Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    આચરિયવત્તકથાવણ્ણના

    Ācariyavattakathāvaṇṇanā

    ૭૫. ઉપસેનવત્થુમ્હિ આચિણ્ણન્તિ ચરિતં વત્તં અનુધમ્મતા. કચ્ચિ ભિક્ખુ ખમનીયન્તિ ભિક્ખુ કચ્ચિ તુય્હં ઇદં ચતુચક્કં નવદ્વારં સરીરયન્તં ખમનીયં સક્કા ખમિતું સહિતું પરિહરિતું, ન કિઞ્ચિ દુક્ખં ઉપ્પાદેતીતિ. કચ્ચિ યાપનીયન્તિ કચ્ચિ સબ્બકિચ્ચેસુ યાપેતું સક્કા, ન કિઞ્ચિ અન્તરાયં દસ્સેતીતિ. જાનન્તાપિ તથાગતાતિએવમાદિ યં પરતો ‘‘કતિ વસ્સોસિ ત્વં ભિક્ખૂ’’તિઆદિના પુચ્છિ, તસ્સ પરિહારદસ્સનત્થં વુત્તં. તત્રાયં સઙ્ખેપત્થો – તથાગતા નામ જાનન્તાપિ સચે તાદિસં પુચ્છાકારણં હોતિ, પુચ્છન્તિ. સચે પન તાદિસં પુચ્છાકારણં નત્થિ, જાનન્તાપિ ન પુચ્છન્તિ. યસ્મા પન બુદ્ધાનં અજાનનં નામ નત્થિ, તસ્મા ‘‘અજાનન્તાપી’’તિ ન વુત્તં. કાલં વિદિત્વા પુચ્છન્તીતિ સચે તસ્સા પુચ્છાય સો કાલો હોતિ, એવં તં કાલં વિદિત્વા પુચ્છન્તિ. સચે ન હોતિ, એવમ્પિ કાલં વિદિત્વાવ ન પુચ્છન્તિ. એવં પુચ્છન્તાપિ ચ અત્થસંહિતં તથાગતા પુચ્છન્તિ, યં અત્થનિસ્સિતં કારણનિસ્સિતં, તદેવ પુચ્છન્તિ, નો અનત્થસંહિતં. કસ્મા? યસ્મા અનત્થસંહિતે સેતુઘાતો તથાગતાનં. સેતુ વુચ્ચતિ મગ્ગો, મગ્ગેનેવ તાદિસસ્સ વચનસ્સ ઘાતો સમુચ્છેદોતિ વુત્તં હોતિ.

    75. Upasenavatthumhi āciṇṇanti caritaṃ vattaṃ anudhammatā. Kacci bhikkhu khamanīyanti bhikkhu kacci tuyhaṃ idaṃ catucakkaṃ navadvāraṃ sarīrayantaṃ khamanīyaṃ sakkā khamituṃ sahituṃ pariharituṃ, na kiñci dukkhaṃ uppādetīti. Kacci yāpanīyanti kacci sabbakiccesu yāpetuṃ sakkā, na kiñci antarāyaṃ dassetīti. Jānantāpi tathāgatātievamādi yaṃ parato ‘‘kati vassosi tvaṃ bhikkhū’’tiādinā pucchi, tassa parihāradassanatthaṃ vuttaṃ. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – tathāgatā nāma jānantāpi sace tādisaṃ pucchākāraṇaṃ hoti, pucchanti. Sace pana tādisaṃ pucchākāraṇaṃ natthi, jānantāpi na pucchanti. Yasmā pana buddhānaṃ ajānanaṃ nāma natthi, tasmā ‘‘ajānantāpī’’ti na vuttaṃ. Kālaṃ viditvā pucchantīti sace tassā pucchāya so kālo hoti, evaṃ taṃ kālaṃ viditvā pucchanti. Sace na hoti, evampi kālaṃ viditvāva na pucchanti. Evaṃ pucchantāpi ca atthasaṃhitaṃ tathāgatā pucchanti, yaṃ atthanissitaṃ kāraṇanissitaṃ, tadeva pucchanti, no anatthasaṃhitaṃ. Kasmā? Yasmā anatthasaṃhite setughāto tathāgatānaṃ. Setu vuccati maggo, maggeneva tādisassa vacanassa ghāto samucchedoti vuttaṃ hoti.

    ઇદાનિ અત્થસંહિતન્તિ એત્થ યં અત્થનિસ્સિતં વચનં તથાગતા પુચ્છન્તિ, તં દસ્સેન્તો ‘‘દ્વીહિ આકારેહી’’તિઆદિમાહ. તત્થ આકારેહીતિ કારણેહિ . ધમ્મં વા દેસેસ્સામાતિ અટ્ઠુપ્પત્તિયુત્તં સુત્તં વા પુબ્બચરિતકારણયુત્તં જાતકં વા કથયિસ્સામ. સાવકાનં વા સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેસ્સામાતિ સાવકાનં વા તાય પુચ્છાય વીતિક્કમં પાકટં કત્વા ગરુકં વા લહુકં વા સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેસ્સામ આણં ઠપેસ્સામ. અતિલહુન્તિ અતિસીઘં.

    Idāni atthasaṃhitanti ettha yaṃ atthanissitaṃ vacanaṃ tathāgatā pucchanti, taṃ dassento ‘‘dvīhi ākārehī’’tiādimāha. Tattha ākārehīti kāraṇehi . Dhammaṃ vā desessāmāti aṭṭhuppattiyuttaṃ suttaṃ vā pubbacaritakāraṇayuttaṃ jātakaṃ vā kathayissāma. Sāvakānaṃ vā sikkhāpadaṃ paññapessāmāti sāvakānaṃ vā tāya pucchāya vītikkamaṃ pākaṭaṃ katvā garukaṃ vā lahukaṃ vā sikkhāpadaṃ paññapessāma āṇaṃ ṭhapessāma. Atilahunti atisīghaṃ.

    ૭૬. અઞ્ઞતિત્થિયવત્થુમ્હિ અઞ્ઞતિત્થિયપુબ્બોતિ પુબ્બે અઞ્ઞતિત્થિયો ભૂતોતિ અઞ્ઞતિત્થિયપુબ્બો. એત્થ (અ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૩.૬૨) ચ તિત્થં જાનિતબ્બં, તિત્થકરો જાનિતબ્બો , તિત્થિયા જાનિતબ્બા, તિત્થિયસાવકા જાનિતબ્બા. તત્થ તિત્થં નામ દ્વાસટ્ઠિ દિટ્ઠિયો. એત્થ હિ સત્તા તરન્તિ ઉપ્પિલવન્તિ ઉમ્મુજ્જનિમુજ્જં કરોન્તિ, તસ્મા ‘‘તિત્થ’’ન્તિ વુચ્ચન્તિ. તાસં દિટ્ઠીનં ઉપ્પાદેતા તિત્થકરો નામ પૂરણકસ્સપાદિકો. તસ્સ લદ્ધિં ગહેત્વા પબ્બજિતા તિત્થિયા નામ. તે હિ તિત્થે જાતાતિ તિત્થિયા, યથાવુત્તં વા દિટ્ઠિગતસઙ્ખાતં તિત્થં એતેસં અત્થીતિ તિત્થિકા, તિત્થિકા એવ તિત્થિયા. તેસં પચ્ચયદાયકા તિત્થિયસાવકાતિ વેદિતબ્બા. સહધમ્મિકં વુચ્ચમાનોતિ સહધમ્મિકેન વુચ્ચમાનો, કરણત્થે ઉપયોગવચનં. પઞ્ચહિ સહધમ્મિકેહિ સિક્ખિતબ્બત્તા, તેસં વા સન્તકત્તા ‘‘સહધમ્મિક’’ન્તિ લદ્ધનામેન બુદ્ધપઞ્ઞત્તેન સિક્ખાપદેન વુચ્ચમાનોતિ અત્થો. પસૂરોતિ તસ્સ નામં. પરિબ્બાજકોતિ ગિહિબન્ધનં પહાય પબ્બજ્જુપગતો.

    76. Aññatitthiyavatthumhi aññatitthiyapubboti pubbe aññatitthiyo bhūtoti aññatitthiyapubbo. Ettha (a. ni. aṭṭha. 2.3.62) ca titthaṃ jānitabbaṃ, titthakaro jānitabbo , titthiyā jānitabbā, titthiyasāvakā jānitabbā. Tattha titthaṃ nāma dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo. Ettha hi sattā taranti uppilavanti ummujjanimujjaṃ karonti, tasmā ‘‘tittha’’nti vuccanti. Tāsaṃ diṭṭhīnaṃ uppādetā titthakaro nāma pūraṇakassapādiko. Tassa laddhiṃ gahetvā pabbajitā titthiyā nāma. Te hi titthe jātāti titthiyā, yathāvuttaṃ vā diṭṭhigatasaṅkhātaṃ titthaṃ etesaṃ atthīti titthikā, titthikā eva titthiyā. Tesaṃ paccayadāyakā titthiyasāvakāti veditabbā. Sahadhammikaṃ vuccamānoti sahadhammikena vuccamāno, karaṇatthe upayogavacanaṃ. Pañcahi sahadhammikehi sikkhitabbattā, tesaṃ vā santakattā ‘‘sahadhammika’’nti laddhanāmena buddhapaññattena sikkhāpadena vuccamānoti attho. Pasūroti tassa nāmaṃ. Paribbājakoti gihibandhanaṃ pahāya pabbajjupagato.

