Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૧૦. યસદત્તત્થેરગાથાવણ્ણના

    10. Yasadattattheragāthāvaṇṇanā

    ઉપારમ્ભચિત્તોતિઆદિકા આયસ્મતો યસદત્તત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયં કુસલં ઉપચિનિ. તથા હેસ પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા બ્રાહ્મણાનં વિજ્જાસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં ગતો કામે પહાય ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા અરઞ્ઞે વિહરન્તો એકદિવસં સત્થારં દિસ્વા પસન્નમાનસો અઞ્જલિં પગ્ગય્હ અભિત્થવિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે મલ્લરટ્ઠે મલ્લરાજકુલે નિબ્બત્તિત્વા યસદત્તોતિ લદ્ધનામો, વયપ્પત્તો તક્કસિલં ગન્ત્વા સબ્બસિપ્પાનિ સિક્ખિત્વા સભિયેન પરિબ્બાજકેન સદ્ધિંયેવ ચારિકં ચરમાનો, અનુપુબ્બેન સાવત્થિયં ભગવન્તં ઉપસઙ્કમિત્વા સભિયેન પુટ્ઠપઞ્હેસુ વિસ્સજ્જિયમાનેસુ સયં ઓતારાપેક્ખો સુણન્તો નિસીદિ ‘‘સમણસ્સ ગોતમસ્સ વાદે દોસં દસ્સામી’’તિ. અથસ્સ ભગવા ચિત્તાચારં ઞત્વા સભિયસુત્તદેસનાવસાને (સુ॰ નિ॰ સભિયસુત્ત) ઓવાદં દેન્તો –

    Upārambhacittotiādikā āyasmato yasadattattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacini. Tathā hesa padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā araññe viharanto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso añjaliṃ paggayha abhitthavi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde mallaraṭṭhe mallarājakule nibbattitvā yasadattoti laddhanāmo, vayappatto takkasilaṃ gantvā sabbasippāni sikkhitvā sabhiyena paribbājakena saddhiṃyeva cārikaṃ caramāno, anupubbena sāvatthiyaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā sabhiyena puṭṭhapañhesu vissajjiyamānesu sayaṃ otārāpekkho suṇanto nisīdi ‘‘samaṇassa gotamassa vāde dosaṃ dassāmī’’ti. Athassa bhagavā cittācāraṃ ñatvā sabhiyasuttadesanāvasāne (su. ni. sabhiyasutta) ovādaṃ dento –

    ૩૬૦.

    360.

    ‘‘ઉપારમ્ભચિત્તો દુમ્મેધો, સુણાતિ જિનસાસનં;

    ‘‘Upārambhacitto dummedho, suṇāti jinasāsanaṃ;

    આરકા હોતિ સદ્ધમ્મા, નભસો પથવી યથા.

    Ārakā hoti saddhammā, nabhaso pathavī yathā.

    ૩૬૧.

    361.

    ‘‘ઉપારમ્ભચિત્તો દુમ્મેધો, સુણાતિ જિનસાસનં;

    ‘‘Upārambhacitto dummedho, suṇāti jinasāsanaṃ;

    પરિહાયતિ સદ્ધમ્મા, કાળપક્ખેવ ચન્દિમા.

    Parihāyati saddhammā, kāḷapakkheva candimā.

    ૩૬૨.

    362.

    ‘‘ઉપારમ્ભચિત્તો દુમ્મેધો, સુણાતિ જિનસાસનં;

    ‘‘Upārambhacitto dummedho, suṇāti jinasāsanaṃ;

    પરિસુસ્સતિ સદ્ધમ્મે, મચ્છો અપ્પોદકે યથા.

    Parisussati saddhamme, maccho appodake yathā.

    ૩૬૩.

    363.

    ‘‘ઉપારમ્ભચિત્તો દુમ્મેધો, સુણાતિ જિનસાસનં;

    ‘‘Upārambhacitto dummedho, suṇāti jinasāsanaṃ;

    ન વિરૂહતિ સદ્ધમ્મે, ખેત્તે બીજંવ પૂતિકં.

    Na virūhati saddhamme, khette bījaṃva pūtikaṃ.

    ૩૬૪.

    364.

    ‘‘યો ચ તુટ્ઠેન ચિત્તેન, સુણાતિ જિનસાસનં;

    ‘‘Yo ca tuṭṭhena cittena, suṇāti jinasāsanaṃ;

    ખેપેત્વા આસવે સબ્બે, સચ્છિકત્વા અકુપ્પતં;

    Khepetvā āsave sabbe, sacchikatvā akuppataṃ;

    પપ્પુય્ય પરમં સન્તિં, પરિનિબ્બાતિનાસવો’’તિ. –

    Pappuyya paramaṃ santiṃ, parinibbātināsavo’’ti. –

    ઇમા પઞ્ચ ગાથા અભાસિ.

    Imā pañca gāthā abhāsi.

    તત્થ ઉપારમ્ભચિત્તોતિ સારમ્ભચિત્તો, દોસારોપનાધિપ્પાયોતિ અત્થો. દુમ્મેધોતિ નિપ્પઞ્ઞો. આરકા હોતિ સદ્ધમ્માતિ સો તાદિસો પુગ્ગલો નભસો વિય પથવી પટિપત્તિસદ્ધમ્મતોપિ દૂરે હોતિ, પગેવ પટિવેધસદ્ધમ્મતો. ‘‘ન ત્વં ઇમં ધમ્મવિનયં આજાનાસી’’તિઆદિના (દી॰ નિ॰ ૧.૧૮) વિગ્ગાહિકકથં અનુયુત્તસ્સ કુતો સન્તનિપુણો પટિપત્તિસદ્ધમ્મો.

    Tattha upārambhacittoti sārambhacitto, dosāropanādhippāyoti attho. Dummedhoti nippañño. Ārakā hoti saddhammāti so tādiso puggalo nabhaso viya pathavī paṭipattisaddhammatopi dūre hoti, pageva paṭivedhasaddhammato. ‘‘Na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsī’’tiādinā (dī. ni. 1.18) viggāhikakathaṃ anuyuttassa kuto santanipuṇo paṭipattisaddhammo.

    પરિહાયતિ સદ્ધમ્માતિ નવવિધલોકુત્તરધમ્મતો પુબ્બભાગિયસદ્ધાદિસદ્ધમ્મતોપિ નિહીયતિ. પરિસુસ્સતીતિ વિસુસ્સતિ કાયચિત્તાનં પીણનરસસ્સ પીતિપામોજ્જાદિકુસલધમ્મસ્સાભાવતો. ન વિરૂહતીતિ વિરૂળ્હિં વુદ્ધિં ન પાપુણાતિ. પૂતિકન્તિ ગોમયલેપદાનાદિઅભાવેન પૂતિભાવં પત્તં.

    Parihāyati saddhammāti navavidhalokuttaradhammato pubbabhāgiyasaddhādisaddhammatopi nihīyati. Parisussatīti visussati kāyacittānaṃ pīṇanarasassa pītipāmojjādikusaladhammassābhāvato. Na virūhatīti virūḷhiṃ vuddhiṃ na pāpuṇāti. Pūtikanti gomayalepadānādiabhāvena pūtibhāvaṃ pattaṃ.

    તુટ્ઠેન ચિત્તેનાતિ ઇત્થમ્ભૂતલક્ખણે કરણવચનં, અત્તમનો પમુદિતો હુત્વાતિ અત્થો. ખેપેત્વાતિ સમુચ્છિન્દિત્વા. અકુપ્પતન્તિ અરહત્તં. પપ્પુય્યાતિ પાપુણિત્વા. પરમં સન્તિન્તિ અનુપાદિસેસં નિબ્બાનં. તદધિગમો ચસ્સ કેવલં કાલાગમનમેવ, ન કોચિવિધોતિ તં દસ્સેતું વુત્તં ‘‘પરિનિબ્બાતિનાસવો’’તિ.

    Tuṭṭhena cittenāti itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ, attamano pamudito hutvāti attho. Khepetvāti samucchinditvā. Akuppatanti arahattaṃ. Pappuyyāti pāpuṇitvā. Paramaṃ santinti anupādisesaṃ nibbānaṃ. Tadadhigamo cassa kevalaṃ kālāgamanameva, na kocividhoti taṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘parinibbātināsavo’’ti.

    એવં સત્થારા ઓવદિતો સંવેગજાતો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૨.૪૪.૩૫-૪૩) –

    Evaṃ satthārā ovadito saṃvegajāto pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.44.35-43) –

    ‘‘કણિકારંવ જલિતં, દીપરુક્ખંવ જોતિતં;

    ‘‘Kaṇikāraṃva jalitaṃ, dīparukkhaṃva jotitaṃ;

    કઞ્ચનંવ વિરોચન્તં, અદ્દસં દ્વિપદુત્તમં.

    Kañcanaṃva virocantaṃ, addasaṃ dvipaduttamaṃ.

    ‘‘કમણ્ડલું ઠપેત્વાન, વાકચીરઞ્ચ કુણ્ડિકં;

    ‘‘Kamaṇḍaluṃ ṭhapetvāna, vākacīrañca kuṇḍikaṃ;

    એકંસં અજિનં કત્વા, બુદ્ધસેટ્ઠં થવિં અહં.

    Ekaṃsaṃ ajinaṃ katvā, buddhaseṭṭhaṃ thaviṃ ahaṃ.

    ‘‘તમન્ધકારં વિધમં, મોહજાલસમાકુલં;

    ‘‘Tamandhakāraṃ vidhamaṃ, mohajālasamākulaṃ;

    ઞાણાલોકં દસ્સેત્વાન, નિત્તિણ્ણોસિ મહામુનિ.

    Ñāṇālokaṃ dassetvāna, nittiṇṇosi mahāmuni.

    ‘‘સમુદ્ધરસિમં લોકં, સબ્બાવન્તમનુત્તરં;

    ‘‘Samuddharasimaṃ lokaṃ, sabbāvantamanuttaraṃ;

    ઞાણે તે ઉપમા નત્થિ, યાવતા જગતો ગતિ.

    Ñāṇe te upamā natthi, yāvatā jagato gati.

    ‘‘તેન ઞાણેન સબ્બઞ્ઞૂ, ઇતિ બુદ્ધો પવુચ્ચતિ;

    ‘‘Tena ñāṇena sabbaññū, iti buddho pavuccati;

    વન્દામિ તં મહાવીરં, સબ્બઞ્ઞુતમનાવરં.

    Vandāmi taṃ mahāvīraṃ, sabbaññutamanāvaraṃ.

    ‘‘સતસહસ્સિતો કપ્પે, બુદ્ધસેટ્ઠં થવિં અહં;

    ‘‘Satasahassito kappe, buddhaseṭṭhaṃ thaviṃ ahaṃ;

    દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, ઞાણત્થવાયિદં ફલં.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, ñāṇatthavāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    અરહત્તં પન પત્વા અઞ્ઞં બ્યાકરોન્તોપિ થેરો ઇમા એવ ગાથા અભાસિ.

    Arahattaṃ pana patvā aññaṃ byākarontopi thero imā eva gāthā abhāsi.

    યસદત્તત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Yasadattattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૧૦. યસદત્તત્થેરગાથા • 10. Yasadattattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact