Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અપદાન-અટ્ઠકથા • Apadāna-aṭṭhakathā |
૫૬. યસવગ્ગો
56. Yasavaggo
૧. યસત્થેરઅપદાનવણ્ણના
1. Yasattheraapadānavaṇṇanā
છપ્પઞ્ઞાસમે વગ્ગે પઠમાપદાને મહાસમુદ્દં ઓગ્ગય્હાતિઆદિકં આયસ્મતો યસત્થેરસ્સ અપદાનં. અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયાનિ પુઞ્ઞાનિ ઉપચિનન્તો સુમેધસ્સ ભગવતો કાલે મહાનુભાવો નાગરાજા હુત્વા બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં અત્તનો ભવનં નેત્વા મહાદાનં પવત્તેસિ, ભગવન્તં મહગ્ઘેન તિચીવરેન અચ્છાદેસિ, એકેકઞ્ચ ભિક્ખું મહગ્ઘેનેવ પચ્ચેકદુસ્સયુગેન સબ્બેન ચ સમણપરિક્ખારેન. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો સિદ્ધત્થસ્સ ભગવતો કાલે સેટ્ઠિપુત્તો હુત્વા મહાબોધિમણ્ડલં સત્તહિ રતનેહિ પૂજેસિ. કસ્સપસ્સ ભગવતો કાલે સાસને પબ્બજિત્વા સમણધમ્મં અકાસિ. એવં સો સુગતીસુયેવ સંસરન્તો અમ્હાકં ભગવતો કાલે બારાણસિયં મહાવિભવસ્સ સેટ્ઠિનો પુત્તો હુત્વા સુજાતાય ભગવતો ખીરપાયાસં દિન્નાય સેટ્ઠિધીતાય કુચ્છિમ્હિ નિબ્બત્તિ, યસો નામ નામેન પરમસુખુમાલો. તસ્સ તયો પાસાદા હોન્તિ – એકો હેમન્તિકો, એકો ગિમ્હિકો, એકો વસ્સિકોતિ. સો વસ્સિકે પાસાદે વસ્સિકે ચત્તારો માસે નિપ્પુરિસેહિ તૂરિયેહિ પરિચારયમાનો વસતિ, હેટ્ઠાપાસાદં ન ઓતરતિ. હેમન્તિકે પાસાદે ચત્તારો માસે સુફુસિતવાતપાનકવાટે તત્થેવ પટિવસતિ. ગિમ્હિકે પાસાદે બહુકવાટવાતપાનજાલાહિ સમ્પન્ને તત્થેવ વસતિ. હત્થપાદાનં સુખુમાલતાય ભૂમિયં નિસજ્જાદિકિચ્ચં નત્થિ. સિમ્બલિતુલાદિપુણ્ણસભાવે અત્થરિત્વા તત્થ ઉપધાનાનિ કિચ્ચાનિ કરોતિ. એવં દેવલોકે દેવકુમારો વિય પઞ્ચહિ કામગુણેહિ સમપ્પિતસ્સ સમઙ્ગીભૂતસ્સ પરિચારયમાનસ્સ પટિકચ્ચેવ નિદ્દા ઓક્કમિ, પરિજનસ્સાપિ નિદ્દા ઓક્કમિ, સબ્બરત્તિયો ચ તેલપદીપો ઝાયતિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો પટિકચ્ચેવ પબુજ્ઝિત્વા અદ્દસ સકં પરિજનં સુપન્તં અઞ્ઞિસ્સા કચ્છે વીણં, અઞ્ઞિસ્સા કણ્ઠે મુદિઙ્ગં, અઞ્ઞિસ્સા કચ્છે આળમ્બરં, અઞ્ઞં વિકેસિકં, વિક્ખેળિકં, અઞ્ઞા વિપ્પલપન્તિયો હત્થપત્તં સુસાનં મઞ્ઞે, દિસ્વાનસ્સ આદીનવો પાતુરહોસિ, નિબ્બિદાય ચિત્તં સણ્ઠાસિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો ઉદાનં ઉદાનેસિ – ‘‘ઉપદ્દુતં વત ભો, ઉપસ્સટ્ઠં વત ભો’’તિ.
Chappaññāsame vagge paṭhamāpadāne mahāsamuddaṃ oggayhātiādikaṃ āyasmato yasattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle mahānubhāvo nāgarājā hutvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ attano bhavanaṃ netvā mahādānaṃ pavattesi, bhagavantaṃ mahagghena ticīvarena acchādesi, ekekañca bhikkhuṃ mahaggheneva paccekadussayugena sabbena ca samaṇaparikkhārena. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto siddhatthassa bhagavato kāle seṭṭhiputto hutvā mahābodhimaṇḍalaṃ sattahi ratanehi pūjesi. Kassapassa bhagavato kāle sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ akāsi. Evaṃ so sugatīsuyeva saṃsaranto amhākaṃ bhagavato kāle bārāṇasiyaṃ mahāvibhavassa seṭṭhino putto hutvā sujātāya bhagavato khīrapāyāsaṃ dinnāya seṭṭhidhītāya kucchimhi nibbatti, yaso nāma nāmena paramasukhumālo. Tassa tayo pāsādā honti – eko hemantiko, eko gimhiko, eko vassikoti. So vassike pāsāde vassike cattāro māse nippurisehi tūriyehi paricārayamāno vasati, heṭṭhāpāsādaṃ na otarati. Hemantike pāsāde cattāro māse suphusitavātapānakavāṭe tattheva paṭivasati. Gimhike pāsāde bahukavāṭavātapānajālāhi sampanne tattheva vasati. Hatthapādānaṃ sukhumālatāya bhūmiyaṃ nisajjādikiccaṃ natthi. Simbalitulādipuṇṇasabhāve attharitvā tattha upadhānāni kiccāni karoti. Evaṃ devaloke devakumāro viya pañcahi kāmaguṇehi samappitassa samaṅgībhūtassa paricārayamānassa paṭikacceva niddā okkami, parijanassāpi niddā okkami, sabbarattiyo ca telapadīpo jhāyati. Atha kho yaso kulaputto paṭikacceva pabujjhitvā addasa sakaṃ parijanaṃ supantaṃ aññissā kacche vīṇaṃ, aññissā kaṇṭhe mudiṅgaṃ, aññissā kacche āḷambaraṃ, aññaṃ vikesikaṃ, vikkheḷikaṃ, aññā vippalapantiyo hatthapattaṃ susānaṃ maññe, disvānassa ādīnavo pāturahosi, nibbidāya cittaṃ saṇṭhāsi. Atha kho yaso kulaputto udānaṃ udānesi – ‘‘upaddutaṃ vata bho, upassaṭṭhaṃ vata bho’’ti.
અથ ખો યસો કુલપુત્તો સુવણ્ણપાદુકાયો આરોહિત્વા યેન નિવેસનદ્વારં તેનુપસઙ્કમિ, અમનુસ્સા દ્વારં વિવરિંસુ – ‘‘મા યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ કોચિ અન્તરાયમકાસિ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજ્જાયા’’તિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો યેન નગરદ્વારં તેનુપસઙ્કમિ, અમનુસ્સા દ્વારં વિવરિંસુ – ‘‘મા યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ કોચિ અન્તરાયમકાસિ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજ્જાયા’’તિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો યેન ઇસિપતનં મિગદાયો તેનુપસઙ્કમિ.
