Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૯૩] ૩. વિસ્સાસભોજનજાતકવણ્ણના
[93] 3. Vissāsabhojanajātakavaṇṇanā
ન વિસ્સસે અવિસ્સત્થેતિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો વિસ્સાસભોજનં આરબ્ભ કથેસિ. તસ્મિં કિર સમયે યેભુય્યેન ભિક્ખૂ ‘‘માતરા નો દિન્નં, પિતરા નો દિન્નં, ભાતરા, ભગિનિયા, ચૂળમાતરા, ચૂળપિતરા, માતુલેન, માતુલાનિયા દિન્નં. અમ્હાકં ગિહિકાલેપિ ભિક્ખુકાલેપિ એતે દાતું યુત્તરૂપાવા’’તિ ઞાતીહિ દિન્ને ચત્તારો પચ્ચયે વિસ્સત્થા હુત્વા અપચ્ચવેક્ખિત્વા પરિભુઞ્જન્તિ. સત્થા તં કારણં ઞત્વા ‘‘ભિક્ખૂનં મયા ધમ્મદેસનં કાતું વટ્ટતી’’તિ ભિક્ખૂ સન્નિપાતાપેત્વા ‘‘ભિક્ખવે, ભિક્ખુના નામ ઞાતીહિપિ અઞ્ઞાતીહિપિ દિન્નકે ચત્તારો પચ્ચયે પચ્ચવેક્ખિત્વાવ પરિભોગો કાતબ્બો. અપચ્ચવેક્ખિત્વા પરિભોગં કત્વા હિ કાલં કુરુમાનો ભિક્ખુ યક્ખપેતઅત્તભાવતો ન મુચ્ચતિ, અપચ્ચવેક્ખિતપરિભોગો નામેસ વિસપરિભોગસદિસો. વિસઞ્હિ વિસ્સાસિકેન દિન્નકમ્પિ અવિસ્સાસિકેન દિન્નકમ્પિ મારેતિયેવ. પુબ્બેપિ વિસ્સાસેન દિન્નં વિસં પરિભુઞ્જિત્વા જીવિતક્ખયં પત્તા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.
Navissase avissattheti idaṃ satthā jetavane viharanto vissāsabhojanaṃ ārabbha kathesi. Tasmiṃ kira samaye yebhuyyena bhikkhū ‘‘mātarā no dinnaṃ, pitarā no dinnaṃ, bhātarā, bhaginiyā, cūḷamātarā, cūḷapitarā, mātulena, mātulāniyā dinnaṃ. Amhākaṃ gihikālepi bhikkhukālepi ete dātuṃ yuttarūpāvā’’ti ñātīhi dinne cattāro paccaye vissatthā hutvā apaccavekkhitvā paribhuñjanti. Satthā taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘bhikkhūnaṃ mayā dhammadesanaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti bhikkhū sannipātāpetvā ‘‘bhikkhave, bhikkhunā nāma ñātīhipi aññātīhipi dinnake cattāro paccaye paccavekkhitvāva paribhogo kātabbo. Apaccavekkhitvā paribhogaṃ katvā hi kālaṃ kurumāno bhikkhu yakkhapetaattabhāvato na muccati, apaccavekkhitaparibhogo nāmesa visaparibhogasadiso. Visañhi vissāsikena dinnakampi avissāsikena dinnakampi māretiyeva. Pubbepi vissāsena dinnaṃ visaṃ paribhuñjitvā jīvitakkhayaṃ pattā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો મહાવિભવો સેટ્ઠિ અહોસિ. તસ્સેકો ગોપાલકો કિટ્ઠસમ્બાધસમયે ગાવો ગહેત્વા અરઞ્ઞં પવિસિત્વા તત્થ ગોસાલં કત્વા રક્ખન્તો વસતિ. સેટ્ઠિનો ચ કાલેન કાલં ગોરસં આહરતિ. અથસ્સ ગોસાલાય અવિદૂરે સીહો નિવાસં ગણ્હિ. ગાવીનં સીહસન્તાસેન મિલાતાનં ખીરં મન્દં અહોસિ. અથ નં એકદિવસં સપ્પિં આદાય આગતં સેટ્ઠિ પુચ્છિ ‘‘કિં નુ ખો, સમ્મ ગોપાલક, મન્દં સપ્પી’’તિ? સો તં કારણં આચિક્ખિ. ‘‘અત્થિ પન, સમ્મ, તસ્સ સીહસ્સ કત્થચિ પટિબન્ધો’’તિ? ‘‘અત્થિસ્સ સામિ, એકાય મિગમાતુકાય સદ્ધિં સંસગ્ગો’’તિ. ‘‘સક્કા પન તં ગાહાપેતુ’’ન્તિ? ‘‘સક્કા, સામી’’તિ. ‘‘તેન હિ તં ગહેત્વા તસ્સા નલાટતો પટ્ઠાય સરીરે લોમાનિ વિસેન પુનપ્પુનં રજિત્વા સુક્ખાપેત્વા દ્વે તયો દિવસે અતિક્કામેત્વા તં મિગમાતુકં વિસ્સજ્જેહિ, સો તસ્સા સિનેહેન સરીરં લેહિત્વા જીવિતક્ખયં પાપુણિસ્સતિ. અથસ્સ ચમ્મનખદાઠા ચેવ વસઞ્ચ મંસઞ્ચ ગહેત્વા આગચ્છેય્યાસી’’તિ હલાહલવિસં દત્વા ઉય્યોજેસિ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto mahāvibhavo seṭṭhi ahosi. Tasseko gopālako kiṭṭhasambādhasamaye gāvo gahetvā araññaṃ pavisitvā tattha gosālaṃ katvā rakkhanto vasati. Seṭṭhino ca kālena kālaṃ gorasaṃ āharati. Athassa gosālāya avidūre sīho nivāsaṃ gaṇhi. Gāvīnaṃ sīhasantāsena milātānaṃ khīraṃ mandaṃ ahosi. Atha naṃ ekadivasaṃ sappiṃ ādāya āgataṃ seṭṭhi pucchi ‘‘kiṃ nu kho, samma gopālaka, mandaṃ sappī’’ti? So taṃ kāraṇaṃ ācikkhi. ‘‘Atthi pana, samma, tassa sīhassa katthaci paṭibandho’’ti? ‘‘Atthissa sāmi, ekāya migamātukāya saddhiṃ saṃsaggo’’ti. ‘‘Sakkā pana taṃ gāhāpetu’’nti? ‘‘Sakkā, sāmī’’ti. ‘‘Tena hi taṃ gahetvā tassā nalāṭato paṭṭhāya sarīre lomāni visena punappunaṃ rajitvā sukkhāpetvā dve tayo divase atikkāmetvā taṃ migamātukaṃ vissajjehi, so tassā sinehena sarīraṃ lehitvā jīvitakkhayaṃ pāpuṇissati. Athassa cammanakhadāṭhā ceva vasañca maṃsañca gahetvā āgaccheyyāsī’’ti halāhalavisaṃ datvā uyyojesi.
સો ગોપાલકો જાલં ખિપિત્વા ઉપાયેન તં મિગમાતુકં ગણ્હિત્વા તથા અકાસિ. સીહો તં દિસ્વાવ બલવસિનેહેન તસ્સા સરીરં લેહિત્વા જીવિતક્ખયં પાપુણિ. ગોપાલકોપિ ચમ્માદીનિ ગહેત્વા બોધિસત્તસ્સ સન્તિકં અગમાસિ. બોધિસત્તો તં કારણં ઞત્વા ‘‘પરેસુ સિનેહો નામ ન કાતબ્બો, એવં બલસમ્પન્નોપિ સીહો મિગરાજા કિલેસવસેન સંસગ્ગં નિસ્સાય મિગમાતુકાય સરીરં લેહન્તો વિસપરિભોગં કત્વા જીવિતક્ખયં પત્તો’’તિ વત્વા સમ્પત્તપરિસાય ધમ્મં દેસેન્તો ઇમં ગાથમાહ –
So gopālako jālaṃ khipitvā upāyena taṃ migamātukaṃ gaṇhitvā tathā akāsi. Sīho taṃ disvāva balavasinehena tassā sarīraṃ lehitvā jīvitakkhayaṃ pāpuṇi. Gopālakopi cammādīni gahetvā bodhisattassa santikaṃ agamāsi. Bodhisatto taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘paresu sineho nāma na kātabbo, evaṃ balasampannopi sīho migarājā kilesavasena saṃsaggaṃ nissāya migamātukāya sarīraṃ lehanto visaparibhogaṃ katvā jīvitakkhayaṃ patto’’ti vatvā sampattaparisāya dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
૯૩.
93.
‘‘ન વિસ્સસે અવિસ્સત્થે, વિસ્સત્થેપિ ન વિસ્સસે;
‘‘Na vissase avissatthe, vissatthepi na vissase;
વિસ્સાસા ભયમન્વેતિ, સીહંવ મિગમાતુકા’’તિ.
Vissāsā bhayamanveti, sīhaṃva migamātukā’’ti.
તત્રાયં સઙ્ખેપત્થો – યો પુબ્બે સભયો અત્તનિ અવિસ્સત્થો અહોસિ, તસ્મિં અવિસ્સત્થે, યો પુબ્બેપિ નિબ્ભયો અત્તનિ વિસ્સાસિકોયેવ, તસ્મિં વિસ્સત્થેપિ ન વિસ્સસે, નેવ વિસ્સાસં કરેય્ય. કિંકારણા? વિસ્સાસા ભયમન્વેતિ, યો હિ મિત્તેપિ અમિત્તેપિ વિસ્સાસો, તતો ભયમેવ આગચ્છતિ. કથં? સીહંવ મિગમાતુકા, યથા મિત્તસન્થવવસેન કતવિસ્સાસાય મિગમાતુકાય સન્તિકા સીહસ્સ ભયં અન્વેતિ, ઉપગતં સમ્પત્તન્તિ અત્થો. યથા વા વિસ્સાસવસેન સીહં મિગમાતુકા અન્વેતા ઉપગતાતિપિ અત્થો.
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yo pubbe sabhayo attani avissattho ahosi, tasmiṃ avissatthe, yo pubbepi nibbhayo attani vissāsikoyeva, tasmiṃ vissatthepi na vissase, neva vissāsaṃ kareyya. Kiṃkāraṇā? Vissāsā bhayamanveti, yo hi mittepi amittepi vissāso, tato bhayameva āgacchati. Kathaṃ? Sīhaṃva migamātukā, yathā mittasanthavavasena katavissāsāya migamātukāya santikā sīhassa bhayaṃ anveti, upagataṃ sampattanti attho. Yathā vā vissāsavasena sīhaṃ migamātukā anvetā upagatātipi attho.
એવં બોધિસત્તો સમ્પત્તપરિસાય ધમ્મં દેસેત્વા દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા યથાકમ્મં ગતો.
Evaṃ bodhisatto sampattaparisāya dhammaṃ desetvā dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા મહાસેટ્ઠિ અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mahāseṭṭhi ahameva ahosi’’nti.
વિસ્સાસભોજનજાતકવણ્ણના તતિયા.
Vissāsabhojanajātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૯૩. વિસાસભોજનજાતકં • 93. Visāsabhojanajātakaṃ