. ઇતિ દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સામિ ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે. સુગતે દુગ્ગતે યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનામિ. અયં ખો મે, બ્રાહ્મણ, રત્તિયા મજ્ઝિમે યામે દુતિયા વિજ્જા અધિગતા, અવિજ્જા વિહતા, વિજ્જા ઉપ્પન્ના, તમો વિહતો, આલોકો ઉપ્પન્નો – યથા તં અપ્પમત્તસ્સ આતાપિનો પહિતત્તસ્સ વિહરતો. અયં ખો મે, બ્રાહ્મણ, દુતિયાભિનિબ્ભિદા અહોસિ કુક્કુટચ્છાપકસ્સેવ અણ્ડકોસમ્હા.
13. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ . So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena 12 satte passāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe. Sugate duggate yathākammūpage satte pajānāmi – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā; te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā. Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā; te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe. Sugate duggate yathākammūpage satte pajānāmi. Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, rattiyā majjhime yāme dutiyā vijjā adhigatā, avijjā vihatā, vijjā uppannā, tamo vihato, āloko uppanno – yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato. Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, dutiyābhinibbhidā ahosi kukkuṭacchāpakasseva aṇḍakosamhā.
૧૪. ‘‘સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે આસવાનં ખયઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેસિં. સો ‘ઇદં દુક્ખ’ન્તિ યથાભૂતં અબ્ભઞ્ઞાસિં, ‘અયં દુક્ખસમુદયો’તિ યથાભૂતં અબ્ભઞ્ઞાસિં, ‘અયં દુક્ખનિરોધો’તિ યથાભૂતં અબ્ભઞ્ઞાસિં, ‘અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા’તિ યથાભૂતં અબ્ભઞ્ઞાસિં; ‘ઇમે આસવા’તિ યથાભૂતં અબ્ભઞ્ઞાસિં, ‘અયં આસવસમુદયો’તિ યથાભૂતં અબ્ભઞ્ઞાસિં, ‘અયં આસવનિરોધો’તિ યથાભૂતં અબ્ભઞ્ઞાસિં, ‘અયં આસવનિરોધગામિની પટિપદા’તિ યથાભૂતં અબ્ભઞ્ઞાસિં. તસ્સ મે એવં જાનતો એવં પસ્સતો કામાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચિત્થ ભવાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચિત્થ અવિજ્જાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચિત્થ. વિમુત્તસ્મિં વિમુત્તમિતિ ઞાણં અહોસિ. ‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ અબ્ભઞ્ઞાસિં. અયં ખો મે, બ્રાહ્મણ, રત્તિયા પચ્છિમે યામે તતિયા વિજ્જા અધિગતા, અવિજ્જા વિહતા, વિજ્જા ઉપ્પન્ના, તમો વિહતો, આલોકો ઉપ્પન્નો – યથા તં અપ્પમત્તસ્સ આતાપિનો પહિતત્તસ્સ વિહરતો. અયં ખો મે, બ્રાહ્મણ, તતિયાભિનિબ્ભિદા અહોસિ – કુક્કુટચ્છાપકસ્સેવ અણ્ડકોસમ્હા’’તિ.
14. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ. So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ; ‘ime āsavā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ āsavasamudayo’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ āsavanirodho’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ. Tassa me evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccittha bhavāsavāpi cittaṃ vimuccittha avijjāsavāpi cittaṃ vimuccittha. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ ahosi. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti abbhaññāsiṃ. Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, rattiyā pacchime yāme tatiyā vijjā adhigatā, avijjā vihatā, vijjā uppannā, tamo vihato, āloko uppanno – yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato. Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, tatiyābhinibbhidā ahosi – kukkuṭacchāpakasseva aṇḍakosamhā’’ti.
૧૫. એવં વુત્તે, વેરઞ્જો બ્રાહ્મણો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘જેટ્ઠો ભવં ગોતમો, સેટ્ઠો ભવં ગોતમો! અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ, અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ!! સેય્યથાપિ, ભો ગોતમ, નિક્કુજ્જિતં વા ઉક્કુજ્જેય્ય, પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય, મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય – ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તીતિ, એવમેવં ભોતા ગોતમેન અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો . એસાહં ભવન્તં ગોતમં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. ઉપાસકં મં ભવં ગોતમો ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગતં. અધિવાસેતુ ચ મે ભવં ગોતમો વેરઞ્જાયં વસ્સાવાસં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ. અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેન. અથ ખો વેરઞ્જો બ્રાહ્મણો ભગવતો અધિવાસનં વિદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ.