Atha kho yaso kulaputto suvaṇṇapādukāyo ārohitvā yena nivesanadvāraṃ tenupasaṅkami, amanussā dvāraṃ vivariṃsu – ‘‘mā yasassa kulaputtassa koci antarāyamakāsi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti. Atha kho yaso kulaputto yena nagaradvāraṃ tenupasaṅkami, amanussā dvāraṃ vivariṃsu – ‘‘mā yasassa kulaputtassa koci antarāyamakāsi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti. Atha kho yaso kulaputto yena isipatanaṃ migadāyo tenupasaṅkami.
તેન ખો પન સમયેન ભગવા રત્તિયા પચ્ચૂસસમયં પચ્ચુટ્ઠાય અજ્ઝોકાસે ચઙ્કમતિ, અદ્દસા ખો ભગવા યસં કુલપુત્તં દૂરતોવ આગચ્છન્તં, દિસ્વાન ચઙ્કમા ઓરોહિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો ભગવતો અવિદૂરે ઉદાનં ઉદાનેસિ – ‘‘ઉપદ્દુતં વત ભો, ઉપસ્સટ્ઠં વત ભો’’તિ. અથ ખો ભગવા યસં કુલપુત્તં એતદવોચ – ‘‘ઇદં ખો, યસ, અનુપદ્દુતં, ઇદં અનુપસ્સટ્ઠં, એહિ, યસ, નિસીદ, ધમ્મં તે દેસેસ્સામી’’તિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો, ‘‘ઇદં કિર અનુપદ્દુતં, ઇદં અનુપસ્સટ્ઠ’’ન્તિ હટ્ઠો ઉદગ્ગો સુવણ્ણપાદુકાહિ ઓરોહિત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ, એકમન્તં નિસિન્નસ્સ ખો યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ ભગવા અનુપુબ્બિં કથં કથેસિ, સેય્યથિદં, દાનકથં સીલકથં સગ્ગકથં કામાનં આદીનવં ઓકારં સંકિલેસં નેક્ખમ્મે આનિસંસં પકાસેસિ. યદા ભગવા અઞ્ઞાસિ યસં કુલપુત્તં કલ્લચિત્તં મુદુચિત્તં વિનીવરણચિત્તં ઉદગ્ગચિત્તં પસન્નચિત્તં, અથ યા બુદ્ધાનં સામુક્કંસિકા ધમ્મદેસના, તં પકાસેસિ દુક્ખં સમુદયં નિરોધં મગ્ગં. સેય્યથાપિ નામ સુદ્ધં વત્થં અપગતકાળકં સમ્મદેવ રજનં પટિગ્ગણ્હેય્ય, એવમેવ યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ તસ્મિંયેવ આસને વિરજં વીતમલં ધમ્મચક્ખું ઉદપાદિ – ‘‘યં કિઞ્ચિ સમુદયધમ્મં, સબ્બં તં નિરોધધમ્મ’’ન્તિ.
Tena kho pana samayena bhagavā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya ajjhokāse caṅkamati, addasā kho bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna caṅkamā orohitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho yaso kulaputto bhagavato avidūre udānaṃ udānesi – ‘‘upaddutaṃ vata bho, upassaṭṭhaṃ vata bho’’ti. Atha kho bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ kho, yasa, anupaddutaṃ, idaṃ anupassaṭṭhaṃ, ehi, yasa, nisīda, dhammaṃ te desessāmī’’ti. Atha kho yaso kulaputto, ‘‘idaṃ kira anupaddutaṃ, idaṃ anupassaṭṭha’’nti haṭṭho udaggo suvaṇṇapādukāhi orohitvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinnassa kho yasassa kulaputtassa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ, dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā bhagavā aññāsi yasaṃ kulaputtaṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva yasassa kulaputtassa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
અથ ખો યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ માતા પાસાદં અભિરુહિત્વા યસં કુલપુત્તં અપસ્સન્તી યેન સેટ્ઠિ ગહપતિ તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા સેટ્ઠિં ગહપતિં એતદવોચ – ‘‘પુત્તો તે ગહપતિ યસો ન દિસ્સતી’’તિ. અથ ખો, સેટ્ઠિ ગહપતિ, ચતુદ્દિસા અસ્સદૂતે ઉય્યોજેત્વા સામંયેવ યેન ઇસિપતનં મિગદાયો તેનુપસઙ્કમિ. અદ્દસા ખો, સેટ્ઠિ ગહપતિ, સુવણ્ણપાદુકાનં નિક્ખેપં, દિસ્વાન તંયેવ અનુગમાસિ. અદ્દસા ખો ભગવા સેટ્ઠિં ગહપતિં દૂરતોવ આગચ્છન્તં, દિસ્વાન ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘યંનૂનાહં તથારૂપં ઇદ્ધાભિસઙ્ખારં અભિસઙ્ખરેય્યં, યથા સેટ્ઠિ ગહપતિ ઇધ નિસિન્નો ઇધ નિસિન્નં યસં કુલપુત્તં ન પસ્સેય્યા’’તિ. અથ ખો ભગવા તથારૂપં ઇદ્ધાભિસઙ્ખારં અભિસઙ્ખરેસિ. અથ ખો સેટ્ઠિ ગહપતિ યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અપિ, ભન્તે, ભગવા યસં કુલપુત્તં પસ્સેય્યા’’તિ. તેન હિ ગહપતિ નિસીદ, અપ્પેવ નામ ઇધ નિસિન્નો ઇધ નિસિન્નં યસં કુલપુત્તં પસ્સેય્યાસીતિ. અથ ખો સેટ્ઠિ ગહપતિ ‘‘ઇધેવ કિરાહં નિસિન્નો ઇધ નિસિન્નં યસં કુલપુત્તં પસ્સિસ્સામી’’તિ હટ્ઠો ઉદગ્ગો ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ, એકમન્તં નિસિન્નસ્સ ખો સેટ્ઠિસ્સ ગહપતિસ્સ ભગવા અનુપુબ્બિં કથં કથેસિ…પે॰… અપરપ્પચ્ચયો અત્થુ સાસને ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અભિક્કન્તં ભન્તે, અભિક્કન્તં ભન્તે, સેય્યથાપિ , ભન્તે, નિક્કુજ્જિતં વા ઉક્કુજ્જેય્ય, પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય ‘ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તી’તિ, એવમેવં ભગવતા અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો. એસાહં, ભન્તે, ભગવન્તં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ, ઉપાસકં મં ભગવા ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ. સોવ લોકે પઠમં ઉપાસકો અહોસિ તેવાચિકો.
Atha kho yasassa kulaputtassa mātā pāsādaṃ abhiruhitvā yasaṃ kulaputtaṃ apassantī yena seṭṭhi gahapati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā seṭṭhiṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘putto te gahapati yaso na dissatī’’ti. Atha kho, seṭṭhi gahapati, catuddisā assadūte uyyojetvā sāmaṃyeva yena isipatanaṃ migadāyo tenupasaṅkami. Addasā kho, seṭṭhi gahapati, suvaṇṇapādukānaṃ nikkhepaṃ, disvāna taṃyeva anugamāsi. Addasā kho bhagavā seṭṭhiṃ gahapatiṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna bhagavato etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhareyyaṃ, yathā seṭṭhi gahapati idha nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ na passeyyā’’ti. Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharesi. Atha kho seṭṭhi gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami ; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘api, bhante, bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ passeyyā’’ti. Tena hi gahapati nisīda, appeva nāma idha nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ passeyyāsīti. Atha kho seṭṭhi gahapati ‘‘idheva kirāhaṃ nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ passissāmī’’ti haṭṭho udaggo bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinnassa kho seṭṭhissa gahapatissa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi…pe… aparappaccayo atthu sāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ bhante, abhikkantaṃ bhante, seyyathāpi , bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti, evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca, upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti. Sova loke paṭhamaṃ upāsako ahosi tevāciko.
અથ ખો યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ પિતુનો ધમ્મે દેસિયમાને યથાદિટ્ઠં યથાવિદિતં ભૂમિં પચ્ચવેક્ખન્તસ્સ અનુપાદાય આયવેહિ ચિત્તં વિમુચ્ચિ. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘યસસ્સ ખો કુલપુત્તસ્સ પિતુનો ધમ્મે દેસિયમાને યથાદિટ્ઠં યથાવિદિતં ભૂમિં પચ્ચવેક્ખન્તસ્સ અનુપાદાય આસવેહિ ચિત્તં વિમુત્તં, અભબ્બો ખો યસો કુલપુત્તો હીનાયાવત્તિત્વા કામે પરિભુઞ્જિતું, સેય્યથાપિ પુબ્બે અગારિકભૂતો, યંનૂનાહં તં ઇદ્ધાભિસઙ્ખારં પટિપ્પસ્સમ્ભેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા તં ઇદ્ધાભિસઙ્ખારં પટિપ્પસ્સમ્ભેસિ. અદ્દસા ખો સેટ્ઠિ ગહપતિ યસં કુલપુત્તં નિસિન્નં, દિસ્વાન યસં કુલપુત્તં એતદવોચ – ‘‘માતા તે તાત, યસ, પરિદેવસોકસમાપન્ના, દેહિ માતુયા જીવિત’’ન્તિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો ભગવન્તં ઉલ્લોકેસિ. અથ ખો ભગવા સેટ્ઠિં ગહપતિં એતદવોચ – ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, યસ્સ સેક્ખેન ઞાણેન સેક્ખેન દસ્સનેન ધમ્મો દિટ્ઠો વિદિતો સેય્યથાપિ તયા, તસ્સ યથાદિટ્ઠં યથાવિદિતં ભૂમિં પચ્ચવેક્ખન્તસ્સ અનુપાદાય આસવેહિ ચિત્તં વિમુત્તં, ભબ્બો નુ ખો સો, ગહપતિ, હીનાયાવત્તિત્વા કામે પરિભુઞ્જિતું સેય્યથાપિ પુબ્બે અગારિકભૂતો’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘યસસ્સ ખો, ગહપતિ, કુલપુત્તસ્સ સેક્ખેન ઞાણેન સેક્ખેન દસ્સનેન ધમ્મો દિટ્ઠો વિદિતો સેય્યથાપિ તયા, તસ્સ યથાદિટ્ઠં યથાવિદિતં ભૂમિં પચ્ચવેક્ખન્તસ્સ અનુપાદાય આસવેહિ ચિત્તં વિમુત્તં, અભબ્બો ખો, ગહપતિ, યસો કુલપુત્તો હીનાયાવત્તિત્વા કામે પરિભુઞ્જિતું સેય્યથાપિ પુબ્બે અગારિકભૂતો’’તિ. ‘‘લાભા, ભન્તે, યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ, સુલદ્ધં, ભન્તે, યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ , યથા યસસ્સ કુલપુત્તસ્સ અનુપાદાય આસવેહિ ચિત્તં વિમુત્તં, અધિવાસેતુ મે, ભન્તે ભગવા, અજ્જતનાય ભત્તં યસેન કુલપુત્તેન પચ્છાસમણેના’’તિ . ‘‘અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેન’’. અથ ખો સેટ્ઠિ ગહપતિ , ભગવતો અધિવાસનં વિદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ. અથ ખો યસો કુલપુત્તો અચિરપક્કન્તે સેટ્ઠિમ્હિ ગહપતિમ્હિ ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘લભેય્યાહં, ભન્તે, ભગવતો સન્તિકે પબ્બજ્જં, લભેય્યં ઉપસમ્પદ’’ન્તિ. ‘‘એહિ ભિક્ખૂ’’તિ ભગવા અવોચ – ‘‘સ્વાક્ખાતો ધમ્મો, ચર બ્રહ્મચરિયં સમ્મા દુક્ખસ્સ અન્તકિરિયાયા’’તિ, સાવ તસ્સ આયસ્મતો ઉપસમ્પદા અહોસિ.
Atha kho yasassa kulaputtassa pituno dhamme desiyamāne yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āyavehi cittaṃ vimucci. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘yasassa kho kulaputtassa pituno dhamme desiyamāne yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, abhabbo kho yaso kulaputto hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ, seyyathāpi pubbe agārikabhūto, yaṃnūnāhaṃ taṃ iddhābhisaṅkhāraṃ paṭippassambheyya’’nti. Atha kho bhagavā taṃ iddhābhisaṅkhāraṃ paṭippassambhesi. Addasā kho seṭṭhi gahapati yasaṃ kulaputtaṃ nisinnaṃ, disvāna yasaṃ kulaputtaṃ etadavoca – ‘‘mātā te tāta, yasa, paridevasokasamāpannā, dehi mātuyā jīvita’’nti. Atha kho yaso kulaputto bhagavantaṃ ullokesi. Atha kho bhagavā seṭṭhiṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, gahapati, yassa sekkhena ñāṇena sekkhena dassanena dhammo diṭṭho vidito seyyathāpi tayā, tassa yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, bhabbo nu kho so, gahapati, hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ seyyathāpi pubbe agārikabhūto’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Yasassa kho, gahapati, kulaputtassa sekkhena ñāṇena sekkhena dassanena dhammo diṭṭho vidito seyyathāpi tayā, tassa yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, abhabbo kho, gahapati, yaso kulaputto hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ seyyathāpi pubbe agārikabhūto’’ti. ‘‘Lābhā, bhante, yasassa kulaputtassa, suladdhaṃ, bhante, yasassa kulaputtassa , yathā yasassa kulaputtassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, adhivāsetu me, bhante bhagavā, ajjatanāya bhattaṃ yasena kulaputtena pacchāsamaṇenā’’ti . ‘‘Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena’’. Atha kho seṭṭhi gahapati , bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho yaso kulaputto acirapakkante seṭṭhimhi gahapatimhi bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti. ‘‘Ehi bhikkhū’’ti bhagavā avoca – ‘‘svākkhāto dhammo, cara brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti, sāva tassa āyasmato upasampadā ahosi.
૧. અરહા પન હુત્વા સોમનસ્સજાતો અત્તનો પુબ્બચરિતાપદાનં પકાસેન્તો મહાસમુદ્દં ઓગ્ગય્હાતિઆદિમાહ. તત્થ સમુદ્દન્તિ અઙ્ગુલિમુદ્દાય સં સુટ્ઠુ દસ્સેતબ્બતો સમુદ્દો, અથ વા સં સુટ્ઠુ ઉદિયતિ ખોભિયતિ પસોધિયતિ ઘોસનં કરોન્તો આલુળિયતીતિ સમુદ્દો, મહન્તો ચ સો સમુદ્દો ચાતિ મહાસમુદ્દો, તં મહાસમુદ્દં. ઓગ્ગય્હાતિ અજ્ઝોગાહેત્વા અબ્ભન્તરં પવિસિત્વા તસ્સ મહાસમુદ્દસ્સ અન્તો પવિસિત્વા, સામ્યત્થે ચેતં ઉપયોગવચનન્તિ દટ્ઠબ્બં. ભવનં મે સુમાપિતન્તિ એત્થ ભવન્તિ નિબ્બત્તન્તિ નિવસન્તિ ચતૂહિ ઇરિયાપથેહિ વાસં કપ્પેન્તિ એત્થાતિ ભવનં, મય્હં તં ભવનં તં વિમાનં તં પાસાદં પઞ્ચપાકારકૂટાગારેહિ સં સુટ્ઠુ માપિતં નગરં, અત્તનો બલેન સુટ્ઠુ નિમ્મિતન્તિ અત્થો. સુનિમ્મિતા પોક્ખરણીતિ સુમહન્તા હુત્વા ભૂતા ઇતા ગતા પવત્તા ખણિતા કતાતિ પોક્ખરણી, મચ્છકચ્છપપુપ્ફપુલિનતિત્થમધુરોદકાદીહિ સુટ્ઠુ નિબ્બત્તા નિમ્મિતાતિ અત્થો. ચક્કવાકૂપકૂજિતાતિ ચક્કવાકકુક્કુટહંસાદીહિ કૂજિતા ઘોસિતા નાદિતા સા પોક્ખરણીતિ સમ્બન્ધો. ઇતો પરં નદીવનદ્વિપદચતુપ્પદપાદપપક્ખીનં વણ્ણઞ્ચ સુમેધસ્સ ભગવતો દસ્સનઞ્ચ નિમન્તેત્વા સુમેધસ્સ ભગવતો દાનક્કમઞ્ચ સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.
1. Arahā pana hutvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ pakāsento mahāsamuddaṃ oggayhātiādimāha. Tattha samuddanti aṅgulimuddāya saṃ suṭṭhu dassetabbato samuddo, atha vā saṃ suṭṭhu udiyati khobhiyati pasodhiyati ghosanaṃ karonto āluḷiyatīti samuddo, mahanto ca so samuddo cāti mahāsamuddo, taṃ mahāsamuddaṃ. Oggayhāti ajjhogāhetvā abbhantaraṃ pavisitvā tassa mahāsamuddassa anto pavisitvā, sāmyatthe cetaṃ upayogavacananti daṭṭhabbaṃ. Bhavanaṃ me sumāpitanti ettha bhavanti nibbattanti nivasanti catūhi iriyāpathehi vāsaṃ kappenti etthāti bhavanaṃ, mayhaṃ taṃ bhavanaṃ taṃ vimānaṃ taṃ pāsādaṃ pañcapākārakūṭāgārehi saṃ suṭṭhu māpitaṃ nagaraṃ, attano balena suṭṭhu nimmitanti attho. Sunimmitā pokkharaṇīti sumahantā hutvā bhūtā itā gatā pavattā khaṇitā katāti pokkharaṇī, macchakacchapapupphapulinatitthamadhurodakādīhi suṭṭhu nibbattā nimmitāti attho. Cakkavākūpakūjitāti cakkavākakukkuṭahaṃsādīhi kūjitā ghositā nāditā sā pokkharaṇīti sambandho. Ito paraṃ nadīvanadvipadacatuppadapādapapakkhīnaṃ vaṇṇañca sumedhassa bhagavato dassanañca nimantetvā sumedhassa bhagavato dānakkamañca suviññeyyameva.
લોકાહુતિપટિગ્ગહન્તિ એત્થ લોકે આહુતિ લોકાહુતિ, કામરૂપારૂપસઙ્ખાતસ્સ લોકસ્સ આહુતિં પૂજાસક્કારં પટિગ્ગણ્હાતીતિ લોકાહુતિપટિગ્ગહં, સુમેધં ભગવન્તન્તિ અત્થો. સેસં બ્યાકરણદાનઞ્ચ અરહત્તપ્પત્તફલઞ્ચ સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.
Lokāhutipaṭiggahanti ettha loke āhuti lokāhuti, kāmarūpārūpasaṅkhātassa lokassa āhutiṃ pūjāsakkāraṃ paṭiggaṇhātīti lokāhutipaṭiggahaṃ, sumedhaṃ bhagavantanti attho. Sesaṃ byākaraṇadānañca arahattappattaphalañca suviññeyyamevāti.
યસત્થેરઅપદાનવણ્ણના સમત્તા.
Yasattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / અપદાનપાળિ • Apadānapāḷi / ૧. યસત્થેરઅપદાનં • 1. Yasattheraapadānaṃ