Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરીગાથા-અટ્ઠકથા • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
૨. વિમલાથેરીગાથાવણ્ણના
2. Vimalātherīgāthāvaṇṇanā
મત્તા વણ્ણેન રૂપેનાતિઆદિકા વિમલાય થેરિયા ગાથા. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારા તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયં કુસલં ઉપચિનિત્વા ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે વેસાલિયં અઞ્ઞતરાય રૂપૂપજીવિનિયા ઇત્થિયા ધીતા હુત્વા નિબ્બત્તિ. વિમલાતિસ્સા નામં અહોસિ. સા વયપ્પત્તા તથેવ જીવિકં કપ્પેન્તી એકદિવસં આયસ્મન્તં મહામોગ્ગલ્લાનં વેસાલિયં પિણ્ડાય ચરન્તં દિસ્વા પટિબદ્ધચિત્તા હુત્વા થેરસ્સ વસનટ્ઠાનં ગન્ત્વા થેરં ઉદ્દિસ્સ પલોભનકમ્મં કાતું આરભિ. ‘‘તિત્થિયેહિ ઉય્યોજિતા તથા અકાસી’’તિ કેચિ વદન્તિ. થેરો તસ્સા અસુભવિભાવનમુખેન સન્તજ્જનં કત્વા ઓવાદમદાસિ. તં હેટ્ઠા થેરગાથાય આગતમેવ, તથા પન થેરેન ઓવાદે દિન્ને સા સંવેગજાતા હિરોત્તપ્પં પચ્ચુપટ્ઠપેત્વા સાસને પટિલદ્ધસદ્ધા ઉપાસિકા હુત્વા અપરભાગે ભિક્ખુનીસુ પબ્બજિત્વા ઘટેન્તી વાયમન્તી હેતુસમ્પન્નતાય ન ચિરસ્સેવ અરહત્તં પત્વા અત્તનો પટિપત્તિં પચ્ચવેક્ખિત્વા ઉદાનવસેન –
Mattā vaṇṇena rūpenātiādikā vimalāya theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ aññatarāya rūpūpajīviniyā itthiyā dhītā hutvā nibbatti. Vimalātissā nāmaṃ ahosi. Sā vayappattā tatheva jīvikaṃ kappentī ekadivasaṃ āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ vesāliyaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā paṭibaddhacittā hutvā therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā theraṃ uddissa palobhanakammaṃ kātuṃ ārabhi. ‘‘Titthiyehi uyyojitā tathā akāsī’’ti keci vadanti. Thero tassā asubhavibhāvanamukhena santajjanaṃ katvā ovādamadāsi. Taṃ heṭṭhā theragāthāya āgatameva, tathā pana therena ovāde dinne sā saṃvegajātā hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā sāsane paṭiladdhasaddhā upāsikā hutvā aparabhāge bhikkhunīsu pabbajitvā ghaṭentī vāyamantī hetusampannatāya na cirasseva arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
૭૨.
72.
‘‘મત્તા વણ્ણેન રૂપેન, સોભગ્ગેન યસેન ચ;
‘‘Mattā vaṇṇena rūpena, sobhaggena yasena ca;
યોબ્બનેન ચુપત્થદ્ધા, અઞ્ઞાસમતિમઞ્ઞિહં.
Yobbanena cupatthaddhā, aññāsamatimaññihaṃ.
૭૩.
73.
‘‘વિભૂસેત્વા ઇમં કાયં, સુચિત્તં બાલલાપનં;
‘‘Vibhūsetvā imaṃ kāyaṃ, sucittaṃ bālalāpanaṃ;
અટ્ઠાસિં વેસિદ્વારમ્હિ, લુદ્દો પાસમિવોડ્ડિય.
Aṭṭhāsiṃ vesidvāramhi, luddo pāsamivoḍḍiya.
૭૪.
74.
‘‘પિળન્ધનં વિદંસેન્તી, ગુય્હં પકાસિકં બહું;
‘‘Piḷandhanaṃ vidaṃsentī, guyhaṃ pakāsikaṃ bahuṃ;
અકાસિં વિવિધં માયં, ઉજ્ઝગ્ઘન્તી બહું જનં.
Akāsiṃ vividhaṃ māyaṃ, ujjhagghantī bahuṃ janaṃ.
૭૫.
75.
‘‘સાજ્જ પિણ્ડં ચરિત્વાન, મુણ્ડા સઙ્ઘાટિપારુતા;
‘‘Sājja piṇḍaṃ caritvāna, muṇḍā saṅghāṭipārutā;
નિસિન્ના રુક્ખમૂલમ્હિ, અવિતક્કસ્સ લાભિની.
Nisinnā rukkhamūlamhi, avitakkassa lābhinī.
૭૬.
76.
‘‘સબ્બે યોગા સમુચ્છિન્ના, યે દિબ્બા યે ચ માનુસા;
‘‘Sabbe yogā samucchinnā, ye dibbā ye ca mānusā;
ખેપેત્વા આસવે સબ્બે, સીતિભૂતામ્હિ નિબ્બુતા’’તિ. –
Khepetvā āsave sabbe, sītibhūtāmhi nibbutā’’ti. –
ઇમા ગાથા અભાસિ.
Imā gāthā abhāsi.
તત્થ મત્તા વણ્ણેન રૂપેનાતિ ગુણવણ્ણેન ચેવ રૂપસમ્પત્તિયા ચ. સોભગ્ગેનાતિ સુભગભાવેન. યસેનાતિ પરિવારસમ્પત્તિયા. મત્તા વણ્ણમદરૂપમદસોભગ્ગમદપરિવારમદવસેન મદં આપન્નાતિ અત્થો. યોબ્બનેન ચુપત્થદ્ધાતિ યોબ્બનમદેન ઉપરૂપરિ થદ્ધા યોબ્બનનિમિત્તેન અહઙ્કારેન ઉપત્થદ્ધચિત્તા અનુપસન્તમાનસા. અઞ્ઞાસમતિમઞ્ઞિહન્તિ અઞ્ઞા ઇત્થિયો અત્તનો વણ્ણાદિગુણેહિ સબ્બથાપિ અતિક્કમિત્વા મઞ્ઞિં અહં. અઞ્ઞાસં વા ઇત્થીનં વણ્ણાદિગુણે અતિમઞ્ઞિં અતિક્કમિત્વા અમઞ્ઞિં અવમાનં અકાસિં.
Tattha mattā vaṇṇena rūpenāti guṇavaṇṇena ceva rūpasampattiyā ca. Sobhaggenāti subhagabhāvena. Yasenāti parivārasampattiyā. Mattā vaṇṇamadarūpamadasobhaggamadaparivāramadavasena madaṃ āpannāti attho. Yobbanena cupatthaddhāti yobbanamadena uparūpari thaddhā yobbananimittena ahaṅkārena upatthaddhacittā anupasantamānasā. Aññāsamatimaññihanti aññā itthiyo attano vaṇṇādiguṇehi sabbathāpi atikkamitvā maññiṃ ahaṃ. Aññāsaṃ vā itthīnaṃ vaṇṇādiguṇe atimaññiṃ atikkamitvā amaññiṃ avamānaṃ akāsiṃ.
વિભૂસિત્વા ઇમં કાયં, સુચિત્તં બાલલાપનન્તિ ઇમં નાનાવિધઅસુચિભરિતં જેગુચ્છં અહં મમાતિ બાલાનં લાપનતો વાચનતો બાલલાપનં મમ કાયં છવિરાગકરણકેસટ્ઠપનાદિના સુચિત્તં વત્થાભરણેહિ વિભૂસિત્વા સુમણ્ડિતપસાદિતં કત્વા. અટ્ઠાસિં વેસિદ્વારમ્હિ, લુદ્દો પાસમિવોડ્ડિયાતિ મિગલુદ્દો વિય મિગાનં બન્ધનત્થાય દણ્ડવાકુરાદિમિગપાસં, મારસ્સ પાસભૂતં યથાવુત્તં મમ કાયં વેસિદ્વારમ્હિ વેસિયા ઘરદ્વારે ઓડ્ડિયિત્વા અટ્ઠાસિં.
Vibhūsitvāimaṃ kāyaṃ, sucittaṃ bālalāpananti imaṃ nānāvidhaasucibharitaṃ jegucchaṃ ahaṃ mamāti bālānaṃ lāpanato vācanato bālalāpanaṃ mama kāyaṃ chavirāgakaraṇakesaṭṭhapanādinā sucittaṃ vatthābharaṇehi vibhūsitvā sumaṇḍitapasāditaṃ katvā. Aṭṭhāsiṃ vesidvāramhi, luddo pāsamivoḍḍiyāti migaluddo viya migānaṃ bandhanatthāya daṇḍavākurādimigapāsaṃ, mārassa pāsabhūtaṃ yathāvuttaṃ mama kāyaṃ vesidvāramhi vesiyā gharadvāre oḍḍiyitvā aṭṭhāsiṃ.
પિળન્ધનં વિદંસેન્તી, ગુય્હં પકાસિકં બહુન્તિ ઊરુજઘનથનદસ્સનાદિકં ગુય્હઞ્ચેવ પાદજાણુસિરાદિકં પકાસઞ્ચાતિ ગુય્હં પકાસિકઞ્ચ બહું નાનપ્પકારં પિળન્ધનં આભરણં દસ્સેન્તી. અકાસિં વિવિધં માયં, ઉજ્ઝગ્ઘન્તી બહું જનન્તિ યોબ્બનમદમત્તં બહું બાલજનં વિપ્પલમ્ભેતું હસન્તી ગન્ધમાલાવત્થાભરણાદીહિ સરીરસભાવપટિચ્છાદનેન હસવિલાસભાવાદીહિ તેહિ ચ વિવિધં નાનપ્પકારં વઞ્ચનં અકાસિં.
Piḷandhanaṃ vidaṃsentī, guyhaṃ pakāsikaṃ bahunti ūrujaghanathanadassanādikaṃ guyhañceva pādajāṇusirādikaṃ pakāsañcāti guyhaṃ pakāsikañca bahuṃ nānappakāraṃ piḷandhanaṃ ābharaṇaṃ dassentī. Akāsiṃ vividhaṃ māyaṃ, ujjhagghantī bahuṃjananti yobbanamadamattaṃ bahuṃ bālajanaṃ vippalambhetuṃ hasantī gandhamālāvatthābharaṇādīhi sarīrasabhāvapaṭicchādanena hasavilāsabhāvādīhi tehi ca vividhaṃ nānappakāraṃ vañcanaṃ akāsiṃ.
સાજ્જ પિણ્ડં ચરિત્વાન…પે॰… અવિતક્કસ્સ લાભિનીતિ સા અહં એવં પમાદવિહારિની સમાના અજ્જ ઇદાનિ અય્યસ્સ મહામોગ્ગલ્લાનત્થેરસ્સ ઓવાદે ઠત્વા સાસને પબ્બજિત્વા મુણ્ડા સઙ્ઘાટિપારુતા હુત્વા પિણ્ડં ચરિત્વાન ભિક્ખાહારં ભુઞ્જિત્વા નિસિન્ના રુક્ખમૂલમ્હિ રુક્ખમૂલે વિવિત્તાસને નિસિન્ના દુતિયજ્ઝાનપાદકસ્સ અગ્ગફલસ્સ અધિગમેન અવિતક્કસ્સ લાભિની અમ્હીતિ યોજના.
Sājja piṇḍaṃ caritvāna…pe… avitakkassa lābhinīti sā ahaṃ evaṃ pamādavihārinī samānā ajja idāni ayyassa mahāmoggallānattherassa ovāde ṭhatvā sāsane pabbajitvā muṇḍā saṅghāṭipārutā hutvā piṇḍaṃ caritvāna bhikkhāhāraṃ bhuñjitvā nisinnā rukkhamūlamhi rukkhamūle vivittāsane nisinnā dutiyajjhānapādakassa aggaphalassa adhigamena avitakkassa lābhinī amhīti yojanā.
સબ્બે યોગાતિ કામયોગાદયો ચત્તારોપિ યોગા. સમુચ્છિન્નાતિ પઠમમગ્ગાદિના યથારહં સમ્મદેવ ઉચ્છિન્ના પહીના. સેસં વુત્તનયમેવ.
Sabbe yogāti kāmayogādayo cattāropi yogā. Samucchinnāti paṭhamamaggādinā yathārahaṃ sammadeva ucchinnā pahīnā. Sesaṃ vuttanayameva.
વિમલાથેરીગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Vimalātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરીગાથાપાળિ • Therīgāthāpāḷi / ૨. વિમલાથેરીગાથા • 2. Vimalātherīgāthā