15. Evaṃ vutte, verañjo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘jeṭṭho bhavaṃ gotamo, seṭṭho bhavaṃ gotamo! Abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama!! Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – cakkhumanto rūpāni dakkhantīti, evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito . Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ. Adhivāsetu ca me bhavaṃ gotamo verañjāyaṃ vassāvāsaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho verañjo brāhmaṇo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
૧૬. તેન ખો પન સમયેન વેરઞ્જા દુબ્ભિક્ખા હોતિ દ્વીહિતિકા સેતટ્ઠિકા સલાકાવુત્તા ન સુકરા ઉઞ્છેન પગ્ગહેન યાપેતું. તેન ખો પન સમયેન ઉત્તરાપથકા 13 અસ્સવાણિજા 14 પઞ્ચમત્તેહિ અસ્સસતેહિ વેરઞ્જં વસ્સાવાસં ઉપગતા હોન્તિ. તેહિ અસ્સમણ્ડલિકાસુ ભિક્ખૂનં પત્થપત્થપુલકં 15 પઞ્ઞત્તં હોતિ. ભિક્ખૂ પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય વેરઞ્જં પિણ્ડાય પવિસિત્વા પિણ્ડં અલભમાના અસ્સમણ્ડલિકાસુ પિણ્ડાય ચરિત્વા પત્થપત્થપુલકં આરામં આહરિત્વા ઉદુક્ખલે કોટ્ટેત્વા કોટ્ટેત્વા પરિભુઞ્જન્તિ. આયસ્મા પનાનન્દો પત્થપુલકં સિલાયં પિસિત્વા ભગવતો ઉપનામેતિ. તં ભગવા પરિભુઞ્જતિ.
16. Tena kho pana samayena verañjā dubbhikkhā hoti dvīhitikā setaṭṭhikā salākāvuttā na sukarā uñchena paggahena yāpetuṃ. Tena kho pana samayena uttarāpathakā 16 assavāṇijā 17 pañcamattehi assasatehi verañjaṃ vassāvāsaṃ upagatā honti. Tehi assamaṇḍalikāsu bhikkhūnaṃ patthapatthapulakaṃ 18 paññattaṃ hoti. Bhikkhū pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya verañjaṃ piṇḍāya pavisitvā piṇḍaṃ alabhamānā assamaṇḍalikāsu piṇḍāya caritvā patthapatthapulakaṃ ārāmaṃ āharitvā udukkhale koṭṭetvā koṭṭetvā paribhuñjanti. Āyasmā panānando patthapulakaṃ silāyaṃ pisitvā bhagavato upanāmeti. Taṃ bhagavā paribhuñjati.
અસ્સોસિ ખો ભગવા ઉદુક્ખલસદ્દં. જાનન્તાપિ તથાગતા પુચ્છન્તિ, જાનન્તાપિ ન પુચ્છન્તિ; કાલં વિદિત્વા પુચ્છન્તિ, કાલં વિદિત્વા ન પુચ્છન્તિ; અત્થસંહિતં તથાગતા પુચ્છન્તિ, નો અનત્થસંહિતં. અનત્થસંહિતે સેતુઘાતો તથાગતાનં. દ્વીહિ આકારેહિ બુદ્ધા ભગવન્તો ભિક્ખૂ પટિપુચ્છન્તિ – ધમ્મં વા દેસેસ્સામ, સાવકાનં વા સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેસ્સામાતિ 19. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘કિં નુ ખો સો, આનન્દ, ઉદુક્ખલસદ્દો’’તિ? અથ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો એતમત્થં આરોચેસિ . ‘‘સાધુ સાધુ, આનન્દ! તુમ્હેહિ, આનન્દ સપ્પુરિસેહિ વિજિતં. પચ્છિમા જનતા સાલિમંસોદનં અતિમઞ્ઞિસ્સતી’’તિ.
Assosi kho bhagavā udukkhalasaddaṃ. Jānantāpi tathāgatā pucchanti, jānantāpi na pucchanti; kālaṃ viditvā pucchanti, kālaṃ viditvā na pucchanti; atthasaṃhitaṃ tathāgatā pucchanti, no anatthasaṃhitaṃ. Anatthasaṃhite setughāto tathāgatānaṃ. Dvīhi ākārehi buddhā bhagavanto bhikkhū paṭipucchanti – dhammaṃ vā desessāma, sāvakānaṃ vā sikkhāpadaṃ paññapessāmāti 20. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘kiṃ nu kho so, ānanda, udukkhalasaddo’’ti? Atha kho āyasmā ānando bhagavato etamatthaṃ ārocesi . ‘‘Sādhu sādhu, ānanda! Tumhehi, ānanda sappurisehi vijitaṃ. Pacchimā janatā sālimaṃsodanaṃ atimaññissatī’’ti.
૧૭. અથ ખો આયસ્મા મહામોગ્ગલ્લાનો 21 યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો આયસ્મા મહામોગ્ગલ્લાનો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘એતરહિ, ભન્તે, વેરઞ્જા દુબ્ભિક્ખા દ્વીહિતિકા સેતટ્ઠિકા સલાકાવુત્તા. ન સુકરા ઉઞ્છેન પગ્ગહેન યાપેતું. ઇમિસ્સા, ભન્તે, મહાપથવિયા હેટ્ઠિમતલં સમ્પન્નં – સેય્યથાપિ ખુદ્દમધું અનીલકં એવમસ્સાદં. સાધાહં, ભન્તે, પથવિં પરિવત્તેય્યં. ભિક્ખૂ પપ્પટકોજં પરિભુઞ્જિસ્સન્તી’’તિ. ‘‘યે પન તે, મોગ્ગલ્લાન, પથવિનિસ્સિતા પાણા તે કથં કરિસ્સસી’’તિ? ‘‘એકાહં, ભન્તે, પાણિં અભિનિમ્મિનિસ્સામિ – સેય્યથાપિ મહાપથવી. યે પથવિનિસ્સિતા પાણા તે તત્થ સઙ્કામેસ્સામિ. એકેન હત્થેન પથવિં પરિવત્તેસ્સામી’’તિ. ‘‘અલં, મોગ્ગલ્લાન, મા તે રુચ્ચિ પથવિં પરિવત્તેતું. વિપલ્લાસમ્પિ સત્તા પટિલભેય્યુ’’ન્તિ. ‘‘સાધુ, ભન્તે, સબ્બો ભિક્ખુસઙ્ઘો ઉત્તરકુરું પિણ્ડાય ગચ્છેય્યા’’તિ. ‘‘અલં, મોગ્ગલ્લાન, મા તે રુચ્ચિ સબ્બસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ઉત્તરકુરું પિણ્ડાય ગમન’’ન્તિ.
17. Atha kho āyasmā mahāmoggallāno 22 yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā mahāmoggallāno bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etarahi, bhante, verañjā dubbhikkhā dvīhitikā setaṭṭhikā salākāvuttā. Na sukarā uñchena paggahena yāpetuṃ. Imissā, bhante, mahāpathaviyā heṭṭhimatalaṃ sampannaṃ – seyyathāpi khuddamadhuṃ anīlakaṃ evamassādaṃ. Sādhāhaṃ, bhante, pathaviṃ parivatteyyaṃ. Bhikkhū pappaṭakojaṃ paribhuñjissantī’’ti. ‘‘Ye pana te, moggallāna, pathavinissitā pāṇā te kathaṃ karissasī’’ti? ‘‘Ekāhaṃ, bhante, pāṇiṃ abhinimminissāmi – seyyathāpi mahāpathavī. Ye pathavinissitā pāṇā te tattha saṅkāmessāmi. Ekena hatthena pathaviṃ parivattessāmī’’ti. ‘‘Alaṃ, moggallāna, mā te rucci pathaviṃ parivattetuṃ. Vipallāsampi sattā paṭilabheyyu’’nti. ‘‘Sādhu, bhante, sabbo bhikkhusaṅgho uttarakuruṃ piṇḍāya gaccheyyā’’ti. ‘‘Alaṃ, moggallāna, mā te rucci sabbassa bhikkhusaṅghassa uttarakuruṃ piṇḍāya gamana’’nti.
૧૮. અથ ખો આયસ્મતો સારિપુત્તસ્સ રહોગતસ્સ પટિસલ્લીનસ્સ એવં ચેતસો પરિવિતક્કો ઉદપાદિ – ‘‘કતમેસાનં ખો બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં બ્રહ્મચરિયં ન ચિરટ્ઠિતિકં અહોસિ; કતમેસાનં બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં બ્રહ્મચરિયં ચિરટ્ઠિતિકં અહોસી’’તિ? અથ ખો આયસ્મા સારિપુત્તો સાયન્હસમયં 23 પટિસલ્લાના વુટ્ઠિતો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો આયસ્મા સારિપુત્તો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘ઇધ મય્હં, ભન્તે, રહોગતસ્સ પટિસલ્લીનસ્સ એવં ચેતસો પરિવિતક્કો ઉદપાદિ – ‘કતમેસાનં ખો બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં બ્રહ્મચરિયં ન ચિરટ્ઠિતિકં અહોસિ, કતમેસાનં બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં બ્રહ્મચરિયં ચિરટ્ઠિતિકં અહોસી’તિ. ‘કતમેસાનં નુ ખો, ભન્તે, બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં બ્રહ્મચરિયં ન ચિરટ્ઠિતિકં અહોસિ, કતમેસાનં બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં બ્રહ્મચરિયં ચિરટ્ઠિતિકં અહોસી’’’તિ?
18. Atha kho āyasmato sāriputtassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘‘katamesānaṃ kho buddhānaṃ bhagavantānaṃ brahmacariyaṃ na ciraṭṭhitikaṃ ahosi; katamesānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ brahmacariyaṃ ciraṭṭhitikaṃ ahosī’’ti? Atha kho āyasmā sāriputto sāyanhasamayaṃ 24 paṭisallānā vuṭṭhito yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idha mayhaṃ, bhante, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘katamesānaṃ kho buddhānaṃ bhagavantānaṃ brahmacariyaṃ na ciraṭṭhitikaṃ ahosi, katamesānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ brahmacariyaṃ ciraṭṭhitikaṃ ahosī’ti. ‘Katamesānaṃ nu kho, bhante, buddhānaṃ bhagavantānaṃ brahmacariyaṃ na ciraṭṭhitikaṃ ahosi, katamesānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ brahmacariyaṃ ciraṭṭhitikaṃ ahosī’’’ti?
‘‘ભગવતો ચ, સારિપુત્ત, વિપસ્સિસ્સ ભગવતો ચ સિખિસ્સ ભગવતો ચ વેસ્સભુસ્સ બ્રહ્મચરિયં ન ચિરટ્ઠિતિકં અહોસિ. ભગવતો ચ, સારિપુત્ત, કકુસન્ધસ્સ ભગવતો ચ કોણાગમનસ્સ ભગવતો ચ કસ્સપસ્સ બ્રહ્મચરિયં ચિરટ્ઠિતિકં અહોસી’’તિ.
‘‘Bhagavato ca, sāriputta, vipassissa bhagavato ca sikhissa bhagavato ca vessabhussa brahmacariyaṃ na ciraṭṭhitikaṃ ahosi. Bhagavato ca, sāriputta, kakusandhassa bhagavato ca koṇāgamanassa bhagavato ca kassapassa brahmacariyaṃ ciraṭṭhitikaṃ ahosī’’ti.
૧૯. ‘‘કો નુ ખો , ભન્તે, હેતુ કો પચ્ચયો, યેન ભગવતો ચ વિપસ્સિસ્સ ભગવતો ચ સિખિસ્સ ભગવતો ચ વેસ્સભુસ્સ બ્રહ્મચરિયં ન ચિરટ્ઠિતિકં અહોસી’’તિ? ‘‘ભગવા ચ, સારિપુત્ત, વિપસ્સી ભગવા ચ સિખી ભગવા ચ વેસ્સભૂ કિલાસુનો અહેસું સાવકાનં વિત્થારેન ધમ્મં દેસેતું. અપ્પકઞ્ચ નેસં અહોસિ સુત્તં ગેય્યં વેય્યાકરણં ગાથા ઉદાનં ઇતિવુત્તકં જાતકં અબ્ભુતધમ્મં વેદલ્લં. અપઞ્ઞત્તં સાવકાનં સિક્ખાપદં. અનુદ્દિટ્ઠં પાતિમોક્ખં. તેસં બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં અન્તરધાનેન બુદ્ધાનુબુદ્ધાનં સાવકાનં અન્તરધાનેન યે તે પચ્છિમા સાવકા નાનાનામા નાનાગોત્તા નાનાજચ્ચા નાનાકુલા પબ્બજિતા તે તં બ્રહ્મચરિયં ખિપ્પઞ્ઞેવ અન્તરધાપેસું. સેય્યથાપિ, સારિપુત્ત, નાનાપુપ્ફાનિ ફલકે નિક્ખિત્તાનિ સુત્તેન અસઙ્ગહિતાનિ તાનિ વાતો વિકિરતિ વિધમતિ વિદ્ધંસેતિ. તં કિસ્સ હેતુ? યથા તં સુત્તેન અસઙ્ગહિતત્તા. એવમેવ ખો, સારિપુત્ત, તેસં બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં અન્તરધાનેન બુદ્ધાનુબુદ્ધાનં સાવકાનં અન્તરધાનેન યે તે પચ્છિમા સાવકા નાનાનામા નાનાગોત્તા નાનાજચ્ચા નાનાકુલા પબ્બજિતા તે તં બ્રહ્મચરિયં ખિપ્પઞ્ઞેવ અન્તરધાપેસું.
19. ‘‘Ko nu kho , bhante, hetu ko paccayo, yena bhagavato ca vipassissa bhagavato ca sikhissa bhagavato ca vessabhussa brahmacariyaṃ na ciraṭṭhitikaṃ ahosī’’ti? ‘‘Bhagavā ca, sāriputta, vipassī bhagavā ca sikhī bhagavā ca vessabhū kilāsuno ahesuṃ sāvakānaṃ vitthārena dhammaṃ desetuṃ. Appakañca nesaṃ ahosi suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Apaññattaṃ sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ. Anuddiṭṭhaṃ pātimokkhaṃ. Tesaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ antaradhānena buddhānubuddhānaṃ sāvakānaṃ antaradhānena ye te pacchimā sāvakā nānānāmā nānāgottā nānājaccā nānākulā pabbajitā te taṃ brahmacariyaṃ khippaññeva antaradhāpesuṃ. Seyyathāpi, sāriputta, nānāpupphāni phalake nikkhittāni suttena asaṅgahitāni tāni vāto vikirati vidhamati viddhaṃseti. Taṃ kissa hetu? Yathā taṃ suttena asaṅgahitattā. Evameva kho, sāriputta, tesaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ antaradhānena buddhānubuddhānaṃ sāvakānaṃ antaradhānena ye te pacchimā sāvakā nānānāmā nānāgottā nānājaccā nānākulā pabbajitā te taṃ brahmacariyaṃ khippaññeva antaradhāpesuṃ.
‘‘અકિલાસુનો ચ તે ભગવન્તો અહેસું સાવકે ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ ઓવદિતું. ભૂતપુબ્બં, સારિપુત્ત, વેસ્સભૂ ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો અઞ્ઞતરસ્મિં ભિંસનકે 25 વનસણ્ડે સહસ્સં ભિક્ખુસઙ્ઘં ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ ઓવદતિ અનુસાસતિ – ‘એવં વિતક્કેથ, મા એવં વિતક્કયિત્થ; એવં મનસિકરોથ, મા એવં મનસાકત્થ 26; ઇદં પજહથ, ઇદં ઉપસમ્પજ્જ વિહરથા’તિ. અથ ખો, સારિપુત્ત, તસ્સ ભિક્ખુસહસ્સસ્સ વેસ્સભુના ભગવતા અરહતા સમ્માસમ્બુદ્ધેન એવં ઓવદિયમાનાનં એવં અનુસાસિયમાનાનં અનુપાદાય આસવેહિ ચિત્તાનિ વિમુચ્ચિંસુ. તત્ર સુદં, સારિપુત્ત, ભિંસનકસ્સ વનસણ્ડસ્સ ભિંસનકતસ્મિં હોતિ – યો કોચિ અવીતરાગો તં વનસણ્ડં પવિસતિ, યેભુય્યેન લોમાનિ હંસન્તિ. અયં ખો, સારિપુત્ત, હેતુ અયં પચ્ચયો યેન ભગવતો ચ વિપસ્સિસ્સ ભગવતો ચ સિખિસ્સ ભગવતો ચ વેસ્સભુસ્સ બ્રહ્મચરિયં ન ચિરટ્ઠિતિકં અહોસી’’તિ.
‘‘Akilāsuno ca te bhagavanto ahesuṃ sāvake cetasā ceto paricca ovadituṃ. Bhūtapubbaṃ, sāriputta, vessabhū bhagavā arahaṃ sammāsambuddho aññatarasmiṃ bhiṃsanake 27 vanasaṇḍe sahassaṃ bhikkhusaṅghaṃ cetasā ceto paricca ovadati anusāsati – ‘evaṃ vitakketha, mā evaṃ vitakkayittha; evaṃ manasikarotha, mā evaṃ manasākattha 28; idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’ti. Atha kho, sāriputta, tassa bhikkhusahassassa vessabhunā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena evaṃ ovadiyamānānaṃ evaṃ anusāsiyamānānaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu. Tatra sudaṃ, sāriputta, bhiṃsanakassa vanasaṇḍassa bhiṃsanakatasmiṃ hoti – yo koci avītarāgo taṃ vanasaṇḍaṃ pavisati, yebhuyyena lomāni haṃsanti. Ayaṃ kho, sāriputta, hetu ayaṃ paccayo yena bhagavato ca vipassissa bhagavato ca sikhissa bhagavato ca vessabhussa brahmacariyaṃ na ciraṭṭhitikaṃ ahosī’’ti.
૨૦. ‘‘કો પન, ભન્તે, હેતુ કો પચ્ચયો યેન ભગવતો ચ કકુસન્ધસ્સ ભગવતો ચ કોણાગમનસ્સ ભગવતો ચ કસ્સપસ્સ બ્રહ્મચરિયં ચિરટ્ઠિતિકં અહોસી’’તિ? ‘‘ભગવા ચ, સારિપુત્ત, કકુસન્ધો ભગવા ચ કોણાગમનો ભગવા ચ કસ્સપો અકિલાસુનો અહેસું સાવકાનં વિત્થારેન ધમ્મં દેસેતું. બહુઞ્ચ નેસં અહોસિ સુત્તં ગેય્યં વેય્યાકરણં ગાથા ઉદાનં ઇતિવુત્તકં જાતકં અબ્ભુતધમ્મં વેદલ્લં, પઞ્ઞત્તં સાવકાનં સિક્ખાપદં, ઉદ્દિટ્ઠં પાતિમોક્ખં. તેસં બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં અન્તરધાનેન બુદ્ધાનુબુદ્ધાનં સાવકાનં અન્તરધાનેન યે તે પચ્છિમા સાવકા નાનાનામા નાનાગોત્તા નાનાજચ્ચા નાનાકુલા પબ્બજિતા તે તં બ્રહ્મચરિયં ચિરં દીઘમદ્ધાનં ઠપેસું. સેય્યથાપિ, સારિપુત્ત, નાનાપુપ્ફાનિ ફલકે નિક્ખિત્તાનિ સુત્તેન સુસઙ્ગહિતાનિ તાનિ વાતો ન વિકિરતિ ન વિધમતિ ન વિદ્ધંસેતિ. તં કિસ્સ હેતુ? યથા તં સુત્તેન સુસઙ્ગહિતત્તા. એવમેવ ખો, સારિપુત્ત, તેસં બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં અન્તરધાનેન બુદ્ધાનુબુદ્ધાનં સાવકાનં અન્તરધાનેન યે તે પચ્છિમા સાવકા નાનાનામા નાનાગોત્તા નાનાજચ્ચા નાનાકુલા પબ્બજિતા તે તં બ્રહ્મચરિયં ચિરં દીઘમદ્ધાનં ઠપેસું. અયં ખો, સારિપુત્ત, હેતુ અયં પચ્ચયો યેન ભગવતો ચ કકુસન્ધસ્સ ભગવતો ચ કોણાગમનસ્સ ભગવતો ચ કસ્સપસ્સ બ્રહ્મચરિયં ચિરટ્ઠિતિકં અહોસી’’તિ.
20. ‘‘Ko pana, bhante, hetu ko paccayo yena bhagavato ca kakusandhassa bhagavato ca koṇāgamanassa bhagavato ca kassapassa brahmacariyaṃ ciraṭṭhitikaṃ ahosī’’ti? ‘‘Bhagavā ca, sāriputta, kakusandho bhagavā ca koṇāgamano bhagavā ca kassapo akilāsuno ahesuṃ sāvakānaṃ vitthārena dhammaṃ desetuṃ. Bahuñca nesaṃ ahosi suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ, paññattaṃ sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ, uddiṭṭhaṃ pātimokkhaṃ. Tesaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ antaradhānena buddhānubuddhānaṃ sāvakānaṃ antaradhānena ye te pacchimā sāvakā nānānāmā nānāgottā nānājaccā nānākulā pabbajitā te taṃ brahmacariyaṃ ciraṃ dīghamaddhānaṃ ṭhapesuṃ. Seyyathāpi, sāriputta, nānāpupphāni phalake nikkhittāni suttena susaṅgahitāni tāni vāto na vikirati na vidhamati na viddhaṃseti. Taṃ kissa hetu? Yathā taṃ suttena susaṅgahitattā. Evameva kho, sāriputta, tesaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ antaradhānena buddhānubuddhānaṃ sāvakānaṃ antaradhānena ye te pacchimā sāvakā nānānāmā nānāgottā nānājaccā nānākulā pabbajitā te taṃ brahmacariyaṃ ciraṃ dīghamaddhānaṃ ṭhapesuṃ. Ayaṃ kho, sāriputta, hetu ayaṃ paccayo yena bhagavato ca kakusandhassa bhagavato ca koṇāgamanassa bhagavato ca kassapassa brahmacariyaṃ ciraṭṭhitikaṃ ahosī’’ti.
૨૧. અથ ખો આયસ્મા સારિપુત્તો ઉટ્ઠાયાસના એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા યેન ભગવા તેનઞ્જલિં પણામેત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘એતસ્સ, ભગવા, કાલો! એતસ્સ, સુગત, કાલો! યં ભગવા સાવકાનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેય્ય 29, ઉદ્દિસેય્ય પાતિમોક્ખં, યથયિદં બ્રહ્મચરિયં અદ્ધનિયં અસ્સ ચિરટ્ઠિતિક’’ન્તિ. ‘‘આગમેહિ ત્વં, સારિપુત્ત ! આગમેહિ ત્વં, સારિપુત્ત! તથાગતોવ તત્થ કાલં જાનિસ્સતિ. ન તાવ, સારિપુત્ત, સત્થા સાવકાનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેતિ ઉદ્દિસતિ 30 પાતિમોક્ખં યાવ ન ઇધેકચ્ચે આસવટ્ઠાનીયા ધમ્મા સઙ્ઘે પાતુભવન્તિ. યતો ચ ખો, સારિપુત્ત, ઇધેકચ્ચે આસવટ્ઠાનીયા ધમ્મા સઙ્ઘે પાતુભવન્તિ, અથ સત્થા સાવકાનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેતિ ઉદ્દિસ્સતિ પાતિમોક્ખં તેસંયેવ આસવટ્ઠાનીયાનં ધમ્માનં પટિઘાતાય. ન તાવ, સારિપુત્ત, ઇધેકચ્ચે આસવટ્ઠાનીયા ધમ્મા સઙ્ઘે પાતુભવન્તિ યાવ ન સઙ્ઘો રત્તઞ્ઞુમહત્તં પત્તો હોતિ. યતો ચ ખો, સારિપુત્ત, સઙ્ઘો રત્તઞ્ઞુમહત્તં પત્તો હોતિ અથ ઇધેકચ્ચે આસવટ્ઠાનીયા ધમ્મા સઙ્ઘે પાતુભવન્તિ, અથ, સત્થા સાવકાનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેતિ ઉદ્દિસતિ પાતિમોક્ખં તેસંયેવ આસવટ્ઠાનીયાનં ધમ્માનં પટિઘાતાય. ન તાવ, સારિપુત્ત, ઇધેકચ્ચે આસવટ્ઠાનીયા ધમ્મા સઙ્ઘે પાતુભવન્તિ, યાવ ન સઙ્ઘો વેપુલ્લમહત્તં પત્તો હોતિ. યતો ચ ખો, સારિપુત્ત, સઙ્ઘો વેપુલ્લમહત્તં પત્તો હોતિ, અથ ઇધેકચ્ચે આસવટ્ઠાનીયા ધમ્મા સઙ્ઘે પાતુભવન્તિ, અથ સત્થા સાવકાનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેતિ ઉદ્દિસતિ પાતિમોક્ખં તેસંયેવ આસવટ્ઠાનીયાનં ધમ્માનં પટિઘાતાય. ન તાવ, સારિપુત્ત, ઇધેકચ્ચે આસવટ્ઠાનીયા ધમ્મા સઙ્ઘે પાતુભવન્તિ, યાવ ન સઙ્ઘો લાભગ્ગમહત્તં પત્તો હોતિ. યતો ચ ખો, સારિપુત્ત, સઙ્ઘો લાભગ્ગમહત્તં પત્તો હોતિ, અથ ઇધેકચ્ચે આસવટ્ઠાનીયા ધમ્મા સઙ્ઘે પાતુભવન્તિ, અથ સત્થા સાવકાનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેતિ ઉદ્દિસતિ પાતિમોક્ખં તેસંયેવ આસવટ્ઠાનીયાનં ધમ્માનં પટિઘાતાય. ન તાવ, સારિપુત્ત, ઇધેકચ્ચે આસવટ્ઠાનીયા ધમ્મા સઙ્ઘે પાતુભવન્તિ, યાવ ન સઙ્ઘો બાહુસચ્ચમહત્તં પત્તો હોતિ. યતો ચ ખો, સારિપુત્ત, સઙ્ઘો બાહુસચ્ચમહત્તં પત્તો હોતિ, અથ ઇધેકચ્ચે આસવટ્ઠાનીયા ધમ્મા સઙ્ઘે પાતુભવન્તિ, અથ સત્થા સાવકાનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેતિ ઉદ્દિસતિ પાતિમોક્ખં તેસંયેવ આસવટ્ઠાનીયાનં ધમ્માનં પટિઘાતાય. નિરબ્બુદો હિ, સારિપુત્ત, ભિક્ખુસઙ્ઘો નિરાદીનવો અપગતકાળકો સુદ્ધો સારે પતિટ્ઠિતો. ઇમેસઞ્હિ, સારિપુત્ત, પઞ્ચન્નં ભિક્ખુસતાનં યો પચ્છિમકો ભિક્ખુ સો સોતાપન્નો અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો’’તિ.
21. Atha kho āyasmā sāriputto uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etassa, bhagavā, kālo! Etassa, sugata, kālo! Yaṃ bhagavā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeyya 31, uddiseyya pātimokkhaṃ, yathayidaṃ brahmacariyaṃ addhaniyaṃ assa ciraṭṭhitika’’nti. ‘‘Āgamehi tvaṃ, sāriputta ! Āgamehi tvaṃ, sāriputta! Tathāgatova tattha kālaṃ jānissati. Na tāva, sāriputta, satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeti uddisati 32 pātimokkhaṃ yāva na idhekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā saṅghe pātubhavanti. Yato ca kho, sāriputta, idhekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā saṅghe pātubhavanti, atha satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeti uddissati pātimokkhaṃ tesaṃyeva āsavaṭṭhānīyānaṃ dhammānaṃ paṭighātāya. Na tāva, sāriputta, idhekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā saṅghe pātubhavanti yāva na saṅgho rattaññumahattaṃ patto hoti. Yato ca kho, sāriputta, saṅgho rattaññumahattaṃ patto hoti atha idhekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā saṅghe pātubhavanti, atha, satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeti uddisati pātimokkhaṃ tesaṃyeva āsavaṭṭhānīyānaṃ dhammānaṃ paṭighātāya. Na tāva, sāriputta, idhekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā saṅghe pātubhavanti, yāva na saṅgho vepullamahattaṃ patto hoti. Yato ca kho, sāriputta, saṅgho vepullamahattaṃ patto hoti, atha idhekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā saṅghe pātubhavanti, atha satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeti uddisati pātimokkhaṃ tesaṃyeva āsavaṭṭhānīyānaṃ dhammānaṃ paṭighātāya. Na tāva, sāriputta, idhekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā saṅghe pātubhavanti, yāva na saṅgho lābhaggamahattaṃ patto hoti. Yato ca kho, sāriputta, saṅgho lābhaggamahattaṃ patto hoti, atha idhekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā saṅghe pātubhavanti, atha satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeti uddisati pātimokkhaṃ tesaṃyeva āsavaṭṭhānīyānaṃ dhammānaṃ paṭighātāya. Na tāva, sāriputta, idhekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā saṅghe pātubhavanti, yāva na saṅgho bāhusaccamahattaṃ patto hoti. Yato ca kho, sāriputta, saṅgho bāhusaccamahattaṃ patto hoti, atha idhekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā saṅghe pātubhavanti, atha satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeti uddisati pātimokkhaṃ tesaṃyeva āsavaṭṭhānīyānaṃ dhammānaṃ paṭighātāya. Nirabbudo hi, sāriputta, bhikkhusaṅgho nirādīnavo apagatakāḷako suddho sāre patiṭṭhito. Imesañhi, sāriputta, pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ yo pacchimako bhikkhu so sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’’ti.
૨૨. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘આચિણ્ણં ખો પનેતં, આનન્દ, તથાગતાનં યેહિ નિમન્તિતા વસ્સં વસન્તિ, ન તે અનપલોકેત્વા જનપદચારિકં પક્કમન્તિ. આયામાનન્દ, વેરઞ્જં બ્રાહ્મણં અપલોકેસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો ભગવા નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય આયસ્મતા આનન્દેન પચ્છાસમણેન યેન વેરઞ્જસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. અથ ખો વેરઞ્જો બ્રાહ્મણો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો વેરઞ્જં બ્રાહ્મણં ભગવા એતદવોચ – ‘‘નિમન્તિતમ્હ તયા, બ્રાહ્મણ , વસ્સંવુટ્ઠા 33, અપલોકેમ તં, ઇચ્છામ મયં જનપદચારિકં પક્કમિતુ’’ન્તિ. ‘‘સચ્ચં, ભો ગોતમ, નિમન્તિતત્થ મયા વસ્સંવુટ્ઠા; અપિ ચ, યો દેય્યધમ્મો સો ન દિન્નો. તઞ્ચ ખો નો અસન્તં, નોપિ અદાતુકમ્યતા, તં કુતેત્થ લબ્ભા બહુકિચ્ચા ઘરાવાસા બહુકરણીયા. અધિવાસેતુ મે ભવં ગોતમો સ્વાતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ. અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેન. અથ ખો ભગવા વેરઞ્જં બ્રાહ્મણં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેત્વા સમાદપેત્વા સમુત્તેજેત્વા સમ્પહંસેત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ. અથ ખો વેરઞ્જો બ્રાહ્મણો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન સકે નિવેસને પણીતં ખાદનીયં ભોજનીયં પટિયાદાપેત્વા ભગવતો કાલં આરોચાપેસિ – ‘‘કાલો, ભો ગોતમ, નિટ્ઠિતં ભત્ત’’ન્તિ.
22. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āciṇṇaṃ kho panetaṃ, ānanda, tathāgatānaṃ yehi nimantitā vassaṃ vasanti, na te anapaloketvā janapadacārikaṃ pakkamanti. Āyāmānanda, verañjaṃ brāhmaṇaṃ apalokessāmā’’ti. ‘‘Evaṃ bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā nivāsetvā pattacīvaramādāya āyasmatā ānandena pacchāsamaṇena yena verañjassa brāhmaṇassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho verañjo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami ; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho verañjaṃ brāhmaṇaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘nimantitamha tayā, brāhmaṇa , vassaṃvuṭṭhā 34, apalokema taṃ, icchāma mayaṃ janapadacārikaṃ pakkamitu’’nti. ‘‘Saccaṃ, bho gotama, nimantitattha mayā vassaṃvuṭṭhā; api ca, yo deyyadhammo so na dinno. Tañca kho no asantaṃ, nopi adātukamyatā, taṃ kutettha labbhā bahukiccā gharāvāsā bahukaraṇīyā. Adhivāsetu me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho bhagavā verañjaṃ brāhmaṇaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha kho verañjo brāhmaṇo tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
૨૩. અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય યેન વેરઞ્જસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેન. અથ ખો વેરઞ્જો બ્રાહ્મણો બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં પણીતેન ખાદનીયેન ભોજનીયેન સહત્થા સન્તપ્પેત્વા સમ્પવારેત્વા ભગવન્તં ભુત્તાવિં ઓનીતપત્તપાણિં 35 તિચીવરેન અચ્છાદેસિ, એકમેકઞ્ચ ભિક્ખું એકમેકેન દુસ્સયુગેન અચ્છાદેસિ. અથ ખો ભગવા વેરઞ્જં બ્રાહ્મણં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેત્વા સમાદપેત્વા સમુત્તેજેત્વા સમ્પહંસેત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ. અથ ખો ભગવા વેરઞ્જાયં યથાભિરન્તં વિહરિત્વા અનુપગમ્મ સોરેય્યં સઙ્કસ્સં કણ્ણકુજ્જં યેન પયાગપતિટ્ઠાનં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પયાગપતિટ્ઠાને ગઙ્ગં નદિં ઉત્તરિત્વા યેન બારાણસી તદવસરિ. અથ ખો ભગવા બારાણસિયં યથાભિરન્તં વિહરિત્વા યેન વેસાલી તેન ચારિકં પક્કામિ. અનુપુબ્બેન ચારિકં ચરમાનો યેન વેસાલી તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા વેસાલિયં વિહરતિ મહાવને કૂટાગારસાલાયન્તિ.
23. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena verañjassa brāhmaṇassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Atha kho verañjo brāhmaṇo buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ 36 ticīvarena acchādesi, ekamekañca bhikkhuṃ ekamekena dussayugena acchādesi. Atha kho bhagavā verañjaṃ brāhmaṇaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha kho bhagavā verañjāyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā anupagamma soreyyaṃ saṅkassaṃ kaṇṇakujjaṃ yena payāgapatiṭṭhānaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā payāgapatiṭṭhāne gaṅgaṃ nadiṃ uttaritvā yena bārāṇasī tadavasari. Atha kho bhagavā bārāṇasiyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena vesālī tena cārikaṃ pakkāmi. Anupubbena cārikaṃ caramāno yena vesālī tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyanti.
વેરઞ્જભાણવારો નિટ્ઠિતો.
Verañjabhāṇavāro niṭṭhito.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā
વેરઞ્જકણ્ડવણ્ણના • Verañjakaṇḍavaṇṇanā
પુબ્બેનિવાસકથા • Pubbenivāsakathā
દિબ્બચક્ખુઞાણકથા • Dibbacakkhuñāṇakathā
આસવક્ખયઞાણકથા • Āsavakkhayañāṇakathā
દેસનાનુમોદનકથા • Desanānumodanakathā
દુબ્ભિક્ખકથા • Dubbhikkhakathā
મહામોગ્ગલ્લાનસ્સસીહનાદકથા • Mahāmoggallānassasīhanādakathā
વિનયપઞ્ઞત્તિયાચનકથાવણ્ણના • Vinayapaññattiyācanakathāvaṇṇanā
બુદ્ધાચિણ્ણકથા • Buddhāciṇṇakathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā
મહામોગ્ગલ્લાનસ્સ સીહનાદકથા • Mahāmoggallānassa sīhanādakathā
વિનયપઞ્ઞત્તિયાચનકથા • Vinayapaññattiyācanakathā
બુદ્ધાચિણ્ણકથા • Buddhāciṇṇakathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā
વેરઞ્જકણ્ડવણ્ણના • Verañjakaṇḍavaṇṇanā
પુબ્બેનિવાસકથાવણ્ણના • Pubbenivāsakathāvaṇṇanā
દિબ્બચક્ખુઞાણકથાવણ્ણના • Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā
આસવક્ખયઞાણકથાવણ્ણના • Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā
ઉપાસકત્તપટિવેદનાકથાવણ્ણના • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā
પઠમજ્ઝાનકથાવણ્ણના • Paṭhamajjhānakathāvaṇṇanā
પુબ્બેનિવાસકથાવણ્ણના • Pubbenivāsakathāvaṇṇanā
દિબ્બચક્ખુઞાણકથાવણ્ણના • Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā
આસવક્ખયઞાણકથાવણ્ણના • Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā
ઉપાસકત્તપટિવેદનાકથાવણ્ણના • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā
વિનયપઞ્ઞત્તિયાચનકથાવણ્ણના • Vinayapaññattiyācanakathāvaṇṇanā