Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੬. ਅਚ੍ਛਰਾਸਙ੍ਘਾਤવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
6. Accharāsaṅghātavaggavaṇṇanā
੫੧. ਛਟ੍ਠਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਅਸ੍ਸੁਤવਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਸਾਧੁ ਪਞ੍ਞਾਣવਾ ਨਰੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਜਾ॰ ੨.੧੮.੧੦੧) ਅਤ੍ਥਿਤਾਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬੋਧਕੋ વਾ-ਸਦ੍ਦੋ। ‘‘ਸੀਲવਾ ਹੋਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੮੧) ਪਸਂਸਾવਿਸਿਟ੍ਠਾਯ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ। ‘‘ਪਞ੍ਞવਾ ਹੋਤਿ ਉਦਯਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੧੭; ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੫) ਅਤਿਸਯਤ੍ਥવਿਸਿਟ੍ਠਾਯ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਸ੍ਸ ਪਸਤ੍ਥਂ ਅਤਿਸਯੇਨ વਾ ਸੁਤਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਸੁਤવਾ, ਸਂਕਿਲੇਸવਿਦ੍ਧਂਸਨਸਮਤ੍ਥਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਂ, ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਥਤ੍ਤਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਚ ‘‘ਸੁਤવਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਪਕਾਸਿਤਾ। ਸੋਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਸੁਣੀਤਿ વਾ ਸੁਤવਾ, ਤਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਨ ਸੁਤવਾਤਿ ਅਸ੍ਸੁਤવਾ।
51. Chaṭṭhassa paṭhame assutavāti ettha ‘‘sādhu paññāṇavā naro’’tiādīsu (jā. 2.18.101) atthitāmattassa bodhako vā-saddo. ‘‘Sīlavā hoti kalyāṇadhammo’’tiādīsu (ma. ni. 3.381) pasaṃsāvisiṭṭhāya atthitāya. ‘‘Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato’’tiādīsu (dī. ni. 3.317; ma. ni. 2.25) atisayatthavisiṭṭhāya atthitāya, tasmā yassa pasatthaṃ atisayena vā sutaṃ atthi, so sutavā, saṃkilesaviddhaṃsanasamatthaṃ pariyattidhammassavanaṃ, taṃ sutvā tathattāya paṭipatti ca ‘‘sutavā’’ti iminā padena pakāsitā. Sotabbayuttaṃ sutvā kattabbanipphattivasena suṇīti vā sutavā, tappaṭikkhepena na sutavāti assutavā.
ਅਯਞ੍ਹਿ ਅਕਾਰੋ ‘‘ਅਹੇਤੁਕਾ ਧਮ੍ਮਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੨ ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ), ਅਭਿਕ੍ਖੁਕੋ ਆવਾਸੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਾਚਿ॰ ੧੦੪੭) ਤਂਸਮਾਯੋਗਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਦਿਟ੍ਠੋ। ‘‘ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੭ ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ) ਤਂਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਭਾવਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ। ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚਯਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀਤਿ ਅਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਅਤਂਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਾ ਏਤ੍ਥ ਜੋਤਿਤਾ। ‘‘ਅਨਿਦਸ੍ਸਨਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੯ ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ) ਤਂਸਭਾવਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ। ਨਿਦਸ੍ਸਨਞ੍ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਤਾ। ਅਥ વਾ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨਂ, ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਤਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਤਾਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ, ਤਥਾ ‘‘ਅਨਾਸવਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੫ ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ)। ‘‘ਅਪ੍ਪਟਿਘਾ ਧਮ੍ਮਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੦ ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ) ਅਨਾਰਮ੍ਮਣਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੫੫ ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ) ਤਂਕਿਚ੍ਚਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ। ‘‘ਅਰੂਪਿਨੋ ਧਮ੍ਮਾ ਅਚੇਤਸਿਕਾਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਤਂਸਭਾવਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ। ਤਦਞ੍ਞਤਾ ਹਿ ਇਧ ਪਕਾਸਿਤਾ। ‘‘ਅਮਨੁਸ੍ਸੋ’’ਤਿ ਤਬ੍ਭਾવਮਤ੍ਤਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ। ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਮਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਞ੍ਞਂ ਤਂਸਦਿਸਨ੍ਤਿ। ਸਦਿਸਤਾ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਸੂਚਿਤਾ। ‘‘ਅਸ੍ਸਮਣੋ ਸਮਣਪਟਿਞ੍ਞੋ ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਪਟਿਞ੍ਞੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੩) ਚ ਤਂਸਮ੍ਭਾવਨੀਯਗੁਣਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ। ਗਰਹਾ ਹਿ ਇਧ ਞਾਯਤਿ। ‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਭੋਤੋ ਅਨਾਮਯਂ (ਜਾ॰ ੧.੧੫.੧੪੬; ੨.੨੦.੧੨੯) ਅਨੁਦਰਾ ਕਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਚ ਤਦਨਪ੍ਪਭਾવਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ। ‘‘ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੭ ਤਿਕਮਾਤਿਕਾ) ਤਂਸਦਿਸਭਾવਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ। ਅਤੀਤਾਨਞ੍ਹਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਾਦਿਧਮ੍ਮਾਨਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯੇਕਦੇਸਸਿਦ੍ਧਿਯਾ ਆਰਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦਭਾવਤੋ ਕਾਲવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ વਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨੁਕੂਲਤਾ, ਪਗੇવ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਨ੍ਤਿ ਤਬ੍ਬਿਧੁਰਤਾ ਹੇਤ੍ਥ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ। ‘‘ਅਸੇਕ੍ਖਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੧ ਤਿਕਮਾਤਿਕਾ) ਤਦਪਰਿਯੋਸਾਨਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ। ਤਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਪਕਾਸਿਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਨੇਕੇਸਂ ਅਤ੍ਥਾਨਂ ਜੋਤਕੋ। ਇਧ ਪਨ ‘‘ਅਰੂਪਿਨੋ ਧਮ੍ਮਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੧ ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ), ਅਚੇਤਸਿਕਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਸ॰ ੫੭ ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ) વਿਯ ਤਂਸਭਾવਨਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਥੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤੇਨਸ੍ਸ ਸੁਤਾਦਿਞਾਣવਿਰਹਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਆਗਮਾਧਿਗਮਾਭਾવਾ ਞੇਯ੍ਯੋ ਅਸ੍ਸੁਤવਾ ਇਤੀ’’ਤਿ।
Ayañhi akāro ‘‘ahetukā dhammā (dha. sa. 2 dukamātikā), abhikkhuko āvāso’’tiādīsu (pāci. 1047) taṃsamāyoganivattiyaṃ diṭṭho. ‘‘Appaccayā dhammā’’ti (dha. sa. 7 dukamātikā) taṃsambandhibhāvanivattiyaṃ. Paccayuppannañhi paccayasambandhīti apaccayuppannattā ataṃsambandhitā ettha jotitā. ‘‘Anidassanā dhammā’’ti (dha. sa. 9 dukamātikā) taṃsabhāvanivattiyaṃ. Nidassanañhi ettha daṭṭhabbatā. Atha vā passatīti nidassanaṃ, cakkhuviññāṇaṃ. Taggahetabbatānivattiyaṃ, tathā ‘‘anāsavā dhammā’’ti (dha. sa. 15 dukamātikā). ‘‘Appaṭighā dhammā (dha. sa. 10 dukamātikā) anārammaṇā dhammā’’ti (dha. sa. 55 dukamātikā) taṃkiccanivattiyaṃ. ‘‘Arūpino dhammā acetasikādhammā’’ti taṃsabhāvanivattiyaṃ. Tadaññatā hi idha pakāsitā. ‘‘Amanusso’’ti tabbhāvamattanivattiyaṃ. Manussattamattaṃ natthi, aññaṃ taṃsadisanti. Sadisatā hi ettha sūcitā. ‘‘Assamaṇo samaṇapaṭiñño abrahmacārī brahmacāripaṭiñño’’ti (a. ni. 3.13) ca taṃsambhāvanīyaguṇanivattiyaṃ. Garahā hi idha ñāyati. ‘‘Kacci bhoto anāmayaṃ (jā. 1.15.146; 2.20.129) anudarā kaññā’’ti ca tadanappabhāvanivattiyaṃ. ‘‘Anuppannā dhammā’’ti (dha. sa. 17 tikamātikā) taṃsadisabhāvanivattiyaṃ. Atītānañhi uppannapubbattā uppādidhammānañca paccayekadesasiddhiyā āraddhuppādabhāvato kālavinimuttassa ca vijjamānattā uppannānukūlatā, pageva paccuppannānanti tabbidhuratā hettha viññāyati. ‘‘Asekkhā dhammā’’ti (dha. sa. 11 tikamātikā) tadapariyosānanivattiyaṃ. Tanniṭṭhānañhettha pakāsitanti evaṃ anekesaṃ atthānaṃ jotako. Idha pana ‘‘arūpino dhammā (dha. sa. 11 dukamātikā), acetasikā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. 57 dukamātikā) viya taṃsabhāvanivattiyaṃ daṭṭhabbo, aññattheti attho. Etenassa sutādiñāṇavirahaṃ dasseti. Tena vuttaṃ – ‘‘āgamādhigamābhāvā ñeyyo assutavā itī’’ti.
ਇਦਾਨਿ ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਂ વਿવਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਯੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਖਨ੍ਧਧਾਤਾਦਿਕੋਸਲ੍ਲੇਨਪਿ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਉਪਕ੍ਕਿਲਿਟ੍ਠਾਨਂ ਜਾਨਨਹੇਤੁਭੂਤਂ ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਂ ਹੋਤਿ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਹੋਤਿ? ਯਤੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਖਨ੍ਧਕੁਸਲੋ ਹੋਤਿ। ਧਾਤੁ…ਪੇ॰… ਆਯਤਨ…ਪੇ॰… ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਕੁਸਲੋ ਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਚ ਖਨ੍ਧਧਾਤੁਆਯਤਨਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਸੂ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ વਾਚੁਗ੍ਗਤਕਰਣਂ ਉਗ੍ਗਹੋ। ਅਤ੍ਥਪਰਿਪੁਚ੍ਛਨਂ ਪੁਰਿਪੁਚ੍ਛਾ। ਕੁਸਲੇਹਿ ਸਹ ਚੋਦਨਾਪਰਿਹਰਣવਸੇਨ વਿਨਿਚ੍ਛਯਕਰਣਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ। ਆਚਰਿਯੇ ਪਨ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਗਮਨਂ ਸੁਤਮਯਞਾਣવਸੇਨ ਅવਬੁਜ੍ਝਨਂ ਆਗਮੋ। ਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾ ਅਧਿਗਮੋ।
Idāni tassatthaṃ vivaranto ‘‘yo hī’’tiādimāha. Tattha yasmā khandhadhātādikosallenapi upakkilesaupakkiliṭṭhānaṃ jānanahetubhūtaṃ bāhusaccaṃ hoti. Yathāha – ‘‘kittāvatā nu kho, bhante, bahussuto hoti? Yato kho, bhikkhu, khandhakusalo hoti. Dhātu…pe… āyatana…pe… paṭiccasamuppādakusalo hoti. Ettāvatā kho, bhikkhu, bahussuto hotī’’ti. Tasmā ‘‘yassa ca khandhadhātuāyatanapaccayākārasatipaṭṭhānādīsū’’tiādi vuttaṃ. Tattha vācuggatakaraṇaṃ uggaho. Atthaparipucchanaṃ puripucchā. Kusalehi saha codanāpariharaṇavasena vinicchayakaraṇaṃ vinicchayo. Ācariye pana payirupāsitvā atthadhammānaṃ āgamanaṃ sutamayañāṇavasena avabujjhanaṃ āgamo. Maggaphalanibbānānaṃ sacchikiriyā adhigamo.
ਬਹੂਨਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਾਦੀਨਂ ਅવਿਹਤਤ੍ਤਾ ਤਾ ਜਨੇਨ੍ਤਿ, ਤਾਹਿ વਾ ਜਨਿਤਾਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ। ਅવਿਘਾਤਮੇવ વਾ ਜਨ-ਸਦ੍ਦੋ વਦਤਿ। ਪੁਥੁ ਸਤ੍ਥਾਰਾਨਂ ਮੁਖੁਲ੍ਲੋਕਿਕਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪੁਥੂ ਜਨਾ ਸਤ੍ਥੁਪਟਿਞ੍ਞਾ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ। ਸਬ੍ਬਗਤੀਹਿ ਅવੁਟ੍ਠਿਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਜਨੇਤਬ੍ਬਾ, ਜਾਯਨ੍ਤਿ વਾ ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਜਨਾ, ਗਤਿਯੋ, ਤਾ ਪੁਥੂ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ। ਇਤੋ ਪਰੇ ਜਾਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਹੀਤਿ ਜਨਾ, ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦਯੋ, ਤੇ ਏਤੇਸਂ ਪੁਥੂ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ। ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਅਤ੍ਥੋ ਏવ વਾ ਜਨ-ਸਦ੍ਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਓਘਾ ਕਾਮੋਘਾਦਯੋ। ਰਾਗਗ੍ਗਿਆਦਯੋ ਸਨ੍ਤਾਪਾ। ਤੇ ਏવ ਸਬ੍ਬੇਪਿ વਾ ਕਿਲੇਸਾ ਪਰਿਲ਼ਾਹਾ। ਪੁਥੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਰਤ੍ਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਜਾਯਤੀਤਿ ਜਨੋ, ਰਾਗੋ ਗੇਧੋਤਿ ਏવਮਾਦਿਕੋ, ਪੁਥੁ ਜਨੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ। ਪੁਥੂਸੁ ਜਨਾ ਜਾਤਾ ਰਤ੍ਤਾਤਿ ਏવਂ ਰਾਗਾਦਿਅਤ੍ਥੋ ਏવ વਾ ਜਨ-ਸਦ੍ਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Bahūnaṃ nānappakārānaṃ sakkāyadiṭṭhādīnaṃ avihatattā tā janenti, tāhi vā janitāti puthujjanā. Avighātameva vā jana-saddo vadati. Puthu satthārānaṃ mukhullokikāti ettha puthū janā satthupaṭiññā etesanti puthujjanā. Sabbagatīhi avuṭṭhitāti ettha janetabbā, jāyanti vā ettha sattāti janā, gatiyo, tā puthū etesanti puthujjanā. Ito pare jāyanti etehīti janā, abhisaṅkhārādayo, te etesaṃ puthū vijjantīti puthujjanā. Abhisaṅkhārādiattho eva vā jana-saddo daṭṭhabbo. Oghā kāmoghādayo. Rāgaggiādayo santāpā. Te eva sabbepi vā kilesā pariḷāhā. Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattāti ettha jāyatīti jano, rāgo gedhoti evamādiko, puthu jano etesanti puthujjanā. Puthūsu janā jātā rattāti evaṃ rāgādiattho eva vā jana-saddo daṭṭhabbo.
ਰਤ੍ਤਾਤਿ વਤ੍ਥਂ વਿਯ ਰਙ੍ਗਜਾਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਪਰਿਣਾਮਕਰੇਨ ਛਨ੍ਦਰਾਗੇਨ ਰਤ੍ਤਾ ਸਾਰਤ੍ਤਾ। ਗਿਦ੍ਧਾਤਿ ਅਭਿਕਙ੍ਖਨਸਭਾવੇਨ ਅਭਿਗਿਜ੍ਝਨੇਨ ਗਿਦ੍ਧਾ ਗੇਧਂ ਆਪਨ੍ਨਾ। ਗਧਿਤਾਤਿ ਗਨ੍ਥਿਤਾ વਿਯ ਦੁਮ੍ਮੋਚਨੀਯਭਾવੇਨ ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਬਦ੍ਧਾ। ਮੁਚ੍ਛਿਤਾਤਿ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ વਿਸਞ੍ਞਿਭੂਤਾ વਿਯ ਅਨਞ੍ਞਕਿਚ੍ਚਾ ਮੋਹਮਾਪਨ੍ਨਾ। ਅਜ੍ਝੋਪਨ੍ਨਾਤਿ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣੇ વਿਯ ਕਤ੍વਾ ਗਿਲਿਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾ। ਲਗ੍ਗਾਤਿ વਙ੍ਕਕਣ੍ਟਕੇ વਿਯ ਆਸਤ੍ਤਾ, ਮਹਾਪਲਿਪੇ ਯਾવ ਨਾਸਿਕਗ੍ਗਾ ਪਲਿਪਨ੍ਨਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਉਦ੍ਧਰਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਭਾવੇਨ ਨਿਮੁਗ੍ਗਾ । ਲਗ੍ਗਿਤਾਤਿ ਮਕ੍ਕਟਾਲੇਪੇ ਆਲਗ੍ਗਭਾવੇਨ ਸਮ੍ਮਸਿਤੋ વਿਯ ਮਕ੍ਕਟੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਸੇਨ ਆਲਗ੍ਗਿਤਾ। ਪਲਿਬੁਦ੍ਧਾਤਿ ਸਮ੍ਬਦ੍ਧਾ, ਉਪਦ੍ਦੁਤਾ વਾ। ਆવੁਤਾਤਿ ਆવਰਿਤਾ। ਨਿવੁਤਾਤਿ ਨਿવਾਰਿਤਾ। ਓવੁਤਾਤਿ ਪਲਿਗੁਣ੍ਠਿਤਾ, ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਾ વਾ। ਪਿਹਿਤਾਤਿ ਪਿਦਹਿਤਾ। ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਤਿ ਛਾਦਿਤਾ। ਪਟਿਕੁਜ੍ਜਿਤਾਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾਮੁਖਜਾਤਾ।
Rattāti vatthaṃ viya raṅgajātena cittassa vipariṇāmakarena chandarāgena rattā sārattā. Giddhāti abhikaṅkhanasabhāvena abhigijjhanena giddhā gedhaṃ āpannā. Gadhitāti ganthitā viya dummocanīyabhāvena tattha paṭibaddhā. Mucchitāti kilesavasena visaññibhūtā viya anaññakiccā mohamāpannā. Ajjhopannāti anaññasādhāraṇe viya katvā gilitvā pariniṭṭhāpetvā ṭhitā. Laggāti vaṅkakaṇṭake viya āsattā, mahāpalipe yāva nāsikaggā palipannapuriso viya uddharituṃ asakkuṇeyyabhāvena nimuggā . Laggitāti makkaṭālepe ālaggabhāvena sammasito viya makkaṭo pañcannaṃ indriyānaṃ vasena ālaggitā. Palibuddhāti sambaddhā, upaddutā vā. Āvutāti āvaritā. Nivutāti nivāritā. Ovutāti paliguṇṭhitā, pariyonaddhā vā. Pihitāti pidahitā. Paṭicchannāti chāditā. Paṭikujjitāti heṭṭhāmukhajātā.
‘‘ਅਸ੍ਸੁਤવਾ’’ਤਿ ਏਤੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਨ੍ਧਤਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਨ੍ਧਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ વੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਟ੍ਠਿਤਿ ਚਿਤ੍ਤਪਰਿਗ੍ਗਹੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਯਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਂ ਤਤੋ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਯਥਾਸਭਾવਤੋ ਜਾਨੇਯ੍ਯ, ਸਾ ਚਿਤ੍ਤਭਾવਨਾ ਚਿਤ੍ਤਟ੍ਠਿਤਿ। ਏਕਾਰਮ੍ਮਣੇ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਮਾਧਾਨવਸੇਨ ਅવਟ੍ਠਿਤਿਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਿਤਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਯਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਗ੍ਗਹਸਞ੍ਞਿਤਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾਪਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਾਯ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਯਥਾਸਭਾવਤੋ ਜਾਨੇਯ੍ਯ।
‘‘Assutavā’’ti etena avijjandhatā vuttāti āha – ‘‘andhaputhujjano vutto’’ti. Cittaṭṭhiti cittapariggaho natthīti yāya paṭipattiyā cittassa upakkilesaṃ tato vippamuttiñca yathāsabhāvato jāneyya, sā cittabhāvanā cittaṭṭhiti. Ekārammaṇe suṭṭhu samādhānavasena avaṭṭhitiṃ pādakaṃ katvā pavattitā sampayuttadhammehi nissayārammaṇehi ca saddhiṃ cittassa pariggahasaññitā vipassanābhāvanāpi natthi, yāya vuttamatthaṃ yathāsabhāvato jāneyya.
੫੨. ਦੁਤਿਯੇ ਸੁਤવਾਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਅਨਨ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤੋਯੇવ। ਅਰਿਯਸਾવਕੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਤੁਕ੍ਕਂ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਅਰਿਯੋ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਬੁਦ੍ਧવਨ੍ਤੋਤਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ। ਨਨੁ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਰਿਯਾ ਪਚ੍ਚੇਕਮੇવ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤવੇਦਨੀਯਭਾવਤੋ? ਨਯਿਦਮੀਦਿਸਂ ਪਟਿવੇਧਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਪਨ ਸਾવਕਾ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਪਰਤੋਘੋਸੇਨ વਿਨਾ ਤੇਸਂ ਦਸ੍ਸਨਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ। ਯਥਾ ਚ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਨਿਸ੍ਸਯਭਾવੇਨ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਨ ਏવਮੇਤੇ, ਏਤੇ ਪਨ ਅਪਰਨੇਯ੍ਯਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਪਰਨਾਯਕਭਾવੇਨ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਬੁਦ੍ਧવਨ੍ਤੋਤਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ’’ਤਿ।
52. Dutiye sutavāti padassa attho anantarasutte vuttoyeva. Ariyasāvakoti ettha catukkaṃ sambhavatīti taṃ dassetuṃ – ‘‘atthi ariyo’’tiādi āraddhaṃ. Paccekaṃ saccāni buddhavantoti paccekabuddhā. Nanu sabbepi ariyā paccekameva saccāni paṭivijjhanti dhammassa paccattavedanīyabhāvato? Nayidamīdisaṃ paṭivedhaṃ sandhāya vuttaṃ. Yathā pana sāvakā aññesaṃ nissayena saccāni paṭivijjhanti paratoghosena vinā tesaṃ dassanamaggassa anuppajjanato. Yathā ca sammāsambuddhā aññesaṃ nissayabhāvena saccāni abhisambujjhanti, na evamete, ete pana aparaneyyā hutvā aparanāyakabhāvena saccāni paṭivijjhanti. Tena vuttaṃ – ‘‘paccekaṃ saccāni buddhavantoti paccekabuddhā’’ti.
ਅਤ੍ਥਿ ਸਾવਕੋ ਨ ਅਰਿਯੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪੋਥੁਜ੍ਜਨਿਕਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯ ਰਤਨਤ੍ਤਯੇ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ ਸਦ੍ਧੋਪਿ ਗਹਿਤੋ ਏવ। ਗਿਹੀ ਅਨਾਗਤਫਲੋਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲੋ ਹਿ ਸਰਣਗਮਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋਇਚ੍ਚੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਲਭਤਿ। ਸ੍વਾਯਮਤ੍ਥੋ ਦਕ੍ਖਿਣਾવਿਸੁਦ੍ਧਿਸੁਤ੍ਤੇਨ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੭੬ ਆਦਯੋ) ਦੀਪੇਤਬ੍ਬੋ। ਸੁਤવਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਤਹਿਤਪਰਹਿਤਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸੁਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸੋ ਚ ਹੋਤਿ ਸੁਤੇਨ ਉਪਪਨ੍ਨੋ, ਅਪ੍ਪਮ੍ਪਿ ਚੇ ਸਹਿਤਂ ਭਾਸਮਾਨੋ’’ਤਿ ਚ ਆਦਿ। ਅਰਿਯਸਾવਕੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਕਿਚ੍ਚੇ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਭਾવਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇਹਿ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤਿ ਅਨੁਪਕ੍ਕਿਲਿਟ੍ਠਤਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਯਥਾਸਭਾવਜਾਨਨਂ ਦਲ਼੍ਹਤਰਾਯ ਏવ ਚਿਤ੍ਤਭਾવਨਾਯ ਸਤਿ ਹੋਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾਤਿ ‘‘ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਕਥਿਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Atthi sāvako na ariyoti ettha pothujjanikāya saddhāya ratanattaye abhippasanno saddhopi gahito eva. Gihī anāgataphaloti idaṃ pana nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Yathāvuttapuggalo hi saraṇagamanato paṭṭhāya sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannoicceva vattabbataṃ labhati. Svāyamattho dakkhiṇāvisuddhisuttena (ma. ni. 3.376 ādayo) dīpetabbo. Sutavāti ettha vuttaattho nāma attahitaparahitappaṭipatti, tassa vasena sutasampanno. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘so ca hoti sutena upapanno, appampi ce sahitaṃ bhāsamāno’’ti ca ādi. Ariyasāvakoti veditabboti ariyassa bhagavato dhammassavanakicce yuttappayuttabhāvato vuttaṃ. Upakkilesehi vippamutti anupakkiliṭṭhatā, tassā yathāsabhāvajānanaṃ daḷhatarāya eva cittabhāvanāya sati hoti, na aññathāti ‘‘balavavipassanā kathitā’’ti vuttaṃ.
੫੩. ਤਤਿਯੇ ਅਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋਪਮਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋਪਮਸੁਤ੍ਤੇ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੭.੭੨) ਦੇਸਨਾਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ । ਤਂਦੇਸਨਾਹੇਤੁਕਞ੍ਹਿ ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਇਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਅવਿਜਹਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਤ੍ਤਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਰੂਪਕਾਯੋ ਬਾਹਿਰਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਹਿ ਮਲੇਹਿ ਅਨੁਪਕ੍ਕਿਲਿਟ੍ਠੋ ਸੁਧੋਤਜਾਤਿਮਣਿਸਦਿਸੋ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਉਪਟ੍ਠਾਕਾਨੁਗ੍ਗਹਤ੍ਥਂ ਸਰੀਰਫਾਸੁਕਤ੍ਥਞ੍ਚਾ’’ਤਿ। વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾਤਿ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤੀਹਿ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ। ਕਾਲਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ વਿવਿਤ੍ਤਾਸਨੇ વੀਤਿਨਾਮਨਂ વਿવੇਕਨਿਨ੍ਨਤਾਯ ਚੇવ ਪਰੇਸਂ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਗਤਿਆਪਜ੍ਜਨਤ੍ਥਞ੍ਚ। ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾਤਿ વਿਹਾਰਨਿવਾਸਨਪਰਿવਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ। ਕਦਾਚਿ ਏਕਕਸ੍ਸ, ਕਦਾਚਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤਸ੍ਸ, ਕਦਾਚਿ ਪਕਤਿਯਾ, ਕਦਾਚਿ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯੇਹਿ વਤ੍ਤਮਾਨੇਹਿ ਚ ਗਾਮਪ੍ਪવੇਸੋ ਤਥਾ ਤਥਾ વਿਨੇਤਬ੍ਬਪੁਗ੍ਗਲવਸੇਨ। ਉਪਸਂਹਰਿਤ੍વਾਤਿ ਹਿਮવਨ੍ਤਾਦੀਸੁ ਪੁਪ੍ਫਿਤਰੁਕ੍ਖਾਦਿਤੋ ਆਨੇਤ੍વਾ। ਓਣਤੁਣ੍ਣਤਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਸਤ੍ਥੁ ਪਦਨਿਕ੍ਖੇਪਸਮਯੇ ਸਮਭਾવਾਪਤ੍ਤਿ, ਸੁਖਸਮ੍ਫਸ੍ਸવਿਕਸਿਤਪਦੁਮਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਞ੍ਚ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਪਾਦਤਾਯ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਫਲਂ, ਨ ਇਦ੍ਧਿਨਿਮ੍ਮਾਨਂ। ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਞ੍ਚੇਤਂ ਸਕ੍ਖਰਾਕਠਲਕਣ੍ਟਕਸਙ੍ਕੁਕਲਲਾਦਿਅਪਗਮੋ ਸੁਚਿਭਾવਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਏવਮਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਤਦਾ ਲਬ੍ਭਨਤੋ।
53. Tatiye aggikkhandhopamasuttantaaṭṭhuppattiyanti aggikkhandhopamasutte (a. ni. 7.72) desanāaṭṭhuppattiyaṃ . Taṃdesanāhetukañhi ekaccānaṃ bhikkhūnaṃ micchāpaṭipattiṃ nimittaṃ katvā bhagavā imaṃ suttaṃ desesi. Avijahitameva hoti sabbakālaṃ suppatiṭṭhitasatisampajaññattā. Yasmā buddhānaṃ rūpakāyo bāhirabbhantarehi malehi anupakkiliṭṭho sudhotajātimaṇisadiso, tasmā vuttaṃ – ‘‘upaṭṭhākānuggahatthaṃ sarīraphāsukatthañcā’’ti. Vītināmetvāti phalasamāpattīhi vītināmetvā. Kālaparicchedavasena vivittāsane vītināmanaṃ vivekaninnatāya ceva paresaṃ diṭṭhānugatiāpajjanatthañca. Nivāsetvāti vihāranivāsanaparivattanavasena nivāsetvā. Kadāci ekakassa, kadāci bhikkhusaṅghaparivutassa, kadāci pakatiyā, kadāci pāṭihāriyehi vattamānehi ca gāmappaveso tathā tathā vinetabbapuggalavasena. Upasaṃharitvāti himavantādīsu pupphitarukkhādito ānetvā. Oṇatuṇṇatāya bhūmiyā satthu padanikkhepasamaye samabhāvāpatti, sukhasamphassavikasitapadumasampaṭicchanañca suppatiṭṭhitapādatāya nissandaphalaṃ, na iddhinimmānaṃ. Nidassanamattañcetaṃ sakkharākaṭhalakaṇṭakasaṅkukalalādiapagamo sucibhāvāpattīti evamādīnampi tadā labbhanato.
ਇਨ੍ਦਖੀਲਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਠਪਿਤਮਤ੍ਤੇਤਿ ਇਦਂ ਯਾવਦੇવ વੇਨੇਯ੍ਯਜਨવਿਨਯਤ੍ਥਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਕ੍ਖਿਣਪਾਦੇਤਿ ਇਦਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਬ੍ਬਪਦਕ੍ਖਿਣਤਾਯ। ‘‘ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਰਸ੍ਮਿਯੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾਪਿ ‘‘ਸੁવਣ੍ਣਰਸਪਿਞ੍ਜਰਾਨਿ વਿਯਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਰੀਰੇ ਪੀਤਾਭਾਯ ਯੇਭੁਯ੍ਯਤਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਧੁਰੇਨਾਕਾਰੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਸਾਰਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਤਾਯ। ਭੇਰਿਆਦੀਨਂ ਪਨ ਸਦ੍ਦਾਯਨਂ ਧਮ੍ਮਤਾવ। ਪਟਿਮਾਨੇਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਸੁਦੁਲ੍ਲਭਂ ਇਦਂ ਅਜ੍ਜ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਯੇ ਮਯਂ ਈਦਿਸੇਨ ਪਣੀਤੇਨ ਆਹਾਰੇਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਹਾਮਾ’’ਤਿ ਪਤੀਤਮਾਨਸਾ ਮਾਨੇਨ੍ਤਿ ਪੂਜੇਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਸਨ੍ਤਾਨਾਨਿ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾਤਿ ਤੇਸਂ ਤਥਾ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਅਤੀਤੇ ਏਤਰਹਿ ਚ ਪવਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਾਨਿ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ। ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ વਿਹਾਰੇ। ਗਨ੍ਧਮਣ੍ਡਲਮਾਲ਼ੇਤਿ ਚਤੁਜ੍ਜਾਤਿਯਗਨ੍ਧੇਨ ਕਤਪਰਿਭਣ੍ਡੇ ਮਣ੍ਡਲਮਾਲ਼ੇ।
Indakhīlassa anto ṭhapitamatteti idaṃ yāvadeva veneyyajanavinayatthāya satthu pāṭihāriyaṃ pavattanti katvā vuttaṃ. Dakkhiṇapādeti idaṃ buddhānaṃ sabbapadakkhiṇatāya. ‘‘Chabbaṇṇarasmiyo’’ti vatvāpi ‘‘suvaṇṇarasapiñjarāni viyā’’ti idaṃ buddhānaṃ sarīre pītābhāya yebhuyyatāya vuttaṃ. Madhurenākārena saddaṃ karonti daṭṭhabbasārassa diṭṭhatāya. Bheriādīnaṃ pana saddāyanaṃ dhammatāva. Paṭimānentīti ‘‘sudullabhaṃ idaṃ ajja amhehi labbhati, ye mayaṃ īdisena paṇītena āhārena bhagavantaṃ upaṭṭhahāmā’’ti patītamānasā mānenti pūjenti. Tesaṃ santānāni oloketvāti tesaṃ tathā upaṭṭhākānaṃ puggalānaṃ atīte etarahi ca pavattacittasantānāni oloketvā. Arahatte patiṭṭhahantīti sambandho. Tatthāti vihāre. Gandhamaṇḍalamāḷeti catujjātiyagandhena kataparibhaṇḍe maṇḍalamāḷe.
ਦੁਲ੍ਲਭਾ ਖਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿ ਸਤਿਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਪ੍ਪਟਿਲਾਭੇ ਪਤਿਰੂਪਦੇਸવਾਸਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾવੇਕਲ੍ਲਸਦ੍ਧਾਪਟਿਲਾਭਾਦਯੋ ਗੁਣਾ ਦੁਲ੍ਲਭਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕ…ਪੇ॰… વਸવਤ੍ਤਿਭવਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਇਦਂ ਤਤ੍ਥ ਸੁਞ੍ਞવਿਮਾਨਾਨਿ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਗવਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਤਯੋ ਭਾਗੇ ਕਤ੍વਾ ਪਠਮਭਾਗੇ ਸਚੇ ਆਕਙ੍ਖਤਿ, ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ। ਸਚੇ ਆਕਙ੍ਖਤਿ, ਬੁਦ੍ਧਾਚਿਣ੍ਣਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਥ ਯਥਾਕਾਲਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਤਤੋ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਭਾਗੇ ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮੇ ਤਤਿਯਕੋਟ੍ਠਾਸੇ વਿਯ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਤਿ વੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਞਾਣਪਰਿਪਾਕਂ ਪਸ੍ਸਿਤੁਂ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਸਚੇ ਆਕਙ੍ਖਤੀ’’ਤਿਆਦਿ।
Dullabhā khaṇasampattīti satipi manussattappaṭilābhe patirūpadesavāsaindriyāvekallasaddhāpaṭilābhādayo guṇā dullabhāti attho. Cātumahārājika…pe… vasavattibhavanaṃ gacchantīti idaṃ tattha suññavimānāni sandhāya vuttaṃ. Bhagavā gandhakuṭiṃ pavisitvā pacchābhattaṃ tayo bhāge katvā paṭhamabhāge sace ākaṅkhati, dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti. Sace ākaṅkhati, buddhāciṇṇaphalasamāpattiṃ samāpajjati. Atha yathākālaparicchedaṃ tato vuṭṭhahitvā dutiyabhāge pacchimayāme tatiyakoṭṭhāse viya lokaṃ voloketi veneyyānaṃ ñāṇaparipākaṃ passituṃ. Tenāha – ‘‘sace ākaṅkhatī’’tiādi.
ਕਾਲਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ‘‘ਇਮਿਸ੍ਸਾ વੇਲਾਯ ਇਮਸ੍ਸ ਏવਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਤਂਕਾਲਾਨੁਰੂਪਂ। ਸਮਯਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ, ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਅਨੁਰੂਪਂ વਾ। ਸਮਯਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਾ ਅਰਿਯਸਮਯਸਂਯੁਤ੍ਤਂ। ਦੇਸਕਾਲਾਨੁਰੂਪਮੇવ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ, ਦੇਸੇਨ੍ਤਾ ਚ ਅਰਿਯਸਮ੍ਮਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਨਯਂ ਦੀਪੇਨ੍ਤਾવ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਅਥ વਾ ਸਮਯਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਹੇਤੂਦਾਹਰਣਸਹਿਤਂ। ਕਾਲੇਨ ਸਾਪਦੇਸਞ੍ਹਿ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਕਾਲਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਪਰਿਸਂ ਉਯ੍ਯੋਜੇਤਿ, ਨ ਯਾવ ਸਮਨ੍ਧਕਾਰਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ।
Kālayuttanti pattakallaṃ, ‘‘imissā velāya imassa evaṃ vattabba’’nti taṃkālānurūpaṃ. Samayayuttanti tasseva vevacanaṃ, aṭṭhuppattianurūpaṃ vā. Samayayuttanti vā ariyasamayasaṃyuttaṃ. Desakālānurūpameva hi buddhā bhagavanto dhammaṃ desenti, desentā ca ariyasammataṃ paṭiccasamuppādanayaṃ dīpentāva desenti. Atha vā samayayuttanti hetūdāharaṇasahitaṃ. Kālena sāpadesañhi bhagavā dhammaṃ deseti, kālaṃ viditvā parisaṃ uyyojeti, na yāva samandhakārā dhammaṃ deseti.
ਉਤੁਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤਿ, ਨ ਪਨ ਮਲਂ ਪਕ੍ਖਾਲੇਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਨ ਹਿ ਭਗવਤੋ ਕਾਯੇ ਰਜੋਜਲ੍ਲਂ ਉਪਲਿਮ੍ਪਤੀਤਿ। ਤਤੋ ਤਤੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨਾਦਿਤੋ। ਓਕਾਸਂ ਲਭਮਾਨਾਤਿ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਪੁਰਿਮਯਾਮੇਸੁ ਓਕਾਸਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੇ ਓਕਾਸਂ ਲਭਮਾਨਾ, ਭਗવਤਾ વਾ ਕਤੋਕਾਸਤਾਯ ਓਕਾਸਂ ਲਭਮਾਨਾ। ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤੀਸੁ ਭਾਗੇਸੁ ਪਠਮਭਾਗੇ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਕਪ੍ਪਨਂ ਏਕਨ੍ਤਿਕਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਨਿਸਜ੍ਜਾਪੀਲ਼ਿਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਤੇਨੇવ ਹਿ ਤਤ੍ਥ ‘‘ਸਚੇ ਆਕਙ੍ਖਤੀ’’ਤਿ ਤਦਾ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਕਪ੍ਪਨਸ੍ਸ ਅਨਿਬਦ੍ਧਤਾ વਿਭਾવਿਤਾ। ਕਿਲਾਸੁਭਾવੋ ਪਰਿਸ੍ਸਮੋ । ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਕਿਲਾਸੁਭਾવਮੋਚਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਨਾ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਤੀਤਿ ਇਦਂ ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮੇ ਭਗવਤੋ ਬਹੁਲਂ ਆਚਿਣ੍ਣવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਪ੍ਪੇਕਦਾ ਅવਸਿਟ੍ਠਬਲਞਾਣੇਹਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨੇવ ਚ ਭਗવਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿ।
Utuṃ gaṇhāpeti, na pana malaṃ pakkhāletīti adhippāyo. Na hi bhagavato kāye rajojallaṃ upalimpatīti. Tato tatoti attano attano divāṭṭhānādito. Okāsaṃ labhamānāti purebhattapacchābhattapurimayāmesu okāsaṃ alabhitvā idāni majjhimayāme okāsaṃ labhamānā, bhagavatā vā katokāsatāya okāsaṃ labhamānā. Pacchābhattassa tīsu bhāgesu paṭhamabhāge sīhaseyyakappanaṃ ekantikaṃ na hotīti āha – ‘‘purebhattato paṭṭhāya nisajjāpīḷitassa sarīrassā’’ti. Teneva hi tattha ‘‘sace ākaṅkhatī’’ti tadā sīhaseyyakappanassa anibaddhatā vibhāvitā. Kilāsubhāvo parissamo . Sīhaseyyaṃ kappeti sarīrassa kilāsubhāvamocanatthanti yojetabbaṃ. Buddhacakkhunā lokaṃ voloketīti idaṃ pacchimayāme bhagavato bahulaṃ āciṇṇavasena vuttaṃ. Appekadā avasiṭṭhabalañāṇehi sabbaññutaññāṇeneva ca bhagavā tamatthaṃ sādhetīti.
ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਕਿਚ੍ਚੇਤਿ ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮਕਿਚ੍ਚੇ। ਬਲવਤਾ ਪਚ੍ਚਨੁਤਾਪੇਨ ਸਂવਡ੍ਢਮਾਨੇਨ ਕਰਜਕਾਯੇ ਮਹਾਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਨਾਮਕਾਯੇ ਸਨ੍ਤਤ੍ਤੇ ਕਰਜਕਾਯੋ ਸਨ੍ਤਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਨਿਧਾਨਗਤਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਚਿਤਲੋਹਿਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਣ੍ਹਂ ਲੋਹਿਤਂ ਮੁਖਤੋ ਉਗ੍ਗਞ੍ਛੀਤਿ ਲੋਹਿਤਂ ਉਣ੍ਹਂ ਹੁਤ੍વਾ ਮੁਖਤੋ ਉਗ੍ਗਞ੍ਛਿ। ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਪਟਿਞ੍ਞਂ। ਤਂ ਪਾਪਂ વਡ੍ਢਮਾਨਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਅવਿਜਹਿਤਤ੍ਤਾ ਤਥਾ ਪવਡ੍ਢਮਾਨਪਾਪਂ। ਅਨ੍ਤਿਮવਤ੍ਥੁਅਜ੍ਝਾਪਨ੍ਨਾਨਮ੍ਪਿ ਉਪਾਯੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਯਮਾਨੋ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ ਸਾਤ੍ਥਕੋ ਹੋਤਿਯੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਜਾਤਸਂવੇਗਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਹੋ ਸਲ੍ਲੇਖਿਤਨ੍ਤਿ ਅਹੋ ਅਤਿવਿਯ ਸਲ੍ਲੇਖੇਨ ਇਤਂ ਪવਤ੍ਤਂ। ਕਾਸਾવਪਜ੍ਜੋਤੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਬਹੁਭਾવਤੋ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਚਰਨ੍ਤਾਨਂ ਤੇਸਂ ਕਾਸਾવਜੁਤਿਯਾ ਪਜ੍ਜੋਤਿਤੋ। ਇਸਿવਾਤਪਰਿવਾਤੋਤਿ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦੀਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਚ ਏਸਨਤੋ ਇਸੀਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਗੁਣਗਨ੍ਧੇਨ ਚੇવ ਗੁਣਗਨ੍ਧવਾਸਿਤੇਨ ਸਰੀਰਗਨ੍ਧੇਨ ਚ ਪਰਿਤੋ ਸਮਨ੍ਤਤੋ વਾਯਿਤੋ।
Imasmiṃyeva kicceti pacchimayāmakicce. Balavatā paccanutāpena saṃvaḍḍhamānena karajakāye mahāpariḷāho uppajjatīti āha – ‘‘nāmakāye santatte karajakāyo santatto’’ti. Nidhānagatanti sannicitalohitaṃ sandhāya vuttaṃ. Uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggañchīti lohitaṃ uṇhaṃ hutvā mukhato uggañchi. Ṭhānanti bhikkhupaṭiññaṃ. Taṃ pāpaṃ vaḍḍhamānanti bhikkhupaṭiññāya avijahitattā tathā pavaḍḍhamānapāpaṃ. Antimavatthuajjhāpannānampi upāyena pavattiyamāno yonisomanasikāro sātthako hotiyevāti dassento ‘‘jātasaṃvegā’’tiādimāha. Aho sallekhitanti aho ativiya sallekhena itaṃ pavattaṃ. Kāsāvapajjototi bhikkhūnaṃ bahubhāvato ito cito ca vicarantānaṃ tesaṃ kāsāvajutiyā pajjotito. Isivātaparivātoti sīlakkhandhādīnaṃ nibbānassa ca esanato isīnaṃ bhikkhūnaṃ guṇagandhena ceva guṇagandhavāsitena sarīragandhena ca parito samantato vāyito.
ਧਮ੍ਮਸਂવੇਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਅਨਾવਜ੍ਜਨੇਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਸਂવਿਦਿਤਤ੍ਤਾ। ਧਮ੍ਮਸਂવੇਗੋਤਿ ਚ ਤਾਦਿਸੇ ਅਤ੍ਥੇ ਧਮ੍ਮਤਾવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਂ ਸਹੋਤ੍ਤਪ੍ਪਞਾਣਂ। ਅਸ੍ਸਾਸਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਸਕਾਰਣਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ। ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਕਿਚ੍ਚਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੋ ਸਬ੍ਬਪੁਬ੍ਬਭਾਗੋ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਅવੇਰਾ ਹੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਹਿਤਫਰਣਂ। ਇਤਰਂ ਇਤੋ ਥੋਕਂ ਮਹਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਇਦਂ ‘‘ਚੂਲ਼ਚ੍ਛਰਾਸਙ੍ਘਾਤਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਚ੍ਛਰਾਸਙ੍ਘਾਤੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿਫੋਟਨਕ੍ਖਣੋ ਅਕ੍ਖਿਨਿਮਿਸਕਾਲੋ, ਯੋ ਏਕਸ੍ਸ ਅਕ੍ਖਰਸ੍ਸ ਉਚ੍ਚਾਰਣਕ੍ਖਣੋ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਦ੍વੇ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯੋ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਸਦ੍ਦਕਰਣਮਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹਿਤਫਰਣਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਹਿਤੇਸਿਤવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ। ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਆਸੇવਤੀਤਿ ਹਿਤੇਸਿਤવਸੇਨ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ। ਆવਜ੍ਜਨੇਨ ਆਭੁਜਨ੍ਤੋਪਿ ਆਸੇવਤਿ ਨਾਮ ਞਾਣવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ। ਜਾਨਨ੍ਤੋਤਿ ਤਥਾ ਞਾਣਮਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋਪਿ। ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਤਿ ਤਥਾ ਞਾਣਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ વਿਯ વਿਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ। ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋਤਿ ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਤਿ ਪਤਿ ਅવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋਪਿ। ਸਦ੍ਧਾਯ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੋਤਿਆਦਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿਆਦਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਮੇવ ਚੇਤਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ, ਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਆਸੇવਨਦਸ੍ਸਨਮੇવਾਤਿ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਮੇવ ਆਸੇવਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਇਧ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Dhammasaṃvego uppajji anāvajjanena pubbe tassa atthassa asaṃviditattā. Dhammasaṃvegoti ca tādise atthe dhammatāvasena uppajjanakaṃ sahottappañāṇaṃ. Assāsaṭṭhānanti cittassāsakāraṇaṃ kammaṭṭhānaṃ. Sabbesaṃ kiccānaṃ pubbabhāgo sabbapubbabhāgo. ‘‘Sabbe sattā averā hontū’’tiādinā hi cittassa paṭṭhānaṃ upaṭṭhānaṃ hitapharaṇaṃ. Itaraṃ ito thokaṃ mahantanti katvā idaṃ ‘‘cūḷaccharāsaṅghātasutta’’nti vuttaṃ. Accharāsaṅghāto vuccati aṅguliphoṭanakkhaṇo akkhinimisakālo, yo ekassa akkharassa uccāraṇakkhaṇo. Tenāha – ‘‘dve aṅguliyo paharitvā saddakaraṇamatta’’nti. Sabbasattānaṃ hitapharaṇacittanti sabbesampi sattānaṃ sammadeva hitesitavasena pavattacittaṃ. Āvajjento āsevatīti hitesitavasena āvajjento. Āvajjanena ābhujantopi āsevati nāma ñāṇavippayuttena. Jānantoti tathā ñāṇamattaṃ uppādentopi. Passantoti tathā ñāṇacakkhunā paccakkhato viya vipassantopi. Paccavekkhantoti tamatthaṃ pati pati avekkhantopi. Saddhāya adhimuccantotiādi pañcannaṃ indriyānaṃ vasena vuttaṃ. Abhiññeyyantiādi catusaccavasena vuttaṃ. Sabbameva cetaṃ vitthārato, sāmaññena āsevanadassanamevāti idhādhippetameva āsevanatthaṃ dassetuṃ – ‘‘idha panā’’tiādi vuttaṃ.
ਅਰਿਤ੍ਤਜ੍ਝਾਨੋਤਿ ਅવਿਰਹਿਤਜ੍ਝਾਨੋ। ਅਤੁਚ੍ਛਜ੍ਝਾਨੋਤਿ ਝਾਨੇਨ ਅਤੁਚ੍ਛੋ। ਚਾਗੋ વਾ વੇવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਜ੍ਝਾਨੋ’’ਤਿ। વਿਹਰਤੀਤਿ ਪਦਸ੍ਸ વਿਭਙ੍ਗੇ (વਿਭ॰ ੫੪੦) ਆਗਤਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘વਿਹਰਤੀਤਿ ਇਰਿਯਤੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਦ੍ਦਤ੍ਥੋ – વਿਹਰਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿ-ਸਦ੍ਦੋ વਿਚ੍ਛੇਦਤ੍ਥਜੋਤਨੋ। ਹਰਤੀਤਿ ਨੇਤਿ, ਪવਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਹਰਤਿ વਿਹਰਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਏਕਂ ਇਰਿਯਾਪਥਬਾਧਨਂ ਅਞ੍ਞੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਪਰਿਪਤਨ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਹਰਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਰਿਯਤੀਤਿ ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦਿਕਿਰਿਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਠਾਨਾਦਿਸਮਙ੍ਗੀ ਹੁਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਪਾਲੇਤੀਤਿ ਏਕਂ ਇਰਿਯਾਪਥਬਾਧਨਂ ਇਰਿਯਾਪਥਨ੍ਤਰੇਹਿ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਪਾਲੇਤਿ। ਯਪੇਤਿ ਯਾਪੇਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਏਕਞ੍ਹਿ ਇਰਿਯਾਪਥਬਾਧਨਂ ਅਞ੍ਞੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਪਰਿਪਤਨ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਪਾਲੇਨ੍ਤੋ ਯਪੇਤਿ ਯਾਪੇਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਚਰਤੀਤਿ ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਸਮਙ੍ਗੀ ਹੁਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨਾਤਿ ‘‘વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ।
Arittajjhānoti avirahitajjhāno. Atucchajjhānoti jhānena atuccho. Cāgo vā vevacananti āha – ‘‘apariccattajjhāno’’ti. Viharatīti padassa vibhaṅge (vibha. 540) āgatanayena atthaṃ dassento ‘‘viharatīti iriyatī’’tiādimāha. Ayaṃ panettha saddattho – viharatīti ettha vi-saddo vicchedatthajotano. Haratīti neti, pavattetīti attho, vicchinditvā harati viharatīti vuttaṃ hoti. So hi ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantaṃ attabhāvaṃ harati pavatteti, tasmā ‘‘viharatī’’ti vuccati. Iriyatīti ṭhānanisajjādikiriyaṃ karonto pavattati. Pavattatīti ṭhānādisamaṅgī hutvā pavattati. Pāletīti ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ iriyāpathantarehi rakkhanto pāleti. Yapeti yāpetīti tasseva vevacanaṃ. Ekañhi iriyāpathabādhanaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantaṃ attabhāvaṃ pālento yapeti yāpetīti vuccati. Caratīti ṭhānanisajjādīsu aññatarasamaṅgī hutvā pavattati. Iminā padenāti ‘‘viharatī’’ti iminā padena.
ਇਰਿਯਾਪਥવਿਹਾਰੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਰਿਯਨਂ ਪવਤ੍ਤਨਂ ਇਰਿਯਾ, ਕਾਯਪ੍ਪਯੋਗੋ ਕਾਯਿਕਕਿਰਿਯਾ। ਤਸ੍ਸਾ ਪવਤ੍ਤਨੂਪਾਯਭਾવਤੋ ਇਰਿਯਾਯ ਪਥੋ ਇਰਿਯਾਪਥੋ, ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦਿ। ਨ ਹਿ ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਹਿ ਅવਤ੍ਥਾਹਿ વਿਨਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਾਯਿਕਕਿਰਿਯਂ ਪવਤ੍ਤੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ। ਠਾਨਸਮਙ੍ਗੀ વਾ ਹਿ ਕਾਯੇਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਗਮਨਾਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਸਮਙ੍ਗੀ વਾ। વਿਹਰਣਂ, વਿਹਰਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ વਾ વਿਹਾਰੋ, ਇਰਿਯਾਪਥੋવ વਿਹਾਰੋ ਇਰਿਯਾਪਥવਿਹਾਰੋ, ਸੋ ਚ ਅਤ੍ਥਤੋ ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦਿਆਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤੋ ਚਤੁਸਨ੍ਤਤਿਰੂਪਪ੍ਪਬਨ੍ਧੋ ਏવ। ਓવਾਦਾਨੁਸਾਸਨੀਨਂ ਏਕਾਨੇਕવਾਰਾਦਿવਿਸਿਟ੍ਠੋਯੇવ ਭੇਦੋ, ਨ ਪਨ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਤੇਸਂ ਨਾਨਾਕਰਣਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਏਸੇ ਏਕੇ ਏਕਟ੍ਠੇਤਿਆਦੀਸੁ ਏਸੋ ਏਕੋ ਏਕਤ੍ਥੋਤਿਆਦਿਨਾ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Iriyāpathavihāroti ettha iriyanaṃ pavattanaṃ iriyā, kāyappayogo kāyikakiriyā. Tassā pavattanūpāyabhāvato iriyāya patho iriyāpatho, ṭhānanisajjādi. Na hi ṭhānanisajjādīhi avatthāhi vinā kiñci kāyikakiriyaṃ pavattetuṃ sakkā. Ṭhānasamaṅgī vā hi kāyena kiñci kareyya, gamanādīsu aññatarasamaṅgī vā. Viharaṇaṃ, viharati etenāti vā vihāro, iriyāpathova vihāro iriyāpathavihāro, so ca atthato ṭhānanisajjādiākārappavatto catusantatirūpappabandho eva. Ovādānusāsanīnaṃ ekānekavārādivisiṭṭhoyeva bhedo, na pana paramatthato tesaṃ nānākaraṇanti dassetuṃ – ‘‘paramatthato panā’’tiādimāha. Tattha ese eke ekaṭṭhetiādīsu eso eko ekatthotiādinā attho veditabbo.
ਰਟ੍ਠਸ੍ਸ , ਰਟ੍ਠਤੋ વਾ ਲਦ੍ਧੋ ਪਿਣ੍ਡੋ ਰਟ੍ਠਪਿਣ੍ਡੋ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਞਾਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਂ ਪਹਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਮੇਤੇ’’ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਞਾਤੀ, ਪਿਤਾਮਹਪਿਤੁਪੁਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਪਰਿવਟ੍ਟਨਟ੍ਠੇਨ ਪਰਿવਟ੍ਟੋ, ਞਾਤਿਯੇવ ਪਰਿવਟ੍ਟੋ ਞਾਤਿਪਰਿવਟ੍ਟੋ। ਥੇਯ੍ਯਪਰਿਭੋਗੋ ਨਾਮ ਅਨਰਹਸ੍ਸ ਪਰਿਭੋਗੋ। ਭਗવਤਾ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾਸਨੇ ਸੀਲવਤੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾ, ਨ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ। ਦਾਯਕਾਨਮ੍ਪਿ ਸੀਲવਤੋ ਏવ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ, ਨ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਰਾਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਭਾવਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਨਤੋ। ਇਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਅਨਨੁਞ੍ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਦਾਯਕੇਹਿ ਚ ਅਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇਪਿ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਪਰਿਭੋਗੋ ਥੇਯ੍ਯਾਯ ਪਰਿਭੋਗੋ ਥੇਯ੍ਯਪਰਿਭੋਗੋ। ਇਣવਸੇਨ ਪਰਿਭੋਗੋ ਇਣਪਰਿਭੋਗੋ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਤੋ ਦਕ੍ਖਿਣਾવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਅਭਾવਤੋ ਇਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੋਗੋ વਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Raṭṭhassa , raṭṭhato vā laddho piṇḍo raṭṭhapiṇḍo. Tenāha – ‘‘ñātiparivaṭṭaṃ pahāyā’’tiādi. Tattha ‘‘amhākamete’’ti viññāyantīti ñātī, pitāmahapituputtādivasena parivaṭṭanaṭṭhena parivaṭṭo, ñātiyeva parivaṭṭo ñātiparivaṭṭo. Theyyaparibhogo nāma anarahassa paribhogo. Bhagavatā hi attano sāsane sīlavato paccayā anuññātā, na dussīlassa. Dāyakānampi sīlavato eva pariccāgo, na dussīlassa attano kārānaṃ mahapphalabhāvassa paccāsīsanato. Iti satthārā ananuññātattā dāyakehi ca apariccattattā saṅghamajjhepi nisīditvā paribhuñjantassa dussīlassa paribhogo theyyāya paribhogo theyyaparibhogo. Iṇavasena paribhogo iṇaparibhogo paṭiggāhakato dakkhiṇāvisuddhiyā abhāvato iṇaṃ gahetvā paribhogo viyāti attho.
ਦਾਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਦਾਯਂ, ਤਂ ਆਦਿਯਨ੍ਤੀਤਿ ਦਾਯਾਦਾ, ਪੁਤ੍ਤਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ, ਤੇਸਂ ਭਾવੋ ਦਾਯਜ੍ਜਂ, ਦਾਯਜ੍ਜવਸੇਨ ਪਰਿਭੋਗੋ ਦਾਯਜ੍ਜਪਰਿਭੋਗੋ, ਪੁਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਪਰਿਭੋਗੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੇਕ੍ਖਾ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਓਰਸਪੁਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਕਾਨਂ ਦਾਯਾਦਾ ਹੁਤ੍વਾ ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਗਿਹੀਨਨ੍ਤਿ? ਗਿਹੀਹਿ ਦਿਨ੍ਨਾਪਿ ਭਗવਤਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਕਾ ਅਨਨੁਞ੍ਞਾਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਪਰਿਭੋਗਾਭਾવਤੋ, ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੇਸੁਯੇવ ਚ ਪਰਿਭੋਗਸਮ੍ਭવਤੋ। ਧਮ੍ਮਦਾਯਾਦਸੁਤ੍ਤਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਸਾਧਕਂ।
Dātabbaṭṭhena dāyaṃ, taṃ ādiyantīti dāyādā, puttānametaṃ adhivacanaṃ, tesaṃ bhāvo dāyajjaṃ, dāyajjavasena paribhogo dāyajjaparibhogo, puttabhāvena paribhogoti vuttaṃ hoti. Sekkhā hi bhikkhū bhagavato orasaputtā, te pitu santakānaṃ dāyādā hutvā te paccaye paribhuñjanti. Kiṃ pana te bhagavato paccaye paribhuñjanti, udāhu gihīnanti? Gihīhi dinnāpi bhagavatā anuññātattā bhagavato santakā ananuññātesu sabbena sabbaṃ paribhogābhāvato, anuññātesuyeva ca paribhogasambhavato. Dhammadāyādasuttañcettha sādhakaṃ.
વੀਤਰਾਗਾ ਏવ ਤਣ੍ਹਾਯ ਦਾਸਬ੍ਯਂ ਅਤੀਤਤ੍ਤਾ ਸਾਮਿਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਪਰਿਭੋਗੋ ਸਾਮਿਪਰਿਭੋਗੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ। ਅવੀਤਰਾਗਾਨਞ੍ਹਿ ਤਣ੍ਹਾਪਰવਸਤਾਯ ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਭੋਗੇ ਸਾਮਿਭਾવੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਦਭਾવੇਨ વੀਤਰਾਗਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਸਾਮਿਭਾવੋ ਯਥਾਰੁਚਿਪਰਿਭੋਗਸਮ੍ਭવਤੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਤੇ ਪਟਿਕੂਲਮ੍ਪਿ ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲਾਕਾਰੇਨ, ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲਮ੍ਪਿ ਪਟਿਕੂਲਾਕਾਰੇਨ, ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਨਾਕਾਰੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਦਾਯਕਾਨਞ੍ਚ ਮਨੋਰਥਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤਿ। ਯੋ ਪਨਾਯਂ ਸੀਲવਤੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਪਰਿਭੋਗੋ, ਸੋ ਇਣਪਰਿਭੋਗਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤ੍ਤਾ ਆਣਣ੍ਯਪਰਿਭੋਗੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਇਣਾਯਿਕੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੁਚਿਯਾ ਇਚ੍ਛਿਤਂ ਦੇਸਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਏવਂ ਇਣਪਰਿਭੋਗਯੁਤ੍ਤੋ ਲੋਕਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਿਤੁਂ ਨ ਲਭਤੀਤਿ ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਸੀਲવਤੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਪਰਿਭੋਗੋ ‘‘ਆਣਣ੍ਯਪਰਿਭੋਗੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਤੋ ਚਤੁਪਰਿਭੋਗવਿਨਿਮੁਤ੍ਤੋ વਿਸੁਂਯੇવਾਯਂ ਪਰਿਭੋਗੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਇਧ વਿਸੁਂ ਨ વੁਤ੍ਤੋ, ਦਾਯਜ੍ਜਪਰਿਭੋਗੇਯੇવ વਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੀਲવਾਪਿ ਹਿ ਇਮਾਯ ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੇਖੋ’’ਤ੍વੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਮੇਸੁ ਪਰਿਭੋਗੇਸੁ ਸਾਮਿਪਰਿਭੋਗੋ ਦਾਯਜ੍ਜਪਰਿਭੋਗੋ ਚ ਅਰਿਯਾਨਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਞ੍ਚ વਟ੍ਟਤਿ, ਇਣਪਰਿਭੋਗੋ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਥੇਯ੍ਯਪਰਿਭੋਗੇ ਕਥਾਯੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਥਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਾਮਿਪਰਿਭੋਗੋ ਦਾਯਜ੍ਜਪਰਿਭੋਗੋ ਚ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਂ ਸਮ੍ਭવਤਿ? ਉਪਚਾਰવਸੇਨ। ਯੋ ਹਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸਪਿ ਸਲ੍ਲੇਖਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਗੇਧਂ ਪਹਾਯ ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਪਲਿਤ੍ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਰਿਭੋਗੋ, ਸੋ ਸਾਮਿਪਰਿਭੋਗੋ વਿਯ ਹੋਤਿ। ਸੀਲવਤੋ ਪਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਪਰਿਭੋਗੋ ਦਾਯਜ੍ਜਪਰਿਭੋਗੋ વਿਯ ਹੋਤਿ ਦਾਯਕਾਨਂ ਮਨੋਰਥਸ੍ਸ ਅવਿਰਾਧਨਤੋ। ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਪਰਿਭੋਗੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਸੇਕ੍ਖਸਙ੍ਗਹਤੋ। ਸੇਕ੍ਖਸੁਤ੍ਤਂ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੩) ਹੇਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਾਧਕਂ।
Vītarāgā eva taṇhāya dāsabyaṃ atītattā sāmino hutvā paribhuñjantīti āha – ‘‘khīṇāsavassa paribhogo sāmiparibhogo nāmā’’ti. Avītarāgānañhi taṇhāparavasatāya paccayaparibhoge sāmibhāvo natthi, tadabhāvena vītarāgānaṃ tattha sāmibhāvo yathāruciparibhogasambhavato. Tathā hi te paṭikūlampi appaṭikūlākārena, appaṭikūlampi paṭikūlākārena, tadubhayampi vajjetvā ajjhupekkhanākārena paccaye paribhuñjanti, dāyakānañca manorathaṃ pūrenti. Yo panāyaṃ sīlavato paccavekkhitaparibhogo, so iṇaparibhogassa paccanīkattā āṇaṇyaparibhogo nāma hoti. Yathā hi iṇāyiko attano ruciyā icchitaṃ desaṃ gantuṃ na labhati, evaṃ iṇaparibhogayutto lokato nissarituṃ na labhatīti tappaṭipakkhattā sīlavato paccavekkhitaparibhogo ‘‘āṇaṇyaparibhogo’’ti vuccati, tasmā nippariyāyato catuparibhogavinimutto visuṃyevāyaṃ paribhogoti veditabbo. So idha visuṃ na vutto, dāyajjaparibhogeyeva vā saṅgahaṃ gacchati. Sīlavāpi hi imāya sikkhāya samannāgatattā ‘‘sekho’’tveva vuccati. Imesu paribhogesu sāmiparibhogo dāyajjaparibhogo ca ariyānaṃ puthujjanānañca vaṭṭati, iṇaparibhogo na vaṭṭati. Theyyaparibhoge kathāyeva natthi. Kathaṃ panettha sāmiparibhogo dāyajjaparibhogo ca puthujjanānaṃ sambhavati? Upacāravasena. Yo hi puthujjanassapi sallekhappaṭipattiyaṃ ṭhitassa paccayagedhaṃ pahāya tattha anupalittena cittena paribhogo, so sāmiparibhogo viya hoti. Sīlavato pana paccavekkhitaparibhogo dāyajjaparibhogo viya hoti dāyakānaṃ manorathassa avirādhanato. Kalyāṇaputhujjanassa paribhoge vattabbameva natthi tassa sekkhasaṅgahato. Sekkhasuttaṃ (saṃ. ni. 5.13) hetassa atthassa sādhakaṃ.
ਇਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋਤਿ ਅਚ੍ਛਰਾਸਙ੍ਘਾਤਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕਾਲਂ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਆਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ। ਅਮੋਘੋ ਰਟ੍ਠਪਿਣ੍ਡਪਰਿਭੋਗੋਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਮਣੋ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਆਮਿਸਂ ਦੇਨ੍ਤਾਨਂ ਤਾਯ ਮੇਤ੍ਤਾਸੇવਨਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਦੋਸਮਲਸ੍ਸ વਾ ਤਦੇਕਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਪਾਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਬ੍ਬਾਜਨਤੋ વੂਪਸਮਨਤੋ ਸਂਸਾਰੇ ਚ ਭਯਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾવ ਇਕ੍ਖਣਤੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯਸ੍ਸ ਅવਿਸਂવਾਦਨੇਨਸ੍ਸ ਅਮੋਘੋ ਰਟ੍ਠਪਿਣ੍ਡਪਰਿਭੋਗੋ। ਮਹਟ੍ਠਿਯਨ੍ਤਿ ਮਹਤ੍ਥਿਕਂ ਮਹਾਪਯੋਜਨਂ। ਮਹਪ੍ਫਲਨ੍ਤਿ વਿਪੁਲਪ੍ਫਲਂ। ਮਹਾਨਿਸਂਸਨ੍ਤਿ ਮਹਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਪ੍ਫਲਂ। ਮਹਾਜੁਤਿਕਨ੍ਤਿ ਮਹਾਨੁਭਾવਂ। ਮਹਾવਿਪ੍ਫਾਰਨ੍ਤਿ ਮਹਾવਿਤ੍ਥਾਰਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਠਮਂ ਕਾਰਣਂ ਮੇਤ੍ਤਾਸੇવਨਾਯ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸਾਮਿਆਦਿਭਾવੇਨ ਰਟ੍ਠਪਿਣ੍ਡਪਰਿਭੋਗਾਰਹਤਾ, ਦੁਤਿਯਂ ਪਰੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਦਾਨਸ੍ਸ ਮਹਟ੍ਠਿਯਭਾવਕਰਣਂ। ਕੋ ਪਨ વਾਦੋਤਿ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਆਸੇવਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવਂ, ਕੋ ਪਨ વਾਦੋ ਬਹੁਲੀਕਾਰੇ, ਏਤ੍ਥ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Imassa bhikkhunoti accharāsaṅghātamattampi kālaṃ mettacittaṃ āsevantassa bhikkhuno. Amogho raṭṭhapiṇḍaparibhogoti ‘‘ayaṃ pabbajito samaṇo bhikkhūti āmisaṃ dentānaṃ tāya mettāsevanāya attano santāne dosamalassa vā tadekaṭṭhānañca pāpadhammānaṃ pabbājanato vūpasamanato saṃsāre ca bhayassa sammāva ikkhaṇato ajjhāsayassa avisaṃvādanenassa amogho raṭṭhapiṇḍaparibhogo. Mahaṭṭhiyanti mahatthikaṃ mahāpayojanaṃ. Mahapphalanti vipulapphalaṃ. Mahānisaṃsanti mahānissandapphalaṃ. Mahājutikanti mahānubhāvaṃ. Mahāvipphāranti mahāvitthāraṃ. Ettha ca paṭhamaṃ kāraṇaṃ mettāsevanāya tassa bhikkhuno sāmiādibhāvena raṭṭhapiṇḍaparibhogārahatā, dutiyaṃ parehi dinnassa dānassa mahaṭṭhiyabhāvakaraṇaṃ. Ko pana vādoti mettāya āsevanamattampi evaṃmahānubhāvaṃ, ko pana vādo bahulīkāre, ettha vattabbameva natthī’’ti attho.
੫੪. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ વਡ੍ਢੇਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਭਾવਨਾਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਨવਡ੍ਢਨਤ੍ਥਤਾ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਾ ਏવ।
54. Catutthe uppādeti vaḍḍhetīti ettha bhāvanāsaddassa uppādanavaḍḍhanatthatā pubbe vuttā eva.
੫੫. ਪਞ੍ਚਮੇ ਇਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੂਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਪਞ੍ਚਮੇਸੁ। ‘‘ਤਤਿਯੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਥਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਯੋ ਹਿ ਆਸੇવਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨ ਆਸੇવਨਾਭਾવਨਾਮਨਸਿਕਾਰਾਨਂ ਅਤ੍ਥવਿਸੇਸਾਭਾવਮਾਹ। ਯਦਿ ਏવਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੇਸਨਾ ਕਥਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਾਯ ਧਮ੍ਮਧਾਤੁਯਾਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਮਾਹ। ਤੇਨ ਹਿ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਕਾਰਭੇਦਂ ਞਤ੍વਾ ਤਦਨੁਰੂਪਂ ਏਕਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਂ ਤਥਾ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੀਹਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਹੀਤਿ ਆਸੇવਨਾਭਾવਨਾਮਨਸਿਕਾਰਭਾਗੇਹਿ। ਮੇਤ੍ਤਾ ਹਿ ਸਬ੍ਬવਤ੍ਥੁਨੋ ਮੇਤ੍ਤਾਯਨવਸੇਨ ਆਨੀਤਾ ਸੇવਨਾ ਆਸੇવਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ વਡ੍ਢਨਾ ਭਾવਨਾ, ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਮਨਸਿ ਠਪਨਂ ਮਨਸਿਕਾਰੋ।
55. Pañcame imesu dvīsūti catutthapañcamesu. ‘‘Tatiye vuttanayeneva veditabba’’nti vatvā tathā veditabbataṃ dassetuṃ – ‘‘yo hi āsevatī’’tiādi vuttaṃ. Tena āsevanābhāvanāmanasikārānaṃ atthavisesābhāvamāha. Yadi evaṃ suttantassa desanā kathanti āha – ‘‘sammāsambuddho panā’’tiādi. Yāya dhammadhātuyāti sabbaññutaññāṇamāha. Tena hi dhammānaṃ ākārabhedaṃ ñatvā tadanurūpaṃ ekampi dhammaṃ tathā vibhajitvā bhagavā dasseti. Tīhi koṭṭhāsehīti āsevanābhāvanāmanasikārabhāgehi. Mettā hi sabbavatthuno mettāyanavasena ānītā sevanā āsevanā, tassā vaḍḍhanā bhāvanā, avissajjetvā manasi ṭhapanaṃ manasikāro.
੫੬. ਛਟ੍ਠੇ ਅਨਿਯਮਿਤવਚਨਂ ‘‘ਇਮੇ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਅવੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਨਿਯਮਿਤવਚਨਂ ‘‘ਅਕੁਸਲਾ’’ਤਿ ਸਰੂਪੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਅਸੇਸਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਕਸ੍ਸਪਿ ਅਕੁਸਲਭਾਗਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਹਿਤਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ। ਅਕੁਸਲਂ ਭਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਕੁਸਲਭਾਗਿਯਾ। ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖੇ ਭવਾਤਿ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਿਕਾ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਅਕੁਸਲਾਯੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਠਮਤਰਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਪਠਮਤਰਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਪਠਮੋ ਪਧਾਨੋ ਹੁਤ੍વਾ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿવਸੇਨ ਹਿ ਏਕਜ੍ਝਂ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਅਯਮੇવ ਪਠਮਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਇਦਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਗ੍ਗੇਸੁ વਿਯ ਪਨ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ, ਲੋਕਿਯਧਮ੍ਮੇਸੁ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਪੁਰੇਤਰਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਸਾਤਿਸਯੋਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਤੇ ਮਨੋਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਹਿ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇਪਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੧) ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਕਾਮਾવਚਰਂ ਕੁਸਲਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਜੇਟ੍ਠਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸਨਾ ਪવਤ੍ਤਾ। ਸੁਤ੍ਤੇਸੁਪਿ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਮਨੋਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਧਮ੍ਮਾ (ਧ॰ ਪ॰ ੧, ੨), ਛਦ੍વਾਰਾਧਿਪਤਿ ਰਾਜਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.ਬੁਦ੍ਧવਗ੍ਗੋ, ਏਰਕਪਤ੍ਤਨਾਗਰਾਜવਤ੍ਥੁ)। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਏਤੇ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤੇਸਂ ਮਨੋ ਉਪ੍ਪਾਦਕੋਤਿ ਚ ਯਦਗ੍ਗੇਨ ਮਨੋ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਜੇਟ੍ਠਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਤਦਗ੍ਗੇਨ ਤੇ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁવਤ੍ਤਾਪੇਨ੍ਤੋ ਤੇ ਤਥਾ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਜੇਟ੍ਠਕਭਾવਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ ਰਾਜਗਮਨਞ੍ਞਾਯੇਨ ਸਹੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਪਿ ਪਠਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વਿਯ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਅਨ੍વਦੇવਾਤਿ ਏਤੇਨੇવ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਖਣવਸੇਨ ਪਠਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਾવੋ ਦੀਪਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਏਕਤੋਯੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ।
56. Chaṭṭhe aniyamitavacanaṃ ‘‘ime nāmā’’ti niyametvā avuttattā. Niyamitavacanaṃ ‘‘akusalā’’ti sarūpeneva vuttattā. Asesato pariyādinnā honti appakassapi akusalabhāgassa aggahitassa abhāvato. Akusalaṃ bhajantīti akusalabhāgiyā. Akusalapakkhe bhavāti akusalapakkhikā. Tenāha – ‘‘akusalāyevā’’tiādi. Paṭhamataraṃ gacchatīti paṭhamataraṃ pavattati, paṭhamo padhāno hutvā vattatīti attho. Ekuppādādivasena hi ekajjhaṃ pavattamānesu catūsu arūpakkhandhesu ayameva paṭhamaṃ uppajjatīti idaṃ natthi, lokuttaramaggesu viya pana paññindriyassa, lokiyadhammesu manindriyassa puretarassa bhāvo sātisayoti ‘‘sabbete manopubbaṅgamā’’ti vuttaṃ. Tathā hi abhidhammepi (dha. sa. 1) ‘‘yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotī’’ti cittaṃ pubbaṅgamaṃ jeṭṭhaṃ katvā desanā pavattā. Suttesupi vuttaṃ – ‘‘manopubbaṅgamā dhammā (dha. pa. 1, 2), chadvārādhipati rājā’’ti (dha. pa. aṭṭha. 2.buddhavaggo, erakapattanāgarājavatthu). Tenāha – ‘‘ete hī’’tiādi. Tesaṃ mano uppādakoti ca yadaggena mano sampayuttadhammānaṃ jeṭṭhako hutvā pavattati, tadaggena te attānaṃ anuvattāpento te tathā uppādento nāma hotīti katvā vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana cittassa jeṭṭhakabhāvameva sandhāya rājagamanaññāyena sahuppattipi paṭhamuppatti viya katvā vuttāti ayamattho dassito. Anvadevāti eteneva cittassa khaṇavasena paṭhamuppattiyā abhāvo dīpitoti daṭṭhabbo. Tenevāha – ‘‘ekatoyevāti attho’’ti.
੫੭. ਸਤ੍ਤਮੇ ਚਤੁਭੂਮਕਾਪਿ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਕਥਿਤਾਤਿ ‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਅਨવਸੇਸਪਰਿਯਾਦਾਨਤੋ વੁਤ੍ਤਂ।
57. Sattame catubhūmakāpi kusalā dhammā kathitāti ‘‘ye keci kusalā dhammā’’ti anavasesapariyādānato vuttaṃ.
੫੮. ਅਟ੍ਠਮੇ ਇਦਨ੍ਤਿ ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ, ਨਿਪਾਤਪਦਂ વਾ ਏਤਂ ‘‘ਯਦਿਦ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਯਂ ਪਮਾਦੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਪਮਜ੍ਜਨਾਕਾਰੋਤਿ ਪਮਾਦਾਪਤ੍ਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋਤਿ ਇਮੇਸੁ ਏਤ੍ਤਕੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸਤਿਯਾ ਅਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਸਤਿવਿਰਹੋ। વੋਸ੍ਸਗ੍ਗਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨਨ੍ਤਿ વੋਸ੍ਸਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨੁ ਅਨੁ ਪਦਾਨਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ। ਅਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਿਰਿਯਤਾਤਿ ਏਤੇਸਂ ਦਾਨਾਦੀਨਂ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਨੇ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਾ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਾ ਅਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਿਰਿਯਾ। ਸਤਤਭਾવੋ ਸਾਤਚ੍ਚਂ, ਸਾਤਚ੍ਚੇਨ ਕਿਰਿਯਾ ਸਾਤਚ੍ਚਕਿਰਿਯਾ, ਸਾਯੇવ ਸਾਤਚ੍ਚਕਿਰਿਯਤਾ, ਨ ਸਾਤਚ੍ਚਕਿਰਿਯਤਾ ਅਸਾਤਚ੍ਚਕਿਰਿਯਤਾ। ਅਨਟ੍ਠਿਤਕਿਰਿਯਤਾਤਿ ਅਨਿਟ੍ਠਿਤਕਿਰਿਯਤਾ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਨ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਕਿਰਿਯਤਾ ਚ। ਓਲੀਨવੁਤ੍ਤਿਤਾਤਿ ਨਿਰਨ੍ਤਰਕਰਣਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ વਿਪ੍ਫਾਰਸ੍ਸ ਅਭਾવੇਨ ਓਲੀਨવੁਤ੍ਤਿਤਾ। ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਛਨ੍ਦਤਾਤਿ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਾਯ વੀਰਿਯਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਭਾવੋ। ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰਤਾਤਿ વੀਰਿਯਧੁਰਸ੍ਸ ਓਰੋਪਨਂ, ਓਸਕ੍ਕਿਤਮਾਨਸਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨਧਿਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਕਰਣੇ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਭਾવੋ। ਅਨਨੁਯੋਗੋਤਿ ਅਨਨੁਯੁਞ੍ਜਨਂ। ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਸੁ ਆਸੇવਨਾਦੀਨਂ ਅਭਾવੋ ਅਨਾਸੇવਨਾਦਯੋ। ਪਮਾਦੋਤਿ ਸਰੂਪਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਪਮਜ੍ਜਨਾਤਿ ਆਕਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਪਮਜ੍ਜਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਭਾવਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਮਾਦਸ੍ਸ ਸਾવਜ੍ਜਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਯਿਦਂ ਲੋਕਿਯਾਨਂ વਸੇਨ, ਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਨਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ…ਪੇ॰… ਇਦ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ।
58. Aṭṭhame idanti liṅgavipallāsena niddeso, nipātapadaṃ vā etaṃ ‘‘yadida’’ntiādīsu viyāti āha – ‘‘ayaṃ pamādoti attho’’ti. Pamajjanākāroti pamādāpatti. Cittassa vossaggoti imesu ettakesu ṭhānesu satiyā aniggaṇhitvā cittassa vossajjanaṃ sativiraho. Vossaggānuppadānanti vossaggassa anu anu padānaṃ punappunaṃ vissajjanaṃ. Asakkaccakiriyatāti etesaṃ dānādīnaṃ kusaladhammānaṃ pavattane puggalassa vā deyyadhammassa vā asakkaccakiriyā. Satatabhāvo sātaccaṃ, sātaccena kiriyā sātaccakiriyā, sāyeva sātaccakiriyatā, na sātaccakiriyatā asātaccakiriyatā. Anaṭṭhitakiriyatāti aniṭṭhitakiriyatā nirantaraṃ na anuṭṭhitakiriyatā ca. Olīnavuttitāti nirantarakaraṇasaṅkhātassa vipphārassa abhāvena olīnavuttitā. Nikkhittachandatāti kusalakiriyāya vīriyachandassa nikkhittabhāvo. Nikkhittadhuratāti vīriyadhurassa oropanaṃ, osakkitamānasatāti attho. Anadhiṭṭhānanti kusalakaraṇe appatiṭṭhitabhāvo. Ananuyogoti ananuyuñjanaṃ. Kusaladhammesu āsevanādīnaṃ abhāvo anāsevanādayo. Pamādoti sarūpaniddeso. Pamajjanāti ākāraniddeso. Pamajjitattanti bhāvaniddeso. Parihāyantīti iminā pamādassa sāvajjataṃ dasseti. Tayidaṃ lokiyānaṃ vasena, na lokuttarānanti āha – ‘‘uppannā…pe… ida’’ntiādi.
੫੯. ਨવਮੇ ਨ ਪਮਜ੍ਜਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਅਪ੍ਪਮਾਦੋ, ਪਮਾਦਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ ਸਤਿਯਾ ਅવਿਪ੍ਪવਾਸੋ। ਅਤ੍ਥਤੋ ਨਿਚ੍ਚਂ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਏਤਂ ਨਾਮਂ। ਪਮਾਦੋ ਪਨ ਸਤਿਯਾ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤੋ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਪਮਾਦਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ।
59. Navame na pamajjati etenāti appamādo, pamādassa paṭipakkho satiyā avippavāso. Atthato niccaṃ upaṭṭhitāya satiyā etaṃ nāmaṃ. Pamādo pana satiyā satisampajaññassa vā paṭipakkhabhūto akusalacittuppādo daṭṭhabbo. Tenāha – ‘‘pamādassa paṭipakkhavasena vitthārato veditabbo’’ti.
੬੦. ਦਸਮੇ ਕੁਚ੍ਛਿਤਂ ਸੀਦਤੀਤਿ ਕੁਸੀਤੋ ਦ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਤ-ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਕੋਸਜ੍ਜਂ, ਆਲਸਿਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
60. Dasame kucchitaṃ sīdatīti kusīto da-kārassa ta-kāraṃ katvā, tassa bhāvo kosajjaṃ, ālasiyanti attho.
ਅਚ੍ਛਰਾਸਙ੍ਘਾਤવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Accharāsaṅghātavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੬. ਅਚ੍ਛਰਾਸਙ੍ਘਾਤવਗ੍ਗੋ • 6. Accharāsaṅghātavaggo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੬. ਅਚ੍ਛਰਾਸਙ੍ਘਾਤવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 6. Accharāsaṅghātavaggavaṇṇanā