Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၆. အဘယတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
6. Abhayattheragāthāvaṇṇanā
သုတ္ဝာ သုဘာသိတံ ဝာစန္တိ အာယသ္မတော အဘယတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သော ကိရ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဓမ္မကထိကော ဟုတ္ဝာ ဓမ္မကထနကာလေ ပဌမံ စတူဟိ ဂာထာဟိ ဘဂဝန္တံ အဘိတ္ထဝိတ္ဝာ ပစ္ဆာ ဓမ္မံ ကထေသိ။ တေနသ္သ ပုညကမ္မဗလေန ကပ္ပာနံ သတသဟသ္သံ အပာယပဋိသန္ဓိ နာမ နာဟောသိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ –
Sutvāsubhāsitaṃ vācanti āyasmato abhayattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato sāsane pabbajitvā dhammakathiko hutvā dhammakathanakāle paṭhamaṃ catūhi gāthāhi bhagavantaṃ abhitthavitvā pacchā dhammaṃ kathesi. Tenassa puññakammabalena kappānaṃ satasahassaṃ apāyapaṭisandhi nāma nāhosi. Tathā hi vuttaṃ –
‘‘အဘိတ္ထဝိတ္ဝာ ပဒုမုတ္တရံ ဇိနံ၊ ပသန္နစိတ္တော အဘယော သယမ္ဘုံ။
‘‘Abhitthavitvā padumuttaraṃ jinaṃ, pasannacitto abhayo sayambhuṃ;
န ဂစ္ဆိ ကပ္ပာနိ အပာယဘူမိံ၊ သတသဟသ္သာနိ ဥဠာရသဒ္ဓော’’တိ။ (အပ. ထေရ ၂.၅၅.၂၂၁)
Na gacchi kappāni apāyabhūmiṃ, satasahassāni uḷārasaddho’’ti. (apa. thera 2.55.221)
ခေတ္တသမ္ပတ္တိယာဒီဟိ တသ္သ စ ပုဗ္ဗပစ္ဆိမသန္နိဋ္ဌာနစေတနာနံ အတိဝိယ ဥဠာရဘာဝေန သော အပရိမေယ္ယော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော တာဒိသော အဟောသိ။ ‘‘အစိန္တိယေ ပသန္နာနံ, ဝိပာကော ဟောတိ အစိန္တိယော’’တိ (အပ. ထေရ ၁.၁.၈၂) ဟိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထ ဟိ ဘဝေ ဥပစိတံ ပုညံ တသ္သ ဥပတ္ထမ္ဘကမဟောသိ။ တထာ ဟိ သော ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကေတကပုပ္ဖေဟိ ပူဇမကာသိ။ ဧဝံ ဥဠာရေဟိ ပုညဝိသေသေဟိ သုဂတီသု ဧဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရညော ဗိမ္ဗိသာရသ္သ ပုတ္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ။ အဘယောတိသ္သ နာမံ အဟောသိ။ တသ္သ ဥပ္ပတ္တိ ပရတော အာဝိ ဘဝိသ္သတိ။ သော နိဂဏ္ဌေန နာဋပုတ္တေန ဥဘတောကောဋိကံ ပဉ္ဟံ သိက္ခာပေတ္ဝာ ‘‘ဣမံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဝာဒံ အာရောပေဟီ’’တိ ဝိသ္သဇ္ဇိတော ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ တံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ တသ္သ ပဉ္ဟသ္သ အနေကံသဗ္ယာကရဏဘာဝေ ဘဂဝတာ ကထိတေ နိဂဏ္ဌာနံ ပရာဇယံ, သတ္ထု စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဝိဒိတ္ဝာ ဥပာသကတ္တံ ပဋိဝေဒေသိ။ တတော ရညေ ဗိမ္ဗိသာရေ ကာလင္ကတေ သဉ္ဇာတသံဝေဂော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ တာလစ္ဆိဂ္ဂဠူပမသုတ္တဒေသနာယ သောတာပန္နော ဟုတ္ဝာ ပုန ဝိပသ္သနံ အာရဘိတ္ဝာ အရဟတ္တံ သစ္ဆာကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၅၂.၁၇-၂၂) –
Khettasampattiyādīhi tassa ca pubbapacchimasanniṭṭhānacetanānaṃ ativiya uḷārabhāvena so aparimeyyo puññābhisando kusalābhisando tādiso ahosi. ‘‘Acintiye pasannānaṃ, vipāko hoti acintiyo’’ti (apa. thera 1.1.82) hi vuttaṃ. Tattha tattha hi bhave upacitaṃ puññaṃ tassa upatthambhakamahosi. Tathā hi so vipassissa bhagavato ketakapupphehi pūjamakāsi. Evaṃ uḷārehi puññavisesehi sugatīsu eva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rañño bimbisārassa putto hutvā nibbatti. Abhayotissa nāmaṃ ahosi. Tassa uppatti parato āvi bhavissati. So nigaṇṭhena nāṭaputtena ubhatokoṭikaṃ pañhaṃ sikkhāpetvā ‘‘imaṃ pañhaṃ pucchitvā samaṇassa gotamassa vādaṃ āropehī’’ti vissajjito bhagavantaṃ upasaṅkamitvā taṃ pañhaṃ pucchitvā tassa pañhassa anekaṃsabyākaraṇabhāve bhagavatā kathite nigaṇṭhānaṃ parājayaṃ, satthu ca sammāsambuddhabhāvaṃ viditvā upāsakattaṃ paṭivedesi. Tato raññe bimbisāre kālaṅkate sañjātasaṃvego sāsane pabbajitvā tālacchiggaḷūpamasuttadesanāya sotāpanno hutvā puna vipassanaṃ ārabhitvā arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.17-22) –
‘‘ဝိနတာနဒိယာ တီရေ၊ ဝိဟာသိ ပုရိသုတ္တမော။
‘‘Vinatānadiyā tīre, vihāsi purisuttamo;
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ ဧကဂ္ဂံ သုသမာဟိတံ။
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, ekaggaṃ susamāhitaṃ.
‘‘မဓုဂန္ဓသ္သ ပုပ္ဖေန၊ ကေတကသ္သ အဟံ တဒာ။
‘‘Madhugandhassa pupphena, ketakassa ahaṃ tadā;
ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမပူဇယိံ။
Pasannacitto sumano, buddhaseṭṭhamapūjayiṃ.
‘‘ဧကနဝုတေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ။
‘‘Ekanavute ito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိကိတ္တနေန အညံ ဗ္ယာကရောန္တော ‘‘သုတ္ဝာ သုဘာသိတံ ဝာစ’’န္တိ ဂာထံ အဘာသိ။
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattikittanena aññaṃ byākaronto ‘‘sutvā subhāsitaṃ vāca’’nti gāthaṃ abhāsi.
၂၆. တတ္ထ သုတ္ဝာတိ သောတံ ဩဒဟိတ္ဝာ, သောတဒ္ဝာရာနုသာရေန ဥပဓာရေတ္ဝာ။ သုဘာသိတန္တိ သုဋ္ဌု ဘာသိတံ, သမ္မဒေဝ ဘာသိတံ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝတော မဟာကာရုဏိကတာယ စ ကိဉ္စိ အဝိသံဝာဒေတ္ဝာ ယထာဓိပ္ပေတသ္သ အတ္ထသ္သ ဧကန္တတော သာဓနဝသေန ဘာသိတံ စတုသစ္စဝိဘာဝနီယဓမ္မကထံ။ န ဟိ သစ္စဝိနိမုတ္တာ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ အတ္ထိ။ ဗုဒ္ဓသ္သာတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓသ္သ။ အာဒိစ္စဗန္ဓုနောတိ အာဒိစ္စဝံသေ သမ္ဘူတတ္တာ အာဒိစ္စော ဗန္ဓု ဧတသ္သာတိ အာဒိစ္စဗန္ဓု, ဘဂဝာ။ တသ္သ အာဒိစ္စဗန္ဓုနော။ အာဒိစ္စသ္သ ဝာ ဗန္ဓူတိ အာဒိစ္စဗန္ဓု, ဘဂဝာ။ တသ္သ ဘဂဝတော ဩရသပုတ္တဘာဝတော။ တေနာဟ ဘဂဝာ –
26. Tattha sutvāti sotaṃ odahitvā, sotadvārānusārena upadhāretvā. Subhāsitanti suṭṭhu bhāsitaṃ, sammadeva bhāsitaṃ, sammāsambuddhabhāvato mahākāruṇikatāya ca kiñci avisaṃvādetvā yathādhippetassa atthassa ekantato sādhanavasena bhāsitaṃ catusaccavibhāvanīyadhammakathaṃ. Na hi saccavinimuttā bhagavato dhammadesanā atthi. Buddhassāti sabbaññubuddhassa. Ādiccabandhunoti ādiccavaṃse sambhūtattā ādicco bandhu etassāti ādiccabandhu, bhagavā. Tassa ādiccabandhuno. Ādiccassa vā bandhūti ādiccabandhu, bhagavā. Tassa bhagavato orasaputtabhāvato. Tenāha bhagavā –
‘‘ယော အန္ဓကာရေ တမသီ ပဘင္ကရော၊ ဝေရောစနော မဏ္ဍလီ ဥဂ္ဂတေဇော။
‘‘Yo andhakāre tamasī pabhaṅkaro, verocano maṇḍalī uggatejo;
မာ ရာဟု ဂိလီ စရမန္တလိက္ခေ၊ ပဇံ မမံ ရာဟု ပမုဉ္စ သူရိယ’’န္တိ။ (သံ. နိ. ၁.၉၁)။
Mā rāhu gilī caramantalikkhe, pajaṃ mamaṃ rāhu pamuñca sūriya’’nti. (saṃ. ni. 1.91);
ပစ္စဗ္ယဓိန္တိ ပဋိဝိဇ္ဈိံ။ ဟီ-တိ နိပာတမတ္တံ။ နိပုဏန္တိ သဏ္ဟံ ပရမသုခုမံ, နိရောဓသစ္စံ, စတုသစ္စမေဝ ဝာ။ ဟီ-တိ ဝာ ဟေတုအတ္ထေ နိပာတော။ ယသ္မာ ပစ္စဗ္ယဓိံ နိပုဏံ စတုသစ္စံ, တသ္မာ န ဒာနိ ကိဉ္စိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ယထာ ကိံ ပဋိဝိဇ္ဈီတိ အာဟ ‘‘ဝာလဂ္ဂံ ဥသုနာ ယထာ’’တိ။ ယထာ သတ္တဓာ ဘိန္နသ္သ ဝာလသ္သ ကောဋိံ သုသိက္ခိတော ကုသလော ဣသ္သာသော ဥသုနာ ကဏ္ဍေန အဝိရဇ္ဈန္တော ဝိဇ္ဈေယ္ယ, ဧဝံ ပစ္စဗ္ယဓိံ နိပုဏံ အရိယသစ္စန္တိ ယောဇနာ။
Paccabyadhinti paṭivijjhiṃ. Hī-ti nipātamattaṃ. Nipuṇanti saṇhaṃ paramasukhumaṃ, nirodhasaccaṃ, catusaccameva vā. Hī-ti vā hetuatthe nipāto. Yasmā paccabyadhiṃ nipuṇaṃ catusaccaṃ, tasmā na dāni kiñci paṭivijjhitabbaṃ atthīti attho. Yathā kiṃ paṭivijjhīti āha ‘‘vālaggaṃ usunā yathā’’ti. Yathā sattadhā bhinnassa vālassa koṭiṃ susikkhito kusalo issāso usunā kaṇḍena avirajjhanto vijjheyya, evaṃ paccabyadhiṃ nipuṇaṃ ariyasaccanti yojanā.
အဘယတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Abhayattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၆. အဘယတ္ထေရဂာထာ • 6. Abhayattheragāthā