| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya |
૯. વીણોપમસુત્તં
9. Vīṇopamasuttaṃ
૨૪૬. ‘‘યસ્સ કસ્સચિ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુસ્સ વા ભિક્ખુનિયા વા ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યેસુ રૂપેસુ ઉપ્પજ્જેય્ય છન્દો વા રાગો વા દોસો વા મોહો વા પટિઘં વાપિ 1 ચેતસો, તતો ચિત્તં નિવારેય્ય. સભયો ચેસો મગ્ગો સપ્પટિભયો ચ સકણ્ટકો ચ સગહનો ચ ઉમ્મગ્ગો ચ કુમ્મગ્ગો ચ દુહિતિકો ચ. અસપ્પુરિસસેવિતો ચેસો મગ્ગો, ન ચેસો મગ્ગો સપ્પુરિસેહિ સેવિતો. ન ત્વં એતં અરહસીતિ. તતો ચિત્તં નિવારયે ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યેહિ રૂપેહિ…પે॰… યસ્સ કસ્સચિ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુસ્સ વા ભિક્ખુનિયા વા જિવ્હાવિઞ્ઞેય્યેસુ રસેસુ…પે॰… મનોવિઞ્ઞેય્યેસુ ધમ્મેસુ ઉપ્પજ્જેય્ય છન્દો વા રાગો વા દોસો વા મોહો વા પટિઘં વાપિ ચેતસો તતો ચિત્તં નિવારેય્ય. સભયો ચેસો મગ્ગો સપ્પટિભયો ચ સકણ્ટકો ચ સગહનો ચ ઉમ્મગ્ગો ચ કુમ્મગ્ગો ચ દુહિતિકો ચ. અસપ્પુરિસસેવિતો ચેસો મગ્ગો, ન ચેસો મગ્ગો સપ્પુરિસેહિ સેવિતો. ન ત્વં એતં અરહસીતિ. તતો ચિત્તં નિવારયે મનોવિઞ્ઞેય્યેહિ ધમ્મેહિ.
246. ‘‘Yassa kassaci, bhikkhave, bhikkhussa vā bhikkhuniyā vā cakkhuviññeyyesu rūpesu uppajjeyya chando vā rāgo vā doso vā moho vā paṭighaṃ vāpi 2 cetaso, tato cittaṃ nivāreyya. Sabhayo ceso maggo sappaṭibhayo ca sakaṇṭako ca sagahano ca ummaggo ca kummaggo ca duhitiko ca. Asappurisasevito ceso maggo, na ceso maggo sappurisehi sevito. Na tvaṃ etaṃ arahasīti. Tato cittaṃ nivāraye cakkhuviññeyyehi rūpehi…pe… yassa kassaci, bhikkhave, bhikkhussa vā bhikkhuniyā vā jivhāviññeyyesu rasesu…pe… manoviññeyyesu dhammesu uppajjeyya chando vā rāgo vā doso vā moho vā paṭighaṃ vāpi cetaso tato cittaṃ nivāreyya. Sabhayo ceso maggo sappaṭibhayo ca sakaṇṭako ca sagahano ca ummaggo ca kummaggo ca duhitiko ca. Asappurisasevito ceso maggo, na ceso maggo sappurisehi sevito. Na tvaṃ etaṃ arahasīti. Tato cittaṃ nivāraye manoviññeyyehi dhammehi.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, કિટ્ઠં સમ્પન્નં. કિટ્ઠારક્ખો 3 ચ પમત્તો, ગોણો ચ કિટ્ઠાદો અદું કિટ્ઠં ઓતરિત્વા યાવદત્થં મદં આપજ્જેય્ય પમાદં આપજ્જેય્ય ; એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, અસ્સુતવા પુથુજ્જનો છસુ ફસ્સાયતનેસુ અસંવુતકારી પઞ્ચસુ કામગુણેસુ યાવદત્થં મદં આપજ્જતિ પમાદં આપજ્જતિ.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, kiṭṭhaṃ sampannaṃ. Kiṭṭhārakkho 4 ca pamatto, goṇo ca kiṭṭhādo aduṃ kiṭṭhaṃ otaritvā yāvadatthaṃ madaṃ āpajjeyya pamādaṃ āpajjeyya ; evameva kho, bhikkhave, assutavā puthujjano chasu phassāyatanesu asaṃvutakārī pañcasu kāmaguṇesu yāvadatthaṃ madaṃ āpajjati pamādaṃ āpajjati.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, કિટ્ઠં સમ્પન્નં કિટ્ઠારક્ખો ચ અપ્પમત્તો ગોણો ચ કિટ્ઠાદો અદું કિટ્ઠં ઓતરેય્ય. તમેનં કિટ્ઠારક્ખો નાસાયં સુગ્ગહિતં ગણ્હેય્ય. નાસાયં સુગ્ગહિતં ગહેત્વા ઉપરિઘટાયં સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગણ્હેય્ય. ઉપરિઘટાયં સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા દણ્ડેન સુતાળિતં તાળેય્ય. દણ્ડેન સુતાળિતં તાળેત્વા ઓસજ્જેય્ય. દુતિયમ્પિ ખો, ભિક્ખવે …પે॰… તતિયમ્પિ ખો, ભિક્ખવે, ગોણો કિટ્ઠાદો અદું કિટ્ઠં ઓતરેય્ય. તમેનં કિટ્ઠારક્ખો નાસાયં સુગ્ગહિતં ગણ્હેય્ય. નાસાયં સુગ્ગહિતં ગહેત્વા ઉપરિઘટાયં સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગણ્હેય્ય. ઉપરિઘટાયં સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા દણ્ડેન સુતાળિતં તાળેય્ય. દણ્ડેન સુતાળિતં તાળેત્વા ઓસજ્જેય્ય. એવઞ્હિ સો, ભિક્ખવે, ગોણો કિટ્ઠાદો ગામગતો વા અરઞ્ઞગતો વા, ઠાનબહુલો વા અસ્સ નિસજ્જબહુલો વા ન તં કિટ્ઠં પુન ઓતરેય્ય – તમેવ પુરિમં દણ્ડસમ્ફસ્સં સમનુસ્સરન્તો. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, યતો ખો ભિક્ખુનો છસુ ફસ્સાયતનેસુ ચિત્તં ઉદુજિતં હોતિ સુદુજિતં, અજ્ઝત્તમેવ સન્તિટ્ઠતિ, સન્નિસીદતિ, એકોદિ હોતિ, સમાધિયતિ.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, kiṭṭhaṃ sampannaṃ kiṭṭhārakkho ca appamatto goṇo ca kiṭṭhādo aduṃ kiṭṭhaṃ otareyya. Tamenaṃ kiṭṭhārakkho nāsāyaṃ suggahitaṃ gaṇheyya. Nāsāyaṃ suggahitaṃ gahetvā uparighaṭāyaṃ suniggahitaṃ niggaṇheyya. Uparighaṭāyaṃ suniggahitaṃ niggahetvā daṇḍena sutāḷitaṃ tāḷeyya. Daṇḍena sutāḷitaṃ tāḷetvā osajjeyya. Dutiyampi kho, bhikkhave …pe… tatiyampi kho, bhikkhave, goṇo kiṭṭhādo aduṃ kiṭṭhaṃ otareyya. Tamenaṃ kiṭṭhārakkho nāsāyaṃ suggahitaṃ gaṇheyya. Nāsāyaṃ suggahitaṃ gahetvā uparighaṭāyaṃ suniggahitaṃ niggaṇheyya. Uparighaṭāyaṃ suniggahitaṃ niggahetvā daṇḍena sutāḷitaṃ tāḷeyya. Daṇḍena sutāḷitaṃ tāḷetvā osajjeyya. Evañhi so, bhikkhave, goṇo kiṭṭhādo gāmagato vā araññagato vā, ṭhānabahulo vā assa nisajjabahulo vā na taṃ kiṭṭhaṃ puna otareyya – tameva purimaṃ daṇḍasamphassaṃ samanussaranto. Evameva kho, bhikkhave, yato kho bhikkhuno chasu phassāyatanesu cittaṃ udujitaṃ hoti sudujitaṃ, ajjhattameva santiṭṭhati, sannisīdati, ekodi hoti, samādhiyati.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, રઞ્ઞો વા રાજમહામત્તસ્સ વા વીણાય સદ્દો અસ્સુતપુબ્બો અસ્સ. સો વીણાસદ્દં સુણેય્ય. સો એવં વદેય્ય – ‘અમ્ભો, કસ્સ 5 નુ ખો એસો સદ્દો એવંરજનીયો એવંકમનીયો એવંમદનીયો એવંમુચ્છનીયો એવંબન્ધનીયો’તિ? તમેનં એવં વદેય્યું – ‘એસા, ખો, ભન્તે, વીણા નામ, યસ્સા એસો સદ્દો એવંરજનીયો એવંકમનીયો એવંમદનીયો એવંમુચ્છનીયો એવંબન્ધનીયો’તિ. સો એવં વદેય્ય – ‘ગચ્છથ મે, ભો, તં વીણં આહરથા’તિ. તસ્સ તં વીણં આહરેય્યું. તમેનં એવં વદેય્યું – ‘અયં ખો સા, ભન્તે, વીણા યસ્સા એસો સદ્દો એવંરજનીયો એવંકમનીયો એવંમદનીયો એવંમુચ્છનીયો એવંબન્ધનીયો’તિ. સો એવં વદેય્ય – ‘અલં મે, ભો, તાય વીણાય, તમેવ મે સદ્દં આહરથા’તિ. તમેનં એવં વદેય્યું – ‘અયં ખો, ભન્તે, વીણા નામ અનેકસમ્ભારા મહાસમ્ભારા. અનેકેહિ સમ્ભારેહિ સમારદ્ધા વદતિ , સેય્યથિદં – દોણિઞ્ચ પટિચ્ચ ચમ્મઞ્ચ પટિચ્ચ દણ્ડઞ્ચ પટિચ્ચ ઉપધારણે ચ પટિચ્ચ તન્તિયો ચ પટિચ્ચ કોણઞ્ચ પટિચ્ચ પુરિસસ્સ ચ તજ્જં વાયામં પટિચ્ચ એવાયં, ભન્તે, વીણા નામ અનેકસમ્ભારા મહાસમ્ભારા. અનેકેહિ સમ્ભારેહિ સમારદ્ધા વદતી’તિ. સો તં વીણં દસધા વા સતધા વા ફાલેય્ય, દસધા વા સતધા વા તં ફાલેત્વા સકલિકં સકલિકં કરેય્ય. સકલિકં સકલિકં કરિત્વા અગ્ગિના ડહેય્ય, અગ્ગિના ડહિત્વા મસિં કરેય્ય. મસિં કરિત્વા મહાવાતે વા ઓફુનેય્ય 6, નદિયા વા સીઘસોતાય પવાહેય્ય. સો એવં વદેય્ય – ‘અસતી કિરાયં, ભો, વીણા નામ, યથેવં યં 7 કિઞ્ચિ વીણા નામ એત્થ ચ પનાયં જનો 8 અતિવેલં પમત્તો પલળિતો’તિ. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ રૂપં સમન્વેસતિ 9 યાવતા રૂપસ્સ ગતિ, વેદનં સમન્વેસતિ યાવતા વેદનાય ગતિ, સઞ્ઞં સમન્વેસતિ યાવતા સઞ્ઞાય ગતિ, સઙ્ખારે સમન્વેસતિ યાવતા સઙ્ખારાનં ગતિ, વિઞ્ઞાણં સમન્વેસતિ યાવતા વિઞ્ઞાણસ્સ ગતિ. તસ્સ રૂપં સમન્વેસતો યાવતા રૂપસ્સ ગતિ, વેદનં સમન્વેસતો…પે॰… સઞ્ઞં… સઙ્ખારે… વિઞ્ઞાણં સમન્વેસતો યાવતા વિઞ્ઞાણસ્સ ગતિ. યમ્પિસ્સ તં હોતિ અહન્તિ વા મમન્તિ વા અસ્મીતિ વા તમ્પિ તસ્સ ન હોતી’’તિ. નવમં.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, rañño vā rājamahāmattassa vā vīṇāya saddo assutapubbo assa. So vīṇāsaddaṃ suṇeyya. So evaṃ vadeyya – ‘ambho, kassa 10 nu kho eso saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo evaṃmucchanīyo evaṃbandhanīyo’ti? Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘esā, kho, bhante, vīṇā nāma, yassā eso saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo evaṃmucchanīyo evaṃbandhanīyo’ti. So evaṃ vadeyya – ‘gacchatha me, bho, taṃ vīṇaṃ āharathā’ti. Tassa taṃ vīṇaṃ āhareyyuṃ. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ayaṃ kho sā, bhante, vīṇā yassā eso saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo evaṃmucchanīyo evaṃbandhanīyo’ti. So evaṃ vadeyya – ‘alaṃ me, bho, tāya vīṇāya, tameva me saddaṃ āharathā’ti. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘ayaṃ kho, bhante, vīṇā nāma anekasambhārā mahāsambhārā. Anekehi sambhārehi samāraddhā vadati , seyyathidaṃ – doṇiñca paṭicca cammañca paṭicca daṇḍañca paṭicca upadhāraṇe ca paṭicca tantiyo ca paṭicca koṇañca paṭicca purisassa ca tajjaṃ vāyāmaṃ paṭicca evāyaṃ, bhante, vīṇā nāma anekasambhārā mahāsambhārā. Anekehi sambhārehi samāraddhā vadatī’ti. So taṃ vīṇaṃ dasadhā vā satadhā vā phāleyya, dasadhā vā satadhā vā taṃ phāletvā sakalikaṃ sakalikaṃ kareyya. Sakalikaṃ sakalikaṃ karitvā agginā ḍaheyya, agginā ḍahitvā masiṃ kareyya. Masiṃ karitvā mahāvāte vā ophuneyya 11, nadiyā vā sīghasotāya pavāheyya. So evaṃ vadeyya – ‘asatī kirāyaṃ, bho, vīṇā nāma, yathevaṃ yaṃ 12 kiñci vīṇā nāma ettha ca panāyaṃ jano 13 ativelaṃ pamatto palaḷito’ti. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu rūpaṃ samanvesati 14 yāvatā rūpassa gati, vedanaṃ samanvesati yāvatā vedanāya gati, saññaṃ samanvesati yāvatā saññāya gati, saṅkhāre samanvesati yāvatā saṅkhārānaṃ gati, viññāṇaṃ samanvesati yāvatā viññāṇassa gati. Tassa rūpaṃ samanvesato yāvatā rūpassa gati, vedanaṃ samanvesato…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ samanvesato yāvatā viññāṇassa gati. Yampissa taṃ hoti ahanti vā mamanti vā asmīti vā tampi tassa na hotī’’ti. Navamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૯. વીણોપમસુત્તવણ્ણના • 9. Vīṇopamasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૯. વીણોપમસુત્તવણ્ણના • 9. Vīṇopamasuttavaṇṇanā
