Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ચૂળવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Cūḷavagga-aṭṭhakathā |
અધિકરણકથા
Adhikaraṇakathā
૨૧૫. ભિક્ખુનીનં અનુપખજ્જાતિ ભિક્ખુનીનં અન્તો પવિસિત્વા. વિવાદાધિકરણાદીનં વચનત્થો દુટ્ઠદોસવણ્ણનાયં વુત્તોયેવ. વિપચ્ચતાય વોહારોતિ ચિત્તદુક્ખત્થં વોહારો; ફરુસવચનન્તિ અત્થો. યો તત્થ અનુવાદોતિ યો તેસુ અનુવદન્તેસુ ઉપવાદો. અનુવદનાતિ આકારનિદસ્સનમેતં; ઉપવદનાતિ અત્થો. અનુલ્લપના અનુભણનાતિ ઉભયં અનુવદનવેવચનમત્તમેવ. અનુસમ્પવઙ્કતાતિ પુનપ્પુનં કાયચિત્તવાચાહિ તત્થેવ સમ્પવઙ્કતા; અનુવદનભાવોતિ અત્થો. અબ્ભુસ્સહનતાતિ ‘‘કસ્મા એવં ન ઉપવદિસ્સામિ, ઉપવદિસ્સામિયેવા’’તિ ઉસ્સાહં કત્વા અનુવદના. અનુબલપ્પદાનન્તિ પુરિમવચનસ્સ કારણં દસ્સેત્વા પચ્છિમવચનેન બલપ્પદાનં.
215.Bhikkhunīnaṃ anupakhajjāti bhikkhunīnaṃ anto pavisitvā. Vivādādhikaraṇādīnaṃ vacanattho duṭṭhadosavaṇṇanāyaṃ vuttoyeva. Vipaccatāya vohāroti cittadukkhatthaṃ vohāro; pharusavacananti attho. Yo tattha anuvādoti yo tesu anuvadantesu upavādo. Anuvadanāti ākāranidassanametaṃ; upavadanāti attho. Anullapanā anubhaṇanāti ubhayaṃ anuvadanavevacanamattameva. Anusampavaṅkatāti punappunaṃ kāyacittavācāhi tattheva sampavaṅkatā; anuvadanabhāvoti attho. Abbhussahanatāti ‘‘kasmā evaṃ na upavadissāmi, upavadissāmiyevā’’ti ussāhaṃ katvā anuvadanā. Anubalappadānanti purimavacanassa kāraṇaṃ dassetvā pacchimavacanena balappadānaṃ.
કિચ્ચયતા કરણીયતાતિ એત્થ કિચ્ચમેવ કિચ્ચયં, કિચ્ચયસ્સ ભાવો કિચ્ચયતા, કરણીયસ્સ ભાવો કરણીયતા; ઉભયમ્પેતં સઙ્ઘકમ્મસ્સેવ અધિવચનં. અપલોકનકમ્મન્તિઆદિ પન તસ્સેવ પભેદવચનં. તત્થ અપલોકનકમ્મં નામ સીમટ્ઠકસઙ્ઘં સોધેત્વા છન્દારહાનં છન્દં આહરિત્વા સમગ્ગસ્સ સઙ્ઘસ્સ અનુમતિયા તિક્ખત્તું સાવેત્વા કત્તબ્બકમ્મં. ઞત્તિકમ્મં નામ વુત્તનયેનેવ સમગ્ગસ્સ સઙ્ઘસ્સ અનુમતિયા એકાય ઞત્તિયા કત્તબ્બકમ્મં. ઞત્તિદુતિયકમ્મં નામ વુત્તનયેનેવ સમગ્ગસ્સ સઙ્ઘસ્સ અનુમતિયા એકાય ઞત્તિયા એકાય ચ અનુસ્સાવનાયાતિ એવં ઞત્તિદુતિયાય અનુસ્સાવનાય કત્તબ્બકમ્મં. ઞત્તિચતુત્થકમ્મં નામ વુત્તનયેનેવ સમગ્ગસ્સ સઙ્ઘસ્સ અનુમતિયા એકાય ઞત્તિયા તીહિ ચ અનુસ્સાવનાહીતિ એવં ઞત્તિચતુત્થાહિ તીહિ અનુસ્સાવનાહિ કત્તબ્બકમ્મં.
