| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi |
અધમ્મકમ્મદ્વાદસકકથા
Adhammakammadvādasakakathā
૪. અસમ્મુખા કતન્તિઆદીસુ એવં વિનિચ્છયો વેદિતબ્બોતિ યોજના. સમ્મુખેહિ વિરહિતા અસમ્મુખાતિ દસ્સેન્તો આહ ‘‘સઙ્ઘધમ્મવિનયપુગ્ગલસમ્મુખાનં વિના કત’’ન્તિ. ‘‘અપ્પટિપુચ્છિત્વા’’તિ ઇમિના અપ્પટિપુચ્છાતિ એત્થ ત્વાપચ્ચયસ્સાકારભાવં દસ્સેતિ. તસ્સેવાતિ ચુદિતકસ્સેવ. અદેસનાગામિનિયાતિ એત્થ અકારસ્સ અઞ્ઞત્થં દસ્સેન્તો આહ ‘‘પારાજિકા…પે॰… વા’’તિ. એત્થાતિ તજ્જનીયકમ્મે. નવ પદાતિ નવસુ પદેસુ, નિદ્ધારણે ચેતં પચ્ચત્તવચનં. પુરિમકેસુ તીસુ તિકેસુ વુત્તેસુ નવસુ પદેસૂતિ યોજના. ‘‘એકેક’’ન્તિ પદેન સમ્બન્ધિતબ્બં. ઇમેહીતિ ઇમેહિ દ્વીહિ પદેહિ. દ્વાદસ તિકાતિ પુરિમેહિ તીહિ તિકેહિ નવ તિકે મિસ્સેત્વા દ્વાદસ. સુક્કપક્ખેસુપીતિ પટિસેધવિરહવસેન સુક્કેસુ પક્ખેસુપિ.
4. Asammukhā katantiādīsu evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Sammukhehi virahitā asammukhāti dassento āha ‘‘saṅghadhammavinayapuggalasammukhānaṃ vinā kata’’nti. ‘‘Appaṭipucchitvā’’ti iminā appaṭipucchāti ettha tvāpaccayassākārabhāvaṃ dasseti. Tassevāti cuditakasseva. Adesanāgāminiyāti ettha akārassa aññatthaṃ dassento āha ‘‘pārājikā…pe… vā’’ti. Etthāti tajjanīyakamme. Nava padāti navasu padesu, niddhāraṇe cetaṃ paccattavacanaṃ. Purimakesu tīsu tikesu vuttesu navasu padesūti yojanā. ‘‘Ekeka’’nti padena sambandhitabbaṃ. Imehīti imehi dvīhi padehi. Dvādasa tikāti purimehi tīhi tikehi nava tike missetvā dvādasa. Sukkapakkhesupīti paṭisedhavirahavasena sukkesu pakkhesupi.
૬. ‘‘પબ્બજિતાન’’ન્તિ ઇમિના ગિહીનં અનનુલોમિકતં નિવત્તેતિ. સહસોકિતાદીહીતિ આદિસદ્દેન સહનન્દિં સઙ્ગણ્હાતિ. ઇમસ્મિં ઠાને સબ્બઅટ્ઠકથાપોત્થકેસુ ‘‘ન ઉપસમ્પાદેતબ્બન્તિ ઉપજ્ઝાયેન હુત્વા ન ઉપસમ્પાદેતબ્બ’’ન્તિ પાઠતો પટ્ઠાય યાવ ‘‘ન સમ્પયોજેતબ્બન્તિ અઞ્ઞમઞ્ઞં યોજેત્વા કલહો ન કારેતબ્બો’’તિ પાઠો અત્થિ, તાવ અટ્ઠારસસમ્માવત્તનવત્તાનં સંવણ્ણનાપાઠો લિખિતો, સો પાઠો ઇમસ્મિં ઠાને ન લિખિતબ્બો. કસ્મા? પાળિક્કમાનુપ્પત્તાભાવતો, અટ્ઠકથાયમેવ ‘‘અટ્ઠારસ સમ્માવત્તનવત્તાનિ પારિવાસિકક્ખન્ધકે વણ્ણયિસ્સામા’’તિ વક્ખમાનત્તા, યથાવચનઞ્ચ પારિવાસિકક્ખન્ધકે (ચૂળવ॰ અટ્ઠ॰ ૭૬) સંવણ્ણિતત્થા ચ. તસ્મા સો પાઠો ન પોરાણપાઠો હોતિ, પચ્છા પક્ખિત્તપાઠોતિ દટ્ઠબ્બો.
6. ‘‘Pabbajitāna’’nti iminā gihīnaṃ ananulomikataṃ nivatteti. Sahasokitādīhīti ādisaddena sahanandiṃ saṅgaṇhāti. Imasmiṃ ṭhāne sabbaaṭṭhakathāpotthakesu ‘‘na upasampādetabbanti upajjhāyena hutvā na upasampādetabba’’nti pāṭhato paṭṭhāya yāva ‘‘na sampayojetabbanti aññamaññaṃ yojetvā kalaho na kāretabbo’’ti pāṭho atthi, tāva aṭṭhārasasammāvattanavattānaṃ saṃvaṇṇanāpāṭho likhito, so pāṭho imasmiṃ ṭhāne na likhitabbo. Kasmā? Pāḷikkamānuppattābhāvato, aṭṭhakathāyameva ‘‘aṭṭhārasa sammāvattanavattāni pārivāsikakkhandhake vaṇṇayissāmā’’ti vakkhamānattā, yathāvacanañca pārivāsikakkhandhake (cūḷava. aṭṭha. 76) saṃvaṇṇitatthā ca. Tasmā so pāṭho na porāṇapāṭho hoti, pacchā pakkhittapāṭhoti daṭṭhabbo.
તિણ્ણં ભિક્ખવે ભિક્ખૂનન્તિઆદિ વુત્તન્તિ સમ્બન્ધો. એકેકેનાપીતિ તીસુ અઙ્ગેસુ એકેકેનાપિ. ઇમિના અવયવવાક્યનિબ્બત્તિવસેન કમ્મારહભાવં દસ્સેતિ. હીતિ સચ્ચં. નિયસ્સસ્સ વિસેસેન અભિણ્હાપત્તિકત્તં અઙ્ગં ઇતિ વુત્તન્તિ યોજના. એત્થ આકારવાચકો ઇતિસદ્દો લુત્તનિદ્દિટ્ઠોતિ દટ્ઠબ્બં. એસેવ નયો અનન્તરેપિ. તજ્જીયતિ અનેન વિનયકમ્મેનાતિ તજ્જનીયં, તમેવ કમ્મં તજ્જનીયકમ્મં. ‘‘નિસ્સાય તે વત્થબ્બ’’ન્તિ નિયસ્સીયતિ બાલો ભજાપીયતિ અનેન વિનયકમ્મેનાતિ નિયસ્સં, દિવાદિગણિકત્તા સકારસ્સ દ્વેભાવો હોતિ ‘‘નસ્સં વસ્સ’’ન્તિઆદીસુ વિય, નિયસ્સમેવ કમ્મં નિયસ્સકમ્મં. ગામાદિતો પબ્બાજિયતિ અનેન વિનયકમ્મેનાતિ પબ્બાજનીયં, તમેવ કમ્મં પબ્બાજનીયકમ્મં. તીસૂતિ ભણ્ડનકારકઅભિણ્હાપત્તિકકુલદૂસકવસેન તિવિધેસુ અઙ્ગેસુ. યેન કેનચિ અઙ્ગેનાતિ સમ્બન્ધો. યદિ સબ્બાનિ કમ્માનિ કાતું વટ્ટતીતિ યોજના. એવં સતિ ચમ્પેય્યક્ખન્ધકે (મહાવ॰ ૪૦૦ આદયો) વુત્તં ઇદં વચનં વિરુજ્ઝતીતિ સમ્બન્ધો. વચનત્થનાનત્તતોતિ વચનસ્સ ચ અત્થસ્સ ચ નાનાભાવતો. તમેવત્થં વિત્થારેન્તો આહ ‘‘તજ્જનીયકમ્મારહસ્સાતિ ઇમસ્સ હી’’તિઆદિ. તત્થ ‘‘તિણ્ણં ભિક્ખવે’’તિઆદિવચનસ્સ અઙ્ગસમ્ભવો અત્થોતિ યોજના. તસ્માતિ યસ્મા ન વિરુજ્ઝતિ, તસ્મા. સઙ્ઘેન કતં હોતીતિ સમ્બન્ધો. ઇમિના લક્ખણેન તજ્જનીયાદિકમ્મારહસ્સ તસ્સ ભિક્ખુસ્સાતિ યોજના. એવં કમ્મસન્નિટ્ઠાનત્થં દસ્સેત્વા અઙ્ગસમ્ભવત્થં દસ્સેન્તો આહ ‘‘યસ્સ પના’’તિઆદિ. તત્થ યસ્સાતિ ભિક્ખુસ્સ, અત્થીતિ સમ્બન્ધો. ભણ્ડનકારકાદીસૂતિઆદિસદ્દેન અભિણ્હાપત્તિકકુલદૂસકાનિ સઙ્ગણ્હાતિ. આકઙ્ખમાનો સઙ્ઘો કરેય્યાતિ સમ્બન્ધો. કમ્મારહન્તિ કમ્મસ્સ, કમ્મે વા અરહં. એત્થાતિ કમ્મક્ખન્ધકે. પુબ્બેનાતિ પુબ્બે વુત્તેન ચમ્પેય્યક્ખન્ધકેન. અપરન્તિ અપરે વુત્તં કમ્મક્ખન્ધકં. સમેતીતિ સમં ગચ્છતિ.
Tiṇṇaṃ bhikkhave bhikkhūnantiādi vuttanti sambandho. Ekekenāpīti tīsu aṅgesu ekekenāpi. Iminā avayavavākyanibbattivasena kammārahabhāvaṃ dasseti. Hīti saccaṃ. Niyassassa visesena abhiṇhāpattikattaṃ aṅgaṃ iti vuttanti yojanā. Ettha ākāravācako itisaddo luttaniddiṭṭhoti daṭṭhabbaṃ. Eseva nayo anantarepi. Tajjīyati anena vinayakammenāti tajjanīyaṃ, tameva kammaṃ tajjanīyakammaṃ. ‘‘Nissāya te vatthabba’’nti niyassīyati bālo bhajāpīyati anena vinayakammenāti niyassaṃ, divādigaṇikattā sakārassa dvebhāvo hoti ‘‘nassaṃ vassa’’ntiādīsu viya, niyassameva kammaṃ niyassakammaṃ. Gāmādito pabbājiyati anena vinayakammenāti pabbājanīyaṃ, tameva kammaṃ pabbājanīyakammaṃ. Tīsūti bhaṇḍanakārakaabhiṇhāpattikakuladūsakavasena tividhesu aṅgesu. Yena kenaci aṅgenāti sambandho. Yadi sabbāni kammāni kātuṃ vaṭṭatīti yojanā. Evaṃ sati campeyyakkhandhake (mahāva. 400 ādayo) vuttaṃ idaṃ vacanaṃ virujjhatīti sambandho. Vacanatthanānattatoti vacanassa ca atthassa ca nānābhāvato. Tamevatthaṃ vitthārento āha ‘‘tajjanīyakammārahassāti imassa hī’’tiādi. Tattha ‘‘tiṇṇaṃ bhikkhave’’tiādivacanassa aṅgasambhavo atthoti yojanā. Tasmāti yasmā na virujjhati, tasmā. Saṅghena kataṃ hotīti sambandho. Iminā lakkhaṇena tajjanīyādikammārahassa tassa bhikkhussāti yojanā. Evaṃ kammasanniṭṭhānatthaṃ dassetvā aṅgasambhavatthaṃ dassento āha ‘‘yassa panā’’tiādi. Tattha yassāti bhikkhussa, atthīti sambandho. Bhaṇḍanakārakādīsūtiādisaddena abhiṇhāpattikakuladūsakāni saṅgaṇhāti. Ākaṅkhamāno saṅgho kareyyāti sambandho. Kammārahanti kammassa, kamme vā arahaṃ. Etthāti kammakkhandhake. Pubbenāti pubbe vuttena campeyyakkhandhakena. Aparanti apare vuttaṃ kammakkhandhakaṃ. Sametīti samaṃ gacchati.
તત્થાતિ કમ્મેસુ, તજ્જનીયકમ્મેતિ સમ્બન્ધો, અઙ્ગેસુ વા, ભણ્ડનકારકવસેનાતિ સમ્બન્ધો. અથ ખોતિ તથા વુત્તાપીતિ અત્થો. કરોન્તેન કમ્મવાચાવાચકેનાતિ સમ્બન્ધો. હીતિ ફલજોતકો. ભૂતેન વત્થુનાતિ તચ્છેન વત્થુના. અઞ્ઞસ્સ કમ્મસ્સાતિ તજ્જનીયકમ્મતો અઞ્ઞસ્સ કમ્મસ્સ. કસ્મા બાલસ્સ અબ્યત્તસ્સ આપત્તિબહુલસ્સ તજ્જનીયકમ્મં કાતબ્બન્તિ યોજના. ઇદમ્પીતિ તજ્જનીયકમ્મમ્પિ. સબ્બત્થાતિ સબ્બેસુ કમ્મેસુ.
Tatthāti kammesu, tajjanīyakammeti sambandho, aṅgesu vā, bhaṇḍanakārakavasenāti sambandho. Atha khoti tathā vuttāpīti attho. Karontena kammavācāvācakenāti sambandho. Hīti phalajotako. Bhūtena vatthunāti tacchena vatthunā. Aññassa kammassāti tajjanīyakammato aññassa kammassa. Kasmā bālassa abyattassa āpattibahulassa tajjanīyakammaṃ kātabbanti yojanā. Idampīti tajjanīyakammampi. Sabbatthāti sabbesu kammesu.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / ચૂળવગ્ગપાળિ • Cūḷavaggapāḷi
અધમ્મકમ્મદ્વાદસકં • Adhammakammadvādasakaṃ
આકઙ્ખમાનછક્કં • Ākaṅkhamānachakkaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ચૂળવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / અધમ્મકમ્મદ્વાદસકકથા • Adhammakammadvādasakakathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / અધમ્મકમ્મદ્વાદસકકથાવણ્ણના • Adhammakammadvādasakakathāvaṇṇanā
