Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ઇતિવુત્તક-અટ્ઠકથા • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ૪. અદ્ધાસુત્તવણ્ણના

    4. Addhāsuttavaṇṇanā

    ૬૩. ચતુત્થે અદ્ધાતિ કાલા. અતીતો અદ્ધાતિઆદીસુ દ્વે પરિયાયા – સુત્તન્તપરિયાયો, અભિધમ્મપરિયાયો ચ. તત્થ સુત્તન્તપરિયાયેન પટિસન્ધિતો પુબ્બે અતીતો અદ્ધા નામ, ચુતિતો પચ્છા અનાગતો અદ્ધા નામ, સહ ચુતિપટિસન્ધીહિ તદનન્તરં પચ્ચુપ્પન્નો અદ્ધા નામ. અભિધમ્મપરિયાયેન ઉપ્પાદો, ઠિતિ, ભઙ્ગોતિ ઇમે તયો ખણે પત્વા નિરુદ્ધધમ્મા અતીતો અદ્ધા નામ, તયોપિ ખણે અસમ્પત્તા અનાગતો અદ્ધા નામ, ખણત્તયસમઙ્ગિનો પચ્ચુપ્પન્નો અદ્ધા નામ.

    63. Catutthe addhāti kālā. Atīto addhātiādīsu dve pariyāyā – suttantapariyāyo, abhidhammapariyāyo ca. Tattha suttantapariyāyena paṭisandhito pubbe atīto addhā nāma, cutito pacchā anāgato addhā nāma, saha cutipaṭisandhīhi tadanantaraṃ paccuppanno addhā nāma. Abhidhammapariyāyena uppādo, ṭhiti, bhaṅgoti ime tayo khaṇe patvā niruddhadhammā atīto addhā nāma, tayopi khaṇe asampattā anāgato addhā nāma, khaṇattayasamaṅgino paccuppanno addhā nāma.

    અપરો નયો – અયઞ્હિ અતીતાદિવિભાગો અદ્ધાસન્તતિસમયખણવસેન ચતુધા વેદિતબ્બો. તેસુ અદ્ધાવિભાગો વુત્તો. સન્તતિવસેન સભાગા એકઉતુસમુટ્ઠાના, એકાહારસમુટ્ઠાના ચ પુબ્બાપરિયવસેન વત્તમાનાપિ પચ્ચુપ્પન્ના. તતો પુબ્બે વિસભાગઉતુઆહારસમુટ્ઠાના અતીતા પચ્છા અનાગતા. ચિત્તજા એકવીથિએકજવનએકસમાપત્તિસમુટ્ઠાના પચ્ચુપ્પન્ના નામ, તતો પુબ્બે અતીતા, પચ્છા અનાગતા. કમ્મસમુટ્ઠાનાનં પાટિયેક્કં સન્તતિવસેન અતીતાદિભેદો નત્થિ, તેસંયેવ પન ઉતુઆહારચિત્તસમુટ્ઠાનાનં ઉપત્થમ્ભકવસેન તસ્સ અતીતાદિભાવો વેદિતબ્બો. સમયવસેન એકમુહુત્તપુબ્બણ્હસાયન્હરત્તિદિવાદીસુ સમયેસુ સન્તાનવસેન પવત્તમાના તંતંસમયે પચ્ચુપ્પન્ના નામ, તતો પુબ્બે અતીતા, પચ્છા અનાગતા. અયં તાવ રૂપધમ્મેસુ નયો. અરૂપધમ્મેસુ પન ખણવસેન ઉપ્પાદાદિક્ખણત્તયપરિયાપન્ના પચ્ચુપ્પન્ના, તતો પુબ્બે અતીતા, પચ્છા અનાગતા. અપિચ અતિક્કન્તહેતુપચ્ચયકિચ્ચા અતીતા, નિટ્ઠિતહેતુકિચ્ચા અનિટ્ઠિતપચ્ચયકિચ્ચા પચ્ચુપ્પન્ના, ઉભયકિચ્ચં અસમ્પત્તા અનાગતા. અત્તનો વા કિચ્ચક્ખણે પચ્ચુપ્પન્ના, તતો પુબ્બે અતીતા, પચ્છા અનાગતા. એત્થ ચ ખણાદિકથાવ નિપ્પરિયાયા, સેસા પરિયાયા. અયઞ્હિ અતીતાદિભેદો નામ ધમ્માનં હોતિ, ન કાલસ્સ. અતીતાદિભેદે પન ધમ્મે ઉપાદાય પરમત્થતો અવિજ્જમાનોપિ કાલો ઇધ તેનેવ વોહારેન અતીતોતિઆદિના વુત્તોતિ વેદિતબ્બો.

    Aparo nayo – ayañhi atītādivibhāgo addhāsantatisamayakhaṇavasena catudhā veditabbo. Tesu addhāvibhāgo vutto. Santativasena sabhāgā ekautusamuṭṭhānā, ekāhārasamuṭṭhānā ca pubbāpariyavasena vattamānāpi paccuppannā. Tato pubbe visabhāgautuāhārasamuṭṭhānā atītā pacchā anāgatā. Cittajā ekavīthiekajavanaekasamāpattisamuṭṭhānā paccuppannā nāma, tato pubbe atītā, pacchā anāgatā. Kammasamuṭṭhānānaṃ pāṭiyekkaṃ santativasena atītādibhedo natthi, tesaṃyeva pana utuāhāracittasamuṭṭhānānaṃ upatthambhakavasena tassa atītādibhāvo veditabbo. Samayavasena ekamuhuttapubbaṇhasāyanharattidivādīsu samayesu santānavasena pavattamānā taṃtaṃsamaye paccuppannā nāma, tato pubbe atītā, pacchā anāgatā. Ayaṃ tāva rūpadhammesu nayo. Arūpadhammesu pana khaṇavasena uppādādikkhaṇattayapariyāpannā paccuppannā, tato pubbe atītā, pacchā anāgatā. Apica atikkantahetupaccayakiccā atītā, niṭṭhitahetukiccā aniṭṭhitapaccayakiccā paccuppannā, ubhayakiccaṃ asampattā anāgatā. Attano vā kiccakkhaṇe paccuppannā, tato pubbe atītā, pacchā anāgatā. Ettha ca khaṇādikathāva nippariyāyā, sesā pariyāyā. Ayañhi atītādibhedo nāma dhammānaṃ hoti, na kālassa. Atītādibhede pana dhamme upādāya paramatthato avijjamānopi kālo idha teneva vohārena atītotiādinā vuttoti veditabbo.

    ગાથાસુ અક્ખેય્યસઞ્ઞિનોતિ એત્થ અક્ખાયતિ, કથીયતિ, પઞ્ઞાપીયતીતિ અક્ખેય્યં, કથાવત્થુ, અત્થતો રૂપાદયો પઞ્ચક્ખન્ધા. વુત્તઞ્હેતં –

    Gāthāsu akkheyyasaññinoti ettha akkhāyati, kathīyati, paññāpīyatīti akkheyyaṃ, kathāvatthu, atthato rūpādayo pañcakkhandhā. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘અતીતં વા અદ્ધાનં આરબ્ભ કથં કથેય્ય, અનાગતં વા…પે॰… પચ્ચુપ્પન્નં વા અદ્ધાનં આરબ્ભ કથં કથેય્યા’’તિ (દી॰ નિ॰ ૩.૩૦૫).

    ‘‘Atītaṃ vā addhānaṃ ārabbha kathaṃ katheyya, anāgataṃ vā…pe… paccuppannaṃ vā addhānaṃ ārabbha kathaṃ katheyyā’’ti (dī. ni. 3.305).

    તથા –

    Tathā –

    ‘‘યં, ભિક્ખવે , રૂપં અતીતં નિરુદ્ધં વિપરિણતં, ‘અહોસી’તિ તસ્સ સઙ્ખા, ‘અહોસી’તિ તસ્સ સમઞ્ઞા, ‘અહોસી’તિ તસ્સ પઞ્ઞત્તિ; ન તસ્સ સઙ્ખા અત્થીતિ, ન તસ્સ સઙ્ખા ભવિસ્સતી’’તિ (સં॰ નિ॰ ૩.૬૨) –

    ‘‘Yaṃ, bhikkhave , rūpaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ, ‘ahosī’ti tassa saṅkhā, ‘ahosī’ti tassa samaññā, ‘ahosī’ti tassa paññatti; na tassa saṅkhā atthīti, na tassa saṅkhā bhavissatī’’ti (saṃ. ni. 3.62) –

    એવં વુત્તેન નિરુત્તિપથસુત્તેનપિ એત્થ અત્થો દીપેતબ્બો. એવં કથાવત્થુભાવેન અક્ખેય્યસઙ્ખાતે ખન્ધપઞ્ચકે અહન્તિ ચ મમન્તિ ચ દેવોતિ ચ મનુસ્સોતિ ચ ઇત્થીતિ ચ પુરિસોતિ ચ આદિના પવત્તસઞ્ઞાવસેન અક્ખેય્યસઞ્ઞિનો, પઞ્ચસુ ઉપાદાનક્ખન્ધેસુ સત્તપુગ્ગલાદિસઞ્ઞિનોતિ અત્થો. અક્ખેય્યસ્મિં તણ્હાદિટ્ઠિગ્ગાહવસેન પતિટ્ઠિતા, રાગાદિવસેન વા અટ્ઠહાકારેહિ પતિટ્ઠિતા. રત્તો હિ રાગવસેન પતિટ્ઠિતો હોતિ, દુટ્ઠો દોસવસેન, મૂળ્હો મોહવસેન, પરામટ્ઠો દિટ્ઠિવસેન, થામગતો અનુસયવસેન, વિનિબદ્ધો માનવસેન, અનિટ્ઠઙ્ગતો વિચિકિચ્છાવસેન, વિક્ખેપગતો ઉદ્ધચ્ચવસેન પતિટ્ઠિતો હોતીતિ.

    Evaṃ vuttena niruttipathasuttenapi ettha attho dīpetabbo. Evaṃ kathāvatthubhāvena akkheyyasaṅkhāte khandhapañcake ahanti ca mamanti ca devoti ca manussoti ca itthīti ca purisoti ca ādinā pavattasaññāvasena akkheyyasaññino, pañcasu upādānakkhandhesu sattapuggalādisaññinoti attho. Akkheyyasmiṃ taṇhādiṭṭhiggāhavasena patiṭṭhitā, rāgādivasena vā aṭṭhahākārehi patiṭṭhitā. Ratto hi rāgavasena patiṭṭhito hoti, duṭṭho dosavasena, mūḷho mohavasena, parāmaṭṭho diṭṭhivasena, thāmagato anusayavasena, vinibaddho mānavasena, aniṭṭhaṅgato vicikicchāvasena, vikkhepagato uddhaccavasena patiṭṭhito hotīti.

    અક્ખેય્યં અપરિઞ્ઞાયાતિ તં અક્ખેય્યં તેભૂમકધમ્મે તીહિ પરિઞ્ઞાહિ અપરિજાનિત્વા તસ્સ અપરિજાનનહેતુ. યોગમાયન્તિ મચ્ચુનોતિ મરણસ્સ યોગં તેન સંયોગં ઉપગચ્છન્તિ, ન વિસંયોગન્તિ અત્થો.

    Akkheyyaṃ apariññāyāti taṃ akkheyyaṃ tebhūmakadhamme tīhi pariññāhi aparijānitvā tassa aparijānanahetu. Yogamāyanti maccunoti maraṇassa yogaṃ tena saṃyogaṃ upagacchanti, na visaṃyoganti attho.

    અથ વા યોગન્તિ ઉપાયં, તેન યોજિતં પસારિતં મારસેનટ્ઠાનિયં અનત્થજાલં કિલેસજાલઞ્ચ ઉપગચ્છન્તીતિ વુત્તં હોતિ. તથા હિ વુત્તં –

    Atha vā yoganti upāyaṃ, tena yojitaṃ pasāritaṃ mārasenaṭṭhāniyaṃ anatthajālaṃ kilesajālañca upagacchantīti vuttaṃ hoti. Tathā hi vuttaṃ –

    ‘‘ન હિ નો સઙ્ગરં તેન, મહાસેનેન મચ્ચુના’’તિ. (મ॰ નિ॰ ૩.૨૭૨; જા॰ ૨.૨૨.૧૨૧; નેત્તિ॰ ૧૦૩);

    ‘‘Na hi no saṅgaraṃ tena, mahāsenena maccunā’’ti. (ma. ni. 3.272; jā. 2.22.121; netti. 103);

    એત્તાવતા વટ્ટં દસ્સેત્વા ઇદાનિ વિવટ્ટં દસ્સેતું ‘‘અક્ખેય્યઞ્ચ પરિઞ્ઞાયા’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ -સદ્દો બ્યતિરેકે, તેન અક્ખેય્યપરિજાનનેન લદ્ધબ્બં વક્ખમાનમેવ વિસેસં જોતેતિ. પરિઞ્ઞાયાતિ વિપસ્સનાસહિતાય મગ્ગપઞ્ઞાય દુક્ખન્તિ પરિચ્છિજ્જ જાનિત્વા, તપ્પટિબદ્ધકિલેસપ્પહાનેન વા તં સમતિક્કમિત્વા તિસ્સન્નમ્પિ પરિઞ્ઞાનં કિચ્ચં મત્થકં પાપેત્વા. અક્ખાતારં ન મઞ્ઞતીતિ સબ્બસો મઞ્ઞનાનં પહીનત્તા ખીણાસવો અક્ખાતારં ન મઞ્ઞતિ, કારકાદિસભાવં કિઞ્ચિ અત્તાનં ન પચ્ચેતીતિ અત્થો. ફુટ્ઠો વિમોક્ખો મનસા, સન્તિપદમનુત્તરન્તિ યસ્મા સબ્બસઙ્ખતવિમુત્તત્તા ‘‘વિમોક્ખો’’તિ સબ્બકિલેસસન્તાપવૂપસમનટ્ઠાનતાય ‘‘સન્તિપદ’’ન્તિ લદ્ધનામો નિબ્બાનધમ્મો ફુટ્ઠો ફુસિતો પત્તો, તસ્મા અક્ખાતારં ન મઞ્ઞતીતિ. અથ વા ‘‘પરિઞ્ઞાયા’’તિ પદેન દુક્ખસચ્ચસ્સ પરિઞ્ઞાભિસમયં સમુદયસચ્ચસ્સ પહાનાભિસમયઞ્ચ વત્વા ઇદાનિ ‘‘ફુટ્ઠો વિમોક્ખો મનસા, સન્તિપદમનુત્તર’’ન્તિ ઇમિના મગ્ગનિરોધાનં ભાવનાસચ્છિકિરિયાભિસમયં વદતિ. તસ્સત્થો – સમુચ્છેદવસેન સબ્બકિલેસેહિ વિમુચ્ચતીતિ વિમોક્ખો, અરિયમગ્ગો. સો પનસ્સ મગ્ગચિત્તેન ફુટ્ઠો ફુસિતો ભાવિતો, તેનેવ અનુત્તરં સન્તિપદં નિબ્બાનં ફુટ્ઠં ફુસિતં સચ્છિકતન્તિ.

    Ettāvatā vaṭṭaṃ dassetvā idāni vivaṭṭaṃ dassetuṃ ‘‘akkheyyañca pariññāyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha ca-saddo byatireke, tena akkheyyaparijānanena laddhabbaṃ vakkhamānameva visesaṃ joteti. Pariññāyāti vipassanāsahitāya maggapaññāya dukkhanti paricchijja jānitvā, tappaṭibaddhakilesappahānena vā taṃ samatikkamitvā tissannampi pariññānaṃ kiccaṃ matthakaṃ pāpetvā. Akkhātāraṃ na maññatīti sabbaso maññanānaṃ pahīnattā khīṇāsavo akkhātāraṃ na maññati, kārakādisabhāvaṃ kiñci attānaṃ na paccetīti attho. Phuṭṭhovimokkho manasā, santipadamanuttaranti yasmā sabbasaṅkhatavimuttattā ‘‘vimokkho’’ti sabbakilesasantāpavūpasamanaṭṭhānatāya ‘‘santipada’’nti laddhanāmo nibbānadhammo phuṭṭho phusito patto, tasmā akkhātāraṃ na maññatīti. Atha vā ‘‘pariññāyā’’ti padena dukkhasaccassa pariññābhisamayaṃ samudayasaccassa pahānābhisamayañca vatvā idāni ‘‘phuṭṭho vimokkho manasā, santipadamanuttara’’nti iminā magganirodhānaṃ bhāvanāsacchikiriyābhisamayaṃ vadati. Tassattho – samucchedavasena sabbakilesehi vimuccatīti vimokkho, ariyamaggo. So panassa maggacittena phuṭṭho phusito bhāvito, teneva anuttaraṃ santipadaṃ nibbānaṃ phuṭṭhaṃ phusitaṃ sacchikatanti.

    અક્ખેય્યસમ્પન્નોતિ અક્ખેય્યનિમિત્તં વિવિધાહિ વિપત્તીહિ ઉપદ્દુતે લોકે પહીનવિપલ્લાસતાય તતો સુપરિમુત્તો અક્ખેય્યપરિઞ્ઞાભિનિબ્બત્તાહિ સમ્પત્તીહિ સમ્પન્નો સમન્નાગતો. સઙ્ખાય સેવીતિ પઞ્ઞાવેપુલ્લપ્પત્તિયા ચીવરાદિપચ્ચયે સઙ્ખાય પરિતુલેત્વાવ સેવનસીલો, સઙ્ખાતધમ્મત્તા ચ આપાથગતં સબ્બમ્પિ વિસયં છળઙ્ગુપેક્ખાવસેન સઙ્ખાય સેવનસીલો. ધમ્મટ્ઠોતિ અસેક્ખધમ્મેસુ નિબ્બાનધમ્મે એવ વા ઠિતો. વેદગૂતિ વેદિતબ્બસ્સ ચતુસચ્ચસ્સ પારઙ્ગતત્તા વેદગૂ. એવંગુણો અરહા ભવાદીસુ કત્થચિ આયતિં પુનબ્ભવાભાવતો મનુસ્સદેવાતિ સઙ્ખ્યં ન ઉપેતિ, અપઞ્ઞત્તિકભાવમેવ ગચ્છતીતિ અનુપાદાપરિનિબ્બાનેન દેસનં નિટ્ઠાપેસિ.

    Akkheyyasampannoti akkheyyanimittaṃ vividhāhi vipattīhi upaddute loke pahīnavipallāsatāya tato suparimutto akkheyyapariññābhinibbattāhi sampattīhi sampanno samannāgato. Saṅkhāya sevīti paññāvepullappattiyā cīvarādipaccaye saṅkhāya parituletvāva sevanasīlo, saṅkhātadhammattā ca āpāthagataṃ sabbampi visayaṃ chaḷaṅgupekkhāvasena saṅkhāya sevanasīlo. Dhammaṭṭhoti asekkhadhammesu nibbānadhamme eva vā ṭhito. Vedagūti veditabbassa catusaccassa pāraṅgatattā vedagū. Evaṃguṇo arahā bhavādīsu katthaci āyatiṃ punabbhavābhāvato manussadevāti saṅkhyaṃ na upeti, apaññattikabhāvameva gacchatīti anupādāparinibbānena desanaṃ niṭṭhāpesi.

    ચતુત્થસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ઇતિવુત્તકપાળિ • Itivuttakapāḷi / ૪. અદ્ધાસુત્તં • 4. Addhāsuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact