| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ઉદાન-અટ્ઠકથા • Udāna-aṭṭhakathā |
૩. યસોજસુત્તવણ્ણના
3. Yasojasuttavaṇṇanā
૨૩. તતિયે યસોજપ્પમુખાનીતિ એત્થ યસોજોતિ તસ્સ થેરસ્સ નામં, તં પુબ્બઙ્ગમં કત્વા પબ્બજિતત્તા વિચરણતો ચ તાનિ પઞ્ચ ભિક્ખુસતાનિ ‘‘યસોજપ્પમુખાની’’તિ વુત્તાનિ.
23. Tatiye yasojappamukhānīti ettha yasojoti tassa therassa nāmaṃ, taṃ pubbaṅgamaṃ katvā pabbajitattā vicaraṇato ca tāni pañca bhikkhusatāni ‘‘yasojappamukhānī’’ti vuttāni.
તેસં અયં પુબ્બયોગો – અતીતે કિર કસ્સપદસબલસ્સ સાસને અઞ્ઞતરો ભિક્ખુ આરઞ્ઞકો અરઞ્ઞે પિટ્ઠિપાસાણે કતપણ્ણકુટિયં વિહરતિ. તસ્મિઞ્ચ સમયે પઞ્ચસતા ચોરા ગામઘાતકાદીનિ કત્વા ચોરિકાય જીવન્તા ચોરકમ્મં કત્વા જનપદમનુસ્સેહિ અનુબદ્ધા પલાયમાના અરઞ્ઞં પવિસિત્વા તત્થ કિઞ્ચિ ગહણં વા પટિસરણં વા અપસ્સન્તા અવિદૂરે તં ભિક્ખું પાસાણે નિસિન્નં દિસ્વા વન્દિત્વા તં પવત્તિં આચિક્ખિત્વા ‘‘અમ્હાકં, ભન્તે, પટિસરણં હોથા’’તિ યાચિંસુ. થેરો ‘‘તુમ્હાકં સીલસદિસં પટિસરણં નત્થિ, સબ્બે પઞ્ચ સીલાનિ સમાદિયથા’’તિ આહ. તે ‘‘સાધૂ’’તિ સમ્પટિચ્છિત્વા સીલાનિ સમાદિયિંસુ. થેરો ‘‘તુમ્હે ઇદાનિ સીલેસુ પતિટ્ઠિતા, અત્તનો જીવિતં વિનાસયન્તેસુપિ મા મનં પદોસયિત્થા’’તિ કકચૂપમવિધિં (મ॰ નિ॰ ૧.૨૨૨ આદયો) આચિક્ખિ. તે ‘‘સાધૂ’’તિ સમ્પટિચ્છિંસુ. અથ તે જાનપદા તં સમ્પત્તા ઇતો ચિતો ચ ગવેસન્તા તે ચોરે દિસ્વા સબ્બેવ જીવિતા વોરોપેસું. તે તેસુ મનોપદોસમત્તમ્પિ અકત્વા અક્ખણ્ડસીલા કાલં કત્વા કામાવચરદેવેસુ નિબ્બત્તિંસુ. તેસુ જેટ્ઠચોરો જેટ્ઠદેવપુત્તો અહોસિ, ઇતરે તસ્સેવ પરિવારા.
Tesaṃ ayaṃ pubbayogo – atīte kira kassapadasabalassa sāsane aññataro bhikkhu āraññako araññe piṭṭhipāsāṇe katapaṇṇakuṭiyaṃ viharati. Tasmiñca samaye pañcasatā corā gāmaghātakādīni katvā corikāya jīvantā corakammaṃ katvā janapadamanussehi anubaddhā palāyamānā araññaṃ pavisitvā tattha kiñci gahaṇaṃ vā paṭisaraṇaṃ vā apassantā avidūre taṃ bhikkhuṃ pāsāṇe nisinnaṃ disvā vanditvā taṃ pavattiṃ ācikkhitvā ‘‘amhākaṃ, bhante, paṭisaraṇaṃ hothā’’ti yāciṃsu. Thero ‘‘tumhākaṃ sīlasadisaṃ paṭisaraṇaṃ natthi, sabbe pañca sīlāni samādiyathā’’ti āha. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā sīlāni samādiyiṃsu. Thero ‘‘tumhe idāni sīlesu patiṭṭhitā, attano jīvitaṃ vināsayantesupi mā manaṃ padosayitthā’’ti kakacūpamavidhiṃ (ma. ni. 1.222 ādayo) ācikkhi. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchiṃsu. Atha te jānapadā taṃ sampattā ito cito ca gavesantā te core disvā sabbeva jīvitā voropesuṃ. Te tesu manopadosamattampi akatvā akkhaṇḍasīlā kālaṃ katvā kāmāvacaradevesu nibbattiṃsu. Tesu jeṭṭhacoro jeṭṭhadevaputto ahosi, itare tasseva parivārā.
તે અપરાપરં સંસરન્તા એકં બુદ્ધન્તરં દેવલોકે ખેપેત્વા અમ્હાકં ભગવતો કાલે દેવલોકતો ચવિત્વા જેટ્ઠદેવપુત્તો સાવત્થિનગરદ્વારે કેવટ્ટગામે પઞ્ચસતકુલગામજેટ્ઠકસ્સ કેવટ્ટસ્સ પુત્તો હુત્વા નિબ્બત્તિ, યસોજોતિસ્સ નામં અકંસુ. ઇતરેપિ અવસેસકેવટ્ટાનં પુત્તા હુત્વા નિબ્બત્તિંસુ. તે પુબ્બસન્નિવાસેન સબ્બેપિ સહાયકા હુત્વા સહપંસુકીળિતં કીળન્તા અનુપુબ્બેન વયપ્પત્તા અહેસું, યસોજો તેસં અગ્ગો અહોસિ. તે સબ્બેવ એકતો હુત્વા જાલાનિ ગહેત્વા નદિતળાકાદીસુ મચ્છે બન્ધન્તા વિચરન્તિ.
Te aparāparaṃ saṃsarantā ekaṃ buddhantaraṃ devaloke khepetvā amhākaṃ bhagavato kāle devalokato cavitvā jeṭṭhadevaputto sāvatthinagaradvāre kevaṭṭagāme pañcasatakulagāmajeṭṭhakassa kevaṭṭassa putto hutvā nibbatti, yasojotissa nāmaṃ akaṃsu. Itarepi avasesakevaṭṭānaṃ puttā hutvā nibbattiṃsu. Te pubbasannivāsena sabbepi sahāyakā hutvā sahapaṃsukīḷitaṃ kīḷantā anupubbena vayappattā ahesuṃ, yasojo tesaṃ aggo ahosi. Te sabbeva ekato hutvā jālāni gahetvā naditaḷākādīsu macche bandhantā vicaranti.
અથેકદિવસં અચિરવતિયા નદિયા જાલે ખિત્તે સુવણ્ણવણ્ણો મચ્છો અન્તોજાલે પાવિસિ. તં દિસ્વા સબ્બેપિ કેવટ્ટા ‘‘અમ્હાકં પુત્તા મચ્છે બન્ધન્તા સુવણ્ણવણ્ણં મચ્છં બન્ધિંસૂ’’તિ હટ્ઠતુટ્ઠા અહેસું. અથ તે પઞ્ચસતાપિ સહાયકા મચ્છં નાવાય પક્ખિપિત્વા નાવં ઉક્ખિપિત્વા રઞ્ઞો દસ્સેસું. રાજા તં દિસ્વા ‘‘ભગવા એતસ્સ સુવણ્ણવણ્ણકારણં જાનિસ્સતી’’તિ મચ્છં ગાહાપેત્વા ભગવતો દસ્સેસિ. સત્થા ‘‘અયં કસ્સપસમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ સાસને ઓસક્કમાને પબ્બજિત્વા મિચ્છા પટિપજ્જન્તો સાસનં ઓસક્કાપેત્વા નિરયે નિબ્બત્તો એકં બુદ્ધન્તરં નિરયે પચ્ચિત્વા તતો ચુતો અચિરવતિયં મચ્છો હુત્વા નિબ્બત્તો’’તિ વત્વા તસ્સ માતુભગિનીનઞ્ચ નિરયે નિબ્બત્તભાવં, તસ્સ ભાતિકત્થેરસ્સ પરિનિબ્બુતભાવઞ્ચ તેનેવ કથાપેત્વા ઇમિસ્સા અટ્ઠુપ્પત્તિયા કપિલસુત્તં દેસેસિ.
Athekadivasaṃ aciravatiyā nadiyā jāle khitte suvaṇṇavaṇṇo maccho antojāle pāvisi. Taṃ disvā sabbepi kevaṭṭā ‘‘amhākaṃ puttā macche bandhantā suvaṇṇavaṇṇaṃ macchaṃ bandhiṃsū’’ti haṭṭhatuṭṭhā ahesuṃ. Atha te pañcasatāpi sahāyakā macchaṃ nāvāya pakkhipitvā nāvaṃ ukkhipitvā rañño dassesuṃ. Rājā taṃ disvā ‘‘bhagavā etassa suvaṇṇavaṇṇakāraṇaṃ jānissatī’’ti macchaṃ gāhāpetvā bhagavato dassesi. Satthā ‘‘ayaṃ kassapasammāsambuddhassa sāsane osakkamāne pabbajitvā micchā paṭipajjanto sāsanaṃ osakkāpetvā niraye nibbatto ekaṃ buddhantaraṃ niraye paccitvā tato cuto aciravatiyaṃ maccho hutvā nibbatto’’ti vatvā tassa mātubhaginīnañca niraye nibbattabhāvaṃ, tassa bhātikattherassa parinibbutabhāvañca teneva kathāpetvā imissā aṭṭhuppattiyā kapilasuttaṃ desesi.
સત્થુ દેસનં સુત્વા તે પઞ્ચસતા કેવટ્ટપુત્તા સંવેગજાતા હુત્વા ભગવતો સન્તિકે પબ્બજિત્વા, ઉપસમ્પન્ના હુત્વા વિવેકવાસં વસન્તા ભગવન્તં દસ્સનાય આગમંસુ. તેન વુત્તં – ‘‘તેન ખો પન સમયેન યસોજપ્પમુખાનિ પઞ્ચમત્તાનિ ભિક્ખુસતાની’’તિઆદિ.
Satthu desanaṃ sutvā te pañcasatā kevaṭṭaputtā saṃvegajātā hutvā bhagavato santike pabbajitvā, upasampannā hutvā vivekavāsaṃ vasantā bhagavantaṃ dassanāya āgamaṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena yasojappamukhāni pañcamattāni bhikkhusatānī’’tiādi.
તત્થ તેધાતિ તે ઇધ. નેવાસિકેહીતિ નિબદ્ધવાસં વસમાનેહિ. પટિસમ્મોદમાનાતિ નેવાસિકભિક્ખૂહિ ‘‘કચ્ચાવુસો, ખમનીય’’ન્તિઆદિના પટિસન્થારવસેન સમ્મોદનાય કતાય ‘‘આમાવુસો, ખમનીય’’ન્તિઆદિના , પુન સમ્મોદમાના તેહિ સદ્ધિં સમપ્પવત્તમોદા. સેનાસનાનિ પઞ્ઞાપયમાનાતિ આચરિયુપજ્ઝાયાનં અત્તનો ચ પાપુણકાનિ સેનાસનાનિ પુચ્છિત્વા તેહિ નેવાસિકેહિ તેસં ‘‘ઇદં તુમ્હાકં આચરિયાનં, ઇદં તુમ્હાકં ઉપજ્ઝાયાનં, ઇદં તુમ્હાકં પાપુણાતી’’તિ સેનાસનાનિ સંવિધાપેત્વા અત્તના ચ તત્થ ગન્ત્વા, દ્વારકવાટાનિ વિવરિત્વા, મઞ્ચપીઠકટસારકાદીનિ નીહરિત્વા પપ્ફોટેત્વા યથાઠાનં ઠપનાદિવસેન પઞ્ઞાપેન્તા ચ.
Tattha tedhāti te idha. Nevāsikehīti nibaddhavāsaṃ vasamānehi. Paṭisammodamānāti nevāsikabhikkhūhi ‘‘kaccāvuso, khamanīya’’ntiādinā paṭisanthāravasena sammodanāya katāya ‘‘āmāvuso, khamanīya’’ntiādinā , puna sammodamānā tehi saddhiṃ samappavattamodā. Senāsanāni paññāpayamānāti ācariyupajjhāyānaṃ attano ca pāpuṇakāni senāsanāni pucchitvā tehi nevāsikehi tesaṃ ‘‘idaṃ tumhākaṃ ācariyānaṃ, idaṃ tumhākaṃ upajjhāyānaṃ, idaṃ tumhākaṃ pāpuṇātī’’ti senāsanāni saṃvidhāpetvā attanā ca tattha gantvā, dvārakavāṭāni vivaritvā, mañcapīṭhakaṭasārakādīni nīharitvā papphoṭetvā yathāṭhānaṃ ṭhapanādivasena paññāpentā ca.
પત્તચીવરાનિ પટિસામયમાનાતિ, ‘‘ભન્તે, ઇમં મે પત્તં ઠપેથ, ઇદં ચીવરં, ઇદં થાલકં, ઇદં ઉદકતુમ્બં, ઇદં મે કત્તરયટ્ઠિ’’ન્તિ એવં સમણપરિક્ખારં સંગોપયમાના. ઉચ્ચાસદ્દા મહાસદ્દાતિ ઉદ્ધં ગતટ્ઠેન ઉચ્ચો સદ્દો યેસન્તે ઉચ્ચાસદ્દા અકારસ્સ આકારં કત્વા. સમન્તતો પત્થટટ્ઠેન મહન્તો સદ્દો યેસન્તે મહાસદ્દા. કેવટ્ટા મઞ્ઞે મચ્છવિલોપેતિ કેવટ્ટા વિય મચ્છવિલુમ્પને. યથા નામ કેવટ્ટા ઉદકે વટ્ટનતો મચ્છગ્ગહણત્થં પવત્તનતો ‘‘કેવટ્ટા’’તિ લદ્ધનામા મચ્છબન્ધા મચ્છગ્ગહણત્થં જલે જાલં પક્ખિપિત્વા ‘‘પવિટ્ઠો ન પવિટ્ઠો, ગહિતો ન ગહિતો’’તિઆદિના ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દા હોન્તિ. યથા ચ તે મચ્છપચ્છિઆદીનિ ઠપિતટ્ઠાને મહાજને ગન્ત્વા ‘‘મય્હં એકં મચ્છં દેથ, મય્હં એકં મચ્છફાલં દેથ, અમુકસ્સ દિન્નો મહન્તો, મય્હં ખુદ્દકો’’તિઆદીનિ વત્વા વિલુમ્પમાને તેસં પટિસેધનાદિવસેન ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દા ચ હોન્તિ, એવમેતે ભિક્ખૂતિ દસ્સેતિ. તેતેતિ તે એતે. કિંનૂતિ કિસ્સ નુ, કિમત્થં નૂતિ અત્થો. તેમેતિ તે ઇમે. પણામેમીતિ નીહરામિ. વોતિ તુમ્હે. ન વો મમ સન્તિકે વત્થબ્બન્તિ તુમ્હેહિ મય્હં સન્તિકે ન વસિતબ્બં. યે તુમ્હે માદિસસ્સ બુદ્ધસ્સ વસનટ્ઠાનં આગન્ત્વા એવં મહાસદ્દં કરોથ, અત્તનો ધમ્મતાય વસન્તા કિં નામ સારુપ્પં કરિસ્સથ, તુમ્હાદિસાનં મમ સન્તિકે વસનકિચ્ચં નત્થીતિ દીપેતિ. એવં પણામિતેસુ ચ ભગવતા તેસુ એકભિક્ખુપિ ‘‘ભગવા તુમ્હે મહાસદ્દમત્તકેન અમ્હે પણામેથા’’તિ વા અઞ્ઞં વા કિઞ્ચિ પટિવચનં અવત્વા બુદ્ધગારવેન સબ્બે ભગવતો વચનં સમ્પટિચ્છન્તા ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ વત્વા નિક્ખમિંસુ. એવં પન તેસં અહોસિ ‘‘મયં સત્થારં પસ્સિસ્સામ, ધમ્મં સોસ્સામ, સત્થુ સન્તિકે વસિસ્સામાતિ આગતા, એવરૂપસ્સ પન ગરુનો સત્થુ સન્તિકં આગન્ત્વા મહાસદ્દં કરિમ્હા, અમ્હાકમેવ દોસોયં, પણામિતમ્હા તતો, ન લદ્ધં સત્થુ સન્તિકે વત્થું, સમન્તપાસાદિકં સુવણ્ણવણ્ણં સરીરં ઓલોકેતું, મધુરસ્સરેન દેસિતં ધમ્મં સોતુ’’ન્તિ. તે બલવદોમનસ્સજાતા હુત્વા પક્કમિંસુ.
Pattacīvarāni paṭisāmayamānāti, ‘‘bhante, imaṃ me pattaṃ ṭhapetha, idaṃ cīvaraṃ, idaṃ thālakaṃ, idaṃ udakatumbaṃ, idaṃ me kattarayaṭṭhi’’nti evaṃ samaṇaparikkhāraṃ saṃgopayamānā. Uccāsaddā mahāsaddāti uddhaṃ gataṭṭhena ucco saddo yesante uccāsaddā akārassa ākāraṃ katvā. Samantato patthaṭaṭṭhena mahanto saddo yesante mahāsaddā. Kevaṭṭā maññe macchavilopeti kevaṭṭā viya macchavilumpane. Yathā nāma kevaṭṭā udake vaṭṭanato macchaggahaṇatthaṃ pavattanato ‘‘kevaṭṭā’’ti laddhanāmā macchabandhā macchaggahaṇatthaṃ jale jālaṃ pakkhipitvā ‘‘paviṭṭho na paviṭṭho, gahito na gahito’’tiādinā uccāsaddamahāsaddā honti. Yathā ca te macchapacchiādīni ṭhapitaṭṭhāne mahājane gantvā ‘‘mayhaṃ ekaṃ macchaṃ detha, mayhaṃ ekaṃ macchaphālaṃ detha, amukassa dinno mahanto, mayhaṃ khuddako’’tiādīni vatvā vilumpamāne tesaṃ paṭisedhanādivasena uccāsaddamahāsaddā ca honti, evamete bhikkhūti dasseti. Teteti te ete. Kiṃnūti kissa nu, kimatthaṃ nūti attho. Temeti te ime. Paṇāmemīti nīharāmi. Voti tumhe. Na vo mama santike vatthabbanti tumhehi mayhaṃ santike na vasitabbaṃ. Ye tumhe mādisassa buddhassa vasanaṭṭhānaṃ āgantvā evaṃ mahāsaddaṃ karotha, attano dhammatāya vasantā kiṃ nāma sāruppaṃ karissatha, tumhādisānaṃ mama santike vasanakiccaṃ natthīti dīpeti. Evaṃ paṇāmitesu ca bhagavatā tesu ekabhikkhupi ‘‘bhagavā tumhe mahāsaddamattakena amhe paṇāmethā’’ti vā aññaṃ vā kiñci paṭivacanaṃ avatvā buddhagāravena sabbe bhagavato vacanaṃ sampaṭicchantā ‘‘evaṃ, bhante’’ti vatvā nikkhamiṃsu. Evaṃ pana tesaṃ ahosi ‘‘mayaṃ satthāraṃ passissāma, dhammaṃ sossāma, satthu santike vasissāmāti āgatā, evarūpassa pana garuno satthu santikaṃ āgantvā mahāsaddaṃ karimhā, amhākameva dosoyaṃ, paṇāmitamhā tato, na laddhaṃ satthu santike vatthuṃ, samantapāsādikaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ oloketuṃ, madhurassarena desitaṃ dhammaṃ sotu’’nti. Te balavadomanassajātā hutvā pakkamiṃsu.
સંસામેત્વાતિ સુગુત્તં કત્વા. વજ્જીતિ એવંનામકો જનપદો, વજ્જી નામ જાનપદિનો રાજકુમારા, તેસં નિવાસો એકોપિ જનપદો રુળ્હીવસેન ‘‘વજ્જી’’ત્વેવ વુચ્ચતિ. તેન વુત્તં ‘‘વજ્જીસૂ’’તિ. વગ્ગુમુદાતિ એવંનામ લોકસ્સ પુઞ્ઞસમ્મતા એકા નદી. ‘‘વગ્ગમુદા’’તિપિ પાઠો. અત્થકામેનાતિ કિઞ્ચિ પયોજનં અનપેક્ખિત્વા અત્થમેવ ઇચ્છન્તેન. હિતેસિનાતિ અત્થં ઇચ્છન્તેન, ‘‘કિન્તિ મે સાવકા વટ્ટદુક્ખા પરિમુચ્ચેય્યુ’’ન્તિ તસ્સ અત્થસઙ્ખાતસ્સ અત્થસ્સ વા હેતુભૂતસ્સ હિતસ્સ એસનસીલેન. તતો એવ અત્તનો સરીરખેદં અગણેત્વા દૂરેપિ વેનેય્યસન્તિકં ગન્ત્વા અનુકમ્પનતો અનુકમ્પકેન. તમેવ અનુકમ્પં ઉપાદાય મયં પણામિતા, ન અત્તનો વેય્યાવચ્ચાદિપચ્ચાસીસાય. યસ્મા ધમ્મગરુનો બુદ્ધા ભગવન્તો સમ્માપટિપત્તિયાવ પૂજેતબ્બા, યે ઉચ્ચાસદ્દકરણમત્તેપિ પણામેન્તિ, તસ્મા હન્દ મયં, આવુસો, તથા વિહારં કપ્પેમ સબ્બત્થ સતિસમ્પજઞ્ઞયોગેન અપણ્ણકપ્પટિપદં પૂરેન્તા યથાગહિતકમ્મટ્ઠાનં મત્થકં પાપેન્તા ચતુઇરિયાપથવિહારં કપ્પેમ વિહરામ. યથા નો વિહરતન્તિ યથા અમ્હેસુ વિહરન્તેસુ, ભગવા અત્તમનો અસ્સ, સમ્માપટિપત્તિયા પૂજાય આરાધિતો ભવેય્યાતિ અત્થો.
Saṃsāmetvāti suguttaṃ katvā. Vajjīti evaṃnāmako janapado, vajjī nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīvasena ‘‘vajjī’’tveva vuccati. Tena vuttaṃ ‘‘vajjīsū’’ti. Vaggumudāti evaṃnāma lokassa puññasammatā ekā nadī. ‘‘Vaggamudā’’tipi pāṭho. Atthakāmenāti kiñci payojanaṃ anapekkhitvā atthameva icchantena. Hitesināti atthaṃ icchantena, ‘‘kinti me sāvakā vaṭṭadukkhā parimucceyyu’’nti tassa atthasaṅkhātassa atthassa vā hetubhūtassa hitassa esanasīlena. Tato eva attano sarīrakhedaṃ agaṇetvā dūrepi veneyyasantikaṃ gantvā anukampanato anukampakena. Tameva anukampaṃ upādāya mayaṃ paṇāmitā, na attano veyyāvaccādipaccāsīsāya. Yasmā dhammagaruno buddhā bhagavanto sammāpaṭipattiyāva pūjetabbā, ye uccāsaddakaraṇamattepi paṇāmenti, tasmā handa mayaṃ, āvuso, tathā vihāraṃ kappema sabbattha satisampajaññayogena apaṇṇakappaṭipadaṃ pūrentā yathāgahitakammaṭṭhānaṃ matthakaṃ pāpentā catuiriyāpathavihāraṃ kappema viharāma. Yathā no viharatanti yathā amhesu viharantesu, bhagavā attamano assa, sammāpaṭipattiyā pūjāya ārādhito bhaveyyāti attho.
તેનેવન્તરવસ્સેનાતિ તસ્મિંયેવ અન્તરવસ્સે મહાપવારણં અનતિક્કમિત્વાવ. સબ્બેવ તિસ્સો વિજ્જા સચ્છાકંસૂતિ સબ્બેયેવ તે પઞ્ચસતા ભિક્ખૂ પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિઞાણં દિબ્બચક્ખુઞાણં આસવક્ખયઞાણન્તિ ઇમા તિસ્સો પુબ્બેનિવુત્થક્ખન્ધપ્પટિચ્છાદકમોહક્ખન્ધાદીનં વિનિવિજ્ઝનટ્ઠેન વિજ્જા અત્તપચ્ચક્ખા અકંસુ. લોકિયાભિઞ્ઞાસુ ઇમાયેવ દ્વે અભિઞ્ઞા આસવક્ખયઞાણસ્સ બહૂપકારા, ન તથા દિબ્બસોતચેતોપરિયઇદ્ધિવિધઞાણાનીતિ દસ્સનત્થં વિજ્જત્તયમેવેત્થ તેસં ભિક્ખૂનં અધિગમદસ્સનવસેન ઉદ્ધટં. તથા હિ વેરઞ્જસુત્તે (અ॰ નિ॰ ૮.૧૧) ભગવા વેરઞ્જબ્રાહ્મણસ્સ અત્તનો અધિગમં દસ્સેન્તો વિજ્જત્તયમેવ દેસેસિ, ન દિબ્બસોતઞાણાદીનં અભાવતો. એવં તેસમ્પિ ભિક્ખૂનં વિજ્જમાનાનિપિ દિબ્બસોતઞાણાદીનિ ન ઉદ્ધટાનિ. છળભિઞ્ઞા હિ તે ભિક્ખૂ. એવઞ્ચ કત્વા ‘‘વગ્ગુમુદાય નદિયા તીરે અન્તરહિતા મહાવને કૂટાગારસાલાયં ભગવતો સમ્મુખે પાતુરહેસુ’’ન્તિ તેસં ભિક્ખૂનં ઇદ્ધિવળઞ્જનં વક્ખતિ.
Tenevantaravassenāti tasmiṃyeva antaravasse mahāpavāraṇaṃ anatikkamitvāva. Sabbeva tisso vijjā sacchākaṃsūti sabbeyeva te pañcasatā bhikkhū pubbenivāsānussatiñāṇaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ āsavakkhayañāṇanti imā tisso pubbenivutthakkhandhappaṭicchādakamohakkhandhādīnaṃ vinivijjhanaṭṭhena vijjā attapaccakkhā akaṃsu. Lokiyābhiññāsu imāyeva dve abhiññā āsavakkhayañāṇassa bahūpakārā, na tathā dibbasotacetopariyaiddhividhañāṇānīti dassanatthaṃ vijjattayamevettha tesaṃ bhikkhūnaṃ adhigamadassanavasena uddhaṭaṃ. Tathā hi verañjasutte (a. ni. 8.11) bhagavā verañjabrāhmaṇassa attano adhigamaṃ dassento vijjattayameva desesi, na dibbasotañāṇādīnaṃ abhāvato. Evaṃ tesampi bhikkhūnaṃ vijjamānānipi dibbasotañāṇādīni na uddhaṭāni. Chaḷabhiññā hi te bhikkhū. Evañca katvā ‘‘vaggumudāya nadiyā tīre antarahitā mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ bhagavato sammukhe pāturahesu’’nti tesaṃ bhikkhūnaṃ iddhivaḷañjanaṃ vakkhati.
યથાભિરન્તન્તિ યથાભિરતિં યથાજ્ઝાસયં. બુદ્ધાનઞ્હિ એકસ્મિં ઠાને વસન્તાનં છાયૂદકવિપત્તિં વા અફાસુકસેનાસનં વા મનુસ્સાનં અસ્સદ્ધાદિભાવં વા આગમ્મ અનભિરતિ નામ નત્થિ, તેસં સમ્પત્તિયા ‘‘ફાસું વિહરામા’’તિ ચિરવિહારોપિ નત્થિ. યત્થ પન ભગવતિ વિહરન્તે મનુસ્સા સરણેસુ વા પતિટ્ઠહન્તિ, સીલાનિ વા સમાદિયન્તિ પબ્બજન્તિ, સોતાપત્તિમગ્ગાદીનિ વા પાપુણન્તિ, સત્થા તાસુ સમ્પત્તીસુ તેસં પતિટ્ઠાપનત્થં વસતિ, તદભાવે પક્કમતિ. તદા હિ સાવત્થિયં કત્તબ્બબુદ્ધકિચ્ચં નાહોસિ. તેન વુત્તં – ‘‘અથ ખો ભગવા સાવત્થિયં યથાભિરન્તં વિહરિત્વા યેન વેસાલી તેન ચારિકં પક્કામી’’તિ.
Yathābhirantanti yathābhiratiṃ yathājjhāsayaṃ. Buddhānañhi ekasmiṃ ṭhāne vasantānaṃ chāyūdakavipattiṃ vā aphāsukasenāsanaṃ vā manussānaṃ assaddhādibhāvaṃ vā āgamma anabhirati nāma natthi, tesaṃ sampattiyā ‘‘phāsuṃ viharāmā’’ti ciravihāropi natthi. Yattha pana bhagavati viharante manussā saraṇesu vā patiṭṭhahanti, sīlāni vā samādiyanti pabbajanti, sotāpattimaggādīni vā pāpuṇanti, satthā tāsu sampattīsu tesaṃ patiṭṭhāpanatthaṃ vasati, tadabhāve pakkamati. Tadā hi sāvatthiyaṃ kattabbabuddhakiccaṃ nāhosi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho bhagavā sāvatthiyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena vesālī tena cārikaṃ pakkāmī’’ti.
ચારિકં ચરમાનોતિ અદ્ધાનગમનં ગચ્છન્તો. ચારિકા ચ નામેસા ભગવતો દુવિધા તુરિતચારિકા અતુરિતચારિકાતિ. તત્થ દૂરેપિ બોધનેય્યપુગ્ગલં દિસ્વા તસ્સ બોધનત્થં સહસા ગમનં તુરિતચારિકા નામ, સા મહાકસ્સપપચ્ચુગ્ગમનાદીસુ દટ્ઠબ્બા. યા પન ગામનિગમરાજધાનીપટિપાટિયા દેવસિકં યોજનદ્ધયોજનવસેન પિણ્ડપાતચરિયાદીહિ લોકં અનુગ્ગણ્હન્તો ગચ્છતિ, અયં અતુરિતચારિકા નામ, અયમેવ ઇધાધિપ્પેતા. તદવસરીતિ તેન અવસરિ, તં વા અવસરિ, તત્થ અવસરિ , પાવિસીતિ અત્થો.
Cārikaṃ caramānoti addhānagamanaṃ gacchanto. Cārikā ca nāmesā bhagavato duvidhā turitacārikā aturitacārikāti. Tattha dūrepi bodhaneyyapuggalaṃ disvā tassa bodhanatthaṃ sahasā gamanaṃ turitacārikā nāma, sā mahākassapapaccuggamanādīsu daṭṭhabbā. Yā pana gāmanigamarājadhānīpaṭipāṭiyā devasikaṃ yojanaddhayojanavasena piṇḍapātacariyādīhi lokaṃ anuggaṇhanto gacchati, ayaṃ aturitacārikā nāma, ayameva idhādhippetā. Tadavasarīti tena avasari, taṃ vā avasari, tattha avasari , pāvisīti attho.
તત્રાતિ તસ્સં. સુદન્તિ નિપાતમત્તં. વેસાલિયન્તિ તિક્ખત્તું વિસાલીભૂતત્તા ‘‘વેસાલી’’તિ લદ્ધનામે લિચ્છવિરાજૂનં નગરે. મહાવનેતિ મહાવનં નામ સયંજાતં અરોપિમં સપરિચ્છેદં મહન્તં વનં. કપિલવત્થુસામન્તા પન મહાવનં હિમવન્તેન સહ એકાબદ્ધં અપરિચ્છેદં હુત્વા મહાસમુદ્દં આહચ્ચ ઠિતં. ઇદં તાદિસં ન હોતિ, સપરિચ્છેદં મહન્તં વનન્તિ મહાવનં. કૂટાગારસાલાયન્તિ તસ્મિં મહાવને ભગવન્તં ઉદ્દિસ્સ કતે આરામે કૂટાગારં અન્તો કત્વા હંસવટ્ટકચ્છન્નેન કતા સબ્બાકારસમ્પન્ના બુદ્ધસ્સ ભગવતો ગન્ધકુટિ કૂટાગારસાલા નામ , તસ્સં કૂટાગારસાલાયં. વગ્ગુમુદાતીરિયાનન્તિ વગ્ગુમુદાતીરવાસીનં. ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ મનસિ કરિત્વાતિ અત્તનો ચિત્તેન તેસં ચિત્તં પરિચ્છિજ્જ મનસિ કરિત્વા, ચેતોપરિયઞાણેન વા સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણેન વા તેહિ અધિગતવિસેસં જાનિત્વાતિ અત્થો.
Tatrāti tassaṃ. Sudanti nipātamattaṃ. Vesāliyanti tikkhattuṃ visālībhūtattā ‘‘vesālī’’ti laddhanāme licchavirājūnaṃ nagare. Mahāvaneti mahāvanaṃ nāma sayaṃjātaṃ aropimaṃ saparicchedaṃ mahantaṃ vanaṃ. Kapilavatthusāmantā pana mahāvanaṃ himavantena saha ekābaddhaṃ aparicchedaṃ hutvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitaṃ. Idaṃ tādisaṃ na hoti, saparicchedaṃ mahantaṃ vananti mahāvanaṃ. Kūṭāgārasālāyanti tasmiṃ mahāvane bhagavantaṃ uddissa kate ārāme kūṭāgāraṃ anto katvā haṃsavaṭṭakacchannena katā sabbākārasampannā buddhassa bhagavato gandhakuṭi kūṭāgārasālā nāma , tassaṃ kūṭāgārasālāyaṃ. Vaggumudātīriyānanti vaggumudātīravāsīnaṃ. Cetasā ceto paricca manasi karitvāti attano cittena tesaṃ cittaṃ paricchijja manasi karitvā, cetopariyañāṇena vā sabbaññutaññāṇena vā tehi adhigatavisesaṃ jānitvāti attho.
આલોકજાતા વિયાતિ સઞ્જાતાલોકા વિય. ઇતરં તસ્સેવ વેવચનં, ચન્દસહસ્સસૂરિયસહસ્સેહિ ઓભાસિતા વિયાતિ અત્થો. યસ્મા તે યસોજપ્પમુખા પઞ્ચસતા ભિક્ખૂ સબ્બસો અવિજ્જન્ધકારવિધમનેન આલોકભૂતા ઓભાસભૂતા હુત્વા વિહરન્તિ, તસ્મા ભગવા તેહિ ઠિતદિસાય ‘‘આલોકજાતા વિય મે, આનન્દ, એસા દિસા’’તિઆદિના વણ્ણભણનાપદેસેન તે ભિક્ખૂ પસંસતિ. તેન વુત્તં – ‘‘યસ્સં દિસાયં વગ્ગુમુદાતીરિયા ભિક્ખૂ વિહરન્તી’’તિ. અપ્પટિકૂલાતિ ન પટિકૂલા, મનાપા મનોહરાતિ અત્થો. યસ્મિઞ્હિ પદેસે સીલાદિગુણસમ્પન્ના મહેસિનો વિહરન્તિ, તં કિઞ્ચાપિ ઉક્કૂલવિકૂલવિસમદુગ્ગાકારં, અથ ખો મનુઞ્ઞં રમણીયમેવ. વુત્તઞ્હેતં –
Ālokajātāviyāti sañjātālokā viya. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ, candasahassasūriyasahassehi obhāsitā viyāti attho. Yasmā te yasojappamukhā pañcasatā bhikkhū sabbaso avijjandhakāravidhamanena ālokabhūtā obhāsabhūtā hutvā viharanti, tasmā bhagavā tehi ṭhitadisāya ‘‘ālokajātā viya me, ānanda, esā disā’’tiādinā vaṇṇabhaṇanāpadesena te bhikkhū pasaṃsati. Tena vuttaṃ – ‘‘yassaṃ disāyaṃ vaggumudātīriyā bhikkhū viharantī’’ti. Appaṭikūlāti na paṭikūlā, manāpā manoharāti attho. Yasmiñhi padese sīlādiguṇasampannā mahesino viharanti, taṃ kiñcāpi ukkūlavikūlavisamaduggākāraṃ, atha kho manuññaṃ ramaṇīyameva. Vuttañhetaṃ –
‘‘ગામે વા યદિ વારઞ્ઞે, નિન્ને વા યદિ વા થલે;
‘‘Gāme vā yadi vāraññe, ninne vā yadi vā thale;
યત્થ અરહન્તો વિહરન્તિ, તં ભૂમિરામણેય્યક’’ન્તિ. (ધ॰ પ॰ ૯૮);
Yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyaka’’nti. (dha. pa. 98);
પહિણેય્યાસીતિ પેસેય્યાસિ. સત્થા આયસ્મન્તાનં દસ્સનકામોતિ તેસં ભિક્ખૂનં સન્તિકે પહેણાકારદસ્સનં. ઇતિ ભગવા યદત્થં તે ભિક્ખૂ પણામેસિ, તમત્થં મત્થકપ્પત્તં દિસ્વા આરદ્ધચિત્તો તેસં દસ્સનકામતં થેરસ્સ આરોચેસિ. એવં કિરસ્સ અહોસિ ‘‘અહં ઇમે ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દકરણે પણામેસ્સામિ, અથ તે ભદ્રો અસ્સાજાનીયો વિય કસાભિઘાતેન, તેન ચોદિતા સંવેગપ્પત્તા મમારાધનત્થં અરઞ્ઞં પવિસિત્વા ઘટેન્તા વાયમન્તા ખિપ્પમેવ અરહત્તં સચ્છિકરિસ્સન્તી’’તિ. ઇદાનિ તે અગ્ગફલપ્પત્તે દિસ્વા તાય અરહત્તપ્પત્તિયા આરાધિતચિત્તો તેસં દસ્સનકામો હુત્વા એવં ધમ્મભણ્ડાગારિકં આણાપેસિ.
Pahiṇeyyāsīti peseyyāsi. Satthā āyasmantānaṃ dassanakāmoti tesaṃ bhikkhūnaṃ santike paheṇākāradassanaṃ. Iti bhagavā yadatthaṃ te bhikkhū paṇāmesi, tamatthaṃ matthakappattaṃ disvā āraddhacitto tesaṃ dassanakāmataṃ therassa ārocesi. Evaṃ kirassa ahosi ‘‘ahaṃ ime uccāsaddamahāsaddakaraṇe paṇāmessāmi, atha te bhadro assājānīyo viya kasābhighātena, tena coditā saṃvegappattā mamārādhanatthaṃ araññaṃ pavisitvā ghaṭentā vāyamantā khippameva arahattaṃ sacchikarissantī’’ti. Idāni te aggaphalappatte disvā tāya arahattappattiyā ārādhitacitto tesaṃ dassanakāmo hutvā evaṃ dhammabhaṇḍāgārikaṃ āṇāpesi.
સો ભિક્ખૂતિ આનન્દત્થેરેન તથા આણત્તો છળભિઞ્ઞો એકો ભિક્ખુ. પમુખેતિ સમ્મુખે. આનેઞ્જસમાધિનાતિ ચતુત્થજ્ઝાનપાદકેન અગ્ગફલસમાધિના, ‘‘અરૂપજ્ઝાનપાદકેના’’તિપિ વદન્તિ. ‘‘આનેઞ્જેન સમાધિના’’તિપિ પાઠો. કસ્મા પન ભગવા તેસં ભિક્ખૂનં આગમનં જાનન્તો પટિસન્થારં અકત્વા સમાપત્તિંયેવ સમાપજ્જિ? તેસં અત્તના સમાપન્નસમાપત્તિં જાનિત્વા સમાપજ્જનત્થં, તેસં પુબ્બે પણામિતાનં ઇદાનિ અત્તના સમાનસમ્ભોગદસ્સનત્થં, આનુભાવદીપનત્થં, વિના વચીભેદેન અઞ્ઞબ્યાકરણદીપનત્થઞ્ચ. અપરે પનાહુ ‘‘પુબ્બે પણામિતાનં ઇદાનિ અત્તનો સન્તિકં આગતાનં અનુત્તરસુખુપ્પાદનેન અનઞ્ઞસાધારણપટિસન્થારકરણત્થ’’ન્તિ. તેપિ આયસ્મન્તો ભગવતો અજ્ઝાસયં ઞત્વા તંયેવ સમાપત્તિં સમાપજ્જિંસુ. તેન વુત્તં – ‘‘કતમેન નુ ખો ભગવા વિહારેન એતરહિ વિહરતી’’તિઆદિ.
So bhikkhūti ānandattherena tathā āṇatto chaḷabhiñño eko bhikkhu. Pamukheti sammukhe. Āneñjasamādhināti catutthajjhānapādakena aggaphalasamādhinā, ‘‘arūpajjhānapādakenā’’tipi vadanti. ‘‘Āneñjena samādhinā’’tipi pāṭho. Kasmā pana bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ āgamanaṃ jānanto paṭisanthāraṃ akatvā samāpattiṃyeva samāpajji? Tesaṃ attanā samāpannasamāpattiṃ jānitvā samāpajjanatthaṃ, tesaṃ pubbe paṇāmitānaṃ idāni attanā samānasambhogadassanatthaṃ, ānubhāvadīpanatthaṃ, vinā vacībhedena aññabyākaraṇadīpanatthañca. Apare panāhu ‘‘pubbe paṇāmitānaṃ idāni attano santikaṃ āgatānaṃ anuttarasukhuppādanena anaññasādhāraṇapaṭisanthārakaraṇattha’’nti. Tepi āyasmanto bhagavato ajjhāsayaṃ ñatvā taṃyeva samāpattiṃ samāpajjiṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘katamena nu kho bhagavā vihārena etarahi viharatī’’tiādi.
એત્થ ચ રૂપાવચરચતુત્થજ્ઝાનં કોસજ્જાદીનં પારિપન્તિકધમ્માનં સુવિદૂરભાવતો ઇદ્ધિયા મૂલભૂતેહિ અનોણમનાદીહિ સોળસહિ વોદાનધમ્મેહિ સમન્નાગમનતો આનેઞ્જપ્પત્તં સયં અનિઞ્જનટ્ઠેન આનેઞ્જન્તિ વુચ્ચતિ. વુત્તઞ્હેતં –
Ettha ca rūpāvacaracatutthajjhānaṃ kosajjādīnaṃ pāripantikadhammānaṃ suvidūrabhāvato iddhiyā mūlabhūtehi anoṇamanādīhi soḷasahi vodānadhammehi samannāgamanato āneñjappattaṃ sayaṃ aniñjanaṭṭhena āneñjanti vuccati. Vuttañhetaṃ –
‘‘અનોણતં ચિત્તં કોસજ્જે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. અનુણ્ણતં ચિત્તં ઉદ્ધચ્ચે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. અનભિરતં ચિત્તં રાગે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. અનપનતં ચિત્તં બ્યાપાદે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. અનિસ્સિતં ચિત્તં દિટ્ઠિયા ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. અપ્પટિબદ્ધં ચિત્તં છન્દરાગે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. વિપ્પમુત્તં ચિત્તં કામરાગે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. વિસંયુત્તં ચિત્તં કિલેસે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. વિમરિયાદિકતં ચિત્તં કિલેસમરિયાદાય ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. એકત્તગતં ચિત્તં નાનત્તકિલેસે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. સદ્ધાય પરિગ્ગહિતં ચિત્તં અસ્સદ્ધિયે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. વીરિયેન પરિગ્ગહિતં ચિત્તં કોસજ્જે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. સતિયા પરિગ્ગહિતં ચિત્તં પમાદે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. સમાધિના પરિગ્ગહિતં ચિત્તં ઉદ્ધચ્ચે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. પઞ્ઞાય પરિગ્ગહિતં ચિત્તં અવિજ્જાય ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જં. ઓભાસગતં ચિત્તં અવિજ્જન્ધકારે ન ઇઞ્જતીતિ આનેઞ્જ’’ન્તિ.
‘‘Anoṇataṃ cittaṃ kosajje na iñjatīti āneñjaṃ. Anuṇṇataṃ cittaṃ uddhacce na iñjatīti āneñjaṃ. Anabhirataṃ cittaṃ rāge na iñjatīti āneñjaṃ. Anapanataṃ cittaṃ byāpāde na iñjatīti āneñjaṃ. Anissitaṃ cittaṃ diṭṭhiyā na iñjatīti āneñjaṃ. Appaṭibaddhaṃ cittaṃ chandarāge na iñjatīti āneñjaṃ. Vippamuttaṃ cittaṃ kāmarāge na iñjatīti āneñjaṃ. Visaṃyuttaṃ cittaṃ kilese na iñjatīti āneñjaṃ. Vimariyādikataṃ cittaṃ kilesamariyādāya na iñjatīti āneñjaṃ. Ekattagataṃ cittaṃ nānattakilese na iñjatīti āneñjaṃ. Saddhāya pariggahitaṃ cittaṃ assaddhiye na iñjatīti āneñjaṃ. Vīriyena pariggahitaṃ cittaṃ kosajje na iñjatīti āneñjaṃ. Satiyā pariggahitaṃ cittaṃ pamāde na iñjatīti āneñjaṃ. Samādhinā pariggahitaṃ cittaṃ uddhacce na iñjatīti āneñjaṃ. Paññāya pariggahitaṃ cittaṃ avijjāya na iñjatīti āneñjaṃ. Obhāsagataṃ cittaṃ avijjandhakāre na iñjatīti āneñja’’nti.
રૂપાવચરચતુત્થજ્ઝાનમેવ ચ રૂપવિરાગભાવનાવસેન પવત્તિતં, આરમ્મણવિભાગેન ચતુબ્બિધં અરૂપાવચરજ્ઝાનન્તિ એતેસં પઞ્ચન્નં ઝાનાનં આનેઞ્જવોહારો. તેસં યં કિઞ્ચિ પાદકં કત્વા સમાપન્ના અરહત્તફલસમાપત્તિ આનેઞ્જસમાધીતિ પોરાણા.
Rūpāvacaracatutthajjhānameva ca rūpavirāgabhāvanāvasena pavattitaṃ, ārammaṇavibhāgena catubbidhaṃ arūpāvacarajjhānanti etesaṃ pañcannaṃ jhānānaṃ āneñjavohāro. Tesaṃ yaṃ kiñci pādakaṃ katvā samāpannā arahattaphalasamāpatti āneñjasamādhīti porāṇā.
અભિક્કન્તાયાતિ અતીતાય. નિક્ખન્તેતિ નિગ્ગતે, અપગતેતિ અત્થો. તુણ્હી અહોસીતિ ભગવા અરિયેન તુણ્હીભાવેન તુણ્હી અહોસિ. ઉદ્ધસ્તે અરુણેતિ ઉગ્ગતે અરુણે, અરુણો નામ પુરત્થિમદિસાય સૂરિયોદયતો પુરેતરમેવ ઉટ્ઠિતોભાસો. નન્દિમુખિયાતિ રત્તિયા અરુણસ્સ ઉગ્ગતત્તા એવ અરુણપ્પભાય સૂરિયાલોકૂપજીવિનો સત્તે નન્દાપનમુખિયા વિય રત્તિયા જાતાય, વિભાયમાનાયાતિ અત્થો.
Abhikkantāyāti atītāya. Nikkhanteti niggate, apagateti attho. Tuṇhī ahosīti bhagavā ariyena tuṇhībhāvena tuṇhī ahosi. Uddhaste aruṇeti uggate aruṇe, aruṇo nāma puratthimadisāya sūriyodayato puretarameva uṭṭhitobhāso. Nandimukhiyāti rattiyā aruṇassa uggatattā eva aruṇappabhāya sūriyālokūpajīvino satte nandāpanamukhiyā viya rattiyā jātāya, vibhāyamānāyāti attho.
તમ્હા સમાધિમ્હા વુટ્ઠહિત્વાતિ યથાપરિચ્છેદં તતો આનેઞ્જસમાધિતો અરહત્તફલસમાપત્તિતો ઉટ્ઠાય. સચે ખો ત્વં, આનન્દ, જાનેય્યાસીતિ ભગવા ‘‘ઇમે ચ ભિક્ખૂ એત્તકં કાલં ઇમિના નામ સમાપત્તિસુખેન વીતિનામેન્તી’’તિ, આનન્દ, યદિ ત્વં જાનેય્યાસિ. એત્તકમ્પિ તે નપ્પટિભાસેય્યાતિ લોકિયપટિસમ્મોદનં સન્ધાય યદિદં તે ‘‘અભિક્કન્તા, ભન્તે, રત્તી’’તિઆદિના તિક્ખત્તું પટિભાનં ઉપટ્ઠિતં, તયિદં એત્તકમ્પિ તે ન ઉપટ્ઠહેય્ય. યસ્મા ચ ખો ત્વં, આનન્દ, સેક્ખો અસેક્ખં સમાપત્તિવિહારં ન જાનાસિ, તસ્મા મં ઇમેસં ભિક્ખૂનં લોકિયપટિસમ્મોદનં કારેતું ઉસ્સુક્કં આપજ્જિ. અહં પન ઇમેહિ ભિક્ખૂહિ સદ્ધિં લોકુત્તરપટિસમ્મોદનેનેવ તિયામરત્તિં વીતિનામેસિન્તિ દસ્સેન્તો ભગવા આહ – ‘‘અહઞ્ચ, આનન્દ, ઇમાનિ ચ પઞ્ચ ભિક્ખુસતાનિ સબ્બેવ આનેઞ્જસમાધિના નિસીદિમ્હા’’તિ.
Tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvāti yathāparicchedaṃ tato āneñjasamādhito arahattaphalasamāpattito uṭṭhāya. Sace kho tvaṃ, ānanda, jāneyyāsīti bhagavā ‘‘ime ca bhikkhū ettakaṃ kālaṃ iminā nāma samāpattisukhena vītināmentī’’ti, ānanda, yadi tvaṃ jāneyyāsi. Ettakampi te nappaṭibhāseyyāti lokiyapaṭisammodanaṃ sandhāya yadidaṃ te ‘‘abhikkantā, bhante, rattī’’tiādinā tikkhattuṃ paṭibhānaṃ upaṭṭhitaṃ, tayidaṃ ettakampi te na upaṭṭhaheyya. Yasmā ca kho tvaṃ, ānanda, sekkho asekkhaṃ samāpattivihāraṃ na jānāsi, tasmā maṃ imesaṃ bhikkhūnaṃ lokiyapaṭisammodanaṃ kāretuṃ ussukkaṃ āpajji. Ahaṃ pana imehi bhikkhūhi saddhiṃ lokuttarapaṭisammodaneneva tiyāmarattiṃ vītināmesinti dassento bhagavā āha – ‘‘ahañca, ānanda, imāni ca pañca bhikkhusatāni sabbeva āneñjasamādhinā nisīdimhā’’ti.
એતમત્થં વિદિત્વાતિ એતં તેસં ભિક્ખૂનં અત્તના સમં આનેઞ્જસમાધિસમાપજ્જનસમત્થતાસઙ્ખાતં વસીભાવત્થં સબ્બાકારતો વિદિત્વા. ઇમં ઉદાનન્તિ ઇમં તેસં ભિક્ખૂનં અનવસેસરાગાદિપ્પહાનસંસિદ્ધિતાદિસભાવદીપનં ઉદાનં ઉદાનેસિ.
Etamatthaṃ viditvāti etaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ attanā samaṃ āneñjasamādhisamāpajjanasamatthatāsaṅkhātaṃ vasībhāvatthaṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti imaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ anavasesarāgādippahānasaṃsiddhitādisabhāvadīpanaṃ udānaṃ udānesi.
તત્થ યસ્સ જિતો કામકણ્ડકોતિ કુસલપક્ખવિજ્ઝનટ્ઠેન કણ્ડકભૂતો કિલેસકામો યેન અરિયપુગ્ગલેન અનવસેસં જિતો પહીનો, એતેનસ્સ અનુનયાભાવં દસ્સેતિ. ‘‘ગામકણ્ટકો’’તિપિ પાઠો. તસ્સત્થો – ગામે કણ્ટકો કણ્ટકટ્ઠાનિયો સકલો વત્થુકામો યસ્સ જિતોતિ. જયો ચસ્સ તપ્પટિબદ્ધછન્દરાગપ્પહાનેનેવ વેદિતબ્બો, તેન તેસં અનાગામિમગ્ગો વુત્તો હોતિ . અક્કોસો ચ જિતોતિ સમ્બન્ધો. વધો ચ બન્ધનઞ્ચાતિ એત્થાપિ એસેવ નયો. તેસુ અક્કોસજયેન વચીદુચ્ચરિતાભાવો, ઇતરેન કાયદુચ્ચરિતાભાવો દસ્સિતો. તેન તંનિમિત્તકસ્સ બ્યાપાદસ્સ અનવસેસપ્પહાનેન તતિયમગ્ગો વુત્તો હોતિ. અથ વા અક્કોસાદિજયવચનેન તતિયમગ્ગો વુત્તો હોતિ, અક્કોસાદીનં અચ્ચન્તખમનં તત્થ પકાસિતં હોતિ, ઉભયથાપિ નેસં વિરોધાભાવં દસ્સેતિ. પબ્બતો વિય સો ઠિતો અનેજોતિ એજા વુચ્ચતિ ચલનકિલેસપરિપન્થો, એજાહેતૂનં અવસેસકિલેસાનં અભાવેન અનેજો, અનેજત્તાયેવ સબ્બકિલેસેહિ પરવાદવાતેહિ ચ અકમ્પનીયત્તા ઠિતો એકગ્ઘનપબ્બતસદિસો. સુખદુક્ખેસુ ન વેધતિ સ ભિક્ખૂતિ સો ભિન્નકિલેસો ભિક્ખુ સુખદુક્ખનિમિત્તં ન કમ્પતીતિ હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ અત્થો વેદિતબ્બો. ઇતિ ભગવા તેસં પઞ્ચસતાનં ભિક્ખૂનં અરહત્તાધિગમેન તાદિભાવપ્પત્તિં એકજ્ઝં કત્વા એકપુગ્ગલાધિટ્ઠાનં ઉદાનં ઉદાનેસીતિ.
Tattha yassa jito kāmakaṇḍakoti kusalapakkhavijjhanaṭṭhena kaṇḍakabhūto kilesakāmo yena ariyapuggalena anavasesaṃ jito pahīno, etenassa anunayābhāvaṃ dasseti. ‘‘Gāmakaṇṭako’’tipi pāṭho. Tassattho – gāme kaṇṭako kaṇṭakaṭṭhāniyo sakalo vatthukāmo yassa jitoti. Jayo cassa tappaṭibaddhachandarāgappahāneneva veditabbo, tena tesaṃ anāgāmimaggo vutto hoti . Akkoso ca jitoti sambandho. Vadho ca bandhanañcāti etthāpi eseva nayo. Tesu akkosajayena vacīduccaritābhāvo, itarena kāyaduccaritābhāvo dassito. Tena taṃnimittakassa byāpādassa anavasesappahānena tatiyamaggo vutto hoti. Atha vā akkosādijayavacanena tatiyamaggo vutto hoti, akkosādīnaṃ accantakhamanaṃ tattha pakāsitaṃ hoti, ubhayathāpi nesaṃ virodhābhāvaṃ dasseti. Pabbatoviya so ṭhito anejoti ejā vuccati calanakilesaparipantho, ejāhetūnaṃ avasesakilesānaṃ abhāvena anejo, anejattāyeva sabbakilesehi paravādavātehi ca akampanīyattā ṭhito ekagghanapabbatasadiso. Sukhadukkhesu na vedhati sa bhikkhūti so bhinnakileso bhikkhu sukhadukkhanimittaṃ na kampatīti heṭṭhā vuttanayeneva attho veditabbo. Iti bhagavā tesaṃ pañcasatānaṃ bhikkhūnaṃ arahattādhigamena tādibhāvappattiṃ ekajjhaṃ katvā ekapuggalādhiṭṭhānaṃ udānaṃ udānesīti.
તતિયસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ઉદાનપાળિ • Udānapāḷi / ૩. યસોજસુત્તં • 3. Yasojasuttaṃ
