| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदानपाळि • Apadānapāḷi |
३-१. सारिपुत्तत्थेरअपदानं
3-1. Sāriputtattheraapadānaṃ
अथ थेरापदानं सुणाथ –
Atha therāpadānaṃ suṇātha –
१४१.
141.
‘‘हिमवन्तस्स अविदूरे, लम्बको नाम पब्बतो।
‘‘Himavantassa avidūre, lambako nāma pabbato;
अस्समो सुकतो मय्हं, पण्णसाला सुमापिता॥
Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā.
१४२.
142.
‘‘उत्तानकूला नदिका, सुपतित्था मनोरमा।
‘‘Uttānakūlā nadikā, supatitthā manoramā;
सुसुद्धपुळिनाकिण्णा, अविदूरे ममस्समं॥
Susuddhapuḷinākiṇṇā, avidūre mamassamaṃ.
१४३.
143.
‘‘असक्खरा अपब्भारा, सादु अप्पटिगन्धिका।
‘‘Asakkharā apabbhārā, sādu appaṭigandhikā;
सन्दती नदिका तत्थ, सोभयन्ता ममस्समं॥
Sandatī nadikā tattha, sobhayantā mamassamaṃ.
१४४.
144.
चरन्ति नदिया तत्थ, सोभयन्ता ममस्समं॥
Caranti nadiyā tattha, sobhayantā mamassamaṃ.
१४५.
145.
१४६.
146.
‘‘उभो कूलेसु नदिया, पुप्फिनो फलिनो दुमा।
‘‘Ubho kūlesu nadiyā, pupphino phalino dumā;
१४७.
147.
दिब्बगन्धा सम्पवन्ति, पुप्फिता मम अस्समे॥
Dibbagandhā sampavanti, pupphitā mama assame.
१४८.
148.
दिब्बगन्धा सम्पवन्ति, पुप्फिता मम अस्समे॥
Dibbagandhā sampavanti, pupphitā mama assame.
१४९.
149.
‘‘अतिमुत्ता असोका च, भगिनीमाला च पुप्फिता।
‘‘Atimuttā asokā ca, bhaginīmālā ca pupphitā;
१५०.
150.
दिब्बगन्धं सम्पवन्ता, सोभयन्ति ममस्समं॥
Dibbagandhaṃ sampavantā, sobhayanti mamassamaṃ.
१५१.
151.
‘‘कणिकारा कण्णिका च, असना अज्जुना बहू।
‘‘Kaṇikārā kaṇṇikā ca, asanā ajjunā bahū;
दिब्बगन्धं सम्पवन्ता, सोभयन्ति ममस्समं॥
Dibbagandhaṃ sampavantā, sobhayanti mamassamaṃ.
१५२.
152.
‘‘पुन्नागा गिरिपुन्नागा, कोविळारा च पुप्फिता।
‘‘Punnāgā giripunnāgā, koviḷārā ca pupphitā;
दिब्बगन्धं सम्पवन्ता, सोभयन्ति ममस्समं॥
Dibbagandhaṃ sampavantā, sobhayanti mamassamaṃ.
१५३.
153.
‘‘उद्धालका च कुटजा, कदम्बा वकुला बहू।
‘‘Uddhālakā ca kuṭajā, kadambā vakulā bahū;
दिब्बगन्धं सम्पवन्ता, सोभयन्ति ममस्समं॥
Dibbagandhaṃ sampavantā, sobhayanti mamassamaṃ.
१५४.
154.
‘‘आळका इसिमुग्गा च, कदलिमातुलुङ्गियो।
‘‘Āḷakā isimuggā ca, kadalimātuluṅgiyo;
गन्धोदकेन संवड्ढा, फलानि धारयन्ति ते॥
Gandhodakena saṃvaḍḍhā, phalāni dhārayanti te.
१५५.
155.
‘‘अञ्ञे पुप्फन्ति पदुमा, अञ्ञे जायन्ति केसरी।
‘‘Aññe pupphanti padumā, aññe jāyanti kesarī;
अञ्ञे ओपुप्फा पदुमा, पुप्फिता तळाके तदा॥
Aññe opupphā padumā, pupphitā taḷāke tadā.
१५६.
156.
‘‘गब्भं गण्हन्ति पदुमा, निद्धावन्ति मुलाळियो।
‘‘Gabbhaṃ gaṇhanti padumā, niddhāvanti mulāḷiyo;
सिंघाटिपत्तमाकिण्णा, सोभन्ति तळाके तदा॥
Siṃghāṭipattamākiṇṇā, sobhanti taḷāke tadā.
१५७.
157.
‘‘नयिता अम्बगन्धी च, उत्तली बन्धुजीवका।
‘‘Nayitā ambagandhī ca, uttalī bandhujīvakā;
दिब्बगन्धा सम्पवन्ति, पुप्फिता तळाके तदा॥
Dibbagandhā sampavanti, pupphitā taḷāke tadā.
१५८.
158.
‘‘पाठीना पावुसा मच्छा, बलजा मुञ्जरोहिता।
‘‘Pāṭhīnā pāvusā macchā, balajā muñjarohitā;
१५९.
159.
‘‘कुम्भीला सुसुमारा च, तन्तिगाहा च रक्खसा।
‘‘Kumbhīlā susumārā ca, tantigāhā ca rakkhasā;
१६०.
160.
‘‘पारेवता रविहंसा, चक्कवाका नदीचरा।
‘‘Pārevatā ravihaṃsā, cakkavākā nadīcarā;
कोकिला सुकसाळिका, उपजीवन्ति तं सरं॥
Kokilā sukasāḷikā, upajīvanti taṃ saraṃ.
१६१.
161.
‘‘कुक्कुत्थका कुळीरका, वने पोक्खरसातका।
‘‘Kukkutthakā kuḷīrakā, vane pokkharasātakā;
दिन्दिभा सुवपोता च, उपजीवन्ति तं सरं॥
Dindibhā suvapotā ca, upajīvanti taṃ saraṃ.
१६२.
162.
पम्पका जीवंजीवा च, उपजीवन्ति तं सरं॥
Pampakā jīvaṃjīvā ca, upajīvanti taṃ saraṃ.
१६३.
163.
‘‘कोसिका पोट्ठसीसा च, कुररा सेनका बहू।
‘‘Kosikā poṭṭhasīsā ca, kurarā senakā bahū;
महाकाळा च सकुणा, उपजीवन्ति तं सरं॥
Mahākāḷā ca sakuṇā, upajīvanti taṃ saraṃ.
१६४.
164.
१६५.
165.
‘‘सीहब्यग्घा च दीपी च, अच्छकोकतरच्छका।
‘‘Sīhabyagghā ca dīpī ca, acchakokataracchakā;
तिधा पभिन्नमातङ्गा, उपजीवन्ति तं सरं॥
Tidhā pabhinnamātaṅgā, upajīvanti taṃ saraṃ.
१६६.
166.
‘‘किन्नरा वानरा चेव, अथोपि वनकम्मिका।
‘‘Kinnarā vānarā ceva, athopi vanakammikā;
चेता च लुद्दका चेव, उपजीवन्ति तं सरं॥
Cetā ca luddakā ceva, upajīvanti taṃ saraṃ.
१६७.
167.
धुवं फलानि धारेन्ति, अविदूरे ममस्समं॥
Dhuvaṃ phalāni dhārenti, avidūre mamassamaṃ.
१६८.
168.
धुवं फलानि धारेन्ति, अविदूरे ममस्समं॥
Dhuvaṃ phalāni dhārenti, avidūre mamassamaṃ.
१६९.
169.
‘‘हरीतका आमलका, अम्बजम्बुविभीतका।
‘‘Harītakā āmalakā, ambajambuvibhītakā;
कोला भल्लातका बिल्ला, फलानि धारयन्ति ते॥
Kolā bhallātakā billā, phalāni dhārayanti te.
१७०.
170.
‘‘आलुवा च कळम्बा च, बिळालीतक्कळानि च।
‘‘Āluvā ca kaḷambā ca, biḷālītakkaḷāni ca;
जीवका सुतका चेव, बहुका मम अस्समे॥
Jīvakā sutakā ceva, bahukā mama assame.
१७१.
171.
‘‘अस्समस्साविदूरम्हि, तळाकासुं सुनिम्मिता।
‘‘Assamassāvidūramhi, taḷākāsuṃ sunimmitā;
अच्छोदका सीतजला, सुपतित्था मनोरमा॥
Acchodakā sītajalā, supatitthā manoramā.
१७२.
172.
‘‘पदुमुप्पलसञ्छन्ना , पुण्डरीकसमायुता।
‘‘Padumuppalasañchannā , puṇḍarīkasamāyutā;
मन्दालकेहि सञ्छन्ना, दिब्बगन्धो पवायति॥
Mandālakehi sañchannā, dibbagandho pavāyati.
१७३.
173.
‘‘एवं सब्बङ्गसम्पन्ने, पुप्फिते फलिते वने।
‘‘Evaṃ sabbaṅgasampanne, pupphite phalite vane;
सुकते अस्समे रम्मे, विहरामि अहं तदा॥
Sukate assame ramme, viharāmi ahaṃ tadā.
१७४.
174.
पञ्चाभिञ्ञाबलप्पत्तो, सुरुचि नाम तापसो॥
Pañcābhiññābalappatto, suruci nāma tāpaso.
१७५.
175.
‘‘चतुवीससहस्सानि, सिस्सा मय्हं उपट्ठहु।
‘‘Catuvīsasahassāni, sissā mayhaṃ upaṭṭhahu;
सब्बेव ब्राह्मणा एते, जातिमन्तो यसस्सिनो॥
Sabbeva brāhmaṇā ete, jātimanto yasassino.
१७६.
176.
‘‘लक्खणे इतिहासे च, सनिघण्टुसकेटुभे।
‘‘Lakkhaṇe itihāse ca, sanighaṇṭusakeṭubhe;
पदका वेय्याकरणा, सधम्मे पारमिं गता॥
Padakā veyyākaraṇā, sadhamme pāramiṃ gatā.
१७७.
177.
‘‘उप्पातेसु निमित्तेसु, लक्खणेसु च कोविदा।
‘‘Uppātesu nimittesu, lakkhaṇesu ca kovidā;
पथब्या भूमन्तलिक्खे, मम सिस्सा सुसिक्खिता॥
Pathabyā bhūmantalikkhe, mama sissā susikkhitā.
१७८.
178.
‘‘अप्पिच्छा निपका एते, अप्पाहारा अलोलुपा।
‘‘Appicchā nipakā ete, appāhārā alolupā;
लाभालाभेन सन्तुट्ठा, परिवारेन्ति मं सदा॥
Lābhālābhena santuṭṭhā, parivārenti maṃ sadā.
१७९.
179.
‘‘झायी झानरता धीरा, सन्तचित्ता समाहिता।
‘‘Jhāyī jhānaratā dhīrā, santacittā samāhitā;
आकिञ्चञ्ञं पत्थयन्ता, परिवारेन्ति मं सदा॥
Ākiñcaññaṃ patthayantā, parivārenti maṃ sadā.
१८०.
180.
‘‘अभिञ्ञापारमिप्पत्ता, पेत्तिके गोचरे रता।
‘‘Abhiññāpāramippattā, pettike gocare ratā;
अन्तलिक्खचरा धीरा, परिवारेन्ति मं सदा॥
Antalikkhacarā dhīrā, parivārenti maṃ sadā.
१८१.
181.
‘‘संवुता छसु द्वारेसु, अनेजा रक्खितिन्द्रिया।
‘‘Saṃvutā chasu dvāresu, anejā rakkhitindriyā;
असंसट्ठा च ते धीरा, मम सिस्सा दुरासदा॥
Asaṃsaṭṭhā ca te dhīrā, mama sissā durāsadā.
१८२.
182.
‘‘पल्लङ्केन निसज्जाय, ठानचङ्कमनेन च।
‘‘Pallaṅkena nisajjāya, ṭhānacaṅkamanena ca;
वीतिनामेन्ति ते रत्तिं, मम सिस्सा दुरासदा॥
Vītināmenti te rattiṃ, mama sissā durāsadā.
१८३.
183.
‘‘रजनीये न रज्जन्ति, दुस्सनीये न दुस्सरे।
‘‘Rajanīye na rajjanti, dussanīye na dussare;
मोहनीये न मुय्हन्ति, मम सिस्सा दुरासदा॥
Mohanīye na muyhanti, mama sissā durāsadā.
१८४.
184.
‘‘इद्धिं वीमंसमाना ते, वत्तन्ति निच्चकालिकं।
‘‘Iddhiṃ vīmaṃsamānā te, vattanti niccakālikaṃ;
१८५.
185.
‘‘कीळमाना च ते सिस्सा, कीळन्ति झानकीळितं।
‘‘Kīḷamānā ca te sissā, kīḷanti jhānakīḷitaṃ;
जम्बुतो फलमानेन्ति, मम सिस्सा दुरासदा॥
Jambuto phalamānenti, mama sissā durāsadā.
१८६.
186.
अञ्ञे च उत्तरकुरुं, एसनाय दुरासदा॥
Aññe ca uttarakuruṃ, esanāya durāsadā.
१८७.
187.
‘‘पुरतो पेसेन्ति खारिं, पच्छतो च वजन्ति ते।
‘‘Purato pesenti khāriṃ, pacchato ca vajanti te;
चतुवीससहस्सेहि, छादितं होति अम्बरं॥
Catuvīsasahassehi, chāditaṃ hoti ambaraṃ.
१८८.
188.
‘‘अग्गिपाकी अनग्गी च, दन्तोदुक्खलिकापि च।
‘‘Aggipākī anaggī ca, dantodukkhalikāpi ca;
अस्मेन कोट्टिता केचि, पवत्तफलभोजना॥
Asmena koṭṭitā keci, pavattaphalabhojanā.
१८९.
189.
‘‘उदकोरोहणा केचि, सायं पातो सुचीरता।
‘‘Udakorohaṇā keci, sāyaṃ pāto sucīratā;
तोयाभिसेचनकरा, मम सिस्सा दुरासदा॥
Toyābhisecanakarā, mama sissā durāsadā.
१९०.
190.
‘‘परूळ्हकच्छनखलोमा, पङ्कदन्ता रजस्सिरा।
‘‘Parūḷhakacchanakhalomā, paṅkadantā rajassirā;
गन्धिता सीलगन्धेन, मम सिस्सा दुरासदा॥
Gandhitā sīlagandhena, mama sissā durāsadā.
१९१.
191.
‘‘पातोव सन्निपतित्वा, जटिला उग्गतापना।
‘‘Pātova sannipatitvā, jaṭilā uggatāpanā;
लाभालाभं पकित्तेत्वा, गच्छन्ति अम्बरे तदा॥
Lābhālābhaṃ pakittetvā, gacchanti ambare tadā.
१९२.
192.
‘‘एतेसं पक्कमन्तानं, महासद्दो पवत्तति।
‘‘Etesaṃ pakkamantānaṃ, mahāsaddo pavattati;
अजिनचम्मसद्देन, मुदिता होन्ति देवता॥
Ajinacammasaddena, muditā honti devatā.
१९३.
193.
‘‘दिसोदिसं पक्कमन्ति, अन्तलिक्खचरा इसी।
‘‘Disodisaṃ pakkamanti, antalikkhacarā isī;
सके बलेनुपत्थद्धा, ते गच्छन्ति यदिच्छकं॥
Sake balenupatthaddhā, te gacchanti yadicchakaṃ.
१९४.
194.
‘‘पथवीकम्पका एते, सब्बेव नभचारिनो।
‘‘Pathavīkampakā ete, sabbeva nabhacārino;
उग्गतेजा दुप्पसहा, सागरोव अखोभिया॥
Uggatejā duppasahā, sāgarova akhobhiyā.
१९५.
195.
‘‘ठानचङ्कमिनो केचि, केचि नेसज्जिका इसी।
‘‘Ṭhānacaṅkamino keci, keci nesajjikā isī;
पवत्तभोजना केचि, मम सिस्सा दुरासदा॥
Pavattabhojanā keci, mama sissā durāsadā.
१९६.
196.
‘‘मेत्ताविहारिनो एते, हितेसी सब्बपाणिनं।
‘‘Mettāvihārino ete, hitesī sabbapāṇinaṃ;
अनत्तुक्कंसका सब्बे, न ते वम्भेन्ति कस्सचि॥
Anattukkaṃsakā sabbe, na te vambhenti kassaci.
१९७.
197.
‘‘सीहराजावसम्भीता, गजराजाव थामवा।
‘‘Sīharājāvasambhītā, gajarājāva thāmavā;
दुरासदा ब्यग्घारिव, आगच्छन्ति ममन्तिके॥
Durāsadā byagghāriva, āgacchanti mamantike.
१९८.
198.
‘‘विज्जाधरा देवता च, नागगन्धब्बरक्खसा।
‘‘Vijjādharā devatā ca, nāgagandhabbarakkhasā;
कुम्भण्डा दानवा गरुळा, उपजीवन्ति तं सरं॥
Kumbhaṇḍā dānavā garuḷā, upajīvanti taṃ saraṃ.
१९९.
199.
‘‘ते जटाखारिभरिता, अजिनुत्तरवासना।
‘‘Te jaṭākhāribharitā, ajinuttaravāsanā;
अन्तलिक्खचरा सब्बे, उपजीवन्ति तं सरं॥
Antalikkhacarā sabbe, upajīvanti taṃ saraṃ.
२००.
200.
चतुब्बीससहस्सानं, खिपितसद्दो न विज्जति॥
Catubbīsasahassānaṃ, khipitasaddo na vijjati.
२०१.
201.
‘‘पादे पादं निक्खिपन्ता, अप्पसद्दा सुसंवुता।
‘‘Pāde pādaṃ nikkhipantā, appasaddā susaṃvutā;
२०२.
202.
‘‘तेहि सिस्सेहि परिवुतो, सन्तेहि च तपस्सिभि।
‘‘Tehi sissehi parivuto, santehi ca tapassibhi;
वसामि अस्समे तत्थ, झायी झानरतो अहं॥
Vasāmi assame tattha, jhāyī jhānarato ahaṃ.
२०३.
203.
‘‘इसीनं सीलगन्धेन, पुप्फगन्धेन चूभयं।
‘‘Isīnaṃ sīlagandhena, pupphagandhena cūbhayaṃ;
फलीनं फलगन्धेन, गन्धितो होति अस्समो॥
Phalīnaṃ phalagandhena, gandhito hoti assamo.
२०४.
204.
‘‘रत्तिन्दिवं न जानामि, अरति मे न विज्जति।
‘‘Rattindivaṃ na jānāmi, arati me na vijjati;
सके सिस्से ओवदन्तो, भिय्यो हासं लभामहं॥
Sake sisse ovadanto, bhiyyo hāsaṃ labhāmahaṃ.
२०५.
205.
‘‘पुप्फानं पुप्फमानानं, फलानञ्च विपच्चतं।
‘‘Pupphānaṃ pupphamānānaṃ, phalānañca vipaccataṃ;
दिब्बगन्धा पवायन्ति, सोभयन्ता ममस्समं॥
Dibbagandhā pavāyanti, sobhayantā mamassamaṃ.
२०६.
206.
‘‘समाधिम्हा वुट्ठहित्वा, आतापी निपको अहं।
‘‘Samādhimhā vuṭṭhahitvā, ātāpī nipako ahaṃ;
खारिभारं गहेत्वान, वनं अज्झोगहिं अहं॥
Khāribhāraṃ gahetvāna, vanaṃ ajjhogahiṃ ahaṃ.
२०७.
207.
‘‘उप्पाते सुपिने चापि, लक्खणेसु सुसिक्खितो।
‘‘Uppāte supine cāpi, lakkhaṇesu susikkhito;
२०८.
208.
‘‘अनोमदस्सी भगवा, लोकजेट्ठो नरासभो।
‘‘Anomadassī bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
विवेककामो सम्बुद्धो, हिमवन्तमुपागमि॥
Vivekakāmo sambuddho, himavantamupāgami.
२०९.
209.
‘‘अज्झोगाहेत्वा हिमवन्तं, अग्गो कारुणिको मुनि।
‘‘Ajjhogāhetvā himavantaṃ, aggo kāruṇiko muni;
पल्लङ्कं आभुजित्वान, निसीदि पुरिसुत्तमो॥
Pallaṅkaṃ ābhujitvāna, nisīdi purisuttamo.
२१०.
210.
‘‘तमद्दसाहं सम्बुद्धं, सप्पभासं मनोरमं।
‘‘Tamaddasāhaṃ sambuddhaṃ, sappabhāsaṃ manoramaṃ;
इन्दीवरंव जलितं, आदित्तंव हुतासनं॥
Indīvaraṃva jalitaṃ, ādittaṃva hutāsanaṃ.
२११.
211.
‘‘जलन्तं दीपरुक्खंव, विज्जुतं गगणे यथा।
‘‘Jalantaṃ dīparukkhaṃva, vijjutaṃ gagaṇe yathā;
सुफुल्लं सालराजंव, अद्दसं लोकनायकं॥
Suphullaṃ sālarājaṃva, addasaṃ lokanāyakaṃ.
२१२.
212.
‘‘अयं नागो महावीरो, दुक्खस्सन्तकरो मुनि।
‘‘Ayaṃ nāgo mahāvīro, dukkhassantakaro muni;
इमं दस्सनमागम्म, सब्बदुक्खा पमुच्चरे॥
Imaṃ dassanamāgamma, sabbadukkhā pamuccare.
२१३.
213.
‘‘दिस्वानाहं देवदेवं, लक्खणं उपधारयिं।
‘‘Disvānāhaṃ devadevaṃ, lakkhaṇaṃ upadhārayiṃ;
बुद्धो नु खो न वा बुद्धो, हन्द पस्सामि चक्खुमं॥
Buddho nu kho na vā buddho, handa passāmi cakkhumaṃ.
२१४.
214.
‘‘सहस्सारानि चक्कानि, दिस्सन्ति चरणुत्तमे।
‘‘Sahassārāni cakkāni, dissanti caraṇuttame;
लक्खणानिस्स दिस्वान, निट्ठं गच्छिं तथागते॥
Lakkhaṇānissa disvāna, niṭṭhaṃ gacchiṃ tathāgate.
२१५.
215.
‘‘सम्मज्जनिं गहेत्वान, सम्मज्जित्वानहं तदा।
‘‘Sammajjaniṃ gahetvāna, sammajjitvānahaṃ tadā;
अथ पुप्फे समानेत्वा, बुद्धसेट्ठं अपूजयिं॥
Atha pupphe samānetvā, buddhaseṭṭhaṃ apūjayiṃ.
२१६.
216.
‘‘पूजयित्वान तं बुद्धं, ओघतिण्णमनासवं।
‘‘Pūjayitvāna taṃ buddhaṃ, oghatiṇṇamanāsavaṃ;
एकंसं अजिनं कत्वा, नमस्सिं लोकनायकं॥
Ekaṃsaṃ ajinaṃ katvā, namassiṃ lokanāyakaṃ.
२१७.
217.
तं ञाणं कित्तयिस्सामि, सुणाथ मम भासतो॥
Taṃ ñāṇaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.
२१८.
218.
तव दस्सनमागम्म, कङ्खासोतं तरन्ति ते॥
Tava dassanamāgamma, kaṅkhāsotaṃ taranti te.
२१९.
219.
‘‘‘तुवं सत्था च केतु च, धजो यूपो च पाणिनं।
‘‘‘Tuvaṃ satthā ca ketu ca, dhajo yūpo ca pāṇinaṃ;
२२०.
220.
‘‘‘सक्का समुद्दे उदकं, पमेतुं आळ्हकेन वा।
‘‘‘Sakkā samudde udakaṃ, pametuṃ āḷhakena vā;
न त्वेव तव सब्बञ्ञु, ञाणं सक्का पमेतवे॥
Na tveva tava sabbaññu, ñāṇaṃ sakkā pametave.
२२१.
221.
‘‘‘धारेतुं पथविं सक्का, ठपेत्वा तुलमण्डले।
‘‘‘Dhāretuṃ pathaviṃ sakkā, ṭhapetvā tulamaṇḍale;
न त्वेव तव सब्बञ्ञु, ञाणं सक्का धरेतवे॥
Na tveva tava sabbaññu, ñāṇaṃ sakkā dharetave.
२२२.
222.
‘‘‘आकासो मिनितुं सक्का, रज्जुया अङ्गुलेन वा।
‘‘‘Ākāso minituṃ sakkā, rajjuyā aṅgulena vā;
न त्वेव तव सब्बञ्ञु, ञाणं सक्का पमेतवे॥
Na tveva tava sabbaññu, ñāṇaṃ sakkā pametave.
२२३.
223.
बुद्धञाणं उपादाय, उपमातो न युज्जरे॥
Buddhañāṇaṃ upādāya, upamāto na yujjare.
२२४.
224.
‘‘‘सदेवकस्स लोकस्स, चित्तं येसं पवत्तति।
‘‘‘Sadevakassa lokassa, cittaṃ yesaṃ pavattati;
२२५.
225.
‘‘‘येन ञाणेन पत्तोसि, केवलं बोधिमुत्तमं।
‘‘‘Yena ñāṇena pattosi, kevalaṃ bodhimuttamaṃ;
तेन ञाणेन सब्बञ्ञु, मद्दसी परतित्थिये’॥
Tena ñāṇena sabbaññu, maddasī paratitthiye’.
२२६.
226.
‘‘इमा गाथा थवित्वान, सुरुचि नाम तापसो।
‘‘Imā gāthā thavitvāna, suruci nāma tāpaso;
अजिनं पत्थरित्वान, पथवियं निसीदि सो॥
Ajinaṃ pattharitvāna, pathaviyaṃ nisīdi so.
२२७.
227.
‘‘चुल्लासीतिसहस्सानि, अज्झोगाळ्हो महण्णवे।
‘‘Cullāsītisahassāni, ajjhogāḷho mahaṇṇave;
अच्चुगतो तावदेव, गिरिराजा पवुच्चति॥
Accugato tāvadeva, girirājā pavuccati.
२२८.
228.
‘‘ताव अच्चुग्गतो नेरु, आयतो वित्थतो च सो।
‘‘Tāva accuggato neru, āyato vitthato ca so;
२२९.
229.
‘‘लक्खे ठपियमानम्हि, परिक्खयमगच्छथ।
‘‘Lakkhe ṭhapiyamānamhi, parikkhayamagacchatha;
न त्वेव तव सब्बञ्ञु, ञाणं सक्का पमेतवे॥
Na tveva tava sabbaññu, ñāṇaṃ sakkā pametave.
२३०.
230.
‘‘सुखुमच्छिकेन जालेन, उदकं यो परिक्खिपे।
‘‘Sukhumacchikena jālena, udakaṃ yo parikkhipe;
ये केचि उदके पाणा, अन्तोजालीकता सियुं॥
Ye keci udake pāṇā, antojālīkatā siyuṃ.
२३१.
231.
‘‘तथेव हि महावीर, ये केचि पुथुतित्थिया।
‘‘Tatheva hi mahāvīra, ye keci puthutitthiyā;
२३२.
232.
‘‘तव सुद्धेन ञाणेन, अनावरणदस्सिना।
‘‘Tava suddhena ñāṇena, anāvaraṇadassinā;
अन्तोजालीकता एते, ञाणं ते नातिवत्तरे॥
Antojālīkatā ete, ñāṇaṃ te nātivattare.
२३३.
233.
‘‘भगवा तम्हि समये, अनोमदस्सी महायसो।
‘‘Bhagavā tamhi samaye, anomadassī mahāyaso;
वुट्ठहित्वा समाधिम्हा, दिसं ओलोकयी जिनो॥
Vuṭṭhahitvā samādhimhā, disaṃ olokayī jino.
२३४.
234.
‘‘अनोमदस्सिमुनिनो, निसभो नाम सावको।
‘‘Anomadassimunino, nisabho nāma sāvako;
परिवुतो सतसहस्सेहि, सन्तचित्तेहि तादिभि॥
Parivuto satasahassehi, santacittehi tādibhi.
२३५.
235.
‘‘खीणासवेहि सुद्धेहि, छळभिञ्ञेहि झायिभि।
‘‘Khīṇāsavehi suddhehi, chaḷabhiññehi jhāyibhi;
चित्तमञ्ञाय बुद्धस्स, उपेसि लोकनायकं॥
Cittamaññāya buddhassa, upesi lokanāyakaṃ.
२३६.
236.
‘‘अन्तलिक्खे ठिता तत्थ, पदक्खिणमकंसु ते।
‘‘Antalikkhe ṭhitā tattha, padakkhiṇamakaṃsu te;
२३७.
237.
‘‘अनोमदस्सी भगवा, लोकजेट्ठो नरासभो।
‘‘Anomadassī bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
भिक्खुसङ्घे निसिदित्वा, सितं पातुकरी जिनो॥
Bhikkhusaṅghe nisiditvā, sitaṃ pātukarī jino.
२३८.
238.
‘‘वरुणो नामुपट्ठाको, अनोमदस्सिस्स सत्थुनो।
‘‘Varuṇo nāmupaṭṭhāko, anomadassissa satthuno;
एकंसं चीवरं कत्वा, अपुच्छि लोकनायकं॥
Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, apucchi lokanāyakaṃ.
२३९.
239.
‘‘‘को नु खो भगवा हेतु, सितकम्मस्स सत्थुनो।
‘‘‘Ko nu kho bhagavā hetu, sitakammassa satthuno;
न हि बुद्धा अहेतूहि, सितं पातुकरोन्ति ते’॥
Na hi buddhā ahetūhi, sitaṃ pātukaronti te’.
२४०.
240.
‘‘अनोमदस्सी भगवा, लोकजेट्ठो नरासभो।
‘‘Anomadassī bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
भिक्खुमज्झे निसीदित्वा, इमं गाथं अभासथ॥
Bhikkhumajjhe nisīditvā, imaṃ gāthaṃ abhāsatha.
२४१.
241.
‘‘‘यो मं पुप्फेन पूजेसि, ञाणञ्चापि अनुत्थवि।
‘‘‘Yo maṃ pupphena pūjesi, ñāṇañcāpi anutthavi;
तमहं कित्तयिस्सामि, सुणोथ मम भासतो॥
Tamahaṃ kittayissāmi, suṇotha mama bhāsato.
२४२.
242.
‘‘‘बुद्धस्स गिरमञ्ञाय, सब्बे देवा समागता।
‘‘‘Buddhassa giramaññāya, sabbe devā samāgatā;
सद्धम्मं सोतुकामा ते, सम्बुद्धमुपसङ्कमुं॥
Saddhammaṃ sotukāmā te, sambuddhamupasaṅkamuṃ.
२४३.
243.
‘‘‘दससु लोकधातूसु, देवकाया महिद्धिका।
‘‘‘Dasasu lokadhātūsu, devakāyā mahiddhikā;
सद्धम्मं सोतुकामा ते, सम्बुद्धमुपसङ्कमुं॥
Saddhammaṃ sotukāmā te, sambuddhamupasaṅkamuṃ.
२४४.
244.
‘‘‘हत्थी अस्सा रथा पत्ती, सेना च चतुरङ्गिनी।
‘‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā ca caturaṅginī;
परिवारेस्सन्तिमं निच्चं, बुद्धपूजायिदं फलं॥
Parivāressantimaṃ niccaṃ, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
२४५.
245.
‘‘‘सट्ठितूरियसहस्सानि, भेरियो समलङ्कता।
‘‘‘Saṭṭhitūriyasahassāni, bheriyo samalaṅkatā;
उपट्ठिस्सन्तिमं निच्चं, बुद्धपूजायिदं फलं॥
Upaṭṭhissantimaṃ niccaṃ, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
२४६.
246.
‘‘‘सोळसित्थिसहस्सानि, नारियो समलङ्कता।
‘‘‘Soḷasitthisahassāni, nāriyo samalaṅkatā;
विचित्तवत्थाभरणा, आमुत्तमणिकुण्डला॥
Vicittavatthābharaṇā, āmuttamaṇikuṇḍalā.
२४७.
247.
‘‘‘अळारपम्हा हसुला, सुसञ्ञा तनुमज्झिमा।
‘‘‘Aḷārapamhā hasulā, susaññā tanumajjhimā;
परिवारेस्सन्तिमं निच्चं, बुद्धपूजायिदं फलं॥
Parivāressantimaṃ niccaṃ, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
२४८.
248.
‘‘‘कप्पसतसहस्सानि, देवलोके रमिस्सति।
‘‘‘Kappasatasahassāni, devaloke ramissati;
सहस्सक्खत्तुं चक्कवत्ती, राजा रट्ठे भविस्सति॥
Sahassakkhattuṃ cakkavattī, rājā raṭṭhe bhavissati.
२४९.
249.
‘‘‘सहस्सक्खत्तुं देविन्दो, देवरज्जं करिस्सति।
‘‘‘Sahassakkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissati;
२५०.
250.
ब्राह्मणी सारिया नाम, धारयिस्सति कुच्छिना॥
Brāhmaṇī sāriyā nāma, dhārayissati kucchinā.
२५१.
251.
‘‘‘मातुया नामगोत्तेन, पञ्ञायिस्सतियं नरो।
‘‘‘Mātuyā nāmagottena, paññāyissatiyaṃ naro;
सारिपुत्तोति नामेन, तिक्खपञ्ञो भविस्सति॥
Sāriputtoti nāmena, tikkhapañño bhavissati.
२५२.
252.
‘‘‘असीतिकोटी छड्डेत्वा, पब्बजिस्सतिकिञ्चनो।
‘‘‘Asītikoṭī chaḍḍetvā, pabbajissatikiñcano;
गवेसन्तो सन्तिपदं, चरिस्सति महिं इमं॥
Gavesanto santipadaṃ, carissati mahiṃ imaṃ.
२५३.
253.
‘‘‘अप्परिमेय्ये इतो कप्पे, ओक्काककुलसम्भवो।
‘‘‘Apparimeyye ito kappe, okkākakulasambhavo;
गोतमो नाम गोत्तेन, सत्था लोके भविस्सति॥
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
२५४.
254.
‘‘‘तस्स धम्मेसु दायादो, ओरसो धम्मनिम्मितो।
‘‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
सारिपुत्तोति नामेन, हेस्सति अग्गसावको॥
Sāriputtoti nāmena, hessati aggasāvako.
२५५.
255.
२५६.
256.
‘‘‘तथेवायं सारिपुत्तो, सके तीसु विसारदो।
‘‘‘Tathevāyaṃ sāriputto, sake tīsu visārado;
२५७.
257.
‘‘‘हिमवन्तमुपादाय, सागरञ्च महोदधिं।
‘‘‘Himavantamupādāya, sāgarañca mahodadhiṃ;
एत्थन्तरे यं पुलिनं, गणनातो असङ्खियं॥
Etthantare yaṃ pulinaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ.
२५८.
258.
‘‘‘तम्पि सक्का असेसेन, सङ्खातुं गणना यथा।
‘‘‘Tampi sakkā asesena, saṅkhātuṃ gaṇanā yathā;
न त्वेव सारिपुत्तस्स, पञ्ञायन्तो भविस्सति॥
Na tveva sāriputtassa, paññāyanto bhavissati.
२५९.
259.
‘‘‘लक्खे ठपियमानम्हि, खीये गङ्गाय वालुका।
‘‘‘Lakkhe ṭhapiyamānamhi, khīye gaṅgāya vālukā;
न त्वेव सारिपुत्तस्स, पञ्ञायन्तो भविस्सति॥
Na tveva sāriputtassa, paññāyanto bhavissati.
२६०.
260.
‘‘‘महासमुद्दे ऊमियो, गणनातो असङ्खिया।
‘‘‘Mahāsamudde ūmiyo, gaṇanāto asaṅkhiyā;
तथेव सारिपुत्तस्स, पञ्ञायन्तो न हेस्सति॥
Tatheva sāriputtassa, paññāyanto na hessati.
२६१.
261.
‘‘‘आराधयित्वा सम्बुद्धं, गोतमं सक्यपुङ्गवं।
‘‘‘Ārādhayitvā sambuddhaṃ, gotamaṃ sakyapuṅgavaṃ;
पञ्ञाय पारमिं गन्त्वा, हेस्सति अग्गसावको॥
Paññāya pāramiṃ gantvā, hessati aggasāvako.
२६२.
262.
‘‘‘पवत्तितं धम्मचक्कं, सक्यपुत्तेन तादिना।
‘‘‘Pavattitaṃ dhammacakkaṃ, sakyaputtena tādinā;
अनुवत्तेस्सति सम्मा, वस्सेन्तो धम्मवुट्ठियो॥
Anuvattessati sammā, vassento dhammavuṭṭhiyo.
२६३.
263.
‘‘‘सब्बमेतं अभिञ्ञाय, गोतमो सक्यपुङ्गवो।
‘‘‘Sabbametaṃ abhiññāya, gotamo sakyapuṅgavo;
भिक्खुसङ्घे निसीदित्वा, अग्गट्ठाने ठपेस्सति’॥
Bhikkhusaṅghe nisīditvā, aggaṭṭhāne ṭhapessati’.
२६४.
264.
‘‘अहो मे सुकतं कम्मं, अनोमदस्सिस्स सत्थुनो।
‘‘Aho me sukataṃ kammaṃ, anomadassissa satthuno;
२६५.
265.
‘‘अपरिमेय्ये कतं कम्मं, फलं दस्सेसि मे इध।
‘‘Aparimeyye kataṃ kammaṃ, phalaṃ dassesi me idha;
सुमुत्तो सरवेगोव, किलेसे झापयिं अहं॥
Sumutto saravegova, kilese jhāpayiṃ ahaṃ.
२६६.
266.
‘‘असङ्खतं गवेसन्तो, निब्बानं अचलं पदं।
‘‘Asaṅkhataṃ gavesanto, nibbānaṃ acalaṃ padaṃ;
विचिनं तित्थिये सब्बे, एसाहं संसरिं भवे॥
Vicinaṃ titthiye sabbe, esāhaṃ saṃsariṃ bhave.
२६७.
267.
‘‘यथापि ब्याधितो पोसो, परियेसेय्य ओसधं।
‘‘Yathāpi byādhito poso, pariyeseyya osadhaṃ;
२६८.
268.
‘‘असङ्खतं गवेसन्तो, निब्बानं अमतं पदं।
‘‘Asaṅkhataṃ gavesanto, nibbānaṃ amataṃ padaṃ;
२६९.
269.
‘‘जटाभारेन भरितो, अजिनुत्तरनिवासनो।
‘‘Jaṭābhārena bharito, ajinuttaranivāsano;
अभिञ्ञापारमिं गन्त्वा, ब्रह्मलोकं अगच्छिहं॥
Abhiññāpāramiṃ gantvā, brahmalokaṃ agacchihaṃ.
२७०.
270.
‘‘नत्थि बाहिरके सुद्धि, ठपेत्वा जिनसासनं।
‘‘Natthi bāhirake suddhi, ṭhapetvā jinasāsanaṃ;
ये केचि बुद्धिमा सत्ता, सुज्झन्ति जिनसासने॥
Ye keci buddhimā sattā, sujjhanti jinasāsane.
२७१.
271.
२७२.
272.
‘‘यथा सारत्थिको पोसो, कदलिं छेत्वान फालये।
‘‘Yathā sāratthiko poso, kadaliṃ chetvāna phālaye;
न तत्थ सारं विन्देय्य, सारेन रित्तको हि सो॥
Na tattha sāraṃ vindeyya, sārena rittako hi so.
२७३.
273.
‘‘तथेव तित्थिया लोके, नानादिट्ठी बहुज्जना।
‘‘Tatheva titthiyā loke, nānādiṭṭhī bahujjanā;
असङ्खतेन रित्तासे, सारेन कदली यथा॥
Asaṅkhatena rittāse, sārena kadalī yathā.
२७४.
274.
‘‘पच्छिमे भवसम्पत्ते, ब्रह्मबन्धु अहोसहं।
‘‘Pacchime bhavasampatte, brahmabandhu ahosahaṃ;
महाभोगं छड्डेत्वान, पब्बजिं अनगारियं॥
Mahābhogaṃ chaḍḍetvāna, pabbajiṃ anagāriyaṃ.
पठमभाणवारं।
Paṭhamabhāṇavāraṃ.
२७५.
275.
‘‘अज्झायको मन्तधरो, तिण्णं वेदान पारगू।
‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;
२७६.
276.
‘‘सावको ते महावीर, अस्सजि नाम ब्राह्मणो।
‘‘Sāvako te mahāvīra, assaji nāma brāhmaṇo;
दुरासदो उग्गतेजो, पिण्डाय चरती तदा॥
Durāsado uggatejo, piṇḍāya caratī tadā.
२७७.
277.
‘‘तमद्दसासिं सप्पञ्ञं, मुनिं मोने समाहितं।
‘‘Tamaddasāsiṃ sappaññaṃ, muniṃ mone samāhitaṃ;
सन्तचित्तं महानागं, सुफुल्लं पदुमं यथा॥
Santacittaṃ mahānāgaṃ, suphullaṃ padumaṃ yathā.
२७८.
278.
‘‘दिस्वा मे चित्तमुप्पज्जि, सुदन्तं सुद्धमानसं।
‘‘Disvā me cittamuppajji, sudantaṃ suddhamānasaṃ;
उसभं पवरं वीरं, अरहायं भविस्सति॥
Usabhaṃ pavaraṃ vīraṃ, arahāyaṃ bhavissati.
२७९.
279.
‘‘पासादिको इरियति, अभिरूपो सुसंवुतो।
‘‘Pāsādiko iriyati, abhirūpo susaṃvuto;
उत्तमे दमथे दन्तो, अमतदस्सी भविस्सति॥
Uttame damathe danto, amatadassī bhavissati.
२८०.
280.
‘‘यंनूनाहं उत्तमत्थं, पुच्छेय्यं तुट्ठमानसं।
‘‘Yaṃnūnāhaṃ uttamatthaṃ, puccheyyaṃ tuṭṭhamānasaṃ;
सो मे पुट्ठो कथेस्सति, पटिपुच्छामहं तदा॥
So me puṭṭho kathessati, paṭipucchāmahaṃ tadā.
२८१.
281.
ओकासं पटिमानेन्तो, पुच्छितुं अमतं पदं॥
Okāsaṃ paṭimānento, pucchituṃ amataṃ padaṃ.
२८२.
282.
‘‘वीथिन्तरे अनुप्पत्तं, उपगन्त्वान पुच्छहं।
‘‘Vīthintare anuppattaṃ, upagantvāna pucchahaṃ;
‘कथं गोत्तोसि त्वं वीर, कस्स सिस्सोसि मारिस’॥
‘Kathaṃ gottosi tvaṃ vīra, kassa sissosi mārisa’.
२८३.
283.
‘‘सो मे पुट्ठो वियाकासि, असम्भीतोव केसरी।
‘‘So me puṭṭho viyākāsi, asambhītova kesarī;
‘बुद्धो लोके समुप्पन्नो, तस्स सिस्सोम्हि आवुसो’॥
‘Buddho loke samuppanno, tassa sissomhi āvuso’.
२८४.
284.
‘‘‘कीदिसं ते महावीर, अनुजात महायस।
‘‘‘Kīdisaṃ te mahāvīra, anujāta mahāyasa;
बुद्धस्स सासनं धम्मं, साधु मे कथयस्सु भो’॥
Buddhassa sāsanaṃ dhammaṃ, sādhu me kathayassu bho’.
२८५.
285.
‘‘सो मे पुट्ठो कथी सब्बं, गम्भीरं निपुणं पदं।
‘‘So me puṭṭho kathī sabbaṃ, gambhīraṃ nipuṇaṃ padaṃ;
तण्हासल्लस्स हन्तारं, सब्बदुक्खापनूदनं॥
Taṇhāsallassa hantāraṃ, sabbadukkhāpanūdanaṃ.
२८६.
286.
‘‘‘ये धम्मा हेतुप्पभवा, तेसं हेतुं तथागतो आह।
‘‘‘Ye dhammā hetuppabhavā, tesaṃ hetuṃ tathāgato āha;
तेसञ्च यो निरोधो, एवं वादी महासमणो’॥
Tesañca yo nirodho, evaṃ vādī mahāsamaṇo’.
२८७.
287.
‘‘सोहं विस्सज्जिते पञ्हे, पठमं फलमज्झगं।
‘‘Sohaṃ vissajjite pañhe, paṭhamaṃ phalamajjhagaṃ;
विरजो विमलो आसिं, सुत्वान जिनसासनं॥
Virajo vimalo āsiṃ, sutvāna jinasāsanaṃ.
२८८.
288.
‘‘सुत्वान मुनिनो वाक्यं, पस्सित्वा धम्ममुत्तमं।
‘‘Sutvāna munino vākyaṃ, passitvā dhammamuttamaṃ;
परियोगाळ्हसद्धम्मो, इमं गाथमभासहं॥
Pariyogāḷhasaddhammo, imaṃ gāthamabhāsahaṃ.
२८९.
289.
‘‘‘एसेव धम्मो यदि तावदेव, पच्चब्यथपदमसोकं।
‘‘‘Eseva dhammo yadi tāvadeva, paccabyathapadamasokaṃ;
अदिट्ठं अब्भतीतं, बहुकेहि कप्पनहुतेहि’॥
Adiṭṭhaṃ abbhatītaṃ, bahukehi kappanahutehi’.
२९०.
290.
‘‘स्वाहं धम्मं गवेसन्तो, कुतित्थे सञ्चरिं अहं।
‘‘Svāhaṃ dhammaṃ gavesanto, kutitthe sañcariṃ ahaṃ;
सो मे अत्थो अनुप्पत्तो, कालो मे नप्पमज्जितुं॥
So me attho anuppatto, kālo me nappamajjituṃ.
२९१.
291.
‘‘तोसितोहं अस्सजिना, पत्वान अचलं पदं।
‘‘Tositohaṃ assajinā, patvāna acalaṃ padaṃ;
सहायकं गवेसन्तो, अस्समं अगमासहं॥
Sahāyakaṃ gavesanto, assamaṃ agamāsahaṃ.
२९२.
292.
‘‘दूरतोव ममं दिस्वा, सहायो मे सुसिक्खितो।
‘‘Dūratova mamaṃ disvā, sahāyo me susikkhito;
२९३.
293.
‘‘‘पसन्नमुखनेत्तोसि, मुनिभावोव दिस्सति।
‘‘‘Pasannamukhanettosi, munibhāvova dissati;
अमताधिगतो कच्चि, निब्बानमच्चुतं पदं॥
Amatādhigato kacci, nibbānamaccutaṃ padaṃ.
२९४.
294.
‘‘‘सुभानुरूपो आयासि, आनेञ्जकारितो विय।
‘‘‘Subhānurūpo āyāsi, āneñjakārito viya;
२९५.
295.
‘‘‘अमतं मयाधिगतं, सोकसल्लापनूदनं।
‘‘‘Amataṃ mayādhigataṃ, sokasallāpanūdanaṃ;
त्वम्पि तं अधिगच्छेसि 91, गच्छाम बुद्धसन्तिकं’॥
Tvampi taṃ adhigacchesi 92, gacchāma buddhasantikaṃ’.
२९६.
296.
‘‘साधूति सो पटिस्सुत्वा, सहायो मे सुसिक्खितो।
‘‘Sādhūti so paṭissutvā, sahāyo me susikkhito;
२९७.
297.
‘‘उभोपि पब्बजिस्साम, सक्यपुत्त तवन्तिके।
‘‘Ubhopi pabbajissāma, sakyaputta tavantike;
तव सासनमागम्म, विहराम अनासवा॥
Tava sāsanamāgamma, viharāma anāsavā.
२९८.
298.
‘‘कोलितो इद्धिया सेट्ठो, अहं पञ्ञाय पारगो।
‘‘Kolito iddhiyā seṭṭho, ahaṃ paññāya pārago;
उभोव एकतो हुत्वा, सासनं सोभयामसे॥
Ubhova ekato hutvā, sāsanaṃ sobhayāmase.
२९९.
299.
‘‘अपरियोसितसङ्कप्पो , कुतित्थे सञ्चरिं अहं।
‘‘Apariyositasaṅkappo , kutitthe sañcariṃ ahaṃ;
तव दस्सनमागम्म, सङ्कप्पो पूरितो मम॥
Tava dassanamāgamma, saṅkappo pūrito mama.
३००.
300.
‘‘पथवियं पतिट्ठाय, पुप्फन्ति समये दुमा।
‘‘Pathaviyaṃ patiṭṭhāya, pupphanti samaye dumā;
दिब्बगन्धा सम्पवन्ति, तोसेन्ति सब्बपाणिनं॥
Dibbagandhā sampavanti, tosenti sabbapāṇinaṃ.
३०१.
301.
‘‘तथेवाहं महावीर, सक्यपुत्त महायस।
‘‘Tathevāhaṃ mahāvīra, sakyaputta mahāyasa;
सासने ते पतिट्ठाय, समयेसामि पुप्फितुं॥
Sāsane te patiṭṭhāya, samayesāmi pupphituṃ.
३०२.
302.
‘‘विमुत्तिपुप्फं एसन्तो, भवसंसारमोचनं।
‘‘Vimuttipupphaṃ esanto, bhavasaṃsāramocanaṃ;
विमुत्तिपुप्फलाभेन, तोसेमि सब्बपाणिनं॥
Vimuttipupphalābhena, tosemi sabbapāṇinaṃ.
३०३.
303.
‘‘यावता बुद्धखेत्तम्हि, ठपेत्वान महामुनिं।
‘‘Yāvatā buddhakhettamhi, ṭhapetvāna mahāmuniṃ;
पञ्ञाय सदिसो नत्थि, तव पुत्तस्स चक्खुम॥
Paññāya sadiso natthi, tava puttassa cakkhuma.
३०४.
304.
‘‘सुविनीता च ते सिस्सा, परिसा च सुसिक्खिता।
‘‘Suvinītā ca te sissā, parisā ca susikkhitā;
उत्तमे दमथे दन्ता, परिवारेन्ति तं सदा॥
Uttame damathe dantā, parivārenti taṃ sadā.
३०५.
305.
‘‘झायी झानरता धीरा, सन्तचित्ता समाहिता।
‘‘Jhāyī jhānaratā dhīrā, santacittā samāhitā;
मुनी मोनेय्यसम्पन्ना, परिवारेन्ति तं सदा॥
Munī moneyyasampannā, parivārenti taṃ sadā.
३०६.
306.
‘‘अप्पिच्छा निपका धीरा, अप्पाहारा अलोलुपा।
‘‘Appicchā nipakā dhīrā, appāhārā alolupā;
लाभालाभेन सन्तुट्ठा, परिवारेन्ति तं सदा॥
Lābhālābhena santuṭṭhā, parivārenti taṃ sadā.
३०७.
307.
‘‘आरञ्ञिका धुतरता, झायिनो लूखचीवरा।
‘‘Āraññikā dhutaratā, jhāyino lūkhacīvarā;
विवेकाभिरता धीरा, परिवारेन्ति तं सदा॥
Vivekābhiratā dhīrā, parivārenti taṃ sadā.
३०८.
308.
‘‘पटिपन्ना फलट्ठा च, सेखा फलसमङ्गिनो।
‘‘Paṭipannā phalaṭṭhā ca, sekhā phalasamaṅgino;
३०९.
309.
‘‘सोतापन्ना च विमला, सकदागामिनो च ये।
‘‘Sotāpannā ca vimalā, sakadāgāmino ca ye;
अनागामी च अरहा, परिवारेन्ति तं सदा॥
Anāgāmī ca arahā, parivārenti taṃ sadā.
३१०.
310.
‘‘सतिपट्ठानकुसला, बोज्झङ्गभावनारता।
‘‘Satipaṭṭhānakusalā, bojjhaṅgabhāvanāratā;
सावका ते बहू सब्बे, परिवारेन्ति तं सदा॥
Sāvakā te bahū sabbe, parivārenti taṃ sadā.
३११.
311.
‘‘इद्धिपादेसु कुसला, समाधिभावनारता।
‘‘Iddhipādesu kusalā, samādhibhāvanāratā;
सम्मप्पधानानुयुत्ता, परिवारेन्ति तं सदा॥
Sammappadhānānuyuttā, parivārenti taṃ sadā.
३१२.
312.
‘‘तेविज्जा छळभिञ्ञा च, इद्धिया पारमिं गता।
‘‘Tevijjā chaḷabhiññā ca, iddhiyā pāramiṃ gatā;
पञ्ञाय पारमिं पत्ता, परिवारेन्ति तं सदा॥
Paññāya pāramiṃ pattā, parivārenti taṃ sadā.
३१३.
313.
‘‘एदिसा ते महावीर, तव सिस्सा सुसिक्खिता।
‘‘Edisā te mahāvīra, tava sissā susikkhitā;
दुरासदा उग्गतेजा, परिवारेन्ति तं सदा॥
Durāsadā uggatejā, parivārenti taṃ sadā.
३१४.
314.
‘‘तेहि सिस्सेहि परिवुतो, सञ्ञतेहि तपस्सिभि।
‘‘Tehi sissehi parivuto, saññatehi tapassibhi;
मिगराजावसम्भीतो, उळुराजाव सोभसि॥
Migarājāvasambhīto, uḷurājāva sobhasi.
३१५.
315.
‘‘पथवियं पतिट्ठाय, रुहन्ति धरणीरुहा।
‘‘Pathaviyaṃ patiṭṭhāya, ruhanti dharaṇīruhā;
वेपुल्लतं पापुणन्ति, फलञ्च दस्सयन्ति ते॥
Vepullataṃ pāpuṇanti, phalañca dassayanti te.
३१६.
316.
‘‘पथवीसदिसो त्वंसि, सक्यपुत्त महायस।
‘‘Pathavīsadiso tvaṃsi, sakyaputta mahāyasa;
सासने ते पतिट्ठाय, लभन्ति अमतं फलं॥
Sāsane te patiṭṭhāya, labhanti amataṃ phalaṃ.
३१७.
317.
‘‘सिन्धु सरस्सती चेव, नदियो चन्दभागिका।
‘‘Sindhu sarassatī ceva, nadiyo candabhāgikā;
गङ्गा च यमुना चेव, सरभू च अथो मही॥
Gaṅgā ca yamunā ceva, sarabhū ca atho mahī.
३१८.
318.
‘‘एतासं सन्दमानानं, सागरो सम्पटिच्छति।
‘‘Etāsaṃ sandamānānaṃ, sāgaro sampaṭicchati;
जहन्ति पुरिमं नामं, सागरोतेव ञायति॥
Jahanti purimaṃ nāmaṃ, sāgaroteva ñāyati.
३१९.
319.
‘‘तथेविमे चतुब्बण्णा, पब्बजित्वा तवन्तिके।
‘‘Tathevime catubbaṇṇā, pabbajitvā tavantike;
जहन्ति पुरिमं नामं, बुद्धपुत्ताति ञायरे॥
Jahanti purimaṃ nāmaṃ, buddhaputtāti ñāyare.
३२०.
320.
‘‘यथापि चन्दो विमलो, गच्छं आकासधातुया।
‘‘Yathāpi cando vimalo, gacchaṃ ākāsadhātuyā;
सब्बे तारगणे लोके, आभाय अतिरोचति॥
Sabbe tāragaṇe loke, ābhāya atirocati.
३२१.
321.
‘‘तथेव त्वं महावीर, परिवुतो देवमानुसे।
‘‘Tatheva tvaṃ mahāvīra, parivuto devamānuse;
एते सब्बे अतिक्कम्म, जलसि सब्बदा तुवं॥
Ete sabbe atikkamma, jalasi sabbadā tuvaṃ.
३२२.
322.
‘‘गम्भीरे उट्ठिता ऊमी, न वेलमतिवत्तरे।
‘‘Gambhīre uṭṭhitā ūmī, na velamativattare;
३२३.
323.
‘‘तथेव तित्थिया लोके, नानादिट्ठी बहुज्जना।
‘‘Tatheva titthiyā loke, nānādiṭṭhī bahujjanā;
धम्मं वादितुकामा ते, नातिवत्तन्ति तं मुनिं॥
Dhammaṃ vāditukāmā te, nātivattanti taṃ muniṃ.
३२४.
324.
‘‘सचे च तं पापुणन्ति, पटिवादेहि चक्खुम।
‘‘Sace ca taṃ pāpuṇanti, paṭivādehi cakkhuma;
तवन्तिकं उपागन्त्वा, सञ्चुण्णाव भवन्ति ते॥
Tavantikaṃ upāgantvā, sañcuṇṇāva bhavanti te.
३२५.
325.
‘‘यथापि उदके जाता, कुमुदा मन्दालका बहू।
‘‘Yathāpi udake jātā, kumudā mandālakā bahū;
३२६.
326.
‘‘तथेव बहुका सत्ता, लोके जाता विरूहरे।
‘‘Tatheva bahukā sattā, loke jātā virūhare;
अट्टिता रागदोसेन, कद्दमे कुमुदं यथा॥
Aṭṭitā rāgadosena, kaddame kumudaṃ yathā.
३२७.
327.
‘‘यथापि पदुमं जलजं, जलमज्झे विरूहति।
‘‘Yathāpi padumaṃ jalajaṃ, jalamajjhe virūhati;
न सो लिम्पति तोयेन, परिसुद्धो हि केसरी॥
Na so limpati toyena, parisuddho hi kesarī.
३२८.
328.
‘‘तथेव त्वं महावीर, लोके जातो महामुनि।
‘‘Tatheva tvaṃ mahāvīra, loke jāto mahāmuni;
नोपलिम्पसि लोकेन, तोयेन पदुमं यथा॥
Nopalimpasi lokena, toyena padumaṃ yathā.
३२९.
329.
‘‘यथापि रम्मके मासे, बहू पुप्फन्ति वारिजा।
‘‘Yathāpi rammake māse, bahū pupphanti vārijā;
नातिक्कमन्ति तं मासं, समयो पुप्फनाय सो॥
Nātikkamanti taṃ māsaṃ, samayo pupphanāya so.
३३०.
330.
‘‘तथेव त्वं महावीर, पुप्फितो ते विमुत्तिया।
‘‘Tatheva tvaṃ mahāvīra, pupphito te vimuttiyā;
सासनं नातिवत्तन्ति, पदुमं वारिजं यथा॥
Sāsanaṃ nātivattanti, padumaṃ vārijaṃ yathā.
३३१.
331.
‘‘सुपुप्फितो सालराजा, दिब्बगन्धं पवायति।
‘‘Supupphito sālarājā, dibbagandhaṃ pavāyati;
अञ्ञसालेहि परिवुतो, सालराजाव सोभति॥
Aññasālehi parivuto, sālarājāva sobhati.
३३२.
332.
‘‘तथेव त्वं महावीर, बुद्धञाणेन पुप्फितो।
‘‘Tatheva tvaṃ mahāvīra, buddhañāṇena pupphito;
भिक्खुसङ्घपरिवुतो, सालराजाव सोभसि॥
Bhikkhusaṅghaparivuto, sālarājāva sobhasi.
३३३.
333.
‘‘यथापि सेलो हिमवा, ओसधो सब्बपाणिनं।
‘‘Yathāpi selo himavā, osadho sabbapāṇinaṃ;
नागानं असुरानञ्च, देवतानञ्च आलयो॥
Nāgānaṃ asurānañca, devatānañca ālayo.
३३४.
334.
‘‘तथेव त्वं महावीर, ओसधो विय पाणिनं।
‘‘Tatheva tvaṃ mahāvīra, osadho viya pāṇinaṃ;
तेविज्जा छळभिञ्ञा च, इद्धिया पारमिं गता॥
Tevijjā chaḷabhiññā ca, iddhiyā pāramiṃ gatā.
३३५.
335.
‘‘अनुसिट्ठा महावीर, तया कारुणिकेन ते।
‘‘Anusiṭṭhā mahāvīra, tayā kāruṇikena te;
रमन्ति धम्मरतिया, वसन्ति तव सासने॥
Ramanti dhammaratiyā, vasanti tava sāsane.
३३६.
336.
‘‘मिगराजा यथा सीहो, अभिनिक्खम्म आसया।
‘‘Migarājā yathā sīho, abhinikkhamma āsayā;
तिक्खत्तुं अभिनादति॥
Tikkhattuṃ abhinādati.
३३७.
337.
‘‘सब्बे मिगा उत्तसन्ति, मिगराजस्स गज्जतो।
‘‘Sabbe migā uttasanti, migarājassa gajjato;
तथा हि जातिमा एसो, पसू तासेति सब्बदा॥
Tathā hi jātimā eso, pasū tāseti sabbadā.
३३८.
338.
‘‘गज्जतो ते महावीर, वसुधा सम्पकम्पति।
‘‘Gajjato te mahāvīra, vasudhā sampakampati;
बोधनेय्यावबुज्झन्ति, तसन्ति मारकायिका॥
Bodhaneyyāvabujjhanti, tasanti mārakāyikā.
३३९.
339.
‘‘तसन्ति तित्थिया सब्बे, नदतो ते महामुनि।
‘‘Tasanti titthiyā sabbe, nadato te mahāmuni;
काका सेनाव विब्भन्ता, मिगरञ्ञा यथा मिगा॥
Kākā senāva vibbhantā, migaraññā yathā migā.
३४०.
340.
‘‘ये केचि गणिनो लोके, सत्थारोति पवुच्चरे।
‘‘Ye keci gaṇino loke, satthāroti pavuccare;
परम्परागतं धम्मं, देसेन्ति परिसाय ते॥
Paramparāgataṃ dhammaṃ, desenti parisāya te.
३४१.
341.
‘‘न हेवं त्वं महावीर, धम्मं देसेसि पाणिनं।
‘‘Na hevaṃ tvaṃ mahāvīra, dhammaṃ desesi pāṇinaṃ;
सामं सच्चानि बुज्झित्वा, केवलं बोधिपक्खियं॥
Sāmaṃ saccāni bujjhitvā, kevalaṃ bodhipakkhiyaṃ.
३४२.
342.
‘‘आसयानुसयं ञत्वा, इन्द्रियानं बलाबलं।
‘‘Āsayānusayaṃ ñatvā, indriyānaṃ balābalaṃ;
भब्बाभब्बे विदित्वान, महामेघोव गज्जसि॥
Bhabbābhabbe viditvāna, mahāmeghova gajjasi.
३४३.
343.
‘‘चक्कवाळपरियन्ता , निसिन्ना परिसा भवे।
‘‘Cakkavāḷapariyantā , nisinnā parisā bhave;
३४४.
344.
‘‘सब्बेसं चित्तमञ्ञाय, ओपम्मकुसलो मुनि।
‘‘Sabbesaṃ cittamaññāya, opammakusalo muni;
एकं पञ्हं कथेन्तोव, विमतिं छिन्दसि 105 पाणिनं॥
Ekaṃ pañhaṃ kathentova, vimatiṃ chindasi 106 pāṇinaṃ.
३४५.
345.
‘‘उपतिस्ससदिसेहेव, वसुधा पूरिता भवे।
‘‘Upatissasadiseheva, vasudhā pūritā bhave;
सब्बेव ते पञ्जलिका, कित्तयुं लोकनायकं॥
Sabbeva te pañjalikā, kittayuṃ lokanāyakaṃ.
३४६.
346.
‘‘कप्पं वा ते कित्तयन्ता, नानावण्णेहि कित्तयुं।
‘‘Kappaṃ vā te kittayantā, nānāvaṇṇehi kittayuṃ;
३४७.
