Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീ-അനുടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
അഭിഭായതനകഥാവണ്ണനാ
Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā
൨൦൪. പടിഭാഗനിമിത്തഭൂതം കസിണാരമ്മണസങ്ഖാതം ആയതനം കാരണം ഏതസ്സാതി കസിണായതനം, ഝാനം. അഥ വാ ആരമ്മണസ്സ അനവസേസഫരണട്ഠേന കസിണഞ്ച തം ആയതനഞ്ച യോഗിനോ സുഖവിസേസാനം അധിട്ഠാനഭാവതോ മനായതനധമ്മായതനഭാവതോ ചാതി സസമ്പയുത്തം ഝാനം കസിണായതനം. തേനേവാഹ ‘‘സതിപി അഭിഭായതനാനം കസിണായതനത്തേ’’തി. ഭാവനായ നിമിത്തം ഭാവനാനിമിത്തം, ആരമ്മണസ്സ പരിത്തപ്പമാണതാ സുവിസുദ്ധനീലാദിതാ ച, തദേവ നാനത്തം. ഭാവനാ ഏവ വാ പുബ്ബഭാഗഭൂതാ ഭാവനാനിമിത്തം, തസ്സ നാനത്തം ഭാവനാനിമിത്തനാനത്തം. പുബ്ബഭാഗഭാവനാ ഹി യഥാവുത്തവിസേസേ ആരമ്മണേ പവത്തിആകാരവിസേസതോ നാനാസഭാവാതി. കസിണനിമിത്തസ്സ അഭിഭവനകഭാവനാനിമിത്തനാനത്തം കസിണ…പേ॰… നാനത്തം, തതോതി യോജേതബ്ബം.
204. Paṭibhāganimittabhūtaṃ kasiṇārammaṇasaṅkhātaṃ āyatanaṃ kāraṇaṃ etassāti kasiṇāyatanaṃ, jhānaṃ. Atha vā ārammaṇassa anavasesapharaṇaṭṭhena kasiṇañca taṃ āyatanañca yogino sukhavisesānaṃ adhiṭṭhānabhāvato manāyatanadhammāyatanabhāvato cāti sasampayuttaṃ jhānaṃ kasiṇāyatanaṃ. Tenevāha ‘‘satipi abhibhāyatanānaṃ kasiṇāyatanatte’’ti. Bhāvanāya nimittaṃ bhāvanānimittaṃ, ārammaṇassa parittappamāṇatā suvisuddhanīlāditā ca, tadeva nānattaṃ. Bhāvanā eva vā pubbabhāgabhūtā bhāvanānimittaṃ, tassa nānattaṃ bhāvanānimittanānattaṃ. Pubbabhāgabhāvanā hi yathāvuttavisese ārammaṇe pavattiākāravisesato nānāsabhāvāti. Kasiṇanimittassa abhibhavanakabhāvanānimittanānattaṃ kasiṇa…pe… nānattaṃ, tatoti yojetabbaṃ.
ഏത്ഥ ച പുരിമാനി ചത്താരി അഭിഭായതനാനി ഭൂതകസിണാരമ്മണാനി, ഭൂതകസിണേസു ച യം സുവണ്ണം ദുബ്ബണ്ണന്തി ച ന സക്കാ വത്തും. തത്ഥ പവത്തിതാനി സബ്ബത്ഥ വാ വണ്ണാഭോഗരഹിതേന പവത്തിതാനി പഠമതതിയാഭിഭായതനാനീതി ദുതിയചതുത്ഥാനി വണ്ണകസിണാരമ്മണാനി. യദി ഏവം ദുതിയചതുത്ഥേഹി പഞ്ചമാദീനം കോ വിസേസോതി ‘‘പഞ്ചമാദീനി വണ്ണതോ രമണീയതരാനി, ന തഥാ ഇതരാനീ’’തി വദന്തി. പുരിമാനിപി ചത്താരി അട്ഠ കസിണാരമ്മണാനേവ, തസ്മാ തം നേസം മതിമത്തം ‘‘അട്ഠസു കസിണേസൂ’’തി വുത്തത്താ. വിമോക്ഖേസു ച പഠമദുതിയവിമോക്ഖാ അട്ഠ കസിണാരമ്മണാ. തതിയോ വണ്ണകസിണാരമ്മണോ. പഠമദുതിയാപി വാ വണ്ണകസിണാരമ്മണാ ഏവ ‘‘ബഹിദ്ധാ നീലകസിണാദിരൂപാനി ഝാനചക്ഖുനാ പസ്സതീ’’തി വുത്തത്താ. ആരമ്മണമനുഞ്ഞതായ ഹി തത്ഥ അനിഗ്ഗതിതഭാവേന തേസം പവത്തീതി. ഏവം സന്തേ തതിയസ്സ ഇതരേഹി കോ വിസേസോതി? സുഭാകാരാഭോഗോ. തതിയോ ഏവ ഹി സുഭന്തി ആഭുജനവസേന പവത്തതി, ന ഇതരേതി.
Ettha ca purimāni cattāri abhibhāyatanāni bhūtakasiṇārammaṇāni, bhūtakasiṇesu ca yaṃ suvaṇṇaṃ dubbaṇṇanti ca na sakkā vattuṃ. Tattha pavattitāni sabbattha vā vaṇṇābhogarahitena pavattitāni paṭhamatatiyābhibhāyatanānīti dutiyacatutthāni vaṇṇakasiṇārammaṇāni. Yadi evaṃ dutiyacatutthehi pañcamādīnaṃ ko visesoti ‘‘pañcamādīni vaṇṇato ramaṇīyatarāni, na tathā itarānī’’ti vadanti. Purimānipi cattāri aṭṭha kasiṇārammaṇāneva, tasmā taṃ nesaṃ matimattaṃ ‘‘aṭṭhasu kasiṇesū’’ti vuttattā. Vimokkhesu ca paṭhamadutiyavimokkhā aṭṭha kasiṇārammaṇā. Tatiyo vaṇṇakasiṇārammaṇo. Paṭhamadutiyāpi vā vaṇṇakasiṇārammaṇā eva ‘‘bahiddhā nīlakasiṇādirūpāni jhānacakkhunā passatī’’ti vuttattā. Ārammaṇamanuññatāya hi tattha aniggatitabhāvena tesaṃ pavattīti. Evaṃ sante tatiyassa itarehi ko visesoti? Subhākārābhogo. Tatiyo eva hi subhanti ābhujanavasena pavattati, na itareti.
ഞാണം അപ്പനാപഞ്ഞാ. വിജ്ജമാനേപീതി അപി-സദ്ദേന അവിജ്ജമാനേപീതി ദസ്സേതി. പരിത്തപ്പമാണതാ അഭിഭവനസ്സ കാരണം ഇമേസു ചതൂസു അഭിഭായതനേസൂതി അധിപ്പായോ. നനു ച സബ്ബത്ഥ ‘‘സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനീ’’തി വചനതോ വണ്ണാഭോഗസഹിതാനിയേവ ഗഹിതാനീതി? ന ഗഹിതാനീതി ദസ്സേന്തോ ‘‘തത്ഥ ചാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥാതി ആഗമേസു. തഥാ അപ്പമാണാനീതി വണ്ണാഭോഗരഹിതാനി ച സബ്ബാനി അപ്പമാണാനി സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനീതി അത്ഥോ. യദി ഏവം കഥം വിസിട്ഠാനം വണ്ണാഭോഗേന രഹിതാനം സഹിതാനഞ്ച ഏകജ്ഝം മനസി കരോതി? ന ഏകജ്ഝം, വിസുംയേവ പന തേസു മനസികാരോ. യദി വിസും കഥമേകന്തി? പരിത്തഭാവസാമഞ്ഞതോ. യദി ഏവം ‘‘സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണഗ്ഗഹണം അതിരിച്ഛതീ’’തി, നാതിരിച്ഛതീതി ദസ്സേന്തോ ‘‘അത്ഥി ഹി ഏസോ പരിയായോ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ യദിദം വണ്ണാഭോഗജനിതം വിസേസം അഗ്ഗഹേത്വാ പരിത്തസാമഞ്ഞേന ഏകത്തം നേത്വാ ‘‘പരിത്താനി അഭിഭുയ്യാ’’തി വത്വാ പുന തദന്തോഗധധമ്മപ്പഭേദം വിനേയ്യവസേന ദസ്സേതും ‘‘താനി ചേ കദാചി വണ്ണവസേന ആഭുജിതാനി ഹോന്തി സുവണ്ണദുബ്ബണ്ണാനി അഭിഭുയ്യാ’’തി വത്തബ്ബതായ വണ്ണാഭോഗരഹിതാനി സഹിതാനി ച വിസും മനസി കത്വാ ഉഭയത്ഥാപി വണ്ണാഭോഗരഹിതപരിത്താഭിഭവനേ തം സഹിതപരിത്താഭിഭവനേ ച പരിത്താഭിഭവനസ്സ സാമഞ്ഞം ഗഹേത്വാ ഏകന്തി വചനം, ഏസോ പരിയായോ വിജ്ജതീതി അയമധിപ്പായോ.
Ñāṇaṃ appanāpaññā. Vijjamānepīti api-saddena avijjamānepīti dasseti. Parittappamāṇatā abhibhavanassa kāraṇaṃ imesu catūsu abhibhāyatanesūti adhippāyo. Nanu ca sabbattha ‘‘suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti vacanato vaṇṇābhogasahitāniyeva gahitānīti? Na gahitānīti dassento ‘‘tattha cā’’tiādimāha. Tatthāti āgamesu. Tathā appamāṇānīti vaṇṇābhogarahitāni ca sabbāni appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇānīti attho. Yadi evaṃ kathaṃ visiṭṭhānaṃ vaṇṇābhogena rahitānaṃ sahitānañca ekajjhaṃ manasi karoti? Na ekajjhaṃ, visuṃyeva pana tesu manasikāro. Yadi visuṃ kathamekanti? Parittabhāvasāmaññato. Yadi evaṃ ‘‘suvaṇṇadubbaṇṇaggahaṇaṃ atiricchatī’’ti, nātiricchatīti dassento ‘‘atthi hi eso pariyāyo’’tiādimāha. Tattha yadidaṃ vaṇṇābhogajanitaṃ visesaṃ aggahetvā parittasāmaññena ekattaṃ netvā ‘‘parittāni abhibhuyyā’’ti vatvā puna tadantogadhadhammappabhedaṃ vineyyavasena dassetuṃ ‘‘tāni ce kadāci vaṇṇavasena ābhujitāni honti suvaṇṇadubbaṇṇāni abhibhuyyā’’ti vattabbatāya vaṇṇābhogarahitāni sahitāni ca visuṃ manasi katvā ubhayatthāpi vaṇṇābhogarahitaparittābhibhavane taṃ sahitaparittābhibhavane ca parittābhibhavanassa sāmaññaṃ gahetvā ekanti vacanaṃ, eso pariyāyo vijjatīti ayamadhippāyo.
ഏവം സുത്തന്താഭിധമ്മപാഠവിസേസതോ അട്ഠകഥായ വിരോധാഭാവം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി സുത്തന്താഭിധമ്മപാഠാനം അവിരോധം അധിപ്പായവിഭാവനേന ദസ്സേതും ‘‘തത്ഥചാ’’തിആദിമാഹ. ഏവം അഭിധമ്മേ വണ്ണാഭോഗരഹിതാനി സഹിതാനി ച വിസും വുത്താനി. സുത്തന്തേ പന ‘‘ഉഭയാനി ഏകജ്ഝ’’ന്തി വുത്തം, തം കഥം വിഞ്ഞായതീതി ആഹ ‘‘തദേത’’ന്തിആദി. തത്ഥ ആഗതസ്സാതി സുത്തന്തേ ആഗതസ്സ. തത്ഥ ഹി ‘‘അജ്ഝത്തം രൂപസഞ്ഞീ’’തി ആഗതം. അവചനതോതി അഭിധമ്മേ അവചനതോ. യദിപി വിമോക്ഖാ വിസും ദേസിതാ, കസിണായതനഭാവോ വിയ പന അഭിഭായതനാനം വിമോക്ഖകിച്ചതാപി അത്ഥീതി അഭിഭായതനവിമോക്ഖാനം ഇധാപി സങ്കരോ ദുന്നിവാരോതി ചോദനം മനസി കത്വാ ആഹ ‘‘സബ്ബവിമോക്ഖകിച്ചസാധാരണവചനഭാവതോ’’തി. തേന യഥാ അഭിഭായതനദേസനായം അഭിഭായതനകിച്ചാനി നിരവസേസതോ വുത്താനി, ഏവം വിമോക്ഖദേസനായം വിമോക്ഖകിച്ചാനീതി ഇധ തേസം അസങ്കരോയേവാതി ദസ്സേതി.
Evaṃ suttantābhidhammapāṭhavisesato aṭṭhakathāya virodhābhāvaṃ dassetvā idāni suttantābhidhammapāṭhānaṃ avirodhaṃ adhippāyavibhāvanena dassetuṃ ‘‘tatthacā’’tiādimāha. Evaṃ abhidhamme vaṇṇābhogarahitāni sahitāni ca visuṃ vuttāni. Suttante pana ‘‘ubhayāni ekajjha’’nti vuttaṃ, taṃ kathaṃ viññāyatīti āha ‘‘tadeta’’ntiādi. Tattha āgatassāti suttante āgatassa. Tattha hi ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī’’ti āgataṃ. Avacanatoti abhidhamme avacanato. Yadipi vimokkhā visuṃ desitā, kasiṇāyatanabhāvo viya pana abhibhāyatanānaṃ vimokkhakiccatāpi atthīti abhibhāyatanavimokkhānaṃ idhāpi saṅkaro dunnivāroti codanaṃ manasi katvā āha ‘‘sabbavimokkhakiccasādhāraṇavacanabhāvato’’ti. Tena yathā abhibhāyatanadesanāyaṃ abhibhāyatanakiccāni niravasesato vuttāni, evaṃ vimokkhadesanāyaṃ vimokkhakiccānīti idha tesaṃ asaṅkaroyevāti dasseti.
യേ ച യഥാവുത്തം വവത്ഥാനം ന സമ്പടിച്ഛന്തി, തേഹി സുത്തന്താഭിധമ്മപാഠഭേദേ അഞ്ഞം കാരണം വത്തബ്ബം സിയാ. കിമേത്ഥ വത്തബ്ബം, നനു അട്ഠകഥായം ‘‘കസ്മാ പന യഥാ സുത്തന്തേ’’തിആദിം വത്വാ ‘‘അജ്ഝത്തരൂപാനം അനഭിഭവനീയതോ’’തി കാരണം വുത്തന്തി. ന തം തസ്സ കാരണവചനന്തി ദസ്സേന്തോ ‘‘അജ്ഝത്തരൂപാന’’ന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ യന്തി ഇധ സുത്തന്തേ ച ‘‘ബഹിദ്ധാ രൂപാനി പസ്സതീ’’തി (അ॰ നി॰ ൮.൬൫) വുത്തവചനം സന്ധായാഹ. ബഹിദ്ധാ രൂപാനിയേവ ഹി അഭിഭവനീയാനീതി. അഞ്ഞഹേതുകന്തി ദേസനാവിലാസതോ അഞ്ഞം അഭിഭവനീയഹേതു ഏതസ്സാതി അഞ്ഞഹേതുകം. അജ്ഝത്തഅരൂപസഞ്ഞിതായ ഏവ, ന സുത്തന്തേ വിയ അജ്ഝത്തരൂപസഞ്ഞിതായ ചാതി അത്ഥോ. അവിഭൂതത്താതി ഇദം ഞാണുത്തരാനം സഹ നിമിത്തുപ്പാദനേന അപ്പനാനിബ്ബത്തനം ആരമ്മണസ്സ അഭിഭവോ ന സുട്ഠു വിഭൂതഭാവമന്തരേന സമ്ഭവതീതി കത്വാ വുത്തം. നനു ച അട്ഠകഥായം പാഠദ്വയവിസേസസ്സ ദേസനാവിലാസോ കാരണഭാവേന വുത്തോതി ആഹ ‘‘ദേസനാവിലാസോ ച യഥാവുത്തവവത്ഥാനവസേന വേദിതബ്ബോ’’തി. ദേസനാവിലാസോ ഹി നാമ വിനേയ്യജ്ഝാസയാനുരൂപം വിജ്ജമാനസ്സേവ പരിയായസ്സ വിഭാവനം ന യസ്സ കസ്സചീതി. തത്ഥ ച ‘‘പരിയായദേസനത്താ’’തിആദിനാ വുത്തപ്പകാരവവത്ഥാനം ദേസനാവിലാസനിബന്ധനമാഹ. തഥാ ചേവ ഹി പുരതോ ദേസനാവിലാസോ വിഭാവിതോ.
Ye ca yathāvuttaṃ vavatthānaṃ na sampaṭicchanti, tehi suttantābhidhammapāṭhabhede aññaṃ kāraṇaṃ vattabbaṃ siyā. Kimettha vattabbaṃ, nanu aṭṭhakathāyaṃ ‘‘kasmā pana yathā suttante’’tiādiṃ vatvā ‘‘ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyato’’ti kāraṇaṃ vuttanti. Na taṃ tassa kāraṇavacananti dassento ‘‘ajjhattarūpāna’’ntiādimāha. Tattha yanti idha suttante ca ‘‘bahiddhā rūpāni passatī’’ti (a. ni. 8.65) vuttavacanaṃ sandhāyāha. Bahiddhā rūpāniyeva hi abhibhavanīyānīti. Aññahetukanti desanāvilāsato aññaṃ abhibhavanīyahetu etassāti aññahetukaṃ. Ajjhattaarūpasaññitāya eva, na suttante viya ajjhattarūpasaññitāya cāti attho. Avibhūtattāti idaṃ ñāṇuttarānaṃ saha nimittuppādanena appanānibbattanaṃ ārammaṇassa abhibhavo na suṭṭhu vibhūtabhāvamantarena sambhavatīti katvā vuttaṃ. Nanu ca aṭṭhakathāyaṃ pāṭhadvayavisesassa desanāvilāso kāraṇabhāvena vuttoti āha ‘‘desanāvilāso ca yathāvuttavavatthānavasena veditabbo’’ti. Desanāvilāso hi nāma vineyyajjhāsayānurūpaṃ vijjamānasseva pariyāyassa vibhāvanaṃ na yassa kassacīti. Tattha ca ‘‘pariyāyadesanattā’’tiādinā vuttappakāravavatthānaṃ desanāvilāsanibandhanamāha. Tathā ceva hi purato desanāvilāso vibhāvito.
അഭിഭായതനകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീപാളി • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / രൂപാവചരകുസലം • Rūpāvacarakusalaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ധമ്മസങ്ഗണി-അട്ഠകഥാ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / അഭിഭായതനകഥാ • Abhibhāyatanakathā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-മൂലടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / അഭിഭായതനകഥാവണ്ണനാ • Abhibhāyatanakathāvaṇṇanā