    તંયેવ તિત્થાયતનન્તિ એત્થ દ્વાસટ્ઠિદિટ્ઠિસઙ્ખાતં તિત્થમેવ આયતનન્તિ તિત્થાયતનં, તિત્થં વા એતેસં અત્થીતિ તિત્થિનો, તિત્થિયા, તેસં આયતનન્તિપિ તિત્થાયતનં. આયતનન્તિ ચ ‘‘અસ્સાનં કમ્બોજો આયતનં, ગુન્નં દક્ખિણપથો આયતન’’ન્તિ એત્થ સઞ્જાતિટ્ઠાનં આયતનં નામ.

    Taṃyeva titthāyatananti ettha dvāsaṭṭhidiṭṭhisaṅkhātaṃ titthameva āyatananti titthāyatanaṃ, titthaṃ vā etesaṃ atthīti titthino, titthiyā, tesaṃ āyatanantipi titthāyatanaṃ. Āyatananti ca ‘‘assānaṃ kambojo āyatanaṃ, gunnaṃ dakkhiṇapatho āyatana’’nti ettha sañjātiṭṭhānaṃ āyatanaṃ nāma.

    ‘‘મનોરમે આયતને, સેવન્તિ નં વિહઙ્ગમા;

    ‘‘Manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā;

    છાયં છાયત્થિનો યન્તિ, ફલત્થં ફલભોજિનો’’તિ. (અ॰ નિ॰ ૫.૩૮) –

    Chāyaṃ chāyatthino yanti, phalatthaṃ phalabhojino’’ti. (a. ni. 5.38) –

    એત્થ સમોસરણટ્ઠાનં. ‘‘પઞ્ચિમાનિ, ભિક્ખવે, વિમુત્તાયતનાની’’તિ (અ॰ નિ॰ ૫.૨૬) એત્થ કારણં, તં ઇધ સબ્બમ્પિ લબ્ભતિ. સબ્બેપિ હિ દિટ્ઠિગતિકા સઞ્જાયમાના ઇમાસુયેવ દ્વાસટ્ઠિયા દિટ્ઠીસુ સઞ્જાયન્તિ, સમોસરમાનાપિ એતાસુયેવ સમોસરન્તિ સન્નિપતન્તિ, દિટ્ઠિગતિકભાવે ચ નેસં ઇમાયેવ દ્વાસટ્ઠિ દિટ્ઠિયો કારણં, તસ્મા યથાવુત્તં તિત્થમેવ સઞ્જાતિઆદિના અત્થેન આયતનન્તિ તિત્થાયતનં, તેનેવત્થેન તિત્થીનં આયતનન્તિપિ તિત્થાયતનં.

    Ettha samosaraṇaṭṭhānaṃ. ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, vimuttāyatanānī’’ti (a. ni. 5.26) ettha kāraṇaṃ, taṃ idha sabbampi labbhati. Sabbepi hi diṭṭhigatikā sañjāyamānā imāsuyeva dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīsu sañjāyanti, samosaramānāpi etāsuyeva samosaranti sannipatanti, diṭṭhigatikabhāve ca nesaṃ imāyeva dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo kāraṇaṃ, tasmā yathāvuttaṃ titthameva sañjātiādinā atthena āyatananti titthāyatanaṃ, tenevatthena titthīnaṃ āyatanantipi titthāyatanaṃ.

    આયસ્મતો નિસ્સાય વચ્છામીતિ એત્થ આયસ્મતોતિ ઉપયોગત્થે સામિવચનં, આયસ્મન્તં નિસ્સાય વસિસ્સામીતિ અત્થો. બ્યત્તો…પે॰… વુત્તલક્ખણોયેવાતિ પરિસુપટ્ઠાપકબહુસ્સુતં સન્ધાય વદતિ. પઞ્ચહુપાલિ અઙ્ગેહીતિઆદીસુ યં વત્તબ્બં, તં પરતો આવિ ભવિસ્સતિ.

    Āyasmato nissāya vacchāmīti ettha āyasmatoti upayogatthe sāmivacanaṃ, āyasmantaṃ nissāya vasissāmīti attho. Byatto…pe… vuttalakkhaṇoyevāti parisupaṭṭhāpakabahussutaṃ sandhāya vadati. Pañcahupāli aṅgehītiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ parato āvi bhavissati.

    આચરિયવત્તકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Ācariyavattakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi / ૧૮. આચરિયવત્તકથા • 18. Ācariyavattakathā

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / આચરિયવત્તકથા • Ācariyavattakathā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / આચરિયવત્તકથાવણ્ણના • Ācariyavattakathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / આચરિયવત્તકથાવણ્ણના • Ācariyavattakathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૧૮. આચરિયવત્તકથા • 18. Ācariyavattakathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact