| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
२५-२८. पटिसम्भिदाञाणनिद्देसो
25-28. Paṭisambhidāñāṇaniddeso
७६. कथं अत्थनानत्ते पञ्ञा अत्थपटिसम्भिदे ञाणं, धम्मनानत्ते पञ्ञा धम्मपटिसम्भिदे ञाणं, निरुत्तिनानत्ते पञ्ञा निरुत्तिपटिसम्भिदे ञाणं, पटिभाननानत्ते पञ्ञा पटिभानपटिसम्भिदे ञाणं? सद्धिन्द्रियं धम्मो, वीरियिन्द्रियं धम्मो, सतिन्द्रियं धम्मो, समाधिन्द्रियं धम्मो, पञ्ञिन्द्रियं धम्मो। अञ्ञो सद्धिन्द्रियं धम्मो, अञ्ञो वीरियिन्द्रियं धम्मो, अञ्ञो सतिन्द्रियं धम्मो, अञ्ञो समाधिन्द्रियं धम्मो, अञ्ञो पञ्ञिन्द्रियं धम्मो। येन ञाणेन इमे नाना धम्मा ञाता, तेनेव ञाणेन इमे नाना धम्मा पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘धम्मनानत्ते पञ्ञा धम्मपटिसम्भिदे ञाणं’’।
76. Kathaṃ atthanānatte paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ, dhammanānatte paññā dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ, niruttinānatte paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ, paṭibhānanānatte paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ? Saddhindriyaṃ dhammo, vīriyindriyaṃ dhammo, satindriyaṃ dhammo, samādhindriyaṃ dhammo, paññindriyaṃ dhammo. Añño saddhindriyaṃ dhammo, añño vīriyindriyaṃ dhammo, añño satindriyaṃ dhammo, añño samādhindriyaṃ dhammo, añño paññindriyaṃ dhammo. Yena ñāṇena ime nānā dhammā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā dhammā paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘dhammanānatte paññā dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
अधिमोक्खट्ठो अत्थो, पग्गहट्ठो अत्थो, उपट्ठानट्ठो अत्थो, अविक्खेपट्ठो अत्थो, दस्सनट्ठो अत्थो। अञ्ञो अधिमोक्खट्ठो अत्थो, अञ्ञो पग्गहट्ठो अत्थो, अञ्ञो उपट्ठानट्ठो अत्थो, अञ्ञो अविक्खेपट्ठो अत्थो, अञ्ञो दस्सनट्ठो अत्थो। येन ञाणेन इमे नाना अत्था ञाता, तेनेव ञाणेन इमे नाना अत्था पटिविदिताति। तेन वुच्चति ‘‘अत्थनानत्ते पञ्ञा अत्थपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Adhimokkhaṭṭho attho, paggahaṭṭho attho, upaṭṭhānaṭṭho attho, avikkhepaṭṭho attho, dassanaṭṭho attho. Añño adhimokkhaṭṭho attho, añño paggahaṭṭho attho, añño upaṭṭhānaṭṭho attho, añño avikkhepaṭṭho attho, añño dassanaṭṭho attho. Yena ñāṇena ime nānā atthā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā atthā paṭividitāti. Tena vuccati ‘‘atthanānatte paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
पञ्च धम्मे सन्दस्सेतुं ब्यञ्जननिरुत्ताभिलापा, पञ्च अत्थे सन्दस्सेतुं ब्यञ्जननिरुत्ताभिलापा। अञ्ञा धम्मनिरुत्तियो, अञ्ञा अत्थनिरुत्तियो। येन ञाणेन इमा नाना निरुत्तियो ञाता, तेनेव ञाणेन इमा नाना निरुत्तियो पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘निरुत्तिनानत्ते पञ्ञा निरुत्तिपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Pañca dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, pañca atthe sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā. Aññā dhammaniruttiyo, aññā atthaniruttiyo. Yena ñāṇena imā nānā niruttiyo ñātā, teneva ñāṇena imā nānā niruttiyo paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘niruttinānatte paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
पञ्चसु धम्मेसु ञाणानि, पञ्चसु अत्थेसु ञाणानि, दससु निरुत्तीसु ञाणानि। अञ्ञानि धम्मेसु ञाणानि, अञ्ञानि अत्थेसु ञाणानि, अञ्ञानि निरुत्तीसु ञाणानि। येन ञाणेन इमे नाना ञाणा ञाता, तेनेव ञाणेन इमे नाना ञाणा पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘पटिभाननानत्ते पञ्ञा पटिभानपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Pañcasu dhammesu ñāṇāni, pañcasu atthesu ñāṇāni, dasasu niruttīsu ñāṇāni. Aññāni dhammesu ñāṇāni, aññāni atthesu ñāṇāni, aññāni niruttīsu ñāṇāni. Yena ñāṇena ime nānā ñāṇā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā ñāṇā paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘paṭibhānanānatte paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
७७. सद्धाबलं धम्मो, वीरियबलं धम्मो, सतिबलं धम्मो, समाधिबलं धम्मो, पञ्ञाबलं धम्मो। अञ्ञो सद्धाबलं धम्मो, अञ्ञो वीरियबलं धम्मो, अञ्ञो सतिबलं धम्मो, अञ्ञो समाधिबलं धम्मो, अञ्ञो पञ्ञाबलं धम्मो। येन ञाणेन इमे नाना धम्मा ञाता, तेनेव ञाणेन इमे नाना धम्मा पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘धम्मनानत्ते पञ्ञा धम्मपटिसम्भिदे ञाणं’’।
77. Saddhābalaṃ dhammo, vīriyabalaṃ dhammo, satibalaṃ dhammo, samādhibalaṃ dhammo, paññābalaṃ dhammo. Añño saddhābalaṃ dhammo, añño vīriyabalaṃ dhammo, añño satibalaṃ dhammo, añño samādhibalaṃ dhammo, añño paññābalaṃ dhammo. Yena ñāṇena ime nānā dhammā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā dhammā paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘dhammanānatte paññā dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
अस्सद्धिये अकम्पियट्ठो अत्थो। कोसज्जे अकम्पियट्ठो अत्थो। पमादे अकम्पियट्ठो अत्थो। उद्धच्चे अकम्पियट्ठो अत्थो। अविज्जाय अकम्पियट्ठो अत्थो। अञ्ञो अस्सद्धिये अकम्पियट्ठो अत्थो, अञ्ञो कोसज्जे अकम्पियट्ठो अत्थो, अञ्ञो पमादे अकम्पियट्ठो अत्थो, अञ्ञो उद्धच्चे अकम्पियट्ठो अत्थो, अञ्ञो अविज्जाय अकम्पियट्ठो अत्थो। येन ञाणेन इमे नाना अत्था ञाता, तेनेव ञाणेन इमे नाना अत्था पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘अत्थनानत्ते पञ्ञा अत्थपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Assaddhiye akampiyaṭṭho attho. Kosajje akampiyaṭṭho attho. Pamāde akampiyaṭṭho attho. Uddhacce akampiyaṭṭho attho. Avijjāya akampiyaṭṭho attho. Añño assaddhiye akampiyaṭṭho attho, añño kosajje akampiyaṭṭho attho, añño pamāde akampiyaṭṭho attho, añño uddhacce akampiyaṭṭho attho, añño avijjāya akampiyaṭṭho attho. Yena ñāṇena ime nānā atthā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā atthā paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘atthanānatte paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
पञ्च धम्मे सन्दस्सेतुं ब्यञ्जननिरुत्ताभिलापा, पञ्च अत्थे सन्दस्सेतुं ब्यञ्जननिरुत्ताभिलापा। अञ्ञा धम्मनिरुत्तियो, अञ्ञा अत्थनिरुत्तियो। येन ञाणेन इमा नाना निरुत्तियो ञाता, तेनेव ञाणेन इमा नाना निरुत्तियो पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘निरुत्तिनानत्ते पञ्ञा निरुत्तिपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Pañca dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, pañca atthe sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā. Aññā dhammaniruttiyo, aññā atthaniruttiyo. Yena ñāṇena imā nānā niruttiyo ñātā, teneva ñāṇena imā nānā niruttiyo paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘niruttinānatte paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
सतिसम्बोज्झङ्गो धम्मो, धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो धम्मो, वीरियसम्बोज्झङ्गो धम्मो, पीतिसम्बोज्झङ्गो धम्मो, पस्सद्धिसम्बोज्झङ्गो धम्मो, समाधिसम्बोज्झङ्गो धम्मो, उपेक्खासम्बोज्झङ्गो धम्मो। अञ्ञो सतिसम्बोज्झङ्गो धम्मो, अञ्ञो धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो धम्मो, अञ्ञो वीरियसम्बोज्झङ्गो धम्मो, अञ्ञो पीतिसम्बोज्झङ्गो धम्मो, अञ्ञो पस्सद्धिसम्बोज्झङ्गो धम्मो, अञ्ञो समाधिसम्बोज्झङ्गो धम्मो, अञ्ञो उपेक्खासम्बोज्झङ्गो धम्मो। येन ञाणेन इमे नाना धम्मा ञाता, तेनेव ञाणेन इमे नाना धम्मा पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘धम्मनानत्ते पञ्ञा धम्मपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Satisambojjhaṅgo dhammo, dhammavicayasambojjhaṅgo dhammo, vīriyasambojjhaṅgo dhammo, pītisambojjhaṅgo dhammo, passaddhisambojjhaṅgo dhammo, samādhisambojjhaṅgo dhammo, upekkhāsambojjhaṅgo dhammo. Añño satisambojjhaṅgo dhammo, añño dhammavicayasambojjhaṅgo dhammo, añño vīriyasambojjhaṅgo dhammo, añño pītisambojjhaṅgo dhammo, añño passaddhisambojjhaṅgo dhammo, añño samādhisambojjhaṅgo dhammo, añño upekkhāsambojjhaṅgo dhammo. Yena ñāṇena ime nānā dhammā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā dhammā paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘dhammanānatte paññā dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
उपट्ठानट्ठो अत्थो, पविचयट्ठो अत्थो, पग्गहट्ठो अत्थो, फरणट्ठो अत्थो, उपसमट्ठो अत्थो, अविक्खेपट्ठो अत्थो, पटिसङ्खानट्ठो अत्थो। अञ्ञो उपट्ठानट्ठो अत्थो, अञ्ञो पविचयट्ठो अत्थो, अञ्ञो पग्गहट्ठो अत्थो, अञ्ञो फरणट्ठो अत्थो, अञ्ञो उपसमट्ठो अत्थो, अञ्ञो अविक्खेपट्ठो अत्थो, अञ्ञो पटिसङ्खानट्ठो अत्थो। येन ञाणेन इमे नाना अत्था ञाता, तेनेव ञाणेन इमे नाना अत्था पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘अत्थनानत्ते पञ्ञा अत्थपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Upaṭṭhānaṭṭho attho, pavicayaṭṭho attho, paggahaṭṭho attho, pharaṇaṭṭho attho, upasamaṭṭho attho, avikkhepaṭṭho attho, paṭisaṅkhānaṭṭho attho. Añño upaṭṭhānaṭṭho attho, añño pavicayaṭṭho attho, añño paggahaṭṭho attho, añño pharaṇaṭṭho attho, añño upasamaṭṭho attho, añño avikkhepaṭṭho attho, añño paṭisaṅkhānaṭṭho attho. Yena ñāṇena ime nānā atthā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā atthā paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘atthanānatte paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
सत्त धम्मे सन्दस्सेतुं ब्यञ्जननिरुत्ताभिलापा, सत्त अत्थे सन्दस्सेतुं ब्यञ्जननिरुत्ताभिलापा। अञ्ञा धम्मनिरुत्तियो, अञ्ञा अत्थनिरुत्तियो। येन ञाणेन इमा नाना निरुत्तियो ञाता, तेनेव ञाणेन इमा नाना निरुत्तियो पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘निरुत्तिनानत्ते पञ्ञा निरुत्तिपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Satta dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, satta atthe sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā. Aññā dhammaniruttiyo, aññā atthaniruttiyo. Yena ñāṇena imā nānā niruttiyo ñātā, teneva ñāṇena imā nānā niruttiyo paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘niruttinānatte paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
सत्तसु धम्मेसु ञाणानि, सत्तसु अत्थेसु ञाणानि, चुद्दससु निरुत्तीसु ञाणानि। अञ्ञानि धम्मेसु ञाणानि, अञ्ञानि अत्थेसु ञाणानि, अञ्ञानि निरुत्तीसु ञाणानि। येन ञाणेन इमे नाना ञाणा ञाता, तेनेव ञाणेन इमे नाना ञाणा पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘पटिभाननानत्ते पञ्ञा पटिभानपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Sattasu dhammesu ñāṇāni, sattasu atthesu ñāṇāni, cuddasasu niruttīsu ñāṇāni. Aññāni dhammesu ñāṇāni, aññāni atthesu ñāṇāni, aññāni niruttīsu ñāṇāni. Yena ñāṇena ime nānā ñāṇā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā ñāṇā paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘paṭibhānanānatte paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
सम्मादिट्ठि धम्मो, सम्मासङ्कप्पो धम्मो, सम्मावाचा धम्मो, सम्माकम्मन्तो धम्मो, सम्माआजीवो धम्मो, सम्मावायामो धम्मो, सम्मासति धम्मो, सम्मासमाधि धम्मो। अञ्ञो सम्मादिट्ठि धम्मो, अञ्ञो सम्मासङ्कप्पो धम्मो, अञ्ञो सम्मावाचा धम्मो, अञ्ञो सम्माकम्मन्तो धम्मो, अञ्ञो सम्माआजीवो धम्मो, अञ्ञो सम्मावायामो धम्मो, अञ्ञो सम्मासति धम्मो, अञ्ञो सम्मासमाधि धम्मो। येन ञाणेन इमे नाना धम्मा ञाता, तेनेव ञाणेन इमे नाना धम्मा पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘धम्मनानत्ते पञ्ञा धम्मपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Sammādiṭṭhi dhammo, sammāsaṅkappo dhammo, sammāvācā dhammo, sammākammanto dhammo, sammāājīvo dhammo, sammāvāyāmo dhammo, sammāsati dhammo, sammāsamādhi dhammo. Añño sammādiṭṭhi dhammo, añño sammāsaṅkappo dhammo, añño sammāvācā dhammo, añño sammākammanto dhammo, añño sammāājīvo dhammo, añño sammāvāyāmo dhammo, añño sammāsati dhammo, añño sammāsamādhi dhammo. Yena ñāṇena ime nānā dhammā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā dhammā paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘dhammanānatte paññā dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
दस्सनट्ठो अत्थो, अभिनिरोपनट्ठो अत्थो, परिग्गहट्ठो अत्थो, समुट्ठानट्ठो अत्थो, वोदानट्ठो अत्थो, पग्गहट्ठो अत्थो, उपट्ठानट्ठो अत्थो, अविक्खेपट्ठो अत्थो। अञ्ञो दस्सनट्ठो अत्थो, अञ्ञो अभिनिरोपनट्ठो अत्थो, अञ्ञो परिग्गहट्ठो अत्थो, अञ्ञो समुट्ठानट्ठो अत्थो, अञ्ञो वोदानट्ठो अत्थो, अञ्ञो पग्गहट्ठो अत्थो, अञ्ञो उपट्ठानट्ठो अत्थो, अञ्ञो अविक्खेपट्ठो अत्थो। येन ञाणेन इमे नाना अत्था ञाता तेनेव ञाणेन इमे नाना अत्था पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘अत्थनानत्ते पञ्ञा अत्थपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Dassanaṭṭho attho, abhiniropanaṭṭho attho, pariggahaṭṭho attho, samuṭṭhānaṭṭho attho, vodānaṭṭho attho, paggahaṭṭho attho, upaṭṭhānaṭṭho attho, avikkhepaṭṭho attho. Añño dassanaṭṭho attho, añño abhiniropanaṭṭho attho, añño pariggahaṭṭho attho, añño samuṭṭhānaṭṭho attho, añño vodānaṭṭho attho, añño paggahaṭṭho attho, añño upaṭṭhānaṭṭho attho, añño avikkhepaṭṭho attho. Yena ñāṇena ime nānā atthā ñātā teneva ñāṇena ime nānā atthā paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘atthanānatte paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
अट्ठ धम्मे सन्दस्सेतुं ब्यञ्जननिरुत्ताभिलापा, अट्ठ अत्थे सन्दस्सेतुं ब्यञ्जननिरुत्ताभिलापा। अञ्ञा धम्मनिरुत्तियो, अञ्ञा अत्थनिरुत्तियो। येन ञाणेन इमा नाना निरुत्तियो ञाता , तेनेव ञाणेन इमा नाना निरुत्तियो पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘निरुत्तिनानत्ते पञ्ञा निरुत्तिपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Aṭṭha dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, aṭṭha atthe sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā. Aññā dhammaniruttiyo, aññā atthaniruttiyo. Yena ñāṇena imā nānā niruttiyo ñātā , teneva ñāṇena imā nānā niruttiyo paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘niruttinānatte paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
अट्ठसु धम्मेसु ञाणानि, अट्ठसु अत्थेसु ञाणानि सोळससु निरुत्तीसु ञाणानि। अञ्ञानि धम्मेसु ञाणानि, अञ्ञानि अत्थेसु ञाणानि, अञ्ञानि निरुत्तीसु ञाणानि। येन ञाणेन इमे नाना ञाणा ञाता, तेनेव ञाणेन इमे नाना ञाणा पटिविदिताति। तेन वुच्चति – ‘‘पटिभाननानत्ते पञ्ञा पटिभानपटिसम्भिदे ञाणं’’। तं ञातट्ठेन ञाणं, पजाननट्ठेन पञ्ञा। तेन वुच्चति – ‘‘अत्थनानत्ते पञ्ञा अत्थपटिसम्भिदे ञाणं। धम्मनानत्ते पञ्ञा धम्मपटिसम्भिदे ञाणं। निरुत्तिनानत्ते पञ्ञा निरुत्तिपटिसम्भिदे ञाणं। पटिभाननानत्ते पञ्ञा पटिभानपटिसम्भिदे ञाणं’’।
Aṭṭhasu dhammesu ñāṇāni, aṭṭhasu atthesu ñāṇāni soḷasasu niruttīsu ñāṇāni. Aññāni dhammesu ñāṇāni, aññāni atthesu ñāṇāni, aññāni niruttīsu ñāṇāni. Yena ñāṇena ime nānā ñāṇā ñātā, teneva ñāṇena ime nānā ñāṇā paṭividitāti. Tena vuccati – ‘‘paṭibhānanānatte paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ’’. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘atthanānatte paññā atthapaṭisambhide ñāṇaṃ. Dhammanānatte paññā dhammapaṭisambhide ñāṇaṃ. Niruttinānatte paññā niruttipaṭisambhide ñāṇaṃ. Paṭibhānanānatte paññā paṭibhānapaṭisambhide ñāṇaṃ’’.
पटिसम्भिदाञाणनिद्देसो अट्ठवीसतिमो।
Paṭisambhidāñāṇaniddeso aṭṭhavīsatimo.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / २५-२८. पटिसम्भिदाञाणनिद्देसवण्णना • 25-28. Paṭisambhidāñāṇaniddesavaṇṇanā
