| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
૩. યમકસુત્તવણ્ણના
3. Yamakasuttavaṇṇanā
૮૫. તતિયે દિટ્ઠિગતન્તિ સચે હિસ્સ એવં ભવેય્ય ‘‘સઙ્ખારા ઉપ્પજ્જન્તિ ચેવ નિરુજ્ઝન્તિ ચ, સઙ્ખારપ્પવત્તમેવ અપ્પવત્તં હોતી’’તિ, દિટ્ઠિગતં નામ ન ભવેય્ય, સાસનાવચરિકં ઞાણં ભવેય્ય. યસ્મા પનસ્સ ‘‘સત્તો ઉચ્છિજ્જતિ વિનસ્સતી’’તિ અહોસિ, તસ્મા દિટ્ઠિગતં નામ જાતં. થામસા પરામાસાતિ દિટ્ઠિથામેન ચેવ દિટ્ઠિપરામાસેન ચ.
85. Tatiye diṭṭhigatanti sace hissa evaṃ bhaveyya ‘‘saṅkhārā uppajjanti ceva nirujjhanti ca, saṅkhārappavattameva appavattaṃ hotī’’ti, diṭṭhigataṃ nāma na bhaveyya, sāsanāvacarikaṃ ñāṇaṃ bhaveyya. Yasmā panassa ‘‘satto ucchijjati vinassatī’’ti ahosi, tasmā diṭṭhigataṃ nāma jātaṃ. Thāmasā parāmāsāti diṭṭhithāmena ceva diṭṭhiparāmāsena ca.
યેનાયસ્મા સારિપુત્તોતિ યથા નામ પચ્ચન્તે કુપિતે તં વૂપસમેતું અસક્કોન્તા રાજપુરિસા સેનાપતિસ્સ વા રઞ્ઞો વા સન્તિકં ગચ્છન્તિ, એવં દિટ્ઠિગતવસેન તસ્મિં થેરે કુપિતે તં વૂપસમેતું અસક્કોન્તા તે ભિક્ખૂ યેન ધમ્મરાજસ્સ ધમ્મસેનાપતિ આયસ્મા સારિપુત્તો , તેનુપસઙ્કમિંસુ. એવંબ્યાખોતિ તેસં ભિક્ખૂનં સન્તિકે વિય થેરસ્સ સમ્મુખા પગ્ગય્હ વત્તું અસક્કોન્તો ઓલમ્બન્તેન હદયેન ‘‘એવંબ્યાખો’’તિ આહ. તં કિં મઞ્ઞસિ, આવુસોતિ? ઇદં થેરો તસ્સ વચનં સુત્વા, ‘‘નાયં અત્તનો લદ્ધિયં દોસં પસ્સતિ, ધમ્મદેસનાય અસ્સ તં પાકટં કરિસ્સામી’’તિ ચિન્તેત્વા તિપરિવટ્ટં દેસનં દેસેતું આરભિ.
Yenāyasmāsāriputtoti yathā nāma paccante kupite taṃ vūpasametuṃ asakkontā rājapurisā senāpatissa vā rañño vā santikaṃ gacchanti, evaṃ diṭṭhigatavasena tasmiṃ there kupite taṃ vūpasametuṃ asakkontā te bhikkhū yena dhammarājassa dhammasenāpati āyasmā sāriputto , tenupasaṅkamiṃsu. Evaṃbyākhoti tesaṃ bhikkhūnaṃ santike viya therassa sammukhā paggayha vattuṃ asakkonto olambantena hadayena ‘‘evaṃbyākho’’ti āha. Taṃ kiṃ maññasi, āvusoti? Idaṃ thero tassa vacanaṃ sutvā, ‘‘nāyaṃ attano laddhiyaṃ dosaṃ passati, dhammadesanāya assa taṃ pākaṭaṃ karissāmī’’ti cintetvā tiparivaṭṭaṃ desanaṃ desetuṃ ārabhi.
તં કિં મઞ્ઞસિ, આવુસો યમક, રૂપં તથાગતોતિ ઇદં કસ્મા આરદ્ધં? અનુયોગવત્તં દાપનત્થં. તિપરિવટ્ટદેસનાવસાનસ્મિઞ્હિ થેરો સોતાપન્નો જાતો. અથ નં અનુયોગવત્તં દાપેતું ‘‘તં કિં મઞ્ઞસી’’તિઆદિમાહ? તથાગતોતિ સત્તો. રૂપં વેદના સઞ્ઞા સઙ્ખારા વિઞ્ઞાણન્તિ ઇમે પઞ્ચક્ખન્ધે સમ્પિણ્ડેત્વા ‘‘તથાગતો’’તિ સમનુપસ્સસીતિ પુચ્છતિ. એત્થ ચ તે, આવુસોતિ ઇદં થેરસ્સ અનુયોગે ભુમ્મં. ઇદં વુત્તં હોતિ – એત્થ ચ તે એત્તકે ઠાને દિટ્ઠેવ ધમ્મે સચ્ચતો થિરતો સત્તે અનુપલબ્ભિયમાનેતિ. સચે તં, આવુસોતિ ઇદમેતં અઞ્ઞં બ્યાકરાપેતુકામો પુચ્છતિ. યં દુક્ખં તં નિરુદ્ધન્તિ યં દુક્ખં, તદેવ નિરુદ્ધં, અઞ્ઞો સત્તો નિરુજ્ઝનકો નામ નત્થિ, એવં બ્યાકરેય્યન્તિ અત્થો.
Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, rūpaṃ tathāgatoti idaṃ kasmā āraddhaṃ? Anuyogavattaṃ dāpanatthaṃ. Tiparivaṭṭadesanāvasānasmiñhi thero sotāpanno jāto. Atha naṃ anuyogavattaṃ dāpetuṃ ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’tiādimāha? Tathāgatoti satto. Rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇanti ime pañcakkhandhe sampiṇḍetvā ‘‘tathāgato’’ti samanupassasīti pucchati. Ettha ca te, āvusoti idaṃ therassa anuyoge bhummaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ettha ca te ettake ṭhāne diṭṭheva dhamme saccato thirato satte anupalabbhiyamāneti. Sace taṃ, āvusoti idametaṃ aññaṃ byākarāpetukāmo pucchati. Yaṃ dukkhaṃ taṃ niruddhanti yaṃ dukkhaṃ, tadeva niruddhaṃ, añño satto nirujjhanako nāma natthi, evaṃ byākareyyanti attho.
એતસ્સેવ અત્થસ્સાતિ એતસ્સ પઠમમગ્ગસ્સ. ભિય્યોસોમત્તાય ઞાણાયાતિ અતિરેકપ્પમાણસ્સ ઞાણસ્સ અત્થાય, સહવિપસ્સનકાનં ઉપરિ ચ તિણ્ણં મગ્ગાનં આવિભાવત્થાયાતિ અત્થો. આરક્ખસમ્પન્નોતિ અન્તોઆરક્ખેન ચેવ બહિઆરક્ખેન ચ સમન્નાગતો. અયોગક્ખેમકામોતિ ચતૂહિ યોગેહિ ખેમભાવં અનિચ્છન્તો. પસય્હાતિ પસય્હિત્વા અભિભવિત્વા. અનુપખજ્જાતિ અનુપવિસિત્વા.
Etasseva atthassāti etassa paṭhamamaggassa. Bhiyyosomattāya ñāṇāyāti atirekappamāṇassa ñāṇassa atthāya, sahavipassanakānaṃ upari ca tiṇṇaṃ maggānaṃ āvibhāvatthāyāti attho. Ārakkhasampannoti antoārakkhena ceva bahiārakkhena ca samannāgato. Ayogakkhemakāmoti catūhi yogehi khemabhāvaṃ anicchanto. Pasayhāti pasayhitvā abhibhavitvā. Anupakhajjāti anupavisitvā.
પુબ્બુટ્ઠાયીતિઆદીસુ દૂરતોવ આગચ્છન્તં દિસ્વા આસનતો પઠમતરં વુટ્ઠાતીતિ પુબ્બુટ્ઠાયી. તસ્સ આસનં દત્વા તસ્મિં નિસિન્ને પચ્છા નિપતતિ નિસીદતીતિ, પચ્છાનિપાતી. પાતોવ વુટ્ઠાય ‘‘એત્તકા કસિતું ગચ્છથ, એત્તકા વપિતુ’’ન્તિ વા સબ્બપઠમં વુટ્ઠાતીતિ પુબ્બુટ્ઠાયી. સાયં સબ્બેસુ અત્તનો અત્તનો વસનટ્ઠાનં ગતેસુ ગેહસ્સ સમન્તતો આરક્ખં સંવિધાય દ્વારાનિ થકેત્વા સબ્બપચ્છા નિપજ્જનતોપિ પચ્છાનિપાતી. ‘‘કિં કરોમિ , અય્યપુત્ત ? કિં કરોમિ અય્યપુત્તા’’તિ? મુખં ઓલોકેન્તો કિંકારં પટિસાવેતીતિ કિંકારપટિસ્સાવી. મનાપં ચરતીતિ મનાપચારી. પિયં વદતીતિ પિયવાદી. મિત્તતોપિ નં સદ્દહેય્યાતિ મિત્તો મે અયન્તિ સદ્દહેય્ય. વિસ્સાસં આપજ્જેય્યાતિ એકતો પાનભોજનાદિં કરોન્તો વિસ્સાસિકો ભવેય્ય. સંવિસ્સત્થોતિ સુટ્ઠુ વિસ્સત્થો.
Pubbuṭṭhāyītiādīsu dūratova āgacchantaṃ disvā āsanato paṭhamataraṃ vuṭṭhātīti pubbuṭṭhāyī. Tassa āsanaṃ datvā tasmiṃ nisinne pacchā nipatati nisīdatīti, pacchānipātī. Pātova vuṭṭhāya ‘‘ettakā kasituṃ gacchatha, ettakā vapitu’’nti vā sabbapaṭhamaṃ vuṭṭhātīti pubbuṭṭhāyī. Sāyaṃ sabbesu attano attano vasanaṭṭhānaṃ gatesu gehassa samantato ārakkhaṃ saṃvidhāya dvārāni thaketvā sabbapacchā nipajjanatopi pacchānipātī. ‘‘Kiṃ karomi , ayyaputta ? Kiṃ karomi ayyaputtā’’ti? Mukhaṃ olokento kiṃkāraṃ paṭisāvetīti kiṃkārapaṭissāvī. Manāpaṃ caratīti manāpacārī. Piyaṃ vadatīti piyavādī. Mittatopi naṃ saddaheyyāti mitto me ayanti saddaheyya. Vissāsaṃ āpajjeyyāti ekato pānabhojanādiṃ karonto vissāsiko bhaveyya. Saṃvissatthoti suṭṭhu vissattho.
એવમેવ ખોતિ એત્થ ઇદં ઓપમ્મસંસન્દનં – બાલગહપતિપુત્તો વિય હિ વટ્ટસન્નિસ્સિતકાલે અસ્સુતવા પુથુજ્જનો , વધકપચ્ચામિત્તો વિય અબલદુબ્બલા પઞ્ચક્ખન્ધા, વધકપચ્ચામિત્તસ્સ ‘‘બાલગહપતિપુત્તં ઉપટ્ઠહિસ્સામી’’તિ ઉપગતકાલો વિય પટિસન્ધિક્ખણે ઉપગતા પઞ્ચક્ખન્ધા, તસ્સ હિ ‘‘ન મે અયં સહાયો, વધકપચ્ચત્થિકો અય’’ન્તિ અજાનનકાલો વિય વટ્ટનિસ્સિતપુથુજ્જનસ્સ પઞ્ચક્ખન્ધે ‘‘ન ઇમે મય્હ’’ન્તિ અગહેત્વા ‘‘મમ રૂપં, મમ વેદના, મમ સઞ્ઞા, મમ સઙ્ખારા, મમ વિઞ્ઞાણ’’ન્તિ ગહિતકાલો, વધકપચ્ચત્થિકસ્સ ‘‘મિત્તો મે અય’’ન્તિ ગહેત્વા સક્કારકરણકાલો વિય ‘‘મમ ઇમે’’તિ ગહેત્વા પઞ્ચન્નં ખન્ધાનં ન્હાપનભોજનાદીહિ સક્કારકરણકાલો, ‘‘અતિવિસ્સત્થો મે અય’’ન્તિ ઞત્વા સક્કારં કરોન્તસ્સેવ અસિના સીસચ્છિન્દનં વિય વિસ્સત્થસ્સ બાલપુથુજ્જનસ્સ તિખિણેહિ ભિજ્જમાનેહિ ખન્ધેહિ જીવિતપરિયાદાનં વેદિતબ્બં.
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – bālagahapatiputto viya hi vaṭṭasannissitakāle assutavā puthujjano , vadhakapaccāmitto viya abaladubbalā pañcakkhandhā, vadhakapaccāmittassa ‘‘bālagahapatiputtaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti upagatakālo viya paṭisandhikkhaṇe upagatā pañcakkhandhā, tassa hi ‘‘na me ayaṃ sahāyo, vadhakapaccatthiko aya’’nti ajānanakālo viya vaṭṭanissitaputhujjanassa pañcakkhandhe ‘‘na ime mayha’’nti agahetvā ‘‘mama rūpaṃ, mama vedanā, mama saññā, mama saṅkhārā, mama viññāṇa’’nti gahitakālo, vadhakapaccatthikassa ‘‘mitto me aya’’nti gahetvā sakkārakaraṇakālo viya ‘‘mama ime’’ti gahetvā pañcannaṃ khandhānaṃ nhāpanabhojanādīhi sakkārakaraṇakālo, ‘‘ativissattho me aya’’nti ñatvā sakkāraṃ karontasseva asinā sīsacchindanaṃ viya vissatthassa bālaputhujjanassa tikhiṇehi bhijjamānehi khandhehi jīvitapariyādānaṃ veditabbaṃ.
ઉપેતીતિ ઉપગચ્છતિ. ઉપાદિયતીતિ ગણ્હાતિ. અધિટ્ઠાતીતિ અધિતિટ્ઠતિ. અત્તા મેતિ અયં મે અત્તાતિ. સુતવા ચ ખો, આવુસો, અરિયસાવકોતિ યથા પન પણ્ડિતો ગહપતિપુત્તો એવં ઉપગતં પચ્ચત્થિકં ‘‘પચ્ચત્થિકો મે અય’’ન્તિ ઞત્વા અપ્પમત્તો તાનિ તાનિ કમ્માનિ કારેત્વા અનત્થં પરિહરતિ, અત્થં પાપુણાતિ, એવં સુતવા અરિયસાવકોપિ ‘‘ન રૂપં અત્તતો સમનુપસ્સતી’’તિઆદિના નયેન પઞ્ચક્ખન્ધે અહન્તિ વા મમન્તિ વા અગહેત્વા, ‘‘પચ્ચત્થિકા મે એતે’’તિ ઞત્વા રૂપસત્તકઅરૂપસત્તકાદિવસેન વિપસ્સનાય યોજેત્વાવ તતોનિદાનં દુક્ખં પરિવજ્જેત્વા અગ્ગફલં અરહત્તં પાપુણાતિ. સેસમેત્થ ઉત્તાનમેવ. તતિયં.
Upetīti upagacchati. Upādiyatīti gaṇhāti. Adhiṭṭhātīti adhitiṭṭhati. Attā meti ayaṃ me attāti. Sutavā ca kho, āvuso, ariyasāvakoti yathā pana paṇḍito gahapatiputto evaṃ upagataṃ paccatthikaṃ ‘‘paccatthiko me aya’’nti ñatvā appamatto tāni tāni kammāni kāretvā anatthaṃ pariharati, atthaṃ pāpuṇāti, evaṃ sutavā ariyasāvakopi ‘‘na rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinā nayena pañcakkhandhe ahanti vā mamanti vā agahetvā, ‘‘paccatthikā me ete’’ti ñatvā rūpasattakaarūpasattakādivasena vipassanāya yojetvāva tatonidānaṃ dukkhaṃ parivajjetvā aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇāti. Sesamettha uttānameva. Tatiyaṃ.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૩. યમકસુત્તં • 3. Yamakasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૩. યમકસુત્તવણ્ણના • 3. Yamakasuttavaṇṇanā