Kiccayatākaraṇīyatāti ettha kiccameva kiccayaṃ, kiccayassa bhāvo kiccayatā, karaṇīyassa bhāvo karaṇīyatā; ubhayampetaṃ saṅghakammasseva adhivacanaṃ. Apalokanakammantiādi pana tasseva pabhedavacanaṃ. Tattha apalokanakammaṃ nāma sīmaṭṭhakasaṅghaṃ sodhetvā chandārahānaṃ chandaṃ āharitvā samaggassa saṅghassa anumatiyā tikkhattuṃ sāvetvā kattabbakammaṃ. Ñattikammaṃ nāma vuttanayeneva samaggassa saṅghassa anumatiyā ekāya ñattiyā kattabbakammaṃ. Ñattidutiyakammaṃ nāma vuttanayeneva samaggassa saṅghassa anumatiyā ekāya ñattiyā ekāya ca anussāvanāyāti evaṃ ñattidutiyāya anussāvanāya kattabbakammaṃ. Ñatticatutthakammaṃ nāma vuttanayeneva samaggassa saṅghassa anumatiyā ekāya ñattiyā tīhi ca anussāvanāhīti evaṃ ñatticatutthāhi tīhi anussāvanāhi kattabbakammaṃ.
તત્થ અપલોકનકમ્મં અપલોકેત્વાવ કાતબ્બં, ઞત્તિકમ્માદિવસેન ન કાતબ્બં. ઞત્તિકમ્મમ્પિ એકં ઞત્તિં ઠપેત્વાવ કાતબ્બં, અપલોકનકમ્માદિવસેન ન કાતબ્બં. ઞત્તિદુતિયકમ્મં પન અપલોકેત્વા કત્તબ્બમ્પિ અત્થિ, અકત્તબ્બમ્પિ અત્થિ. તત્થ સીમાસમ્મુતિ સીમાસમૂહનનં કથિનદાનં કથિનુબ્ભારો કુટિવત્થુદેસના વિહારવત્થુદેસનાતિ ઇમાનિ છ કમ્માનિ ગરુકાનિ, અપલોકેત્વા કાતું ન વટ્ટન્તિ. ઞત્તિદુતિયકમ્મવાચં સાવેત્વાવ કાતબ્બાનિ. અવસેસા તેરસ સમ્મુતિયો સેનાસનગ્ગાહકમતકચીવરદાનાદિસમ્મુતિયો ચાતિ એવરૂપાનિ લહુકકમ્માનિ અપલોકેત્વાપિ કાતું વટ્ટન્તિ. ઞત્તિકમ્મઞત્તિચતુત્થકમ્મવસેન પન ન કાતબ્બમેવ. ઞત્તિચતુત્થકમ્મં ઞત્તિઞ્ચ તિસ્સો ચ કમ્મવાચાયો સાવેત્વાવ કાતબ્બં, અપલોકનકમ્માદિવસેન ન કાતબ્બન્તિ અયમેત્થ સઙ્ખેપો.
Tattha apalokanakammaṃ apaloketvāva kātabbaṃ, ñattikammādivasena na kātabbaṃ. Ñattikammampi ekaṃ ñattiṃ ṭhapetvāva kātabbaṃ, apalokanakammādivasena na kātabbaṃ. Ñattidutiyakammaṃ pana apaloketvā kattabbampi atthi, akattabbampi atthi. Tattha sīmāsammuti sīmāsamūhananaṃ kathinadānaṃ kathinubbhāro kuṭivatthudesanā vihāravatthudesanāti imāni cha kammāni garukāni, apaloketvā kātuṃ na vaṭṭanti. Ñattidutiyakammavācaṃ sāvetvāva kātabbāni. Avasesā terasa sammutiyo senāsanaggāhakamatakacīvaradānādisammutiyo cāti evarūpāni lahukakammāni apaloketvāpi kātuṃ vaṭṭanti. Ñattikammañatticatutthakammavasena pana na kātabbameva. Ñatticatutthakammaṃ ñattiñca tisso ca kammavācāyo sāvetvāva kātabbaṃ, apalokanakammādivasena na kātabbanti ayamettha saṅkhepo.
વિત્થારતો પન ઇમાનિ ચત્તારિ કમ્માનિ ‘‘કતિહાકારેહિ વિપજ્જન્તી’’તિઆદિના નયેન પરિવારાવસાને કમ્મવગ્ગે એતેસં વિનિચ્છયો આગતોયેવ. યં પન તત્થ અનુત્તાનં, તં કમ્મવગ્ગેયેવ વણ્ણયિસ્સામ. એવઞ્હિ સતિ ન અટ્ઠાને વણ્ણના ભવિસ્સતિ, આદિતો પટ્ઠાય ચ તસ્સ તસ્સ કમ્મસ્સ વિઞ્ઞાતત્તા સુવિઞ્ઞેય્યો ભવિસ્સતિ.
Vitthārato pana imāni cattāri kammāni ‘‘katihākārehi vipajjantī’’tiādinā nayena parivārāvasāne kammavagge etesaṃ vinicchayo āgatoyeva. Yaṃ pana tattha anuttānaṃ, taṃ kammavaggeyeva vaṇṇayissāma. Evañhi sati na aṭṭhāne vaṇṇanā bhavissati, ādito paṭṭhāya ca tassa tassa kammassa viññātattā suviññeyyo bhavissati.
૨૧૬. વિવાદાધિકરણસ્સ કિં મૂલન્તિઆદીનિ પાળિવસેનેવ વેદિતબ્બાનિ.
216.Vivādādhikaraṇassa kiṃ mūlantiādīni pāḷivaseneva veditabbāni.
૨૨૦. ‘‘વિવાદાધિકરણં સિયા કુસલ’’ન્તિઆદીસુ યેન વિવદન્તિ, સો ચિત્તુપ્પાદો વિવાદો, સમથેહિ ચ અધિકરણીયતાય અધિકરણન્તિ એવમાદિના નયેન અત્થો દટ્ઠબ્બો.
220.‘‘Vivādādhikaraṇaṃsiyā kusala’’ntiādīsu yena vivadanti, so cittuppādo vivādo, samathehi ca adhikaraṇīyatāya adhikaraṇanti evamādinā nayena attho daṭṭhabbo.
૨૨૨. આપત્તાધિકરણં સિયા અકુસલં સિયા અબ્યાકતં, નત્થિ આપત્તાધિકરણં કુસલન્તિ એત્થ સન્ધાય ભાસિતવસેન અત્થો વેદિતબ્બો. યસ્મિઞ્હિ પથવિખણનાદિકે આપત્તાધિકરણે કુસલચિત્તં અઙ્ગં હોતિ, તસ્મિં સતિ ન સક્કા વત્તું ‘‘નત્થિ આપત્તાધિકરણં કુસલ’’ન્તિ, તસ્મા નયિદં અઙ્ગપ્પહોનકચિત્તં સન્ધાય વુત્તં. ઇદં પન સન્ધાય વુત્તં. યં તાવ આપત્તાધિકરણં લોકવજ્જં, તં એકન્તતો અકુસલમેવ, તત્થ ‘‘સિયા અકુસલ’’ન્તિ વિકપ્પો નત્થિ. યં પન પણ્ણત્તિવજ્જં, તં યસ્મા સઞ્ચિચ્ચ ‘‘ઇમં આપત્તિં વીતિક્કમામી’’તિ વીતિક્કમન્તસ્સેવ અકુસલં હોતિ, અસઞ્ચિચ્ચ પન કિઞ્ચિ અજાનન્તસ્સ સહસેય્યાદિવસેન આપજ્જતો અબ્યાકતં હોતિ, તસ્મા તત્થ સઞ્ચિચ્ચાસઞ્ચિચ્ચવસેન ઇમં વિકપ્પભાવં સન્ધાય ઇદં વુત્તં – ‘‘આપત્તાધિકરણં સિયા અકુસલં, સિયા અબ્યાકતં, નત્થિ આપત્તાધિકરણં કુસલ’’ન્તિ.
222.Āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākataṃ, natthi āpattādhikaraṇaṃ kusalanti ettha sandhāya bhāsitavasena attho veditabbo. Yasmiñhi pathavikhaṇanādike āpattādhikaraṇe kusalacittaṃ aṅgaṃ hoti, tasmiṃ sati na sakkā vattuṃ ‘‘natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti, tasmā nayidaṃ aṅgappahonakacittaṃ sandhāya vuttaṃ. Idaṃ pana sandhāya vuttaṃ. Yaṃ tāva āpattādhikaraṇaṃ lokavajjaṃ, taṃ ekantato akusalameva, tattha ‘‘siyā akusala’’nti vikappo natthi. Yaṃ pana paṇṇattivajjaṃ, taṃ yasmā sañcicca ‘‘imaṃ āpattiṃ vītikkamāmī’’ti vītikkamantasseva akusalaṃ hoti, asañcicca pana kiñci ajānantassa sahaseyyādivasena āpajjato abyākataṃ hoti, tasmā tattha sañciccāsañciccavasena imaṃ vikappabhāvaṃ sandhāya idaṃ vuttaṃ – ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ, siyā abyākataṃ, natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti.
સચે પન ‘‘યં કુસલચિત્તો આપજ્જતિ, ઇદં વુચ્ચતિ આપત્તાધિકરણં કુસલ’’ન્તિ વદેય્ય, અચિત્તકાનં પન એળકલોમપદસોધમ્માદિસમુટ્ઠાનાનમ્પિ કુસલચિત્તં આપજ્જેય્ય, ન ચ તત્થ વિજ્જમાનમ્પિ કુસલચિત્તં આપત્તિયા અઙ્ગં. કાયવચીવિઞ્ઞત્તિવસેન પન ચલિતપ્પવત્તાનં કાયવાચાનં અઞ્ઞતરમેવ અઙ્ગં, તઞ્ચ રૂપક્ખન્ધપરિયાપન્નત્તા અબ્યાકતન્તિ.
Sace pana ‘‘yaṃ kusalacitto āpajjati, idaṃ vuccati āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti vadeyya, acittakānaṃ pana eḷakalomapadasodhammādisamuṭṭhānānampi kusalacittaṃ āpajjeyya, na ca tattha vijjamānampi kusalacittaṃ āpattiyā aṅgaṃ. Kāyavacīviññattivasena pana calitappavattānaṃ kāyavācānaṃ aññatarameva aṅgaṃ, tañca rūpakkhandhapariyāpannattā abyākatanti.
યં જાનન્તોતિઆદિમ્હિ પન અયમત્થો – યં ચિત્તં આપત્તિયા અઙ્ગં હોતિ, તેન વત્થું જાનન્તો ‘‘ઇદં વીતિક્કમામી’’તિ ચ વીતિક્કમાકારેન સદ્ધિં જાનન્તો સઞ્જાનન્તો વીતિક્કમચેતનાવસેન ચેતેત્વા પકપ્પેત્વા ઉપક્કમવસેન મદ્દન્તો અભિવિતરિત્વા નિરાસઙ્કચિત્તં પેસેત્વા યં આપત્તાધિકરણં વીતિક્કમં આપજ્જતિ, તસ્સ એવં વીતિક્કમતો યો વીતિક્કમો, ઇદં વુચ્ચતિ ‘‘આપત્તાધિકરણં અકુસલ’’ન્તિ.
Yaṃ jānantotiādimhi pana ayamattho – yaṃ cittaṃ āpattiyā aṅgaṃ hoti, tena vatthuṃ jānanto ‘‘idaṃ vītikkamāmī’’ti ca vītikkamākārena saddhiṃ jānanto sañjānanto vītikkamacetanāvasena cetetvā pakappetvā upakkamavasena maddanto abhivitaritvā nirāsaṅkacittaṃ pesetvā yaṃ āpattādhikaraṇaṃ vītikkamaṃ āpajjati, tassa evaṃ vītikkamato yo vītikkamo, idaṃ vuccati ‘‘āpattādhikaraṇaṃ akusala’’nti.
અબ્યાકતવારેપિ યં ચિત્તં આપત્તિયા અઙ્ગં હોતિ, તસ્સ અભાવેન અજાનન્તો વીતિક્કમાકારેન ચ સદ્ધિં અજાનન્તો અસઞ્જાનન્તો આપત્તિઅઙ્ગભૂતાય વીતિક્કમચેતનાય અભાવેન અચેતેત્વા સઞ્ચિચ્ચ મદ્દનસ્સ અભાવેન અનભિવિતરિત્વા નિરાસઙ્કચિત્તં અપેસેત્વા યં આપત્તાધિકરણં વીતિક્કમં આપજ્જતિ, તસ્સ એવં વીતિક્કમતો યો વીતિક્કમો, ઇદં વુચ્ચતિ ‘‘આપત્તાધિકરણં અબ્યાકત’’ન્તિ.
Abyākatavārepi yaṃ cittaṃ āpattiyā aṅgaṃ hoti, tassa abhāvena ajānanto vītikkamākārena ca saddhiṃ ajānanto asañjānanto āpattiaṅgabhūtāya vītikkamacetanāya abhāvena acetetvā sañcicca maddanassa abhāvena anabhivitaritvā nirāsaṅkacittaṃ apesetvā yaṃ āpattādhikaraṇaṃ vītikkamaṃ āpajjati, tassa evaṃ vītikkamato yo vītikkamo, idaṃ vuccati ‘‘āpattādhikaraṇaṃ abyākata’’nti.
૨૨૪. અયં વિવાદો નો અધિકરણન્તિઆદીસુ સમથેહિ અધિકરણીયતાય અભાવતો નોઅધિકરણન્તિ એવમત્થો વેદિતબ્બો.
224.Ayaṃ vivādo no adhikaraṇantiādīsu samathehi adhikaraṇīyatāya abhāvato noadhikaraṇanti evamattho veditabbo.
અધિકરણકથા નિટ્ઠિતા.
Adhikaraṇakathā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / ચૂળવગ્ગપાળિ • Cūḷavaggapāḷi / ૮. અધિકરણં • 8. Adhikaraṇaṃ
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / અધિકરણકથાવણ્ણના • Adhikaraṇakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / અધિકરણકથાવણ્ણના • Adhikaraṇakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / અધિકરણકથાવણ્ણના • Adhikaraṇakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૮. અધિકરણકથા • 8. Adhikaraṇakathā