Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya |
൮. അഭയരാജകുമാരസുത്തം
8. Abhayarājakumārasuttaṃ
൮൩. ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി വേളുവനേ കലന്ദകനിവാപേ. അഥ ഖോ അഭയോ രാജകുമാരോ യേന നിഗണ്ഠോ നാടപുത്തോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ നിഗണ്ഠം നാടപുത്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ അഭയം രാജകുമാരം നിഗണ്ഠോ നാടപുത്തോ ഏതദവോച – ‘‘ഏഹി ത്വം, രാജകുമാര, സമണസ്സ ഗോതമസ്സ വാദം ആരോപേഹി. ഏവം തേ കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗച്ഛിസ്സതി – ‘അഭയേന രാജകുമാരേന സമണസ്സ ഗോതമസ്സ ഏവം മഹിദ്ധികസ്സ ഏവം മഹാനുഭാവസ്സ വാദോ ആരോപിതോ’’’തി. ‘‘യഥാ കഥം പനാഹം, ഭന്തേ, സമണസ്സ ഗോതമസ്സ ഏവം മഹിദ്ധികസ്സ ഏവം മഹാനുഭാവസ്സ വാദം ആരോപേസ്സാമീ’’തി? ‘‘ഏഹി ത്വം, രാജകുമാര, യേന സമണോ ഗോതമോ തേനുപസങ്കമ; ഉപസങ്കമിത്വാ സമണം ഗോതമം ഏവം വദേഹി – ‘ഭാസേയ്യ നു ഖോ, ഭന്തേ, തഥാഗതോ തം വാചം യാ സാ വാചാ പരേസം അപ്പിയാ അമനാപാ’തി? സചേ തേ സമണോ ഗോതമോ ഏവം പുട്ഠോ ഏവം ബ്യാകരോതി – ‘ഭാസേയ്യ, രാജകുമാര, തഥാഗതോ തം വാചം യാ സാ വാചാ പരേസം അപ്പിയാ അമനാപാ’തി, തമേനം ത്വം ഏവം വദേയ്യാസി – ‘അഥ കിഞ്ചരഹി തേ, ഭന്തേ, പുഥുജ്ജനേന നാനാകരണം? പുഥുജ്ജനോപി ഹി തം വാചം ഭാസേയ്യ യാ സാ വാചാ പരേസം അപ്പിയാ അമനാപാ’തി. സചേ പന തേ സമണോ ഗോതമോ ഏവം പുട്ഠോ ഏവം ബ്യാകരോതി – ‘ന, രാജകുമാര, തഥാഗതോ തം വാചം ഭാസേയ്യ യാ സാ വാചാ പരേസം അപ്പിയാ അമനാപാ’തി, തമേനം ത്വം ഏവം വദേയ്യാസി – ‘അഥ കിഞ്ചരഹി തേ, ഭന്തേ, ദേവദത്തോ ബ്യാകതോ – ‘‘ആപായികോ ദേവദത്തോ, നേരയികോ ദേവദത്തോ, കപ്പട്ഠോ ദേവദത്തോ, അതേകിച്ഛോ ദേവദത്തോ’’തി? തായ ച പന തേ വാചായ ദേവദത്തോ കുപിതോ അഹോസി അനത്തമനോ’തി. ഇമം ഖോ തേ, രാജകുമാര, സമണോ ഗോതമോ ഉഭതോകോടികം പഞ്ഹം പുട്ഠോ സമാനോ നേവ സക്ഖിതി ഉഗ്ഗിലിതും ന സക്ഖിതി ഓഗിലിതും. സേയ്യഥാപി നാമ പുരിസസ്സ അയോസിങ്ഘാടകം കണ്ഠേ വിലഗ്ഗം, സോ നേവ സക്കുണേയ്യ ഉഗ്ഗിലിതും ന സക്കുണേയ്യ ഓഗിലിതും; ഏവമേവ ഖോ തേ, രാജകുമാര, സമണോ ഗോതമോ ഇമം ഉഭതോകോടികം പഞ്ഹം പുട്ഠോ സമാനോ നേവ സക്ഖിതി ഉഗ്ഗിലിതും ന സക്ഖിതി ഓഗിലിതു’’ന്തി. ‘‘ഏവം, ഭന്തേ’’തി ഖോ അഭയോ രാജകുമാരോ നിഗണ്ഠസ്സ നാടപുത്തസ്സ പടിസ്സുത്വാ ഉട്ഠായാസനാ നിഗണ്ഠം നാടപുത്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി.
83. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Atha kho abhayo rājakumāro yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho abhayaṃ rājakumāraṃ nigaṇṭho nāṭaputto etadavoca – ‘‘ehi tvaṃ, rājakumāra, samaṇassa gotamassa vādaṃ āropehi. Evaṃ te kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchissati – ‘abhayena rājakumārena samaṇassa gotamassa evaṃ mahiddhikassa evaṃ mahānubhāvassa vādo āropito’’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ panāhaṃ, bhante, samaṇassa gotamassa evaṃ mahiddhikassa evaṃ mahānubhāvassa vādaṃ āropessāmī’’ti? ‘‘Ehi tvaṃ, rājakumāra, yena samaṇo gotamo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā samaṇaṃ gotamaṃ evaṃ vadehi – ‘bhāseyya nu kho, bhante, tathāgato taṃ vācaṃ yā sā vācā paresaṃ appiyā amanāpā’ti? Sace te samaṇo gotamo evaṃ puṭṭho evaṃ byākaroti – ‘bhāseyya, rājakumāra, tathāgato taṃ vācaṃ yā sā vācā paresaṃ appiyā amanāpā’ti, tamenaṃ tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘atha kiñcarahi te, bhante, puthujjanena nānākaraṇaṃ? Puthujjanopi hi taṃ vācaṃ bhāseyya yā sā vācā paresaṃ appiyā amanāpā’ti. Sace pana te samaṇo gotamo evaṃ puṭṭho evaṃ byākaroti – ‘na, rājakumāra, tathāgato taṃ vācaṃ bhāseyya yā sā vācā paresaṃ appiyā amanāpā’ti, tamenaṃ tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘atha kiñcarahi te, bhante, devadatto byākato – ‘‘āpāyiko devadatto, nerayiko devadatto, kappaṭṭho devadatto, atekiccho devadatto’’ti? Tāya ca pana te vācāya devadatto kupito ahosi anattamano’ti. Imaṃ kho te, rājakumāra, samaṇo gotamo ubhatokoṭikaṃ pañhaṃ puṭṭho samāno neva sakkhiti uggilituṃ na sakkhiti ogilituṃ. Seyyathāpi nāma purisassa ayosiṅghāṭakaṃ kaṇṭhe vilaggaṃ, so neva sakkuṇeyya uggilituṃ na sakkuṇeyya ogilituṃ; evameva kho te, rājakumāra, samaṇo gotamo imaṃ ubhatokoṭikaṃ pañhaṃ puṭṭho samāno neva sakkhiti uggilituṃ na sakkhiti ogilitu’’nti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho abhayo rājakumāro nigaṇṭhassa nāṭaputtassa paṭissutvā uṭṭhāyāsanā nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
൮൪. ഏകമന്തം നിസിന്നസ്സ ഖോ അഭയസ്സ രാജകുമാരസ്സ സൂരിയം 1 ഉല്ലോകേത്വാ ഏതദഹോസി – ‘‘അകാലോ ഖോ അജ്ജ ഭഗവതോ വാദം ആരോപേതും . സ്വേ ദാനാഹം സകേ നിവേസനേ ഭഗവതോ വാദം ആരോപേസ്സാമീ’’തി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അധിവാസേതു മേ, ഭന്തേ, ഭഗവാ സ്വാതനായ അത്തചതുത്ഥോ ഭത്ത’’ന്തി. അധിവാസേസി ഭഗവാ തുണ്ഹീഭാവേന. അഥ ഖോ അഭയോ രാജകുമാരോ ഭഗവതോ അധിവാസനം വിദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തസ്സാ രത്തിയാ അച്ചയേന പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ യേന അഭയസ്സ രാജകുമാരസ്സ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി. അഥ ഖോ അഭയോ രാജകുമാരോ ഭഗവന്തം പണീതേന ഖാദനീയേന ഭോജനീയേന സഹത്ഥാ സന്തപ്പേസി സമ്പവാരേസി. അഥ ഖോ അഭയോ രാജകുമാരോ ഭഗവന്തം ഭുത്താവിം ഓനീതപത്തപാണിം അഞ്ഞതരം നീചം ആസനം ഗഹേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി.
84. Ekamantaṃ nisinnassa kho abhayassa rājakumārassa sūriyaṃ 2 ulloketvā etadahosi – ‘‘akālo kho ajja bhagavato vādaṃ āropetuṃ . Sve dānāhaṃ sake nivesane bhagavato vādaṃ āropessāmī’’ti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘adhivāsetu me, bhante, bhagavā svātanāya attacatuttho bhatta’’nti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho abhayo rājakumāro bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho bhagavā tassā rattiyā accayena pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena abhayassa rājakumārassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho abhayo rājakumāro bhagavantaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho abhayo rājakumāro bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi.
൮൫. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ അഭയോ രാജകുമാരോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഭാസേയ്യ നു ഖോ, ഭന്തേ, തഥാഗതോ തം വാചം യാ സാ വാചാ പരേസം അപ്പിയാ അമനാപാ’’തി? ‘‘ന ഖ്വേത്ഥ, രാജകുമാര, ഏകംസേനാ’’തി. ‘‘ഏത്ഥ, ഭന്തേ, അനസ്സും നിഗണ്ഠാ’’തി. ‘‘കിം പന ത്വം, രാജകുമാര, ഏവം വദേസി – ‘ഏത്ഥ , ഭന്തേ, അനസ്സും നിഗണ്ഠാ’’’തി? ‘‘ഇധാഹം, ഭന്തേ, യേന നിഗണ്ഠോ നാടപുത്തോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ നിഗണ്ഠം നാടപുത്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിം. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ മം, ഭന്തേ, നിഗണ്ഠോ നാടപുത്തോ ഏതദവോച – ‘ഏഹി ത്വം, രാജകുമാര, സമണസ്സ ഗോതമസ്സ വാദം ആരോപേഹി. ഏവം തേ കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗച്ഛിസ്സതി – അഭയേന രാജകുമാരേന സമണസ്സ ഗോതമസ്സ ഏവം മഹിദ്ധികസ്സ ഏവം മഹാനുഭാവസ്സ വാദോ ആരോപിതോ’തി. ഏവം വുത്തേ, അഹം, ഭന്തേ, നിഗണ്ഠം നാടപുത്തം ഏതദവോചം – ‘യഥാ കഥം പനാഹം , ഭന്തേ, സമണസ്സ ഗോതമസ്സ ഏവം മഹിദ്ധികസ്സ ഏവം മഹാനുഭാവസ്സ വാദം ആരോപേസ്സാമീ’തി? ‘ഏഹി ത്വം, രാജകുമാര, യേന സമണോ ഗോതമോ തേനുപസങ്കമ; ഉപസങ്കമിത്വാ സമണം ഗോതമം ഏവം വദേഹി – ഭാസേയ്യ നു ഖോ, ഭന്തേ, തഥാഗതോ തം വാചം യാ സാ വാചാ പരേസം അപ്പിയാ അമനാപാതി? സചേ തേ സമണോ ഗോതമോ ഏവം പുട്ഠോ ഏവം ബ്യാകരോതി – ഭാസേയ്യ, രാജകുമാര, തഥാഗതോ തം വാചം യാ സാ വാചാ പരേസം അപ്പിയാ അമനാപാതി, തമേനം ത്വം ഏവം വദേയ്യാസി – അഥ കിഞ്ചരഹി തേ, ഭന്തേ, പുഥുജ്ജനേന നാനാകരണം? പുഥുജ്ജനോപി ഹി തം വാചം ഭാസേയ്യ യാ സാ വാചാ പരേസം അപ്പിയാ അമനാപാതി. സചേ പന തേ സമണോ ഗോതമോ ഏവം പുട്ഠോ ഏവം ബ്യാകരോതി – ന, രാജകുമാര, തഥാഗതോ തം വാചം ഭാസേയ്യ യാ സാ വാചാ പരേസം അപ്പിയാ അമനാപാതി, തമേനം ത്വം ഏവം വദേയ്യാസി – അഥ കിഞ്ചരഹി തേ, ഭന്തേ, ദേവദത്തോ ബ്യാകതോ – ആപായികോ ദേവദത്തോ, നേരയികോ ദേവദത്തോ, കപ്പട്ഠോ ദേവദത്തോ, അതേകിച്ഛോ ദേവദത്തോതി? തായ ച പന തേ വാചായ ദേവദത്തോ കുപിതോ അഹോസി അനത്തമനോതി. ഇമം ഖോ തേ, രാജകുമാര, സമണോ ഗോതമോ ഉഭതോകോടികം പഞ്ഹം പുട്ഠോ സമാനോ നേവ സക്ഖിതി ഉഗ്ഗിലിതും ന സക്ഖിതി ഓഗിലിതും. സേയ്യഥാപി നാമ പുരിസസ്സ അയോസിങ്ഘാടകം കണ്ഠേ വിലഗ്ഗം, സോ നേവ സക്കുണേയ്യ ഉഗ്ഗിലിതും ന സക്കുണേയ്യ ഓഗിലിതും; ഏവമേവ ഖോ തേ, രാജകുമാര, സമണോ ഗോതമോ ഇമം ഉഭതോകോടികം പഞ്ഹം പുട്ഠോ സമാനോ നേവ സക്ഖിതി ഉഗ്ഗിലിതും ന സക്ഖിതി ഓഗിലിതു’’’ന്തി.
85. Ekamantaṃ nisinno kho abhayo rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘bhāseyya nu kho, bhante, tathāgato taṃ vācaṃ yā sā vācā paresaṃ appiyā amanāpā’’ti? ‘‘Na khvettha, rājakumāra, ekaṃsenā’’ti. ‘‘Ettha, bhante, anassuṃ nigaṇṭhā’’ti. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, rājakumāra, evaṃ vadesi – ‘ettha , bhante, anassuṃ nigaṇṭhā’’’ti? ‘‘Idhāhaṃ, bhante, yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃ. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho maṃ, bhante, nigaṇṭho nāṭaputto etadavoca – ‘ehi tvaṃ, rājakumāra, samaṇassa gotamassa vādaṃ āropehi. Evaṃ te kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchissati – abhayena rājakumārena samaṇassa gotamassa evaṃ mahiddhikassa evaṃ mahānubhāvassa vādo āropito’ti. Evaṃ vutte, ahaṃ, bhante, nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavocaṃ – ‘yathā kathaṃ panāhaṃ , bhante, samaṇassa gotamassa evaṃ mahiddhikassa evaṃ mahānubhāvassa vādaṃ āropessāmī’ti? ‘Ehi tvaṃ, rājakumāra, yena samaṇo gotamo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā samaṇaṃ gotamaṃ evaṃ vadehi – bhāseyya nu kho, bhante, tathāgato taṃ vācaṃ yā sā vācā paresaṃ appiyā amanāpāti? Sace te samaṇo gotamo evaṃ puṭṭho evaṃ byākaroti – bhāseyya, rājakumāra, tathāgato taṃ vācaṃ yā sā vācā paresaṃ appiyā amanāpāti, tamenaṃ tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – atha kiñcarahi te, bhante, puthujjanena nānākaraṇaṃ? Puthujjanopi hi taṃ vācaṃ bhāseyya yā sā vācā paresaṃ appiyā amanāpāti. Sace pana te samaṇo gotamo evaṃ puṭṭho evaṃ byākaroti – na, rājakumāra, tathāgato taṃ vācaṃ bhāseyya yā sā vācā paresaṃ appiyā amanāpāti, tamenaṃ tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – atha kiñcarahi te, bhante, devadatto byākato – āpāyiko devadatto, nerayiko devadatto, kappaṭṭho devadatto, atekiccho devadattoti? Tāya ca pana te vācāya devadatto kupito ahosi anattamanoti. Imaṃ kho te, rājakumāra, samaṇo gotamo ubhatokoṭikaṃ pañhaṃ puṭṭho samāno neva sakkhiti uggilituṃ na sakkhiti ogilituṃ. Seyyathāpi nāma purisassa ayosiṅghāṭakaṃ kaṇṭhe vilaggaṃ, so neva sakkuṇeyya uggilituṃ na sakkuṇeyya ogilituṃ; evameva kho te, rājakumāra, samaṇo gotamo imaṃ ubhatokoṭikaṃ pañhaṃ puṭṭho samāno neva sakkhiti uggilituṃ na sakkhiti ogilitu’’’nti.
൮൬. തേന ഖോ പന സമയേന ദഹരോ കുമാരോ മന്ദോ ഉത്താനസേയ്യകോ അഭയസ്സ രാജകുമാരസ്സ അങ്കേ നിസിന്നോ ഹോതി. അഥ ഖോ ഭഗവാ അഭയം രാജകുമാരം ഏതദവോച – ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, രാജകുമാര, സചായം കുമാരോ തുയ്ഹം വാ പമാദമന്വായ ധാതിയാ വാ പമാദമന്വായ കട്ഠം വാ കഠലം 3 വാ മുഖേ ആഹരേയ്യ, കിന്തി നം കരേയ്യാസീ’’തി? ‘‘ആഹരേയ്യസ്സാഹം, ഭന്തേ. സചേ, ഭന്തേ, ന സക്കുണേയ്യം ആദികേനേവ ആഹത്തും 4, വാമേന ഹത്ഥേന സീസം പരിഗ്ഗഹേത്വാ 5 ദക്ഖിണേന ഹത്ഥേന വങ്കങ്ഗുലിം കരിത്വാ സലോഹിതമ്പി ആഹരേയ്യം. തം കിസ്സ ഹേതു? അത്ഥി മേ, ഭന്തേ, കുമാരേ അനുകമ്പാ’’തി. ‘‘ഏവമേവ ഖോ, രാജകുമാര, യം തഥാഗതോ വാചം ജാനാതി അഭൂതം അതച്ഛം അനത്ഥസംഹിതം സാ ച പരേസം അപ്പിയാ അമനാപാ, ന തം തഥാഗതോ വാചം ഭാസതി. യമ്പി തഥാഗതോ വാചം ജാനാതി ഭൂതം തച്ഛം അനത്ഥസംഹിതം സാ ച പരേസം അപ്പിയാ അമനാപാ, തമ്പി തഥാഗതോ വാചം ന ഭാസതി. യഞ്ച ഖോ തഥാഗതോ വാചം ജാനാതി ഭൂതം തച്ഛം അത്ഥസംഹിതം സാ ച പരേസം അപ്പിയാ അമനാപാ, തത്ര കാലഞ്ഞൂ തഥാഗതോ ഹോതി തസ്സാ വാചായ വേയ്യാകരണായ. യം തഥാഗതോ വാചം ജാനാതി അഭൂതം അതച്ഛം അനത്ഥസംഹിതം സാ ച പരേസം പിയാ മനാപാ, ന തം തഥാഗതോ വാചം ഭാസതി. യമ്പി തഥാഗതോ വാചം ജാനാതി ഭൂതം തച്ഛം അനത്ഥസംഹിതം സാ ച പരേസം പിയാ മനാപാ തമ്പി തഥാഗതോ വാചം ന ഭാസതി. യഞ്ച തഥാഗതോ വാചം ജാനാതി ഭൂതം തച്ഛം അത്ഥസംഹിതം സാ ച പരേസം പിയാ മനാപാ, തത്ര കാലഞ്ഞൂ തഥാഗതോ ഹോതി തസ്സാ വാചായ വേയ്യാകരണായ. തം കിസ്സ ഹേതു? അത്ഥി, രാജകുമാര, തഥാഗതസ്സ സത്തേസു അനുകമ്പാ’’തി.
86. Tena kho pana samayena daharo kumāro mando uttānaseyyako abhayassa rājakumārassa aṅke nisinno hoti. Atha kho bhagavā abhayaṃ rājakumāraṃ etadavoca – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, sacāyaṃ kumāro tuyhaṃ vā pamādamanvāya dhātiyā vā pamādamanvāya kaṭṭhaṃ vā kaṭhalaṃ 6 vā mukhe āhareyya, kinti naṃ kareyyāsī’’ti? ‘‘Āhareyyassāhaṃ, bhante. Sace, bhante, na sakkuṇeyyaṃ ādikeneva āhattuṃ 7, vāmena hatthena sīsaṃ pariggahetvā 8 dakkhiṇena hatthena vaṅkaṅguliṃ karitvā salohitampi āhareyyaṃ. Taṃ kissa hetu? Atthi me, bhante, kumāre anukampā’’ti. ‘‘Evameva kho, rājakumāra, yaṃ tathāgato vācaṃ jānāti abhūtaṃ atacchaṃ anatthasaṃhitaṃ sā ca paresaṃ appiyā amanāpā, na taṃ tathāgato vācaṃ bhāsati. Yampi tathāgato vācaṃ jānāti bhūtaṃ tacchaṃ anatthasaṃhitaṃ sā ca paresaṃ appiyā amanāpā, tampi tathāgato vācaṃ na bhāsati. Yañca kho tathāgato vācaṃ jānāti bhūtaṃ tacchaṃ atthasaṃhitaṃ sā ca paresaṃ appiyā amanāpā, tatra kālaññū tathāgato hoti tassā vācāya veyyākaraṇāya. Yaṃ tathāgato vācaṃ jānāti abhūtaṃ atacchaṃ anatthasaṃhitaṃ sā ca paresaṃ piyā manāpā, na taṃ tathāgato vācaṃ bhāsati. Yampi tathāgato vācaṃ jānāti bhūtaṃ tacchaṃ anatthasaṃhitaṃ sā ca paresaṃ piyā manāpā tampi tathāgato vācaṃ na bhāsati. Yañca tathāgato vācaṃ jānāti bhūtaṃ tacchaṃ atthasaṃhitaṃ sā ca paresaṃ piyā manāpā, tatra kālaññū tathāgato hoti tassā vācāya veyyākaraṇāya. Taṃ kissa hetu? Atthi, rājakumāra, tathāgatassa sattesu anukampā’’ti.
൮൭. ‘‘യേമേ, ഭന്തേ, ഖത്തിയപണ്ഡിതാപി ബ്രാഹ്മണപണ്ഡിതാപി ഗഹപതിപണ്ഡിതാപി സമണപണ്ഡിതാപി പഞ്ഹം അഭിസങ്ഖരിത്വാ തഥാഗതം ഉപസങ്കമിത്വാ പുച്ഛന്തി, പുബ്ബേവ നു ഖോ, ഏതം, ഭന്തേ , ഭഗവതോ ചേതസോ പരിവിതക്കിതം ഹോതി ‘യേ മം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം പുച്ഛിസ്സന്തി തേസാഹം ഏവം പുട്ഠോ ഏവം ബ്യാകരിസ്സാമീ’തി, ഉദാഹു ഠാനസോവേതം തഥാഗതം പടിഭാതീ’’തി?
87. ‘‘Yeme, bhante, khattiyapaṇḍitāpi brāhmaṇapaṇḍitāpi gahapatipaṇḍitāpi samaṇapaṇḍitāpi pañhaṃ abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti, pubbeva nu kho, etaṃ, bhante , bhagavato cetaso parivitakkitaṃ hoti ‘ye maṃ upasaṅkamitvā evaṃ pucchissanti tesāhaṃ evaṃ puṭṭho evaṃ byākarissāmī’ti, udāhu ṭhānasovetaṃ tathāgataṃ paṭibhātī’’ti?
‘‘തേന ഹി, രാജകുമാര, തഞ്ഞേവേത്ഥ പടിപുച്ഛിസ്സാമി, യഥാ തേ ഖമേയ്യ തഥാ നം ബ്യാകരേയ്യാസി. തം കിം മഞ്ഞസി, രാജകുമാര, കുസലോ ത്വം രഥസ്സ അങ്ഗപച്ചങ്ഗാന’’ന്തി?
‘‘Tena hi, rājakumāra, taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, kusalo tvaṃ rathassa aṅgapaccaṅgāna’’nti?
‘‘ഏവം, ഭന്തേ, കുസലോ അഹം രഥസ്സ അങ്ഗപച്ചങ്ഗാന’’ന്തി.
‘‘Evaṃ, bhante, kusalo ahaṃ rathassa aṅgapaccaṅgāna’’nti.
‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, രാജകുമാര, യേ തം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം പുച്ഛേയ്യും – ‘കിം നാമിദം രഥസ്സ അങ്ഗപച്ചങ്ഗ’ന്തി? പുബ്ബേവ നു ഖോ തേ ഏതം ചേതസോ പരിവിതക്കിതം അസ്സ ‘യേ മം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം പുച്ഛിസ്സന്തി തേസാഹം ഏവം പുട്ഠോ ഏവം ബ്യാകരിസ്സാമീ’തി, ഉദാഹു ഠാനസോവേതം പടിഭാസേയ്യാ’’തി?
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, ye taṃ upasaṅkamitvā evaṃ puccheyyuṃ – ‘kiṃ nāmidaṃ rathassa aṅgapaccaṅga’nti? Pubbeva nu kho te etaṃ cetaso parivitakkitaṃ assa ‘ye maṃ upasaṅkamitvā evaṃ pucchissanti tesāhaṃ evaṃ puṭṭho evaṃ byākarissāmī’ti, udāhu ṭhānasovetaṃ paṭibhāseyyā’’ti?
‘‘അഹഞ്ഹി, ഭന്തേ, രഥികോ സഞ്ഞാതോ കുസലോ രഥസ്സ അങ്ഗപച്ചങ്ഗാനം. സബ്ബാനി മേ രഥസ്സ അങ്ഗപച്ചങ്ഗാനി സുവിദിതാനി. ഠാനസോവേതം മം പടിഭാസേയ്യാ’’തി .
‘‘Ahañhi, bhante, rathiko saññāto kusalo rathassa aṅgapaccaṅgānaṃ. Sabbāni me rathassa aṅgapaccaṅgāni suviditāni. Ṭhānasovetaṃ maṃ paṭibhāseyyā’’ti .
‘‘ഏവമേവ ഖോ, രാജകുമാര, യേ തേ ഖത്തിയപണ്ഡിതാപി ബ്രാഹ്മണപണ്ഡിതാപി ഗഹപതിപണ്ഡിതാപി സമണപണ്ഡിതാപി പഞ്ഹം അഭിസങ്ഖരിത്വാ തഥാഗതം ഉപസങ്കമിത്വാ പുച്ഛന്തി, ഠാനസോവേതം തഥാഗതം പടിഭാതി. തം കിസ്സ ഹേതു? സാ ഹി, രാജകുമാര, തഥാഗതസ്സ ധമ്മധാതു സുപ്പടിവിദ്ധാ യസ്സാ ധമ്മധാതുയാ സുപ്പടിവിദ്ധത്താ ഠാനസോവേതം തഥാഗതം പടിഭാതീ’’തി.
‘‘Evameva kho, rājakumāra, ye te khattiyapaṇḍitāpi brāhmaṇapaṇḍitāpi gahapatipaṇḍitāpi samaṇapaṇḍitāpi pañhaṃ abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti, ṭhānasovetaṃ tathāgataṃ paṭibhāti. Taṃ kissa hetu? Sā hi, rājakumāra, tathāgatassa dhammadhātu suppaṭividdhā yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā ṭhānasovetaṃ tathāgataṃ paṭibhātī’’ti.
ഏവം വുത്തേ, അഭയോ രാജകുമാരോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അഭിക്കന്തം, ഭന്തേ, അഭിക്കന്തം, ഭന്തേ…പേ॰… അജ്ജതഗ്ഗേ പാണുപേതം സരണം ഗത’’ന്തി.
Evaṃ vutte, abhayo rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante…pe… ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
അഭയരാജകുമാരസുത്തം നിട്ഠിതം അട്ഠമം.
Abhayarājakumārasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ൮. അഭയരാജകുമാരസുത്തവണ്ണനാ • 8. Abhayarājakumārasuttavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ൮. അഭയരാജകുമാരസുത്തവണ്ണനാ • 8. Abhayarājakumārasuttavaṇṇanā