347.
‘‘यथासकेन थामेन, कित्तितो हि मया जिनो।
‘‘Yathāsakena thāmena, kittito hi mayā jino;
कप्पकोटीपि कित्तेन्ता, एवमेव पकित्तयुं॥
Kappakoṭīpi kittentā, evameva pakittayuṃ.
३४८.
348.
‘‘सचे हि कोचि देवो वा, मनुस्सो वा सुसिक्खितो।
‘‘Sace hi koci devo vā, manusso vā susikkhito;
पमेतुं परिकप्पेय्य, विघातंव लभेय्य सो॥
Pametuṃ parikappeyya, vighātaṃva labheyya so.
३४९.
349.
‘‘सासने ते पतिट्ठाय, सक्यपुत्त महायस।
‘‘Sāsane te patiṭṭhāya, sakyaputta mahāyasa;
पञ्ञाय पारमिं गन्त्वा, विहरामि अनासवो॥
Paññāya pāramiṃ gantvā, viharāmi anāsavo.
३५०.
350.
‘‘तित्थिये सम्पमद्दामि, वत्तेमि जिनसासनं।
‘‘Titthiye sampamaddāmi, vattemi jinasāsanaṃ;
धम्मसेनापति अज्ज, सक्यपुत्तस्स सासने॥
Dhammasenāpati ajja, sakyaputtassa sāsane.
३५१.
351.
‘‘अपरिमेय्ये कतं कम्मं, फलं दस्सेसि मे इध।
‘‘Aparimeyye kataṃ kammaṃ, phalaṃ dassesi me idha;
३५२.
352.
‘‘यो कोचि मनुजो भारं, धारेय्य मत्थके सदा।
‘‘Yo koci manujo bhāraṃ, dhāreyya matthake sadā;
भारेन दुक्खितो अस्स, भारेहि भरितो तथा॥
Bhārena dukkhito assa, bhārehi bharito tathā.
३५३.
353.
‘‘डय्हमानो तीहग्गीहि, भवेसु संसरिं अहं।
‘‘Ḍayhamāno tīhaggīhi, bhavesu saṃsariṃ ahaṃ;
भरितो भवभारेन, गिरिं उच्चारितो यथा॥
Bharito bhavabhārena, giriṃ uccārito yathā.
३५४.
354.
‘‘ओरोपितो च मे भारो, भवा उग्घाटिता मया।
‘‘Oropito ca me bhāro, bhavā ugghāṭitā mayā;
करणीयं कतं सब्बं, सक्यपुत्तस्स सासने॥
Karaṇīyaṃ kataṃ sabbaṃ, sakyaputtassa sāsane.
३५५.
355.
‘‘यावता बुद्धखेत्तम्हि, ठपेत्वा सक्यपुङ्गवं।
‘‘Yāvatā buddhakhettamhi, ṭhapetvā sakyapuṅgavaṃ;
अहं अग्गोम्हि पञ्ञाय, सदिसो मे न विज्जति॥
Ahaṃ aggomhi paññāya, sadiso me na vijjati.
३५६.
356.
‘‘समाधिम्हि सुकुसलो, इद्धिया पारमिं गतो।
‘‘Samādhimhi sukusalo, iddhiyā pāramiṃ gato;
इच्छमानो चहं अज्ज, सहस्सं अभिनिम्मिने॥
Icchamāno cahaṃ ajja, sahassaṃ abhinimmine.
३५७.
357.
‘‘अनुपुब्बविहारस्स , वसीभूतो महामुनि।
‘‘Anupubbavihārassa , vasībhūto mahāmuni;
कथेसि सासनं मय्हं, निरोधो सयनं मम॥
Kathesi sāsanaṃ mayhaṃ, nirodho sayanaṃ mama.
३५८.
358.
‘‘दिब्बचक्खु विसुद्धं मे, समाधिकुसलो अहं।
‘‘Dibbacakkhu visuddhaṃ me, samādhikusalo ahaṃ;
सम्मप्पधानानुयुत्तो, बोज्झङ्गभावनारतो॥
Sammappadhānānuyutto, bojjhaṅgabhāvanārato.
३५९.
359.
‘‘सावकेन हि पत्तब्बं, सब्बमेव कतं मया।
‘‘Sāvakena hi pattabbaṃ, sabbameva kataṃ mayā;
लोकनाथं ठपेत्वान, सदिसो मे न विज्जति॥
Lokanāthaṃ ṭhapetvāna, sadiso me na vijjati.
३६०.
360.
‘‘समापत्तीनं कुसलो 111, झानविमोक्खान खिप्पपटिलाभी।
‘‘Samāpattīnaṃ kusalo 112, jhānavimokkhāna khippapaṭilābhī;
बोज्झङ्गभावनारतो, सावकगुणपारमिगतोस्मि॥
Bojjhaṅgabhāvanārato, sāvakaguṇapāramigatosmi.
३६१.
361.
यं सद्धासङ्गहितं 117 चित्तं, सदा सब्रह्मचारीसु॥
Yaṃ saddhāsaṅgahitaṃ 118 cittaṃ, sadā sabrahmacārīsu.
३६२.
362.
‘‘उद्धतविसोव सप्पो, छिन्नविसाणोव उसभो।
‘‘Uddhatavisova sappo, chinnavisāṇova usabho;
३६३.
363.
‘‘यदि रूपिनी भवेय्य, पञ्ञा मे वसुमतीपि 121 न समेय्य।
‘‘Yadi rūpinī bhaveyya, paññā me vasumatīpi 122 na sameyya;
३६४.
364.
‘‘पवत्तितं धम्मचक्कं, सक्यपुत्तेन तादिना।
‘‘Pavattitaṃ dhammacakkaṃ, sakyaputtena tādinā;
अनुवत्तेमहं सम्मा, ञाणथवनायिदं फलं॥
Anuvattemahaṃ sammā, ñāṇathavanāyidaṃ phalaṃ.
३६५.
365.
‘‘मा मे कदाचि पापिच्छो, कुसीतो हीनवीरियो।
‘‘Mā me kadāci pāpiccho, kusīto hīnavīriyo;
३६६.
366.
‘‘बहुस्सुतो च मेधावी, सीलेसु सुसमाहितो।
‘‘Bahussuto ca medhāvī, sīlesu susamāhito;
चेतोसमथानुयुत्तो, अपि मुद्धनि तिट्ठतु॥
Cetosamathānuyutto, api muddhani tiṭṭhatu.
३६७.
367.
‘‘तं वो वदामि भद्दन्ते, यावन्तेत्थ समागता।
‘‘Taṃ vo vadāmi bhaddante, yāvantettha samāgatā;
अप्पिच्छा होथ सन्तुट्ठा, झायी झानरता सदा॥
Appicchā hotha santuṭṭhā, jhāyī jhānaratā sadā.
३६८.
368.
‘‘यमहं पठमं दिस्वा, विरजो विमलो अहुं।
‘‘Yamahaṃ paṭhamaṃ disvā, virajo vimalo ahuṃ;
सो मे आचरियो धीरो, अस्सजि नाम सावको॥
So me ācariyo dhīro, assaji nāma sāvako.
३६९.
369.
‘‘तस्साहं वाहसा अज्ज, धम्मसेनापती अहुं।
‘‘Tassāhaṃ vāhasā ajja, dhammasenāpatī ahuṃ;
सब्बत्थ पारमिं पत्वा, विहरामि अनासवो॥
Sabbattha pāramiṃ patvā, viharāmi anāsavo.
३७०.
370.
‘‘यो मे आचरियो आसि, अस्सजि नाम सावको।
‘‘Yo me ācariyo āsi, assaji nāma sāvako;
यस्सं दिसायं वसति, उस्सीसम्हि करोमहं॥
Yassaṃ disāyaṃ vasati, ussīsamhi karomahaṃ.
३७१.
371.
‘‘मम कम्मं सरित्वान, गोतमो सक्यपुङ्गवो।
‘‘Mama kammaṃ saritvāna, gotamo sakyapuṅgavo;
भिक्खुसङ्घे निसीदित्वा, अग्गट्ठाने ठपेसि मं॥
Bhikkhusaṅghe nisīditvā, aggaṭṭhāne ṭhapesi maṃ.
३७२.
372.
किलेसा झापिता मय्हं, भवा सब्बे समूहता।
Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā.
नागोव बन्धनं छेत्वा, विहरामि अनासवो॥
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
३७३.
373.
‘‘स्वागतं वत मे आसि, बुद्धसेट्ठस्स सन्तिके।
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;
तिस्सो विज्जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासनं 129॥
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ 130.
३७४.
374.
छळभिञ्ञा सच्छिकता, कतं बुद्धस्स सासनं’’॥
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ’’.
इत्थं सुदं आयस्मा सारिपुत्तो थेरो इमा गाथायो
Itthaṃ sudaṃ āyasmā sāriputto thero imā gāthāyo
अभासित्थाति।
Abhāsitthāti.
सारिपुत्तत्थेरस्सापदानं पठमं।
Sāriputtattherassāpadānaṃ paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā / ३-१. सारिपुत्तत्थेरअपदानवण्णना • 3-1. Sāriputtattheraapadānavaṇṇanā
