| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૨. અબ્યાકરણીયપઞ્હો
2. Abyākaraṇīyapañho
૨. ‘‘ભન્તે નાગસેન, ભાસિતમ્પેતં ભગવતા ‘નત્થાનન્દ તથાગતસ્સ ધમ્મેસુ આચરિયમુટ્ઠી’તિ, પુન ચ થેરેન માલુક્યપુત્તેન 1 પઞ્હં પુટ્ઠો ન બ્યાકાસિ. એસો ખો, ભન્તે નાગસેન, પઞ્હો દ્વયન્તો 2 એકન્તનિસ્સિતો ભવિસ્સતિ અજાનનેન વા ગુય્હકરણેન વા. યદિ, ભન્તે નાગસેન, ભગવતા ભણિતં ‘નત્થાનન્દ તથાગતસ્સ ધમ્મેસુ આચરિયમુટ્ઠી’તિ, તેન હિ થેરસ્સ માલુક્યપુત્તસ્સ અજાનન્તેન ન બ્યાકતં. યદિ જાનન્તેન ન બ્યાકતં, તેન હિ અત્થિ તથાગતસ્સ ધમ્મેસુ આચરિયમુટ્ઠિ. અયમ્પિ ઉભતો કોટિકો પઞ્હો તવાનુપ્પત્તો, સો તયા નિબ્બાહિતબ્બો’’તિ.
2. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘natthānanda tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhī’ti, puna ca therena mālukyaputtena 3 pañhaṃ puṭṭho na byākāsi. Eso kho, bhante nāgasena, pañho dvayanto 4 ekantanissito bhavissati ajānanena vā guyhakaraṇena vā. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘natthānanda tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhī’ti, tena hi therassa mālukyaputtassa ajānantena na byākataṃ. Yadi jānantena na byākataṃ, tena hi atthi tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhi. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ભાસિતમ્પેતં, મહારાજ, ભગવતા ‘નત્થાનન્દ તથાગતસ્સ ધમ્મેસુ આચરિયમુટ્ઠી’તિ, અબ્યાકતો ચ થેરેન માલુક્યપુત્તેન પુચ્છિતો પઞ્હો, તઞ્ચ પન ન અજાનન્તેન ન ગુય્હકરણેન. ચત્તારિમાનિ, મહારાજ, પઞ્હબ્યાકરણાનિ. કતમાનિ ચત્તારિ? એકંસબ્યાકરણીયો પઞ્હો વિભજ્જબ્યાકરણીયો પઞ્હો પટિપુચ્છાબ્યાકરણીયો પઞ્હો ઠપનીયો પઞ્હોતિ.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘natthānanda tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhī’ti, abyākato ca therena mālukyaputtena pucchito pañho, tañca pana na ajānantena na guyhakaraṇena. Cattārimāni, mahārāja, pañhabyākaraṇāni. Katamāni cattāri? Ekaṃsabyākaraṇīyo pañho vibhajjabyākaraṇīyo pañho paṭipucchābyākaraṇīyo pañho ṭhapanīyo pañhoti.
‘‘કતમો ચ, મહારાજ, એકંસબ્યાકરણીયો પઞ્હો? ‘રૂપં અનિચ્ચ’ન્તિ એકંસબ્યાકરણીયો પઞ્હો, ‘વેદના અનિચ્ચા’તિ…પે॰… ‘સઞ્ઞા અનિચ્ચા’તિ…પે॰… ‘સઙ્ખારા અનિચ્ચા’તિ…પે॰… ‘વિઞ્ઞાણં અનિચ્ચ’’ન્તિ એકંસબ્યાકરણીયો પઞ્હો, અયં એકંસબ્યાકરણીયો પઞ્હો.
‘‘Katamo ca, mahārāja, ekaṃsabyākaraṇīyo pañho? ‘Rūpaṃ anicca’nti ekaṃsabyākaraṇīyo pañho, ‘vedanā aniccā’ti…pe… ‘saññā aniccā’ti…pe… ‘saṅkhārā aniccā’ti…pe… ‘viññāṇaṃ anicca’’nti ekaṃsabyākaraṇīyo pañho, ayaṃ ekaṃsabyākaraṇīyo pañho.
‘‘કતમો વિભજ્જબ્યાકરણીયો પઞ્હો? ‘અનિચ્ચં પન રૂપ’ન્તિ વિભજ્જબ્યાકરણીયો પઞ્હો, ‘અનિચ્ચા પન વેદના’તિ…પે॰… ‘અનિચ્ચા પન સઞ્ઞા’તિ…પે॰… ‘અનિચ્ચા પન સઙ્ખારા’તિ…પે॰… ‘અનિચ્ચં પન વિઞ્ઞાણ’ન્તિ વિભજ્જબ્યાકરણીયો પઞ્હો, અયં વિભજ્જબ્યાકરણીયો પઞ્હો.
‘‘Katamo vibhajjabyākaraṇīyo pañho? ‘Aniccaṃ pana rūpa’nti vibhajjabyākaraṇīyo pañho, ‘aniccā pana vedanā’ti…pe… ‘aniccā pana saññā’ti…pe… ‘aniccā pana saṅkhārā’ti…pe… ‘aniccaṃ pana viññāṇa’nti vibhajjabyākaraṇīyo pañho, ayaṃ vibhajjabyākaraṇīyo pañho.
‘‘કતમો પટિપુચ્છાબ્યાકરણીયો પઞ્હો? ‘કિં નુ ખો ચક્ખુના સબ્બં વિજાનાતી’તિ અયં પટિપુચ્છાબ્યાકરણીયો પઞ્હો.
‘‘Katamo paṭipucchābyākaraṇīyo pañho? ‘Kiṃ nu kho cakkhunā sabbaṃ vijānātī’ti ayaṃ paṭipucchābyākaraṇīyo pañho.
‘‘કતમો ઠપનીયો પઞ્હો? ‘સસ્સતો લોકો’તિ ઠપનીયો પઞ્હો, ‘અસસ્સતો લોકો’તિ. ‘અન્તવા લોકો’તિ. ‘અનન્તવા લોકો’તિ. ‘અન્તવા ચ અનન્તવા ચ લોકો’તિ. ‘નેવન્તવા નાનન્તવા લોકો’તિ. ‘તં જીવં તં સરીર’ન્તિ. ‘અઞ્ઞં જીવં અઞ્ઞં સરીર’ન્તિ. ‘હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ. ‘ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ. ‘હોતિ ચ ન ચ હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ. ‘નેવ હોતિ ન ન હોતિ તથાગતો પરં મરણા’તિ ઠપનીયો પઞ્હો, અયં ઠપનીયો પઞ્હો.
‘‘Katamo ṭhapanīyo pañho? ‘Sassato loko’ti ṭhapanīyo pañho, ‘asassato loko’ti. ‘Antavā loko’ti. ‘Anantavā loko’ti. ‘Antavā ca anantavā ca loko’ti. ‘Nevantavā nānantavā loko’ti. ‘Taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’nti. ‘Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’nti. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti. ‘Na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti. ‘Hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti. ‘Neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti ṭhapanīyo pañho, ayaṃ ṭhapanīyo pañho.
‘‘ભગવા, મહારાજ, થેરસ્સ માલુક્યપુત્તસ્સ તં ઠપનીયં પઞ્હં ન બ્યાકાસિ. સો પન પઞ્હો કિં કારણા ઠપનીયો? ન તસ્સ દીપનાય હેતુ વા કારણં વા અત્થિ, તસ્મા સો પઞ્હો ઠપનીયો. નત્થિ બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં અકારણમહેતુકં ગિરમુદીરણ’’ન્તિ. ‘‘સાધુ, ભન્તે નાગસેન, એવમેતં તથા સમ્પટિચ્છામી’’તિ.
‘‘Bhagavā, mahārāja, therassa mālukyaputtassa taṃ ṭhapanīyaṃ pañhaṃ na byākāsi. So pana pañho kiṃ kāraṇā ṭhapanīyo? Na tassa dīpanāya hetu vā kāraṇaṃ vā atthi, tasmā so pañho ṭhapanīyo. Natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ akāraṇamahetukaṃ giramudīraṇa’’nti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
અબ્યાકરણીયપઞ્હો દુતિયો.
Abyākaraṇīyapañho dutiyo.
Footnotes:
