Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
౪౪-౪౯. ఛవివట్టఞాణనిద్దేసో
44-49. Chavivaṭṭañāṇaniddeso
౯౫. కథం అధిపతత్తా పఞ్ఞా సఞ్ఞావివట్టే ఞాణం? నేక్ఖమ్మాధిపతత్తా పఞ్ఞా కామచ్ఛన్దతో సఞ్ఞాయ వివట్టతీతి – అధిపతత్తా పఞ్ఞా సఞ్ఞావివట్టే ఞాణం. అబ్యాపాదాధిపతత్తా పఞ్ఞా బ్యాపాదతో సఞ్ఞాయ వివట్టతీతి – అధిపతత్తా పఞ్ఞా సఞ్ఞావివట్టే ఞాణం. ఆలోకసఞ్ఞాధిపతత్తా పఞ్ఞా థినమిద్ధతో సఞ్ఞాయ వివట్టతీతి – అధిపతత్తా పఞ్ఞా సఞ్ఞావివట్టే ఞాణం. అవిక్ఖేపాధిపతత్తా పఞ్ఞా ఉద్ధచ్చతో సఞ్ఞాయ వివట్టతీతి – అధిపతత్తా పఞ్ఞా సఞ్ఞావివట్టే ఞాణం. ధమ్మవవత్థానాధిపతత్తా పఞ్ఞా విచికిచ్ఛాయ సఞ్ఞాయ వివట్టతీతి – అధిపతత్తా పఞ్ఞా సఞ్ఞావివట్టే ఞాణం. ఞాణాధిపతత్తా పఞ్ఞా అవిజ్జాయ సఞ్ఞాయ వివట్టతీతి – అధిపతత్తా పఞ్ఞా సఞ్ఞావివట్టే ఞాణం. పామోజ్జాధిపతత్తా పఞ్ఞా అరతియా సఞ్ఞాయ వివట్టతీతి – అధిపతత్తా పఞ్ఞా సఞ్ఞావివట్టే ఞాణం. పఠమజ్ఝానాధిపతత్తా పఞ్ఞా నీవరణేహి సఞ్ఞాయ వివట్టతీతి – అధిపతత్తా పఞ్ఞా సఞ్ఞావివట్టే ఞాణం…పే॰… అరహత్తమగ్గాధిపతత్తా పఞ్ఞా సబ్బకిలేసేహి సఞ్ఞాయ వివట్టతీతి – అధిపతత్తా పఞ్ఞా సఞ్ఞావివట్టే ఞాణం . తం ఞాతట్ఠేన ఞాణం, పజాననట్ఠేన పఞ్ఞా. తేన వుచ్చతి – ‘‘అధిపతత్తా పఞ్ఞా సఞ్ఞావివట్టే ఞాణం’’.
95. Kathaṃ adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ? Nekkhammādhipatattā paññā kāmacchandato saññāya vivaṭṭatīti – adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ. Abyāpādādhipatattā paññā byāpādato saññāya vivaṭṭatīti – adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ. Ālokasaññādhipatattā paññā thinamiddhato saññāya vivaṭṭatīti – adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ. Avikkhepādhipatattā paññā uddhaccato saññāya vivaṭṭatīti – adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ. Dhammavavatthānādhipatattā paññā vicikicchāya saññāya vivaṭṭatīti – adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ. Ñāṇādhipatattā paññā avijjāya saññāya vivaṭṭatīti – adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ. Pāmojjādhipatattā paññā aratiyā saññāya vivaṭṭatīti – adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ. Paṭhamajjhānādhipatattā paññā nīvaraṇehi saññāya vivaṭṭatīti – adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ…pe… arahattamaggādhipatattā paññā sabbakilesehi saññāya vivaṭṭatīti – adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ . Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘adhipatattā paññā saññāvivaṭṭe ñāṇaṃ’’.
౯౬. కథం నానత్తే పఞ్ఞా చేతోవివట్టే ఞాణం? కామచ్ఛన్దో నానత్తం, నేక్ఖమ్మం ఏకత్తం. నేక్ఖమ్మేకత్తం చేతయతో కామచ్ఛన్దతో చిత్తం వివట్టతీతి – నానత్తే పఞ్ఞా చేతోవివట్టే ఞాణం. బ్యాపాదో నానత్తం, అబ్యాపాదో ఏకత్తం. అబ్యాపాదేకత్తం చేతయతో బ్యాపాదతో చిత్తం వివట్టతీతి – నానత్తే పఞ్ఞా చేతోవివట్టే ఞాణం. థినమిద్ధం నానత్తం, ఆలోకసఞ్ఞా ఏకత్తం. ఆలోకసఞ్ఞేకత్తం చేతయతో థినమిద్ధతో చిత్తం వివట్టతీతి – నానత్తే పఞ్ఞా చేతోవివట్టే ఞాణం…పే॰… సబ్బకిలేసా నానత్తం, అరహత్తమగ్గో ఏకత్తం. అరహత్తమగ్గేకత్తం చేతయతో సబ్బకిలేసేహి చిత్తం వివట్టతీతి – నానత్తే పఞ్ఞా చేతోవివట్టే ఞాణం. తం ఞాతట్ఠేన ఞాణం, పజాననట్ఠేన పఞ్ఞా. తేన వుచ్చతి – ‘‘నానత్తే పఞ్ఞా చేతోవివట్టే ఞాణం’’.
96. Kathaṃ nānatte paññā cetovivaṭṭe ñāṇaṃ? Kāmacchando nānattaṃ, nekkhammaṃ ekattaṃ. Nekkhammekattaṃ cetayato kāmacchandato cittaṃ vivaṭṭatīti – nānatte paññā cetovivaṭṭe ñāṇaṃ. Byāpādo nānattaṃ, abyāpādo ekattaṃ. Abyāpādekattaṃ cetayato byāpādato cittaṃ vivaṭṭatīti – nānatte paññā cetovivaṭṭe ñāṇaṃ. Thinamiddhaṃ nānattaṃ, ālokasaññā ekattaṃ. Ālokasaññekattaṃ cetayato thinamiddhato cittaṃ vivaṭṭatīti – nānatte paññā cetovivaṭṭe ñāṇaṃ…pe… sabbakilesā nānattaṃ, arahattamaggo ekattaṃ. Arahattamaggekattaṃ cetayato sabbakilesehi cittaṃ vivaṭṭatīti – nānatte paññā cetovivaṭṭe ñāṇaṃ. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘nānatte paññā cetovivaṭṭe ñāṇaṃ’’.
౯౭. కథం అధిట్ఠానే పఞ్ఞా చిత్తవివట్టే ఞాణం? కామచ్ఛన్దం పజహన్తో నేక్ఖమ్మవసేన చిత్తం అధిట్ఠాతీతి – అధిట్ఠానే పఞ్ఞా చిత్తవివట్టే ఞాణం. బ్యాపాదం పజహన్తో అబ్యాపాదవసేన చిత్తం అధిట్ఠాతీతి – అధిట్ఠానే పఞ్ఞా చిత్తవివట్టే ఞాణం. థినమిద్ధం పజహన్తో ఆలోకసఞ్ఞావసేన చిత్తం అధిట్ఠాతీతి – అధిట్ఠానే పఞ్ఞా చిత్తవివట్టే ఞాణం…పే॰… సబ్బకిలేసే పజహన్తో అరహత్తమగ్గవసేన చిత్తం అధిట్ఠాతీతి – అధిట్ఠానే పఞ్ఞా చిత్తవివట్టే ఞాణం. తం ఞాతట్ఠేన ఞాణం, పజాననట్ఠేన పఞ్ఞా. తేన వుచ్చతి – ‘‘అధిట్ఠానే పఞ్ఞా చిత్తవివట్టే ఞాణం’’.
97. Kathaṃ adhiṭṭhāne paññā cittavivaṭṭe ñāṇaṃ? Kāmacchandaṃ pajahanto nekkhammavasena cittaṃ adhiṭṭhātīti – adhiṭṭhāne paññā cittavivaṭṭe ñāṇaṃ. Byāpādaṃ pajahanto abyāpādavasena cittaṃ adhiṭṭhātīti – adhiṭṭhāne paññā cittavivaṭṭe ñāṇaṃ. Thinamiddhaṃ pajahanto ālokasaññāvasena cittaṃ adhiṭṭhātīti – adhiṭṭhāne paññā cittavivaṭṭe ñāṇaṃ…pe… sabbakilese pajahanto arahattamaggavasena cittaṃ adhiṭṭhātīti – adhiṭṭhāne paññā cittavivaṭṭe ñāṇaṃ. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘adhiṭṭhāne paññā cittavivaṭṭe ñāṇaṃ’’.
౯౮. కథం సుఞ్ఞతే పఞ్ఞా ఞాణవివట్టే ఞాణం? ‘‘చక్ఖు సుఞ్ఞం అత్తేన వా అత్తనియేన వా నిచ్చేన వా ధువేన వా సస్సతేన వా అవిపరిణామధమ్మేన వా’’తి యథాభూతం జానతో 1 పస్సతో చక్ఖాభినివేసతో 2 ఞాణం వివట్టతీతి – సుఞ్ఞతే పఞ్ఞా ఞాణవివట్టే ఞాణం. ‘‘సోతం సుఞ్ఞం…పే॰… ఘానం సుఞ్ఞం… జివ్హా సుఞ్ఞా… కాయో సుఞ్ఞో… మనో సుఞ్ఞో అత్తేన వా అత్తనియేన వా నిచ్చేన వా ధువేన వా సస్సతేన వా అవిపరిణామధమ్మేన వా’’తి యథాభూతం జానతో పస్సతో మనాభినివేసతో ఞాణం వివట్టతీతి – సుఞ్ఞతే పఞ్ఞా ఞాణవివట్టే ఞాణం. తం ఞాతట్ఠేన ఞాణం, పజాననట్ఠేన పఞ్ఞా. తేన వుచ్చతి – ‘‘సుఞ్ఞతే పఞ్ఞా ఞాణవివట్టే ఞాణం’’.
98. Kathaṃ suññate paññā ñāṇavivaṭṭe ñāṇaṃ? ‘‘Cakkhu suññaṃ attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā’’ti yathābhūtaṃ jānato 3 passato cakkhābhinivesato 4 ñāṇaṃ vivaṭṭatīti – suññate paññā ñāṇavivaṭṭe ñāṇaṃ. ‘‘Sotaṃ suññaṃ…pe… ghānaṃ suññaṃ… jivhā suññā… kāyo suñño… mano suñño attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā’’ti yathābhūtaṃ jānato passato manābhinivesato ñāṇaṃ vivaṭṭatīti – suññate paññā ñāṇavivaṭṭe ñāṇaṃ. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘suññate paññā ñāṇavivaṭṭe ñāṇaṃ’’.
౯౯. కథం వోసగ్గే పఞ్ఞా విమోక్ఖవివట్టే ఞాణం? నేక్ఖమ్మేన కామచ్ఛన్దం వోసజ్జతీతి – వోసగ్గే పఞ్ఞా విమోక్ఖవివట్టే ఞాణం. అబ్యాపాదేన బ్యాపాదం వోసజ్జతీతి – వోసగ్గే పఞ్ఞా విమోక్ఖవివట్టే ఞాణం. ఆలోకసఞ్ఞాయ థినమిద్ధం వోసజ్జతీతి – వోసగ్గే పఞ్ఞా విమోక్ఖవివట్టే ఞాణం . అవిక్ఖేపేన ఉద్ధచ్చం వోసజ్జతీతి – వోసగ్గే పఞ్ఞా విమోక్ఖవివట్టే ఞాణం. ధమ్మవవత్థానేన విచికిచ్ఛం వోసజ్జతీతి – వోసగ్గే పఞ్ఞా విమోక్ఖవివట్టే ఞాణం…పే॰… అరహత్తమగ్గేన సబ్బకిలేసే వోసజ్జతీతి – వోసగ్గే పఞ్ఞా విమోక్ఖవివట్టే ఞాణం. తం ఞాతట్ఠేన ఞాణం, పజాననట్ఠేన పఞ్ఞా. తేన వుచ్చతి – ‘‘వోసగ్గే పఞ్ఞా విమోక్ఖవివట్టే ఞాణం’’.
99. Kathaṃ vosagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ? Nekkhammena kāmacchandaṃ vosajjatīti – vosagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ. Abyāpādena byāpādaṃ vosajjatīti – vosagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ. Ālokasaññāya thinamiddhaṃ vosajjatīti – vosagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ . Avikkhepena uddhaccaṃ vosajjatīti – vosagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ. Dhammavavatthānena vicikicchaṃ vosajjatīti – vosagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ…pe… arahattamaggena sabbakilese vosajjatīti – vosagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘vosagge paññā vimokkhavivaṭṭe ñāṇaṃ’’.
౧౦౦. కథం తథట్ఠే పఞ్ఞా సచ్చవివట్టే ఞాణం? దుక్ఖస్స పీళనట్ఠం సఙ్ఖతట్ఠం సన్తాపట్ఠం విపరిణామట్ఠం పరిజానన్తో వివట్టతీతి – తథట్ఠే పఞ్ఞా సచ్చవివట్టే ఞాణం. సముదయస్స ఆయూహనట్ఠం నిదానట్ఠం సఞ్ఞోగట్ఠం పలిబోధట్ఠం పజహన్తో వివట్టతీతి – తథట్ఠే పఞ్ఞా సచ్చవివట్టే ఞాణం. నిరోధస్స నిస్సరణట్ఠం వివేకట్ఠం అసఙ్ఖతట్ఠం అమతట్ఠం సచ్ఛికరోన్తో వివట్టతీతి – తథట్ఠే పఞ్ఞా సచ్చవివట్టే ఞాణం. మగ్గస్స నియ్యానట్ఠం హేతుట్ఠం దస్సనట్ఠం ఆధిపతేయ్యట్ఠం భావేన్తో వివట్టతీతి – తథట్ఠే పఞ్ఞా సచ్చవివట్టే ఞాణం.
100. Kathaṃ tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ? Dukkhassa pīḷanaṭṭhaṃ saṅkhataṭṭhaṃ santāpaṭṭhaṃ vipariṇāmaṭṭhaṃ parijānanto vivaṭṭatīti – tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ. Samudayassa āyūhanaṭṭhaṃ nidānaṭṭhaṃ saññogaṭṭhaṃ palibodhaṭṭhaṃ pajahanto vivaṭṭatīti – tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ. Nirodhassa nissaraṇaṭṭhaṃ vivekaṭṭhaṃ asaṅkhataṭṭhaṃ amataṭṭhaṃ sacchikaronto vivaṭṭatīti – tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ. Maggassa niyyānaṭṭhaṃ hetuṭṭhaṃ dassanaṭṭhaṃ ādhipateyyaṭṭhaṃ bhāvento vivaṭṭatīti – tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ.
సఞ్ఞావివట్టో, చేతోవివట్టో, చిత్తవివట్టో, ఞాణవివట్టో, విమోక్ఖవివట్టో , సచ్చవివట్టో. సఞ్జానన్తో వివట్టతీతి – సఞ్ఞావివట్టో. చేతయన్తో వివట్టతీతి – చేతోవివట్టో. విజానన్తో వివట్టతీతి – చిత్తవివట్టో. ఞాణం కరోన్తో వివట్టతీతి – ఞాణవివట్టో. వోసజ్జన్తో వివట్టతీతి – విమోక్ఖవివట్టో. తథట్ఠే వివట్టతీతి – సచ్చవివట్టో.
Saññāvivaṭṭo, cetovivaṭṭo, cittavivaṭṭo, ñāṇavivaṭṭo, vimokkhavivaṭṭo , saccavivaṭṭo. Sañjānanto vivaṭṭatīti – saññāvivaṭṭo. Cetayanto vivaṭṭatīti – cetovivaṭṭo. Vijānanto vivaṭṭatīti – cittavivaṭṭo. Ñāṇaṃ karonto vivaṭṭatīti – ñāṇavivaṭṭo. Vosajjanto vivaṭṭatīti – vimokkhavivaṭṭo. Tathaṭṭhe vivaṭṭatīti – saccavivaṭṭo.
యత్థ సఞ్ఞావివట్టో, తత్థ చేతోవివట్టో. యత్థ చేతోవివట్టో, తత్థ సఞ్ఞావివట్టో. యత్థ సఞ్ఞావివట్టో చేతోవివట్టో తత్థ చిత్తవివట్టో. యత్థ చిత్తవివట్టో, తత్థ సఞ్ఞావివట్టో చేతోవివట్టో. యత్థ సఞ్ఞావివట్టో చేతోవివట్టో చిత్తవివట్టో, తత్థ ఞాణవివట్టో. యత్థ ఞాణవివట్టో, తత్థ సఞ్ఞావివట్టో చేతోవివట్టో చిత్తవివట్టో. యత్థ సఞ్ఞావివట్టో చేతోవివట్టో చిత్తవివట్టో ఞాణవివట్టో, తత్థ విమోక్ఖవివట్టో. యత్థ విమోక్ఖవివట్టో, తత్థ సఞ్ఞావివట్టో చేతోవివట్టో చిత్తవివట్టో ఞాణవివట్టో. యత్థ సఞ్ఞావివట్టో చేతోవివట్టో చిత్తవివట్టో ఞాణవివట్టో విమోక్ఖవివట్టో, తత్థ సచ్చవివట్టో. యత్థ సచ్చవివట్టో, తత్థ సఞ్ఞావివట్టో చేతోవివట్టో చిత్తవివట్టో ఞాణవివట్టో విమోక్ఖవివట్టో. తం ఞాతట్ఠేన ఞాణం , పజాననట్ఠేన పఞ్ఞా. తేన వుచ్చతి – ‘‘తథట్ఠే పఞ్ఞా సచ్చవివట్టే ఞాణం’’.
Yattha saññāvivaṭṭo, tattha cetovivaṭṭo. Yattha cetovivaṭṭo, tattha saññāvivaṭṭo. Yattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo tattha cittavivaṭṭo. Yattha cittavivaṭṭo, tattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo. Yattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo, tattha ñāṇavivaṭṭo. Yattha ñāṇavivaṭṭo, tattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo. Yattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo ñāṇavivaṭṭo, tattha vimokkhavivaṭṭo. Yattha vimokkhavivaṭṭo, tattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo ñāṇavivaṭṭo. Yattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo ñāṇavivaṭṭo vimokkhavivaṭṭo, tattha saccavivaṭṭo. Yattha saccavivaṭṭo, tattha saññāvivaṭṭo cetovivaṭṭo cittavivaṭṭo ñāṇavivaṭṭo vimokkhavivaṭṭo. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ , pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ’’.
ఛవివట్టఞాణనిద్దేసో నవచత్తాలీసమో.
Chavivaṭṭañāṇaniddeso navacattālīsamo.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ౪౪-౪౯. వివట్టఞాణఛక్కనిద్దేసవణ్ణనా • 44-49. Vivaṭṭañāṇachakkaniddesavaṇṇanā