| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
૯. વેસાલીસુત્તવણ્ણના
9. Vesālīsuttavaṇṇanā
૯૮૫. નવમે વેસાલિયન્તિ એવંનામકે ઇત્થિલિઙ્ગવસેન પવત્તવોહારે નગરે. તઞ્હિ નગરં તિક્ખત્તું પાકારપરિક્ખેપવડ્ઢનેન વિસાલીભૂતત્તા વેસાલીતિ વુચ્ચતિ. ઇદમ્પિ ચ નગરં સબ્બઞ્ઞુતં પત્તેયેવ સમ્માસમ્બુદ્ધે સબ્બાકારવેપુલ્લતં પત્તન્તિ વેદિતબ્બં. એવં ગોચરગામં દસ્સેત્વા નિવાસટ્ઠાનમાહ મહાવને કૂટાગારસાલાયન્તિ. તત્થ મહાવનં નામ સયંજાતં અરોપિમં સપરિચ્છેદં મહન્તં વનં. કપિલવત્થુસામન્તા પન મહાવનં હિમવન્તેન સહ એકાબદ્ધં અપરિચ્છેદં હુત્વા મહાસમુદ્દં આહચ્ચ ઠિતં. ઇદં તાદિસં ન હોતિ, સપરિચ્છેદં મહન્તં વનન્તિ મહાવનં. કૂટાગારસાલા પન મહાવનં નિસ્સાય કતે આરામે કૂટાગારં અન્તોકત્વા હંસવટ્ટકચ્છન્નેન કતા સબ્બાકારસમ્પન્ના બુદ્ધસ્સ ભગવતો ગન્ધકુટીતિ વેદિતબ્બા.
985. Navame vesāliyanti evaṃnāmake itthiliṅgavasena pavattavohāre nagare. Tañhi nagaraṃ tikkhattuṃ pākāraparikkhepavaḍḍhanena visālībhūtattā vesālīti vuccati. Idampi ca nagaraṃ sabbaññutaṃ patteyeva sammāsambuddhe sabbākāravepullataṃ pattanti veditabbaṃ. Evaṃ gocaragāmaṃ dassetvā nivāsaṭṭhānamāha mahāvane kūṭāgārasālāyanti. Tattha mahāvanaṃ nāma sayaṃjātaṃ aropimaṃ saparicchedaṃ mahantaṃ vanaṃ. Kapilavatthusāmantā pana mahāvanaṃ himavantena saha ekābaddhaṃ aparicchedaṃ hutvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitaṃ. Idaṃ tādisaṃ na hoti, saparicchedaṃ mahantaṃ vananti mahāvanaṃ. Kūṭāgārasālā pana mahāvanaṃ nissāya kate ārāme kūṭāgāraṃ antokatvā haṃsavaṭṭakacchannena katā sabbākārasampannā buddhassa bhagavato gandhakuṭīti veditabbā.
અનેકપરિયાયેન અસુભકથં કથેતીતિ અનેકેહિ કારણેહિ અસુભાકારસન્દસ્સનપ્પવત્તં કાયવિચ્છન્દનીયકથં કથેતિ. સેય્યથિદં – અત્થિ ઇમસ્મિં કાયે કેસા લોમા નખા દન્તા…પે॰… મુત્તન્તિ. કિં વુત્તં હોતિ? ભિક્ખવે, ઇમસ્મિં બ્યામમત્તે કળેવરે સબ્બાકારેનપિ વિચિનન્તો ન કોચિ કિઞ્ચિ મુત્તં વા મણિં વા વેળુરિયં વા અગરું વા ચન્દનં વા કુઙ્કુમં વા કપ્પુરં વા વાસચુણ્ણાદિં વા અણુમત્તમ્પિ સુચિભાવં પસ્સતિ, અથ ખો પરમદુગ્ગન્ધં જેગુચ્છઅસ્સિરિકદસ્સનં કેસલોમાદિનાનપ્પકારં અસુચિમેવ પસ્સતિ, તસ્મા ન એત્થ છન્દો વા રાગો વા કરણીયો. યેપિ ઉત્તમઙ્ગે સિરસિ જાતા કેસા નામ, તેપિ અસુભા ચેવ અસુચિનો ચ પટિકૂલા ચ. સો ચ નેસં અસુભાસુચિપટિકૂલભાવો વણ્ણતોપિ સણ્ઠાનતોપિ ગન્ધતોપિ આસયતોપિ ઓકાસતોપીતિ પઞ્ચહાકારેહિ વેદિતબ્બો. એવં લોમાદીનમ્પીતિ અયમેત્થ સઙ્ખેપો, વિત્થારો પન વિસુદ્ધિમગ્ગે (વિસુદ્ધિ॰ ૧.૩૦૭) વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બો. ઇતિ ભગવા એકમેકસ્મિં કોટ્ઠાસે પઞ્ચપઞ્ચપ્પભેદેન અનેકપરિયાયેન અસુભકથં કથેતિ.
Anekapariyāyena asubhakathaṃ kathetīti anekehi kāraṇehi asubhākārasandassanappavattaṃ kāyavicchandanīyakathaṃ katheti. Seyyathidaṃ – atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā…pe… muttanti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Bhikkhave, imasmiṃ byāmamatte kaḷevare sabbākārenapi vicinanto na koci kiñci muttaṃ vā maṇiṃ vā veḷuriyaṃ vā agaruṃ vā candanaṃ vā kuṅkumaṃ vā kappuraṃ vā vāsacuṇṇādiṃ vā aṇumattampi sucibhāvaṃ passati, atha kho paramaduggandhaṃ jegucchaassirikadassanaṃ kesalomādinānappakāraṃ asucimeva passati, tasmā na ettha chando vā rāgo vā karaṇīyo. Yepi uttamaṅge sirasi jātā kesā nāma, tepi asubhā ceva asucino ca paṭikūlā ca. So ca nesaṃ asubhāsucipaṭikūlabhāvo vaṇṇatopi saṇṭhānatopi gandhatopi āsayatopi okāsatopīti pañcahākārehi veditabbo. Evaṃ lomādīnampīti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.307) vuttanayeneva veditabbo. Iti bhagavā ekamekasmiṃ koṭṭhāse pañcapañcappabhedena anekapariyāyena asubhakathaṃ katheti.
અસુભાય વણ્ણં ભાસતીતિ ઉદ્ધુમાતકાદિવસેન અસુભમાતિકં નિક્ખિપિત્વા પદભાજનીયેન તં વિભજન્તો વણ્ણેન્તો અસુભાય વણ્ણં ભાસતિ. અસુભભાવનાય વણ્ણં ભાસતીતિ યા અયં કેસાદીસુ વા ઉદ્ધુમાતકાદીસુ વા અજ્ઝત્તબહિદ્ધાવત્થૂસુ અસુભાકારં ગહેત્વા પવત્તસ્સ ચિત્તસ્સ ભાવના વડ્ઢના ફાતિકમ્મં, તસ્સા અસુભભાવનાય આનિસંસં દસ્સેન્તો વણ્ણં ભાસતિ, ગુણં પરિકિત્તેતિ. સેય્યથિદં – ‘‘અસુભભાવનાભિયુત્તો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ કેસાદીસુ વા વત્થૂસુ ઉદ્ધુમાતકાદીસુ વા પઞ્ચઙ્ગવિપ્પહીનં પઞ્ચઙ્ગસમન્નાગતં તિવિધકલ્યાણં દસલક્ખણસમ્પન્નં પઠમજ્ઝાનં પટિલભતિ. સો તં પઠમજ્ઝાનસઙ્ખાતં ચિત્તમઞ્જૂસં નિસ્સાય વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા ઉત્તમત્થં અરહત્તં પાપુણાતી’’તિ.
Asubhāya vaṇṇaṃ bhāsatīti uddhumātakādivasena asubhamātikaṃ nikkhipitvā padabhājanīyena taṃ vibhajanto vaṇṇento asubhāya vaṇṇaṃ bhāsati. Asubhabhāvanāya vaṇṇaṃ bhāsatīti yā ayaṃ kesādīsu vā uddhumātakādīsu vā ajjhattabahiddhāvatthūsu asubhākāraṃ gahetvā pavattassa cittassa bhāvanā vaḍḍhanā phātikammaṃ, tassā asubhabhāvanāya ānisaṃsaṃ dassento vaṇṇaṃ bhāsati, guṇaṃ parikitteti. Seyyathidaṃ – ‘‘asubhabhāvanābhiyutto, bhikkhave, bhikkhu kesādīsu vā vatthūsu uddhumātakādīsu vā pañcaṅgavippahīnaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ tividhakalyāṇaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ paṭhamajjhānaṃ paṭilabhati. So taṃ paṭhamajjhānasaṅkhātaṃ cittamañjūsaṃ nissāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā uttamatthaṃ arahattaṃ pāpuṇātī’’ti.
ઇચ્છામહં, ભિક્ખવે, અડ્ઢમાસં પટિસલ્લીયિતુન્તિ અહં, ભિક્ખવે, એકં અડ્ઢમાસં પટિસલ્લીયિતું નિલીયિતું એકકોવ હુત્વા વિહરિતું ઇચ્છામીતિ અત્થો. નામ્હિ કેનચિ ઉપસઙ્કમિતબ્બો અઞ્ઞત્ર એકેન પિણ્ડપાતનીહારકેનાતિ યો અત્તના પયુત્તવાચં અકત્વા મમત્થાય સદ્ધેસુ કુલેસુ પટિયત્તપિણ્ડપાતં નીહરિત્વા મય્હં ઉપનામેતિ, તં પિણ્ડપાતનીહારકં એકં ભિક્ખું ઠપેત્વા નામ્હિ અઞ્ઞેન કેનચિ ભિક્ખુના વા ગહટ્ઠેન વા ઉપસઙ્કમિતબ્બોતિ.
Icchāmahaṃ, bhikkhave, aḍḍhamāsaṃ paṭisallīyitunti ahaṃ, bhikkhave, ekaṃ aḍḍhamāsaṃ paṭisallīyituṃ nilīyituṃ ekakova hutvā viharituṃ icchāmīti attho. Nāmhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenāti yo attanā payuttavācaṃ akatvā mamatthāya saddhesu kulesu paṭiyattapiṇḍapātaṃ nīharitvā mayhaṃ upanāmeti, taṃ piṇḍapātanīhārakaṃ ekaṃ bhikkhuṃ ṭhapetvā nāmhi aññena kenaci bhikkhunā vā gahaṭṭhena vā upasaṅkamitabboti.
કસ્મા પન એવમાહાતિ? અતીતે કિર પઞ્ચસતા મિગલુદ્દકા મહતીહિ દણ્ડવાગુરાદીહિ અરઞ્ઞં પરિક્ખિપિત્વા હટ્ઠતુટ્ઠા એકતોયેવ યાવજીવં મિગપક્ખિઘાતકમ્મેન જીવિકં કપ્પેત્વા નિરયે ઉપ્પન્ના. તે તત્થ પચ્ચિત્વા પુબ્બે કતેન કેનચિદેવ કુસલકમ્મેન મનુસ્સેસુ ઉપ્પન્ના કલ્યાણૂપનિસ્સયવસેન સબ્બેપિ ભગવતો સન્તિકે પબ્બજ્જઞ્ચ ઉપસમ્પદઞ્ચ લભિંસુ. તેસં તતો મૂલાકુસલકમ્મતો અવિપક્કવિપાકા અપરાપરચેતના તસ્મિં અડ્ઢમાસબ્ભન્તરે અત્તૂપક્કમેન ચ પરૂપક્કમેન ચ જીવિતૂપચ્છેદાય ઓકાસમકાસિ. તં ભગવા અદ્દસ. કમ્મવિપાકો ચ નામ ન સક્કા કેનચિ પટિબાહિતું. તેસુ ચ ભિક્ખૂસુ પુથુજ્જનાપિ અત્થિ, સોતાપન્નસકદાગામિઅનાગામિખીણાસવાપિ. તત્થ ખીણાસવા અપ્પટિસન્ધિકા, ઇતરે અરિયસાવકા નિયતગતિકા સુગતિપરાયણા, પુથુજ્જનાનં ગતિ અનિયતા.
Kasmā pana evamāhāti? Atīte kira pañcasatā migaluddakā mahatīhi daṇḍavāgurādīhi araññaṃ parikkhipitvā haṭṭhatuṭṭhā ekatoyeva yāvajīvaṃ migapakkhighātakammena jīvikaṃ kappetvā niraye uppannā. Te tattha paccitvā pubbe katena kenacideva kusalakammena manussesu uppannā kalyāṇūpanissayavasena sabbepi bhagavato santike pabbajjañca upasampadañca labhiṃsu. Tesaṃ tato mūlākusalakammato avipakkavipākā aparāparacetanā tasmiṃ aḍḍhamāsabbhantare attūpakkamena ca parūpakkamena ca jīvitūpacchedāya okāsamakāsi. Taṃ bhagavā addasa. Kammavipāko ca nāma na sakkā kenaci paṭibāhituṃ. Tesu ca bhikkhūsu puthujjanāpi atthi, sotāpannasakadāgāmianāgāmikhīṇāsavāpi. Tattha khīṇāsavā appaṭisandhikā, itare ariyasāvakā niyatagatikā sugatiparāyaṇā, puthujjanānaṃ gati aniyatā.
અથ ભગવા ચિન્તેસિ – ‘‘ઇમે અત્તભાવે છન્દરાગેન મરણભયભીતા ન સક્ખિસ્સન્તિ ગતિં વિસોધેતું, હન્દ નેસં છન્દરાગપ્પહાનાય અસુભકથં કથેમિ. તં સુત્વા અત્તભાવે વિગતચ્છન્દરાગતાય ગતિવિસોધનં કત્વા સગ્ગે પટિસન્ધિં ગણ્હિસ્સન્તિ, એવં તેસં મમ સન્તિકે પબ્બજ્જા સાત્થિકા ભવિસ્સતી’’તિ. તતો તેસં અનુગ્ગહાય અસુભકથં કથેસિ કમ્મટ્ઠાનસીસેન, નો મરણવણ્ણસંવણ્ણનાધિપ્પાયેન. કથેત્વા ચ પનસ્સ એતદહોસિ – ‘‘સચે ઇમં અડ્ઢમાસં મં ભિક્ખૂ પસ્સિસ્સન્તિ, ‘અજ્જ એકો ભિક્ખુ મતો, અજ્જ દ્વે…પે॰… અજ્જ દસા’તિ આગન્ત્વા આરોચેસ્સન્તિ, અયઞ્ચ કમ્મવિપાકો ન સક્કા મયા વા અઞ્ઞેન વા પટિબાહિતું, સ્વાહં તં સુત્વાપિ કિં કરિસ્સામિ, કિં મે અનત્થકેન અનયબ્યસનેન સુતેન, હન્દાહં ભિક્ખૂનં અદસ્સનં ઉપગચ્છામી’’તિ. તસ્મા એવમાહ – ‘‘ઇચ્છામહં, ભિક્ખવે, અડ્ઢમાસં પટિસલ્લીયિતું, નામ્હિ કેનચિ ઉપસઙ્કમિતબ્બો અઞ્ઞત્ર એકેન પિણ્ડપાતનીહારકેના’’તિ.
Atha bhagavā cintesi – ‘‘ime attabhāve chandarāgena maraṇabhayabhītā na sakkhissanti gatiṃ visodhetuṃ, handa nesaṃ chandarāgappahānāya asubhakathaṃ kathemi. Taṃ sutvā attabhāve vigatacchandarāgatāya gativisodhanaṃ katvā sagge paṭisandhiṃ gaṇhissanti, evaṃ tesaṃ mama santike pabbajjā sātthikā bhavissatī’’ti. Tato tesaṃ anuggahāya asubhakathaṃ kathesi kammaṭṭhānasīsena, no maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanādhippāyena. Kathetvā ca panassa etadahosi – ‘‘sace imaṃ aḍḍhamāsaṃ maṃ bhikkhū passissanti, ‘ajja eko bhikkhu mato, ajja dve…pe… ajja dasā’ti āgantvā ārocessanti, ayañca kammavipāko na sakkā mayā vā aññena vā paṭibāhituṃ, svāhaṃ taṃ sutvāpi kiṃ karissāmi, kiṃ me anatthakena anayabyasanena sutena, handāhaṃ bhikkhūnaṃ adassanaṃ upagacchāmī’’ti. Tasmā evamāha – ‘‘icchāmahaṃ, bhikkhave, aḍḍhamāsaṃ paṭisallīyituṃ, nāmhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenā’’ti.
અપરે પનાહુ – ‘‘પરૂપવાદવિવજ્જનત્થં એવં વત્વા પટિસલ્લીનો’’તિ. પરે કિર ભગવન્તં ઉપવદિસ્સન્તિ – ‘‘અયં ‘સબ્બઞ્ઞૂ અહં સદ્ધમ્મવરચક્કવત્તી’તિ પટિજાનમાનો અત્તનોપિ સાવકે અઞ્ઞમઞ્ઞં ઘાતેન્તે નિવારેતું ન સક્કોતિ, કિં અઞ્ઞં સક્ખિસ્સતી’’તિ? તત્ર પણ્ડિતા વક્ખન્તિ – ‘‘ભગવા પટિસલ્લાનમનુયુત્તો ન ઇમં પવત્તિં જાનાતિ, કોચિસ્સ આરોચયિતાપિ નત્થિ , સચે જાનેય્ય અદ્ધા નિવારેય્યા’’તિ. ઇદં પન ઇચ્છામત્તં, પઠમમેવેત્થ કારણં. નાસ્સુધાતિ એત્થ અસ્સુધાતિ પદપૂરણમત્તે અવધારણત્થે વા નિપાતો, નેવ કોચિ ભગવન્તં ઉપસઙ્કમીતિ અત્થો.
Apare panāhu – ‘‘parūpavādavivajjanatthaṃ evaṃ vatvā paṭisallīno’’ti. Pare kira bhagavantaṃ upavadissanti – ‘‘ayaṃ ‘sabbaññū ahaṃ saddhammavaracakkavattī’ti paṭijānamāno attanopi sāvake aññamaññaṃ ghātente nivāretuṃ na sakkoti, kiṃ aññaṃ sakkhissatī’’ti? Tatra paṇḍitā vakkhanti – ‘‘bhagavā paṭisallānamanuyutto na imaṃ pavattiṃ jānāti, kocissa ārocayitāpi natthi , sace jāneyya addhā nivāreyyā’’ti. Idaṃ pana icchāmattaṃ, paṭhamamevettha kāraṇaṃ. Nāssudhāti ettha assudhāti padapūraṇamatte avadhāraṇatthe vā nipāto, neva koci bhagavantaṃ upasaṅkamīti attho.
અનેકેહિ વણ્ણસણ્ઠાનાદીહિ કારણેહિ વોકારો અસ્સાતિ અનેકાકારવોકારો. અનેકાકારવોકિણ્ણો અનેકાકારેન સમ્મિસ્સોતિ વુત્તં હોતિ. કો સો? અસુભભાવનાનુયોગો, તં અનેકાકારવોકારં. અસુભભાવનાનુયોગમનુયુત્તા વિહરન્તીતિ યુત્તપ્પયુત્તા વિહરન્તિ. અટ્ટીયમાનાતિ તેન કાયેન અટ્ટા દુક્ખિતા હોન્તિ. હરાયમાનાતિ લજ્જમાના. જિગુચ્છમાનાતિ જિગુચ્છં ઉપ્પાદયમાના. સત્થહારકં પરિયેસન્તીતિ જીવિતહરણકસત્થં પરિયેસન્તિ. ન કેવલઞ્ચ તે સત્થં પરિયેસિત્વા અત્તના વા અત્તાનં જીવિતા વોરોપેન્તિ, મિગલણ્ડિકમ્પિ પન સમણકુત્તકં ઉપસઙ્કમિત્વા, ‘‘સાધુ નો, આવુસો, જીવિતા વોરોપેહી’’તિ વદન્તિ. એત્થ ચ અરિયા નેવ પાણાતિપાતં કરિંસુ, ન સમાદપેસું, ન સમનુઞ્ઞા અહેસું. પુથુજ્જના પન સબ્બમકંસુ.
Anekehi vaṇṇasaṇṭhānādīhi kāraṇehi vokāro assāti anekākāravokāro. Anekākāravokiṇṇo anekākārena sammissoti vuttaṃ hoti. Ko so? Asubhabhāvanānuyogo, taṃ anekākāravokāraṃ. Asubhabhāvanānuyogamanuyuttā viharantīti yuttappayuttā viharanti. Aṭṭīyamānāti tena kāyena aṭṭā dukkhitā honti. Harāyamānāti lajjamānā. Jigucchamānāti jigucchaṃ uppādayamānā. Satthahārakaṃ pariyesantīti jīvitaharaṇakasatthaṃ pariyesanti. Na kevalañca te satthaṃ pariyesitvā attanā vā attānaṃ jīvitā voropenti, migalaṇḍikampi pana samaṇakuttakaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘sādhu no, āvuso, jīvitā voropehī’’ti vadanti. Ettha ca ariyā neva pāṇātipātaṃ kariṃsu, na samādapesuṃ, na samanuññā ahesuṃ. Puthujjanā pana sabbamakaṃsu.
પટિસલ્લાના વુટ્ઠિતોતિ તેસં પઞ્ચન્નં ભિક્ખુસતાનં જીવિતક્ખયપ્પત્તભાવં ઞત્વા તતો એકીભાવતો વુટ્ઠિતો જાનન્તોપિ અજાનન્તો વિય કથાસમુટ્ઠાપનત્થં આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ. કિં નુ ખો, આનન્દ, તનુભૂતો વિય ભિક્ખુસઙ્ઘોતિ ઇતો, આનન્દ, પુબ્બે બહૂ ભિક્ખૂ એકતો ઉપટ્ઠાનં આગચ્છન્તિ, ઉદ્દેસં પરિપુચ્છં ગણ્હન્તિ, સજ્ઝાયન્તિ, એકપજ્જોતો વિય આરામો દિસ્સતિ. ઇદાનિ પન અડ્ઢમાસમત્તસ્સ અચ્ચયેન તનુભૂતો વિય તનુકો મન્દો અપ્પકો વિરળો વિય જાતો ભિક્ખુસઙ્ઘો. કિં નુ ખો કારણં? કિં દિસાસુ પક્કન્તા ભિક્ખૂતિ?
Paṭisallānā vuṭṭhitoti tesaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ jīvitakkhayappattabhāvaṃ ñatvā tato ekībhāvato vuṭṭhito jānantopi ajānanto viya kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi. Kiṃ nu kho, ānanda, tanubhūto viya bhikkhusaṅghoti ito, ānanda, pubbe bahū bhikkhū ekato upaṭṭhānaṃ āgacchanti, uddesaṃ paripucchaṃ gaṇhanti, sajjhāyanti, ekapajjoto viya ārāmo dissati. Idāni pana aḍḍhamāsamattassa accayena tanubhūto viya tanuko mando appako viraḷo viya jāto bhikkhusaṅgho. Kiṃ nu kho kāraṇaṃ? Kiṃ disāsu pakkantā bhikkhūti?
અથાયસ્મા આનન્દો કમ્મવિપાકેન તેસં જીવિતક્ખયપ્પત્તિં અસલ્લક્ખેન્તો અસુભકમ્મટ્ઠાનાનુયોગપચ્ચયા પન સલ્લક્ખેન્તો તથા હિ પન, ભન્તે ભગવાતિઆદિં વત્વા ભિક્ખૂનં અરહત્તપ્પત્તિયા અઞ્ઞં કમ્મટ્ઠાનં યાચન્તો, સાધુ, ભન્તે, ભગવાતિઆદિમાહ. તસ્સત્થો – સાધુ, ભન્તે, ભગવા અઞ્ઞં કારણં આચિક્ખતુ, યેન ભિક્ખુસઙ્ઘો અરહત્તે પતિટ્ઠહેય્ય . મહાસમુદ્દં ઓરોહણતિત્થાનિ વિય અઞ્ઞાનિપિ દસાનુસ્સતિ, દસકસિણ, ચતુધાતુવવત્થાન, બ્રહ્મવિહાર, આનાપાનસ્સતિપભેદાનિ બહૂનિ નિબ્બાનોરોહણકમ્મટ્ઠાનાનિ સન્તિ, તેસુ ભગવા ભિક્ખૂ સમસ્સાસેત્વા અઞ્ઞતરં કમ્મટ્ઠાનં આચિક્ખતૂતિ અધિપ્પાયો.
Athāyasmā ānando kammavipākena tesaṃ jīvitakkhayappattiṃ asallakkhento asubhakammaṭṭhānānuyogapaccayā pana sallakkhento tathā hi pana, bhante bhagavātiādiṃ vatvā bhikkhūnaṃ arahattappattiyā aññaṃ kammaṭṭhānaṃ yācanto, sādhu, bhante, bhagavātiādimāha. Tassattho – sādhu, bhante, bhagavā aññaṃ kāraṇaṃ ācikkhatu, yena bhikkhusaṅgho arahatte patiṭṭhaheyya . Mahāsamuddaṃ orohaṇatitthāni viya aññānipi dasānussati, dasakasiṇa, catudhātuvavatthāna, brahmavihāra, ānāpānassatipabhedāni bahūni nibbānorohaṇakammaṭṭhānāni santi, tesu bhagavā bhikkhū samassāsetvā aññataraṃ kammaṭṭhānaṃ ācikkhatūti adhippāyo.
અથ ભગવા તથા કાતુકામો થેરં ઉય્યોજેન્તો તેનહાનન્દાતિઆદિમાહ. તત્થ વેસાલિં ઉપનિસ્સાયાતિ વેસાલિયં ઉપનિસ્સાય સમન્તા ગાવુતેપિ અડ્ઢયોજનેપિ યાવતિકા વિહરન્તિ, તે સબ્બે સન્નિપાતેહીતિ અત્થો. સબ્બે ઉપટ્ઠાનસાલાયં સન્નિપાતેત્વાતિ અત્તના ગન્તું યુત્તટ્ઠાનં સયં ગન્ત્વા અઞ્ઞત્થ દહરભિક્ખૂ પહિણિત્વા મુહુત્તેનેવ અનવસેસે ભિક્ખૂ ઉપટ્ઠાનસાલાયં સમૂહં કત્વા. યસ્સદાનિ, ભન્તે, ભગવા કાલં મઞ્ઞતીતિ એત્થ અયમધિપ્પાયો – ભગવા ભિક્ખુસઙ્ઘો સન્નિપતિતો, એસ કાલો ભિક્ખૂનં ધમ્મકથં કાતું, અનુસાસનિં દાતું, ઇદાનિ યસ્સ તુમ્હે કાલં જાનાથ, તં કાતબ્બન્તિ.
Atha bhagavā tathā kātukāmo theraṃ uyyojento tenahānandātiādimāha. Tattha vesāliṃ upanissāyāti vesāliyaṃ upanissāya samantā gāvutepi aḍḍhayojanepi yāvatikā viharanti, te sabbe sannipātehīti attho. Sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātetvāti attanā gantuṃ yuttaṭṭhānaṃ sayaṃ gantvā aññattha daharabhikkhū pahiṇitvā muhutteneva anavasese bhikkhū upaṭṭhānasālāyaṃ samūhaṃ katvā. Yassadāni, bhante, bhagavā kālaṃ maññatīti ettha ayamadhippāyo – bhagavā bhikkhusaṅgho sannipatito, esa kālo bhikkhūnaṃ dhammakathaṃ kātuṃ, anusāsaniṃ dātuṃ, idāni yassa tumhe kālaṃ jānātha, taṃ kātabbanti.
અથ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ, અયમ્પિ ખો, ભિક્ખવેતિ. આમન્તેત્વા ચ પન ભિક્ખૂનં અરહત્તપ્પત્તિયા પુબ્બે આચિક્ખિતઅસુભકમ્મટ્ઠાનતો અઞ્ઞં પરિયાયં આચિક્ખન્તો આનાપાનસ્સતિસમાધીતિઆદિમાહ. તત્થ આનાપાનસ્સતિસમાધીતિ આનાપાનપરિગ્ગાહિકાય સતિયા સદ્ધિં સમ્પયુત્તો સમાધિ, આનાપાનસ્સતિયં વા સમાધિ, આનાપાનસ્સતિસમાધિ. ભાવિતોતિ ઉપ્પાદિતો વડ્ઢિતો વા. બહુલીકતોતિ પુનપ્પુનં કતો. સન્તો ચેવ પણીતો ચાતિ સન્તો ચેવ પણીતો ચેવ. ઉભયત્થ એવસદ્દેન નિયમો વેદિતબ્બો. કિં વુત્તં હોતિ? અયઞ્હિ યથા અસુભકમ્મટ્ઠાનં કેવલં પટિવેધવસેન સન્તઞ્ચ પણીતઞ્ચ, ઓળારિકારમ્મણત્તા પન પટિકૂલારમ્મણત્તા ચ આરમ્મણવસેન નેવ સન્તં ન પણીતં, ન એવં કેનચિ પરિયાયેન અસન્તો વા અપ્પણીતો વા, અપિચ ખો આરમ્મણસન્તતાયપિ સન્તો વૂપસન્તો નિબ્બુતો, પટિવેધસઙ્ખાતાય અઙ્ગસન્તતાયપિ, આરમ્મણપણીતતાય પણીતો અતિત્તિકરો, અઙ્ગપણીતતાયપીતિ. તેન વુત્તં ‘‘સન્તો ચેવ પણીતો ચા’’તિ.
Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi, ayampi kho, bhikkhaveti. Āmantetvā ca pana bhikkhūnaṃ arahattappattiyā pubbe ācikkhitaasubhakammaṭṭhānato aññaṃ pariyāyaṃ ācikkhanto ānāpānassatisamādhītiādimāha. Tattha ānāpānassatisamādhīti ānāpānapariggāhikāya satiyā saddhiṃ sampayutto samādhi, ānāpānassatiyaṃ vā samādhi, ānāpānassatisamādhi. Bhāvitoti uppādito vaḍḍhito vā. Bahulīkatoti punappunaṃ kato. Santo ceva paṇīto cāti santo ceva paṇīto ceva. Ubhayattha evasaddena niyamo veditabbo. Kiṃ vuttaṃ hoti? Ayañhi yathā asubhakammaṭṭhānaṃ kevalaṃ paṭivedhavasena santañca paṇītañca, oḷārikārammaṇattā pana paṭikūlārammaṇattā ca ārammaṇavasena neva santaṃ na paṇītaṃ, na evaṃ kenaci pariyāyena asanto vā appaṇīto vā, apica kho ārammaṇasantatāyapi santo vūpasanto nibbuto, paṭivedhasaṅkhātāya aṅgasantatāyapi, ārammaṇapaṇītatāya paṇīto atittikaro, aṅgapaṇītatāyapīti. Tena vuttaṃ ‘‘santo ceva paṇīto cā’’ti.
અસેચનકો ચ સુખો ચ વિહારોતિ એત્થ પન નાસ્સ સેચનન્તિ અસેચનકો, અનાસિત્તકો અબ્બોકિણ્ણો પાટિયેક્કો આવેણિકો, નત્થિ એત્થ પરિકમ્મેન વા ઉપચારેન વા સન્તતા, આદિસમન્નાહારતો પભુતિ અત્તનો સભાવેનેવ સન્તો ચ પણીતો ચાતિ અત્થો. કેચિ ‘‘અસેચનકો’’તિ અનાસિત્તકો ઓજવન્તો, સભાવેનેવ મધુરો’’તિ વદન્તિ. એવમયં અસેચનકો ચ અપ્પિતપ્પિતક્ખણે કાયિકચેતસિકસુખપ્પટિલાભાય સંવત્તનતો સુખો ચ વિહારોતિ વેદિતબ્બો.
Asecanakoca sukho ca vihāroti ettha pana nāssa secananti asecanako, anāsittako abbokiṇṇo pāṭiyekko āveṇiko, natthi ettha parikammena vā upacārena vā santatā, ādisamannāhārato pabhuti attano sabhāveneva santo ca paṇīto cāti attho. Keci ‘‘asecanako’’ti anāsittako ojavanto, sabhāveneva madhuro’’ti vadanti. Evamayaṃ asecanako ca appitappitakkhaṇe kāyikacetasikasukhappaṭilābhāya saṃvattanato sukho ca vihāroti veditabbo.
ઉપ્પન્નુપ્પન્નેતિ અવિક્ખમ્ભિતે. પાપકેતિ લામકે. અકુસલે ધમ્મેતિ અકોસલ્લસમ્ભૂતે ધમ્મે. ઠાનસો અન્તરધાપેતીતિ ખણેનેવ અન્તરધાપેતિ વિક્ખમ્ભેતિ. વૂપસમેતીતિ સુટ્ઠુ ઉપસમેતિ, નિબ્બેધભાગિયત્તા અનુપુબ્બેન અરિયમગ્ગવુદ્ધિપ્પત્તો સમુચ્છિન્દતિ, પટિપ્પસ્સમ્ભેતીતિ વુત્તં હોતિ. ગિમ્હાનં પચ્છિમે માસેતિ આસાળ્હમાસે. ઊહતં રજોજલ્લન્તિ અટ્ઠ માસે વાતાતપસુક્ખાય ગોમહિંસાદિપાદપ્પહારસમ્ભિન્નાય પથવિયા ઉદ્ધં હતં ઊહતં આકાસે સમુટ્ઠિતં રજઞ્ચ રેણુઞ્ચ. મહા અકાલમેઘોતિ સબ્બં નભં અજ્ઝોત્થરિત્વા ઉટ્ઠિતો આસાળ્હજુણ્હપક્ખે સકલં અડ્ઢમાસં વસ્સનકમેઘો. સો હિ અસમ્પત્તે વસ્સકાલે ઉપ્પન્નત્તા અકાલમેઘોતિ ઇધ અધિપ્પેતો. ઠાનસો અન્તરાધાપેતિ વૂપસમેતીતિ ખણેનેવ અદસ્સનં નેતિ પથવિયં સન્નિસીદાપેતિ. એવમેવ ખોતિ ઓપમ્મનિદસ્સનમેતં. તતો પરં વુત્તનયમેવ.
Uppannuppanneti avikkhambhite. Pāpaketi lāmake. Akusale dhammeti akosallasambhūte dhamme. Ṭhānaso antaradhāpetīti khaṇeneva antaradhāpeti vikkhambheti. Vūpasametīti suṭṭhu upasameti, nibbedhabhāgiyattā anupubbena ariyamaggavuddhippatto samucchindati, paṭippassambhetīti vuttaṃ hoti. Gimhānaṃ pacchime māseti āsāḷhamāse. Ūhataṃ rajojallanti aṭṭha māse vātātapasukkhāya gomahiṃsādipādappahārasambhinnāya pathaviyā uddhaṃ hataṃ ūhataṃ ākāse samuṭṭhitaṃ rajañca reṇuñca. Mahā akālameghoti sabbaṃ nabhaṃ ajjhottharitvā uṭṭhito āsāḷhajuṇhapakkhe sakalaṃ aḍḍhamāsaṃ vassanakamegho. So hi asampatte vassakāle uppannattā akālameghoti idha adhippeto. Ṭhānaso antarādhāpeti vūpasametīti khaṇeneva adassanaṃ neti pathaviyaṃ sannisīdāpeti. Evameva khoti opammanidassanametaṃ. Tato paraṃ vuttanayameva.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૯. વેસાલીસુત્તં • 9. Vesālīsuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૯. વેસાલીસુત્તવણ્ણના • 9. Vesālīsuttavaṇṇanā
